Obrona i egzamin
autoreferatu zabrania się posiadania jego pisemnej wersji. Wręcz przeciwnie, dyplomant powinien posiadać przy sobie tekst autoreferatu, a nawet od czasu do czasu zaglądać do niego, aby kontrolować kolejność referowanych zagadnień. W ten sposób zapewnia się zgodność wystąpienia z pierwotnym planem, nie ma niebezpieczeństwa pominięcia istotnego fragmentu, a w sytuacji krytycznej zawsze można uciec się do odczytania fragmentu. Warto jednak pamiętać, że patrząc z drugiej strony, od strony komisji, dyplomant, który nie potrafi opowiedzieć treści swej pracy i musi odczytać autoreferat z kartki, wzbudza wątpliwości, czy rzeczywiście jest autorem pracy i powinien się liczyć z większą ilością pytań na temat pracy.
Jest sprawą oczywistą, że nie wszyscy dyplomanci mieli sposobność publicznego występowania wcześniej (z wyjątkiem seminarium dyplomowego). Dla wielu osób występowanie publiczne zawsze pozostanie wielkim przeżyciem, bez względu na ilość wcześniejszych wystąpień, a obrona pracy, gdy w pewnym stopniu waży się przyszłość dyplomanta, jest tym bardziej przyczyną stresu. Jednak po wielu miesiącach pracy dyplomant powinien czuć się tak pewnie na polu swych badań, że powinien uwierzyć w to, że to on jest w stanie zaskoczyć komisję swoimi wynikami, nie odwrotnie. W sytuacjach stresowych wielu ludzi poddaje się znanemu z psychologii prawu samospełniającej się przepowiedni. Oznacza to, że ktoś, kto cały czas boi się, stresuje, koncentruje się na swoich słabych stronach - z całą pewnością wypadnie źle. Tymczasem na obronę należy przyjść z przeświadczeniem: ale będziecie (członkowie komisji egzaminacyjnej) zdziwieni, że udało mi się taką wspaniałą pracę napisać, takie trudne zadanie rozwiązać itp. Osoby, które w ten sposób podchodzą do zadań, nawet jeśli nie są tak dobre jak dobrze o sobie myślą, z reguły wypadają lepiej. Nawet gdyby przy takim podejściu dyplomant nie miał lepiej wypaść, to z pewnością mniej nerwów będzie go kosztowała obrona. Jest to tym bardziej pewne, że przecież praca dopuszczona do obrony musiała zostać wcześniej pozytywnie oceniona przez promotora i recenzenta, a więc nie jest zła i z tego powodu jest mało prawdopodobne, aby na obronie uzyskała złą ocenę!
117