8508893245

Laboratorium Kultury 4 (2015)

opinie na temat Poradnika. Pytanie czy Karłowicz byl pedagogiem, pozostaje bez odpowiedzi, choć uznanie, że jego działalność (nie tylko naukowa, ale i dydaktyczna) miała wpływ na wielu Polaków, nie budzi większych wątpliwości.

Słowa klucze: Jan Karłowicz, Eliza Orzeszkowa, „Wydawnictwa E. Orzeszkowej i S-ki”, wychowanie i kształcenie w XIX w., bibliografia zalecająca, poradnik lekturowy, poradnik dydaktyczny

Na początku był Poradnik... Historia znajomości Orzeszkowej i Karłowicza

W1881 r. w wileńskiej książnicy „Wydawnictwa E. Orzeszkowej i S-ki” ukazał się Poradnik dla osób, wybierających książki dla dzieci i młodzieży. Przygotował go Jan Karłowicz¹ - publikację oznaczono numerem VI. Powstanie tej książki trzeba osadzić w kontekście działań wydawniczych podjętych przez autorkę Nad Niemnem. Księgarnia wydawnicza, która istniała w latach 1879-1882, firmowana była nazwiskiem pisarki, ale jej założenie zawdzięczamy także innym osobom. Jak pisał Stanisław Rosiak, autor monografii poświęconej przedsięwzięciu:

Głównym inicjatorem założenia księgarni i projektodawcą całego szeregu przedsięwzięć oraz zarazem osobą, która do pewnego stopnia przyczyniła się do rozsadzenia placówki, był Wincenty Chełmiński.

Dalej czytamy o tej postaci:

Młody, zapalony poeta - literat nawiązuje bliższy kontakt ze sferami demokratycznymi w Wilnie [...]. Badając kulturalne życie wileńskie, odczul brak słowa drukowanego, które by propagowało myśl bardziej śmiałą. I oto powstaje w plan otwarcia w Wilnie księgarni, która by misję tę spełniała i była miejscem wymiany myśli niezależnej, skutej na Litwie kajdanami².

J. Karłowicz, Poradnik dla osób, wybierających książki dla dzieci i młodzieży, Wydawnictwa E. Orzeszkowej i S-ki, Wilno 1881 (nr VI). Po cytatach i omówieniach podajemy numery stron z tego wydania.

We wszystkich cytatach (zarówno z prac drukowanych, jak i z rękopisów) zachowana została pisownia oryginalna oraz podkreślenia autorów.

S. Rosiak, Księgarnia „E. Orzeszkowa i S-ka" w Wilnie 1979-1882, Wydawnictwo Magistratu m. Wilna, Wilno 1938, s. 4,5.