Mit, historia i archeologia
Rola archeologii:
żð byÅ‚a fundamentem solidnych faktów, z pomocÄ… których można rekonstruować chronologiÄ™ wydarzeÅ„ z
mitów heroicznych
Kultura Minojska:
żð wykopaliska sir Artura Evansa w Knossos na Krecie rozpoczÄ™te w 1900r., pozwoliÅ‚y odkryć jeszcze
wcześniejszą, niegrecką kult. pałacową, której apogeum rozwoju przypada na lata ok. 2200-1450 p.n.e. i
która ma nazwę kult. minojskiej od imienia legendarnego króla Krety, I greckiego prawodawcy i sędziego w
świecie podziemi
żð ok. 1450r. MykeÅ„czycy przejÄ™li kontrolÄ™ nad Knossos i wtedy powstaÅ‚ hist. rdzeÅ„ gr. legend o epoce
heroicznej
Kultura Mykeńska:
żð w latach 1870-1890 Henryk Schliemann, niemiecki kupiec, odkryÅ‚ w Troi, Mykenach i innych stanowiskach na
terenie Grecji kontynentalnej świat greckich bohaterów i odkrył wlk. kult. pałacową epoki brązu z ośrodkiem
w  pałacu Agamemnona w Mykenach
żð potem archeolodzy odkryli inne paÅ‚ace w centr. i pd Grecji i okreÅ›lili grancie wpÅ‚ywów Myken na wyspach gr.
i wybrzeżach Azji Mn.
żð epoka heroiczna to odbicie zapomnianej cywilizacji trwajÄ…cej od ok. 1600r. do zniszczenie n. ważniejszych
pałaców w 1200r. p.n.e.
żð pochodzenie MykeÅ„czyków okreÅ›lono dopiero w 1952r. jak ang. architekt Michael Ventris odcyfrowaÅ‚
tabliczki pochodz. z warstwy zniszczenia w Pylos (Grecja kontynentalna) i z mykeńskiej warstwy w Knossos;
pismo to było sylabicznym pismem linearnym B i było rozwinięciem wcześniejszego, jeszcze nieodczytanego
pisma linearnego A; Ventris wykazał też, że pismo z tych tabliczek jest greckie i w formie zbliżonej do n.
bardziej arch. elementów j. gr. i udowodniono wtedy po raz I, że historia Mykeńczyków stanowi część historii
Grecji pod wzgl. geogr. i język.
żð ale Å›wiat mykeÅ„ski inny jest niż klas. Å›wiat grecki pod wzgl. i z
ródeł do rekonstrukcji i w reality
żð mykeÅ„skie z
ródła pisane zawierają spisy wyposażenia i zaopatrzenia magazynowego w pałacu i odnoszą się
tylko do roku katastrofy (tabliczki przetrwały, bo się wypaliły w pożarze, co pałac strawił) no i jeszcze kult.
myk. nie była kult. literacką i są ograniczenia pisma, więc można ją odtworzyć prawie wył. na podst.
materialnych pozostałości
żð nawet jak mity greckie majÄ… ziarno prawdy, to nie mogÄ… być uzupeÅ‚nieniem archeologii w szerszym zakresie,
a wg badaczy mit nie jest historią, tylko środkiem porządkującym ludzkie doświadczenie i odnosi się
pierwotnie do epoki, która go tworzy; no i nawet mamy rozbieżności gr. legend i obrazu inst. społ. z arch. i
tabliczek zapisanych pismem linearnym B
żð jako, że Å›wiat myk. odtwarzamy gÅ‚. dziÄ™ki arch., okres mykeÅ„ski jest raczej prehistoriÄ…, niż historiÄ…, ale lepiej
mówić o różnicy między naszą znajomością społ. piśmiennych i niepiśmiennych, a świat historyczny mamy od
VIII w. i tu możemy łączyć z
ródła arch. ze z
r. wyrażającymi myśli i uczucia ówczesnych postaci, bo pojawiła się
umiejętność pisania
żð Mykeny byÅ‚y pod dużym wpÅ‚ywem Knossos, które leżaÅ‚o na obrzeżach obszaru, gdzie scentralizowana gosp.
pałacowa i wsch. despotyzm kwitły od 2 tys. lat i z tym  a nie z kult. grecką klas.  łączy się kult. myk.
żð okres 1250-1150 p.n.e. to epoka niespotykanych zniszczeÅ„ i katastrof w basenie M. Åšródziemnego
Øð ok. 1200 r. upadÅ‚o paÅ„stwo Hetytów obejmujÄ…ce dużą częśc Azji Mn. i wywoÅ‚aÅ‚o to dużą falÄ™
wędrówek ludów, co doprowadziło do poważnych niepokojów w Syrii i Palestynie i próby inwazji na
Egipt (w tekstach eg. określane jako najazd  Ludów Morza ; w ich skład mogli wchodzić Achajowie
czy myk. Grecy uciekajÄ…cy z dawnej ojczyzny)
Øð zniszczenie Troi poÅ›wiadczono w warstwie VIIa, datowane na 1250-1200; ogólnie uznane za hist.
pierwowzór wojny trojańskiej i ostatni wielki sukces Mykeńczyków (z tego czasu mniej więcej są
ślady przygotowań obronnych w gr. osadach na Peloponezie)
Øð ok. 1200r. Mykeny, Pylos i liczne inne centra osadnicze zostaÅ‚y spalone, a te myk. siedziby co
przetrwały, ponownie zaatakowano i zniszczono w 1150r.
Øð zniknęła all wojsk. i polit. organiz. zw. z gosp. paÅ‚acowÄ…, wraz z osiÄ…gniÄ™ciami w postaci sztuk
pięknych i znajomości pisma, większość osad opustoszała lub była tylko częściowo zamieszkana; była
też emigracja do pogranicznych terenów świata myk. jak np. Cypr i głęboka depopulacja Grecji
kontynentalnej (widać pewną ciągłość w ceramice, ale i upadek kult. myk.)
Wieki Ciemne:
żð byÅ‚y konsekwencjÄ… upadku kult. myk. i trwaÅ‚y prawie 300 lat, zerwano ciÄ…gÅ‚ość z przeszÅ‚oÅ›ciÄ… i maÅ‚o wiemy o
tym, co się działo i w tym okresie i przed
żð genealogie (podst. z
r. informacji o przeszłości) sięgają tylko do ok. 900 p.n.e., brak wiedzy o okresie
przejściowym z epoki herosów do ich własnej, więc Grecy wydłużali listy o zmyślone imiona i zwiększali
przeciętne długości życia
żð od VIII w. mamy Wieki Ciemne
żð ich ciemność to ciemność prymitywnego spoÅ‚. o niskim poziomie kult. materialnej; mamy niewiele Å›ladów po
tym, które można znalez
ć i zinterpretować i gł. rekonstruując te czasy opieramy się na 3 grupach z
ródeł:
Øð mity
Øð dialekty
Øð wyniki badaÅ„ arch.
żð mity:
Øð trzeba je traktować ostrożnie, bo ludowe opowieÅ›ci ulegajÄ… znieksztaÅ‚ceniom, no i z
ródła te są
rozproszone i b. póz
ne, często przerabiane, ale mamy 2 wyd., które można udokumentować
legendami
Øð pojawienie siÄ™ Dorów:
o różnili się w cz. hist. od reszty Greków dialektem, też wspólnymi obyczajami społ (każde
państwo doryckie podzielone na 3 szczepy  fyle  co zawsze te same nazwy miały; była
pewna liczba państ. inst.)
o u Homera w opisie Grecji ich nie ma, choć zajęli większość Peloponezu; wg legendy przybyli
stosunkowo  niedawno , na czele stali potomkowie herosa Heraklesa, co ich wygnano z
Myken, a potem wrócili z Dorami żądając swego dziedzictwa (tzw. legenda o powrocie
synów Heraklesa/Heraklidów o charakterze mitu założycielskiego, co wyjaśnia jak lud
nieznany światu heroicznemu wziął w posiadanie św. myk. Greków i z części z nich zrobił
niewolników
Øð o ekspansji Greków przez M. Egejskie na wybrzeża Azji Mn. i utworzenie odmiennego jÄ™zyk. i kult.
kręgu jońskich Greków
o opow. skomplik. zw. z zakł. poszczeg. miast, ale miejscem, z którego wyruszono są w
większości Ateny (przyp. były to grupki uciekinierów tylko przełażące przez Ateny szukając
nowej ojczyzny)
o Tukidydes opisuje, że ciężki były powroty zwycięskich Hellenów spod Troi, bo w kraju już nie
pasowali i zaczęły się migracje: że tamci wrócili, były zamieszki i walki wew. i ludność
emigrowała i zakładała new cities (potem niesłusznie porównuje to d koloni. pd Italii i
Sycylii, bo konstruuje hist. narracjÄ™ w oparciu o mity i poezjÄ™ heoricz.
o ale o migracji większość rzeczy z legend potwierdzona jest w geogr. dialektów hist. Grecji
żð geogr. dialektów hist. Grecji:
Øð w ok. klas. greka podzielona na różne dialekty:
o dorycki o joński
o lesbijski (eolski) o dialekt arkadyjsko-cypryjski
(greka arch.)
żð archeologia  z
ródło wiedzy:
Øð okres submykeÅ„ski charakt. siÄ™ niezwykÅ‚ym zubożeniem i regresem, co doprow. do znacznego
wyludnienia, a o napływie nowej lud. ani słowa
Øð jedyna wiÄ™ksza zmiana to zmiana obyczajów grzebalnych: nie grzebano już zmarÅ‚ych w wielkich
grobach komorowych i wrócono do starszego zwyczaju indywid. pochowków w grobach
skrzynkowych i stopniowo rozprzestzr. się kremacja zamiast inhumacji zwłok (nowe zwyczaje
potwierdzone w arch.
o przyp. skutek pojawienia się Dorów, ale może ot po prostu
o choć prędzej z Dorami, bo po upadku pałaców widać zerwanie kontynuacji, porzucanie
starych siedzib i zakładanie nowych w innych miejscach, a stare siedziby jako miejsca
pochowków wykorzystują, czyli napływ nowej ludności
Øð jakieÅ› 100 lat po upadku kult. myk. sÄ… jakieÅ› oznaki przebudzenia  odnow. kontakty Aten z Cyprem
(na Cyprze n. więcej świadectw kontynuacji myk. przeszłości), wskutek tego pojawiły się w Grecji
nowe, wielkie zdobyczy technol. zapożyczone z pd Azji Mn. (n ważniejsza: umiej. wytopu żelaza, od
ok. 1050r. żelazo zaczęło wypierać brąz)
Øð pojawiÅ‚ siÄ™ w Grecji nowy styl ceramiczny o wyższym poziomie  styl protogeometryczny (ok. 1050-
900 p.n.e.)
o charakt.: dekoracje w postaci prostych, powtarzalnych wzorów i szerokich jasnych i
ciemnych pasów
Øð na podst. wykopków arch. stwierdzono też, że w tym samym czasie mniej wiÄ™cej (ok. 1050-950)byÅ‚a
migracja Jonów z Aten, przez wyspy M. Egejskiego ku wybrz. Azji Mn.
Øð n. wiÄ™cej info o rozwoju w Wiekach Ciemnych dziÄ™ki stanowisku Lefkandi (niewielki nizinny
przylÄ…dek u wybrz. Eubei):
o już wykop sondażowy odkrył przekrój z obiektami datow. od wcz. epoki myk. (ok. 2000)
przez Wieki Ciemne do ok. 825r. p.n.e.
o dalej duży cmentarz z Wieków Ciemnych odkryto
o w 1980r. n. istotniejsze odkrycie  apsydalna budowla z Wieków Ciemnych, datowana na ok.
950 r. p.n.e., z portykiem po stronie przeciwnej do apsydy, przyp. budynek o przeznaczeniu
publ. czy relig.
üð poÅ›rodku gÅ‚. pomieszcz. znaleziono 2 jamy sÄ…siadujÄ…ce z sobÄ…; w jednej szkielety 4
koni, w drugiej dwa pochówki (jeden całopalny, mena i jeden nie, laski)
üð obyczaj takie, że rytualna ofiara z ulubionych koni i z ludzi sÄ… w Iliadzie