8254445516

3>r. Menryfk Jlongfe

Szef Biura Ekonomicznego Banku Polskiego

BANK POLSKI

w okresie międzynarodowego kryzysu gospodarczego

wąć na bilanse płatnicze państw wle-!gólnym Importerom, zależnie od cha-

rzycielskich. że banki biletowe tych państw musiały również przejść do defensywy. gdyż bez specjalnych zarządzeń nie_imożna było oczekiwać zrównoważenia > zatkania tych dziur w bilansach płatniczych. Jakie powstały w wyniku niemożności ściągnięcia zamrożonych wierzytelności zagranicznych.

Pozostawiając na uboczu mmej interesujące sytuacji

ków biletowych . należy zwrócić uwagę na zarządzenia obronne państw dlużmczych.

Reflacja

rakteru zawartej tranzakcjl. rodzaju towaru oraz stanu rezerw dewizowych w bank“ emisyjnym.

Polska, obok Francji. Belgji. Holandii ^„Szwajcarii. a stosunkowo niedawno Angljl I Finlandii, należy do wyjąt- ------- ...    -

ków. utrzymujących u siebie wolny . kowanej inflacji kredytowej..Ta sziucz obrót walutowy, jakkolwiek większość. na ekspansja kredytowa i taniość pte-, swych obrotów handlowych odbywa ! -nłądza prowadzona w Stanach Zjedno-iące z punktu widzenia naszej z krajami, gdzie reglemcntacja dewiz czonych głównie pod nacisk’cm czyn-ji. kłopoty i metody polityki ban-1 zaostrza sie coraz bardziej i — poza ! ników psychologicznych i dla uspoko-ilctowych państw wicrzyciclsklęh | swem zasadniczem zadaniem przeciw*- jcnia niecierpliwych Amerykanów zadziałania ucieczce kapitałów — przy-¹ psutych okresem t. zw\ „prosperity**, biera zdecydowanie charakter instru-, przyczyniła się do silnego wstrząsu mentu polityki handlowej I to nader elastycznego, dającego możność regulowania Importu, stosownie do stanu zapasów dewiz w bankach biletowych, a zatem dogodniejszego od zasady kon-

Nic przyniósł również pożądanych rezultatów system walki z kryzysem, zastosowany przez Stany Zjednocz* .ne w postaci „rcflacji" t. J. pobudzenia koniunktury gospodarczej drogą u.n'ar-

Moratorium

W odniesieniu zaś do tych państw

2)r. Henryk JZon afz

te^! grupę ^rZktóra ^Sposz1 a° w tych^zarzą- ^t3WnJÓw, przyznawanych na pewien dzenlach’ naidal^f ogtóta mnici "b <*"• ^ ' ""Mmonych od dwu -więcej otwarcie moratorjum płatności

czy nawet wielostronnej zgody.

Ostatnio nastąpiła, jak wiadomo, i w Polsce pewna zmiana co do nieskrępowanego obrotu dewizowego. Banici

.    ,    . . . zagranicznych. Sa to te państwa, któ-

Obserwując międzynarodowe obroty _re, pomimo zastosowania przez ich

pieniężne w r. 1931 i 1932 w;:dzmiy ka- _{rządy oraz} banki biletowe mniej lub,. ____________ ______________

tastrofalnc wprost zaburzenia na tern więcej radykalnych środków zarad- związkowe, nie chcąc dopuścić, aby polu. W cdlug oszacowania, dokonane-: czych. nie zdołały opanow-ać sytuacji utrzymywanie zupełnej wolności w

go przez Bank Rozrachunków Między-! j musiały zawiesić wypłaty drogą jed narodowych, wysokość krótkotermmo- nostronnego aktu, bez porozumienia się wych zobowiązań międzynarodowych _z wierzycielami.

obrocie* dewizowym było nadużywane dla celów tezauryzacyjnych, postanowiły z własnej inicjatywy za aprobatą

wynosiła w początkach 1931 r. 50 nul- Są to przedewszystkiem państwa odpowiedzialnych czynników w Pań

zaufania do dolara 1 naraża Stany Zjednoczone na stały odpływ złota. Ekspansja kredytowa może działać jak narkoza i wywołać rumieńce ożywienia na przeciąg kilku tygodni lub miesięcy, ale nie może spowodować trwalej zmiany koniunktury na lepsze.

Tylko kraje, które nic przechodziły piekła inflacji mogą prowadzić eksperymenty w dziedzinie walutowej, nie zdając sobie sprawy z trudności, na jakie napotyka opanowanie sytuacji na tle paniki walutowej i jej długotrwałych następstw;

Inflacja czy dełlacla?

Z pozostałych metod postępowania

u<-.uu>v_n. , _lt,_y *ivM ii.oiii j hi wamycn zosiaia wstrzymana w grua*. cciow speKuiacyjuycn iuo aia iez’».ury* obrocie kapitałów powyższe zapasy _niu 1931 r. Opłacanc są Jedynie nadal zacji. c) wykbnywać zlecenia zakupu dewiz stanowiłyby wystarczającą gwa-'odsetki od pożyczki zagranicznej, i polskich pożyczek zagraniczny :h tylko rancję co do ich pokrywan.a. W atmo- udzielonej pod egidą Ligi Narodów, w tym wypadku, o ile otrzymają od    Ii'.-^S ,°₀^S?w Pr₀^C„2Jffl*

sferze jednak kryzysu zaufania i go- jednakże rząd węgierski czyni starania, klijentów pokrycie w dewizach lub wa- ,%^ek •^noat.^iciV    ^{a r}?^c£^pt

świeżo w pamięci ujemne skutki in-

rączkowcgo wycofania kredytów krót- ażeby usankcjonowane zostało przer-; Jucie zagranicznej, koterminowych. jakie nastąpiło w dru-. _wanie wypłat tych procentów.    _{Poza drotra ja}._vnepo i„_h f_ak*_Vc7ne.

giej połowic 1931 r. zapasy dewiz ban-* ~ •    •    ■    .....I ^{poza ar0Ką JaN%ncg0 ,ul)} tak.ycznc

inflacyjnych doprowadzić może tylko do przerodzenia się przewlekłego kryzysu w ostrą katastrofę. Dla chwilowej

ków centralnych nawet przy całkowi-¹ Bułgaria, po zawieszeniu spłat dlu- go moratorjum oraz mniej l“b więcej ulgi w stosunku do pewnych sfer ryzy-tem ich wyczerpaniu okazałyby sic za ^K^^w / .operacyjnych w początkach j radykalnych ograniczeń dewizowych. _kuje się przeżywanie wstrząsu gospo-

SSi Li września 1931 r. wstrzymała w noło- _przecj bankami biletowcm: państw dłuż- darczcco o długotrwałych skutkach i szczupłe. Jeżeli rmmo tego jednak krót- _{wie marca 1932 r}. wypłatę odsetek od £i_c,_vch stanf.lv terem \nn* iWi rfn    °    I«.

kotermlnowe zobowiązania miedzyna-    ^d°

rodowe zostały do końca 1931 r. zre- _mitet Finansowy L- N. polecił Bułgarii * dukowane o 30 miliardów, a pozostałe i₉3_{3 r> na} przeciąg 6-m-cs. 50 proc.

20 miljardów uległy unieruchomieniu płatności z tytułu przed i powojennych na określone terminy drogą różnego ro- _po£y_Czek gromadzić w Banku Bułgarii dzaju układów, mogło to nastąpić tylko j obracać na pokrycie deficytu budżc-

Dewaluacja

szeroko rozgałęzionym zasięgu w kierunku gospodarczym, politycznym i moralnym.

Ponieważ w Polsce, z chwilą załamania sie funta, istniała i Istnieje zgodna w tym względzie opinja, że utrzy-

Gdy we wrześniu 1931 r. Bank An-

dzFęki** po^tónywysiłkofń^    toweeTosTczeS    ^g,^iels.^ki Proklamował odstąpienie od gold . manie stałości złotego j'cst‘ bczwzględ-

dłużniczych. spadkowi rezerw banków ;    Komitetu Finansowego obli??a ^{staadard u} ™ ^ś,ad ?^atem poszła prze-«nym nakazem przeto konsekwencją te-

centralnych oraz pomocy jakiej Bank 1 minister skarbu Bulgarf na 91 mil?    ^C2&^ść dominiów angielskich I go niewzruszalnego założema było za-

-    ...    *** •    —*-    minister sKarou ouigarp na m ij. _k,|_{ku kra}jb_w europejskich, tworzących stosowanie tych wszystkich środków,

Ręzrachunków Międzynarodowych jak j_ew

iw

Grecja zawiesiła spłatę długów zagranicznych z dniem 1 maja 1932 r.

Austrja. projektuje moratorjum „trar.-zytowe**, t. j. zamierza przekazywać spłaty za kupony l raty w walucie krajowej na zamknięte konta w Banku AustrJi.

Na początku kwietnia 1932 r. roz-

i inne banki centralne udzieliły rynkom pieniężnym krajów najbardziej zagrożonym ucieczką kapitałów. Bank Rozrachunków Międzynarodowych oblicza, że ta ostatnia pomoc wynosiła około 5 miljardów fr. szw.

Wobec tak olbrzymiej dyzlokacji kapitałów, gorączkowego wypowiadania ich przez kraje wicrzyciclskie j ..    ...    ......    .

różnego rodzaju ograniczeń stosowa-! porządzenie Ministerstwa Finansów nych przez szereg państw w formie ¹ w Jugosławii wprowadza moratorjum kontroli dewiz moratoriów, ograniczeń, zagranicznych długów prywatnych, przywozu i t. p. utrzymanie stałości    .    .    .    ,

waluty było zadaniem ciężkicm i wy- RgQlRlflRIjf3C!B (ISjUHZOWE magało wielkich wysiłków ze strony ,    uuwiuuwu

każdej instytucji biletowej.    | Państwa, które wprowadziły mora-

Obserwując poczynania różnych torjum oraz cały szereg innych zasto-banków biletowych można zauważyć, sowały w drugiej połowie 1931 r. i w że prawie każdy z nich zastosował roku 1932 restrykcyjne zarządzenia dc-w swej polityce indywidualne metody wizowe. Do połowy ub. r. utrudnienia

obecnie blok t. zw. „klubu funtowego" i jakie prowadzą do celu. mimo zdawa-zdawalo się. że okoliczność ta po- nia sobie dokładnie sprawy z ujemnych ciągnie za sobą katastrofę szeregu in- przejściowo ich skutków dla życia nych walut, a krajom, które odstąpiły gospodarczego.

od parytetu, przyniesie dużo poważnych korzyści.

W rezultacie jednak, mimo upływu już poważnego okresu czasu, ani w Anglii, ani też i w innych krajach, które się z nią połączyły pod względem walutowym niema żadnych w doczniej-szych oznak polepszenia, nie mów^:ąc o tern. że wzajemny stosunek walut w obrębie bloku funtowego, zwłaszcza wśród państw skandynawskich jest chwiejny i nie wykazuje bynajmniej oznak stabilizacji.

Okazuje się, iż jedno I to samo lekarstwo. które leczy jednych, przy-

Za polityką dcflacyjną przemawiają następujące argumenty. Dla rozwoju-życia gospodarczego podstawowym warunkiem jest stałość stosunków l gdy wskutek nagłego spadku cen upłynął już dość znaczny okres czasu, w ciągu którego ceny przestały ujawniać gwałtowne wahania, należy życzyć sobie jedynie, aby stan ten utrwalił się i służył jako podstawa wszelkich kalkula-cyj. Bardzo plastycznie wyrażona jest ta teza w artykule „Czy dno kryzysu** •) w następujących słowach: „Skoro jest kryzys, to życzyć sobie należy tego, aby konsekwencje Jego doszły do samego końca, Lepiej będzie, jeżeli

w swej pomyce inaywiauamc meiuuy    w.*uw«. ł/u    nieść może drugim raczej szkodę n'ż    stabilizacja    nastaoi    szvbkn na    moiil-

zaczepno-odpornc. przy pomocy któ-    w międzynarodowym    obrocie    płatni-, _poi_cpszeni_c. Przykład Orccjl. która    wie h&m    poŁ

rych starał się paraliżować lub osła-    czym by y stosowane    tylko    w    Rosji,    odstąpiła od parytetu dowodzi, że kraj    nastąpić    długoletni    okres    nowolnci

biać ujemne wpływy rniędzyn^odowe-, PM    silnie obdlużony . I muszący płacić

go chaosu finansowego. Jest zrozumia-! stwach Ameryki Południowej. Obecne wszystkie swe zobowiązania w złocę, łą rzeczą, że przedewszystkiem odręb- restrykcje dewizowe są stosowane w 33 ¹ _{a n}|_e j_ak Anglja w funtach, nic może ne były posunięcia banków biletowych    krajach. Wspólna >m wszystkim istota    _wchodzjć na tę    drogę,

krajów wierzycielskich od metod za-    ograniczeń sprowadza się: 1) do skon-

stosownnych przez państwa dłużniczc.    centrowania obrotu dewizami w jednej

Kraje typowo wicrzyciclskie występo-    lub kilku instytucjach kredytowych, zawały przeważnie zaczepnie, podczas    zwyczaj w banku biletowym i upo-

gdv kraje dłużniczc musiały z komccz-    ważmonych przezeń banków dewizo-    J«^cni*

nośct zająć pozycję obronną. W mia-    wych. 2) obowiązku odstępowania tym    5^J*_la_____ „    _

ro trwania kryzysu powtórna jego fala instytucjom dewiz, uzyskanych z eks-. d_Cfi;0 kraju. Jest ona zaczęła tak dalece ujemnie oddziały- portu, 3) przydzielanie dewiz poszczę- i wszystkieni przeciw

darstwa społecznego".

Nie potop bowiem now*ych banknotów* może wyprowadzić życic gospodarcze z marazmu, lecz ustabibzowa-,,    ,,,    nie warunków i wyrównanie sie po-

jLSFSŁS ó⁹.’!,,': ^zio*^nu cen Jako podstaw, dla stopi, nicicnlich dewiiowych. która Je^t ustawa ra- ^wcl« powolnej zwyżki. Każda inflacja umoillwiajacA tastosowanlc kontynzen*

dcwli w ka/.dci chwili I wobec kai- -----

>toll skierowana przede-;    *) flarcia Bankowa Nr. 11/32 (przedruk ar-

Nlemcom.    l tykulu z Grudy Polskiej).