870127002

NA WAKACJE

Zespół

długich

podróży

ajnowsze dane podają, że 80 milio-i nów Europejczyków wyjeżdża na wakacje poza granice Unii Europejskiej. W roku ubiegłym ponad milion Polaków spędzało wakacje w odległych krajach. Dotarcie do egzotycznych krajów na krańcach świata jest możliwe zarówno z punktu widzenia technicznego jak i finansowego Niektórzy twierdzą, że ziemia stała się globalną wioską. Niestety, odlegle kraje wymagają wielogodzinnych podróży, które przynoszą nowe zagrożenia, związane nie tylko z wypadkowością, ale również z zachorowalnością. Długotrwale unieruchomienie w pozycji siedzącej może doprowadzić do powikłań za-krzepowo-zatorowych zagrażających życiu, luga była droga poznania patologii zagrożeń związanych z długimi podróżami: różnymi środkami lokomocji: samochodem, autobusem, samolotem. W roku 1858, wielki niemiecki patolog Rudolf Virchow, przedstawił trzy podstawowe warunki powstania za-krzepicy w naczyniach: zwolnienie przepływu krwi, uszkodzenie śródbłonka naczyń, zaburzenie krzepliwości krwi. Nazwano te warunki triadą Wirchowa Tezy wielkiego uczonego są nadal aktualne. Wszystkie wymienione czynniki stoją u podstaw zakrzepicy naczyń i każdy z tych czynników z osobna może wywołać zakrzepicę żylną. Wynika z tego fakt, że zwolnienie przepływu krwi w naczyniach żytnych stanowi zagrożenie powstania skrzepliny w żyle.

W roku 1940, w Londynie, podczas długotrwałych nalotów bombowych, brytyjski lekarz K. Simpson zwrócił uwagę na przypadki nagłych zgonów żołnierzy siedzących przez wiele godzin w schronach przeciwlotniczych. Ustalono, że przyczyną zgonów był zator tętnicy płucnej. Powiązano długotrwałe siedzenie ze zwolnieniem przepływu łowi przez żyły podkolanowe, z następową za-krzepicą, jako źródłem zatoru tętnicy płucnej.

Kolejno w roku 1954 znany brytyjski chirurg J. Homans opisał nagłe zgony lub zakrzepicę żyt głębokich kończyn dolnych po długotrwałej, wielogodzinnej podróży samochodowej. Jako przyczynę zakrzepicy podał zwolnienie przepływu krwi podczas wielogodzinnego siedzenia W końcu dr J.M. Cru-ickshank opisał w czasopiśmie medycznym Lancet zatorowość płucną po odbyciu długiej, powyżej 5000 km podróży samolotem. Pasażerowie siedzieli przez wiele godzin bez ruchu w klasie ekonomicznej samolotu. Ogłoszono istnienie nowego zespołu chorobowego, który nazwano Zespołem Klasy Ekonomicznej. Niekiedy zwany również Zespołem Długich Podróży. Ta druga nazwa oddaje istotę choroby w odróżnieniu od mylącego słowa klasa ekonomiczna gdyż zatorowość może powstać również w biznes klasie.

wiatowa Organizacja Zdrowia zleciła

O przeprowadzenie szeroko zakrojonych badań w porozumieniu z liniami lotniczymi, które potwierdziły tezę zwolnionego przepływu krwi u osób siedzących. Udowodniono to wstrzykując sól fizjologiczną znakowaną izotopem do żył grzbietowych stopy. Okazało się, że przepływ żylny zmniejszał się o '/₂ w pozycji stojącej, a o % w pozycji siedzącej, w porównaniu do pomiarów wyjściowych podczas marszu. Jako przyczynę zwolnionego przepływu krwi uznano ucisk żyły podkolanowej i żył goleni przez mięśnie uda i goleni.

Okazało się, że istnieją jeszcze inne parametry wpływające na możliwość wystąpienia zakrzepicy żylnej. Podczas długich podróży powyżej 5000 km, na dużej wysokości stwierdza się odwodnienie organizmu, zwiększenie hematokrytu, wzrost stężenia białka o 25%. Stwierdzono również wpływ obniżenia stężenia tlenu na aktywację czynników krzepnięcia Potwierdzono to badaniami doświadczalnymi w komorach barycznych.

Udowodniono również zmniejszenie fi-brynolizy krwi - w wyniku zmniejszenia stężenia tlenu w atmosferze na dużych wysokościach.

Wszystkie te parametry, jak zwolnienie przepływu lewi, hypoksią odwodnienie, wpływają na potencjalną gotowość zakrzepicy u pasażerów lecących długimi liniami lotniczymi.

Udowodniono za pomocą badań ultraso-nograficznych z podwójnym obrazowaniem, na znaczącej liczbie pasażerów po długich lotach, możliwość wystąpienia bezobjawowej zakrzepicy u około 10 % badanych. Zakrze-pica żylna potencjalnie zagraża oderwaniem się skrzepliny i powędrowaniem poprzez duże żyły do prawego serca, a następnie do tętnicy płucnej. Jeżeli zatkany zostanie duży pień tętnicy płucnej, zwykle przy braku natychmiastowej pomocy występuje nagły zgon. Jeżeli zator w postaci skrzepliny przemieści się do drobniejszych gałęzi tętnicy płucnej, dochodzi do zawału płuca, choroby trudnej do leczenia, i prowadzącej w przyszłości do marskości płuca i związanych z tym następstw w postaci wyłączenia znacznej przestrzeni płuca z wymiany gazowej, z funkcji oddychania

akrzeptca żylna może się ograniczyć tyl-

ko do żył kończyn dolnych i w następstwie takiej zakrzepicy powstają zmiany w układzie żylnym powierzchownym lub głębokim. W następstwie zakrzepicy żył głębokich kończyn dolnych powstaje zespół pozakrzepowy. W pierwszym okresie występują znaczne objawy zaburzeń odpływu krwi z kończyny w kierunku serca Żyły podkolanowe, udowe są niedrożne, kończyna jest obrzękłą sinawa bolesna Zakrzepica żylna zwykle po 6 miesiącach ulega rekanalizacji, udrożnieniu, ale żyła już nie wraca do stanu pierwotnego Jest zgru-

puszczalne. Krew żylna zamiast płynąć w kierunku serca częściowo się cofa Powstaje zjawisko zwane refleksem żylnym. Następstwem tych zmian jest wzrost ciśnienia żyl-nego które z kolei wpływa na zachowanie mi-krokrążenia to znaczy krążenia w najdrobniejszych żyłach, włośniczkach i arteriolach. Dochodzi do nieprawidłowej przepuszczalności płynów do tkanek, niedotlenienia tkanek, które mogą prowadzić do owrzodzeń goleni.

Reasumując: zakrzepica żył głębokich może doprowadzić albo do bezpośredniego zagrożenia życia w postaci zatoru tętnicy płucnej albo znacznego obniżenia jakości życia z powodu postępującej, przewlekłej niewydolności żylnej. Zdając sobie sprawę z następstw zakrzepicy żylnej, należy główny nacisk położyć na zapobieganie. Po pierwsze: należy odpowiedzieć na pytanie, czy podróżujący znajduje się w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia zakrzepicy. Narażeni szczególnie są chorzy na trombofilię, nowotwory w trakcie leczenia pasażerowie używający doustnych środków antykoncepcyjnych albo leczeni hormonalnie w przebiegu menopauzy. Zagrożeni są pasażerowie z przewlekłą niewydolnością żylną w tym

6