9172402154

296 ARTYKUŁY

Ustawa z dnia 9 kwietnia 1968 r. o bibliotekach¹ stworzyła podstawy prawne do ustalania ramowych zasad działalności bibliotek ogólnokrajowej sieci bibliotecznej, do której weszły mocą tej ustawy: biblioteki państwowych jednostek organizacji i instytucji państwowych, biblioteki Polskiej Akademii Nauk i jej placówek, innych bibliotek, które na zasadach określonych w ustawie zostaną włączone do ogólnokrajowej sieci bibliotecznej. Pod pojęcie „biblioteki państwowe” podpadały w zasadzie wszystkie znaczące sieci biblioteczne (bibliotek publicznych, szkolnych, wyższych uczelni, fachowych itp.) z wyjątkiem bibliotek prywatnych i związkowych. Te ostatnie zresztą mogły być stosunkowo szybko włączone do ogólnokrajowej sieci, ponieważ podlegały w sposób scentralizowany Centralnej Radzie Związków Zawodowych. Sekretariat CRZZ przyjął w dn. 14.11.1973 r. uchwałę o włączeniu bibliotek związkowych do ogólnokrajowej sieci bibliotecznej. Ogólnokrajowa sieć biblioteczna powstała na podstawie pewnego automatu, nie trzeba było jej budować od podstaw.

W ten sposób określony status bibliotek w Polsce obowiązywał co najmniej do 1990 r., a w przypadku bibliotek szkolnych nawet dłużej. Dobre funkcjonowanie każdej sieci bibliotecznej zależało wówczas od przestrzegania przez organizatorów tych bibliotek określonych zasad działalności bibliotek, stosowania ustalonych norm i wskaźników. Nie były to nigdy wskaźniki obligatoryjne (poza wymaganiami kwalifikacyjnymi), jednak spełniały swoją funkcję jako wytyczne, postulowane zasady postępowania w organizowaniu i funkcjonowaniu biblioteki. Miały one tę przewagę nad doraźnymi poleceniami administracyjno-politycznymi, że nie podlegały już merytorycznemu osądowi i na ogól nie były podważane, co wcale nie świadczy, iż były powszechnie i literalnie stosowane.

Prezentowane w niniejS2ym opracowaniu normy i wskaźniki dotyczą przede wszystkim bibliotek publicznych i bibliotek ściśle z nimi współpracujących, np. bibliotek szpitalnych, zakładowych, bibliotek w domach opieki społecznej. Niektóre regulacje prawne z tego zakresu mająjuż dziś przede wszystkim wartość historyczną - z coraz mniejszą szansą ich pełnego stosowania, ale stanowią określony dorobek w dziedzinie normalizacji i nie należy o nim zapominać. Być może, w przyszłości to co było kiedyś normą traktowane będzie, po pewnych modyfikacjach, jako wytyczna czy zalecenie przydatne w praktyce bibliotekarskiej.

Przygotowane w ramach Sekcji Bibliotek Publicznych IFLA Wytyczne dla bibliotek publicznych^{1 2} uzasadniają, dlaczego zamiast „norm” wprowadza się „wytyczne": ponieważ mogą one mieć szersze zastosowanie w różnorodnych warunkach funkcjonowania bibliotek. Pozostawmy więc bibliotekarzom możliwość wyboru stosowania wyty-

1

   ,,Dz. U” nr 12 poz. 63.

2

   Guidelinesforpublic libraries. Prepared for the IFLA Sectionof Public Libraries. Munchen 1986.