8658359341

432

niu szczelin przez wody krążące i rozpuszczające oraz utworzeniu jaskiń i korytarzy mogły mieścić się w podziemiu duże masy wody i doliny rzeczne zamieniały się na suche.

Z tym wiąże się sprawa wieku jaskiń. Dobre warunki klimatyczne dla rozwoju zjawisk krasowych panowały, jak wiemy, w paleogenie, ale w tym czasie obszar Wyżyny nie był jeszcze silnie uszczeliniony, a to nie sprzyjało powstawaniu jaskiń. Nic też dziwnego, że w żadnej z jaskiń nie zostały znalezione osady morza mioceńskiego. W miocenie powierzchnia Wyżyny wznosiła się niewiele nad poziom morza (14), co też nie sprzyjało tworzeniu jaskiń. W dolnym pliocenie klimat był suchy, niekorzystny dla rozwoju zjawisk krasowych, toteż warunki sprzyjające powstawaniu jaskiń znajdujemy dopiero w środkowym pliocenie, gdy panował klimat ciepły i wilgotny (38) oraz w okresach glacjalnych, o ile podłoże nie było głęboko przemarznięte.

Występowanie w jaskiniach osadów o dużej miąższości (glina jaskiniowa, gruz, namuły lessowe, nacieki), zawierających kości zwierząt plejsto-ceńskich (Riss) oraz wyroby z okresu starszego paleolitu (7, 18) przemawia za wcześniejszym powstaniem jaskiń, a więc w okresie środkowo-i górnoplioceńskim. Istotnie osady tego wieku zostały znalezione w jaskini koło Wężów (36). Ale i w plejstocenie musiały przepływać duże masy wody, o czym świadczą osady rzeczne oraz kotły eworsyjne i wiszary korozyjne, widoczne w stropie wielu korytarzy. W plejstocenie zatem jaskinie dalej się rozwijały, a ich rozwój postępuje i dzisiaj, zwłaszcza w obszarze Tatr.

Dla poznania stosunków hydrograficznych obszarów w ubiegłych okresach geologicznych, dla poznania ówczesnego stosunku wód podziemnych do wód powierzchniowych (rzek) wydaje się konieczne powiązanie korytarzy jaskiniowych, leżących w różnych wysokościach, ze starymi poziomami dolinowymi — terasami rzecznymi. Mimo zachęty taka praca nie została dotychczas wykonana, nawet dla obszaru Wyżyny Krakowskiej, np. dorzecza Prądnika, gdzie stare poziomy terasowe są dobrze zachowane.

Niezależnie od badań zmierzających do odtworzenia rozwoju i warunków rozwoju rzeźby krasowej na terytorium Polski konieczne są badania szczegółowe i systematyczne, idące w kierunku poznania rozmiarów dzisiejszego krasowienia (26). Badania te nie mogą się ograniczać do stwierdzania deszczu podziemnego, strug podziemnych, wywierzysk czy świeżości żłobków krasowych. Konieczne jest dokładne poznanie stosunków hydrograficznych, obiegu wody w tych obszarach, a dla uzyskania danych

0    intensywności rozpuszczania skał wapiennych przez wody, zarówno powierzchniowe, jak i podziemne, wykonywanie analiz chemicznych wody

1    określanie zawartości Ca C0₃ i C0₂ (4). Tego rodzaju badania będą miały dużą wartość tak teoretyczną, jak i praktyczną.

LITERATURA

1.    A 1 e k i n O. A. Podstawy hydrochemii. Warszawa 1956.

2.    B i r o t P. Problemes de morphologie karstiąue. „Annales de G4ographie“, 63,

Paris 1954.

3.    B i r o t P. Esąuisse d’une ćtude zonale de 1’órosion en pays calcaire. „Erdkunde",

VIII, Bonn 1954.