7186604273

w roku 1920. W szkicu Na śmierć Henryka Sienkiewicza (1916) uznaje w pisarzu proroka niepodległości i „największego człowieka w Polsce”. Już po wojnie, ale — w jakimś sensie — w jej efekcie, to bowiem wojna sprowokowała graniczne waśnie sąsiedzkie z Czechami⁹⁵, powstaje broszura O Spisz, Orawę i Podhale (1919) — świadectwo politycznego zaangażowania poety w proces określania południowej granicy Polski (pisarz najpierw wygłasza ów manifest w Warszawie w 1919 roku). Zaskakuje Tetmajer politycznymi projektami integracji państw Europy Środkowej, których przymierze miało dać korzyści gospodarcze całemu regionowi i pomniejszyć zagrożenia militarne ze strony potężnych sąsiadów. Lektura tych rozważań poety młodopolskiego, który miał się wówczas pogrążać w cieniu zapomnienia i choroby, zdumiewa w perspektywie późniejszej historii, jakiej doświadczyły te narody⁹⁵. A może o tyle jednak nie dziwi, gdy pamiętamy o szkicu autora Na Skalnym Podhalu z roku 1910: Ewolucja i rewolucja: sojusz Polski, Czech, Rumunii i Węgier — polityczna koncepcja rozwiązania dylematów tej części kontynentu, sformułowana w artykule Problem Środkowej Europy (1921) — miał być warunkiem utrzymania pokoju w regionie.

Lata wojenne Tetmajer spędza bądź w Zakopanem, bądź w Krakowie. Tam też, schorowany, w stanie depresji i nasilających się udręk lękowych, poeta zatrzymany został na leczenie w klinice psychiatrycznej doktora Piltza. Z goryczą o tym fakcie wspomni w liście do Franciszka Kvapila:

(...) była [to — J.J.l trudna do uwierzenia nawet i dla mnie samego katastrofa z lekarzem chorób nerwowych, która mnie na 15 miesięcy wytrąciła po prostu poza obręb żywych ludzi. (...) jedno tylko nie było dla mnie obojętnym: to jest kompletna apatia Krakowa, gdzie człowiek niekrakowski może być w biały dzień do studni w Rynku wpuszczony. Nie pora na to, aby mówić o tym; po prostu ocalałem⁹⁷.

⁹⁵    W gorączce patriotycznej, broniąc polskich praw do Spiszą, Orawy, Obwo du Czadeckiego i Podhala, doradza nie ufać Czechom, strzec się ich wia rołomstwa.

⁹⁶    Por. uwagi R. Owczarzewskiego: Kazimierz Tetmajer jako publicysta. Wilno 1938: szczególnie rozdział Publicystyka historyczna, społeczna i polityczna, s. 30—35.

⁹⁷    Korespondencja Kazimierza Przerwy-Tetmąjera z Franciszkiem Kvapiłem. Oprać. J. Magnuszewski. „Pamiętnik Literacki" 1951, s. 280.

■i* 51