9580798304

Dziady są zarazem romantycznym poematem uniwersalnym, synkrety-czną, dynamiczną i syntetyczną formą poetycką - zespoleniem i przetworzeniem rozmaitych form gatunkowych i rodzajowych, dzięki czemu twórca może rozwinąć symboliczną wizję rzeczywistości (romantycy powiedzieliby - uniwersum) i dokonać wieloperspektywicznej interpretacji owej rzeczywistości. Wieloaspektowości obrazu świata odpowiada wielość perspektyw poznawczych, nie przeciwstawnych, lecz dążących poprzez kolejne horyzonty do pewnej syntezy wiedzy, idei, sensu, procesów samorozumienia człowieka.

Wspólną formułę, obejmującą organizację świata poetyckiego i estetykę, metafizykę i koncepcje poznawcze w dziele, stanowi profetyzm. Dziady drezdeńskie są poematem profetycznym. Dla Mickiewicza profetyzm poetycki nie jest propagowaniem idei społecznych czy politycznych w kostiumie autoryzowanego przekazu religijnego, a więc wykorzystaniem religijnej symboliki, semantyki alegorii, przypowieści czy wielkiej metafory oraz estetyki wizyjnej (fantastycznej) w sposób perswazyjny; profetyzm Mickiewiczowski zawsze zachowuje pierwotny charakter religijno-rewelatorski, zawsze stanowi próbę otwarcia wysiłkiem wiary i wyobraźni duchowego wymiaru rzeczywistości, odczytania rozsianych w świecie Boskich znaków, odsłonięcia zbawczej perspektywy ludzkich dziejów oraz sakralnie rozumianej pełni i doskonałości bytu człowieczego. Biblijna symbolika, biblijna forma poetycka i teologia stanowią źródło tego profetyzmu; zarazem zgodnie z duchem profetyzmu biblijnego wyrażane przez Mickiewicza doświadczenie religijne przybiera szatę aktualnego. konkretnego przeżycia historycznego⁵.

Dziady drezdeńskie - poemat profetyczny - zawierają orędzie wielkiej przemiany całego bytu ludzkiego dzięki nowemu wylewowi zbawczej łaski: z łaski Boga-Odkupiciela, przy udziale boskiego pośrednika, przemienionego w Chrystusie pomazańca - męża Czterdzieści i cztery, dokona się rozstrzyg-

^s Umieszczając społeczne i polityczne sprawy bieżące (niekiedy wręcz reportażowo ujęte) w profetycznej perspektywie, Mickiewicz odwołuje się także do tradycji teatru chrześcijańskiego; podstawowym tematem misterium była wszak historia zbawienia - jako historia z całym swym realizmem czy reizmem naocznie przedstawiona. Ta historyczna aktualność Dziadów drezdeńskich staje się też źródłem - chyba najważniejszym - istotnego nieporozumienia interpretacyjnego. Powiada się mianowicie, że poeta dopuszcza się sekularyzacji biblijnego objawienia, millenaryzacji biblijnej teologii dziejów, nadużycia biblijnej metody figuralnej itd. Jest to rozumowanie, które upada w świetle romantycznego myślenia o bycie, o wszechcałości, uniwersum. Sam zresztą Mickiewicz podkreślał zdecydowanie, że „świat poetyczny" III cz. Dziadów „jest na wskroś chrześcijański, katolicki"; zob. [O poemacie „Dziady⁹⁹] [W:] Dzieła. Wydanie Rocznicowe, t. 5. Warszawa 1997, s. 271.

22