7648595132

PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA. 245

kazałem dorobić nowe rękawy Drobne takie rysy, charakteryzujące krótko i dosadnie osobistości lub wypadki, wszędzie się pojawiają i są ilustracyą odnośnych osób daleko lepszą, niż owe rzeczywiste w dziełku umieszczone ilustracye, które co do wykonania są bardzo liche.

W historyi powszechnej osobistości o tyle tylko występują, o ile udział biorą w jakimś wypadku powszechno dziejowym. Mało jest osób takich, co jak Filip II, Richelieu lub ks. Bismark obecnie, do ostatniego tchnienia losy narodów dzierżą w swym ręku. Większość występuje w dramacie dziejowym, jako aktorzy drugorzędni lub tylko statyści. A jednak często osobistości takie, przez historyę na szybkie zapomnienie skazane, więcej budzą interesu u ogółu, niż aktorzy pierwszorzędni. Tej właśnie ciekawości, której każdy z nas doświadczył, autor czyni zadość, szkicując krótko życiorys, a mianowicie koniec takich ludzi, jak Cortes, Gesare Borgia, Juana Obłąkana, Bothwell, Don Carlos, Tomasz Morę, Iwan Groźny, nad którym się nawet zastanawia, czy był obłąkanym lub nie, i t. d., i t. d.

Przedewszystkiem cenne jako komentarze, ilustrujące stosunki, są tu i owdzie rozrzucane daty statystyczne, które zasłużony autor „Wewnętrznych dziejów Polski^u zręcznie tu i sam wplata w opowiadaniu lub w dopiskach podaje. Zupełnie fałszywe wyobrażenie powziąłby przeciętny czytelnik, czytając na sir, 169 : „Na początku XVI wieku dochody króla angielskiego dosięgły 14000 funtów szterlingów“. „To bardzo mało“, mógłby pomyśleć. Dopiero dowiadując się, że „najbogatszy z lordów miewał po 6000 f. szter., że wartość pieniędzy była w owym czasie 12 razy większa od dzisiejszej, bo za 1 penny można było kupić tyle chleba, ile dziś za 1 szyling = 12 pensom^u, dopiero wtedy uzna, że to suma wcale pokaźna. Mianowicie w przypiskach do ustępów z historyi polskiej cenne takie uwagi statystyczne niezmiernie do objaśnienia stosunków się przyczyniają.

Największą zaletą naszej książki atoli jest, iż pisana przez Polaka, przeznaczona jest dla Polaków. Pominąwszy bowiem, że słusznie podnosi znaczenie Akademii krakowskiej w ogólnym ruchu naukowym, że obok Brudzewskich i Koperników, nie zapomina o Janie z Kolna, który przed Kolumbem zwiedził cieśninę hudsońską, lecz wszędzie szuka analogii ze stosunkami polskimi: Rejestrowanie e dykt ów królewskich we Francy i przez parlamenty, p o równy wuj e z obiato waniem aktów w sądach grodzkich (str. 157), napady Turków na kraje węgierskie z zagonami Tatarów⁷ na Ukrainę (str. 324), ba, nawet ollę, hiszpańską potrawę, z flakami czwartkowymi w Warszawie. Wprawdzie mógłby kto zarzucić, że polskim stosunkom w porównaniu z innymi autor zbyt wiele