9733773868

—    żyzna buczyna sudecka (Dentario enneaphy-Ili-Fagetmn), forma podgórska;

—    „kwaśna” buczyna niżowa (Luzulo pilosae--Fagetum);

—    niżowa dąbrowa acidofilna typu środkowoeuropejskiego (Calamagrostio-Quercetum pe-traeae);

—    podgórski wilgotny bór trzcinnikowy (Cala-magrostio villosae-Pinetum).

Na mapie roślinności potencjalnej Wyżyny zaznaczone zostały również niewielkie fragmenty kontynentalnych borów mieszanych (Pi-no-Quercetwn, Serratulo-Pinetum), a w okolicach Trzebini zlokalizowane są pojedyncze płaty kontynentalnego boru bagiennego (Vaccinio uli-ginosi-Pinetum). W dolinach rzek najczęściej powinny występować niżowe łęgi olszowe i ol-szowo-jesionowe (Circaeo-Alnetum), rzadziej zaś — podgórskie łęgi jesionowe (Carici remo-tae-Fraxinetnm. Astrantio-Fraxinetum).

Chociaż układ potencjalnej roślinności naturalnej w znacznym stopniu nie odpowiada roślinności rzeczywistej, lokalizacja większości z wymienionych zbiorowisk pokrywa się z przytoczonym opisem. Jednakże obecnie zajmują one znacznie mniejszą powierzchnię niż na mapie roślinności potencjalnej i bardzo często występują w postaci zubożałej.

3.8. Późnoglacjalna i holoceńska historia szaty roślinnej

Rezultaty analizy pyłkowej, na podstawie których możemy próbować odtworzyć historię szaty roślinnej Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, pochodzą głównie z publikacji poświęconych okolicom Wolbromia (Latałowa 1976; Lata-lowa, Nalepka 19X7) oraz terenom położonym na zachód od Olkusza — nieznacznie poza granicami Wyżyny (Sobolewska 1976). Ogólne dane dotyczące późnoglacjalnej i holoceńskiej historii wybranych gatunków roślin w Polsce zawiera także obszerne opracowanie M. Ral-skiej-Jasiewiczowej i in., red. (2004). Nazwy oraz czas trwania poszczególnych stadiów plejstocenu i holocenu podano za A. Środoniem (1977).

Najstarsze dane pochodzą ze stadium najstarszego dryasu, czyli 15 000—12 3(X) lat BP (przed 1950 rokiem). Panował wtedy zimny i surowy klimat, na terenach wilgotnych dominowała bezdrzewna tundra z mszakami, widliczkami (Selaginella), turzycami, wierzbami i brzozami (Betula ucina), a na suchszych miejscach — jałowiec (Juniperus), pojedyncze okazy brzozy, rokitnik (Hippophae rhamnoides), przęśl (Ephedra distachya) i limba (Pinus cem-bra). Sosna zwyczajna (Pinus sylvestris) w okolicach Wolbromia występowała w tym okresie bardzo nielicznie. Rozwijały się również całkowicie bezdrzewne zbiorowiska heliofilne, w których dominowały: bylica (Artemisia), posłonek (Helianthemum), zawciąg (Armeria), krwiściąg (Sanguisorba), goździ ko watę (CaryophyUace-ae), komosowate (Chenopodiaceae) i trawy (Poac.eae). Gatunki reliktowe z tego okresu wg S. Michalika (1974) to: skalnica gronkowa (Sa-xifraga paniculata), kozłek trójlislkowy (Va leciano tripteris) i omieg górski (Doronicum au-striacmń). W tym czasie lub być może nieco wcześniej wyodrębniły się również dwa gatunki endemiczne — warzucha polska (Cochlearia polonica) i przytulia krakowska (Galinni cra-coviense), oraz pojawiła się brzoza ojcowska (Betulą oycoviensis) — W. Szafer (1977b).

Kolejnym stadium był bolling (12 300— 12 000 lat BP). Nastąpiło wtedy nieznaczne ocieplenie i wzrost wilgotności. Wzrastała powierzchnia lasów sosnowo-brzozowych z domieszką osiki (Populus tretnula) i modrzewia (Ixirix). Na terenach odkrytych występował jałowiec i wymienione wcześniej rośliny światłolubne, a na miejscach wilgotnych rosły karłowate wierzby, Betula nana, mącznica (Arctostaphylos), goryczki (Gentiana) i skalnice (Saxifraga). Stwierdzono również niewielkie udziały pyłku pokrzywy (Urtica), wiązówki (Fili pendu la) i rutewki (Thalictrum).

Następne stadium związane z wyraźnym ochłodzeniem to starszy dryas (12 000—11 800 lat BP). Lasy stały się rzadsze, bardziej świetliste i wzrastał udział zbiorowisk roślin świa-tłolubnych (Juniperus, Salix, Hippophae, Ephedra, Artemisia, Helianthemum) oraz zielnych (Cyperaceae, Poaceae, Caryophyllaceae, Chenopodiaceae). Luźne skupienia drzew tworzyły: modrzew, limba, sosna zwyczajna i brzoza. Oznaczono tu także ziarna pyłku oraz zarodniki: Agrimonia, Campanula, Delphinium, Diphasia-strum complanatum, Huperzia selago. Plantago maritima. Ribes, Ruinę:c, Sanguisorba minor, Sa-xifraga. Selaginella, Trollius.

W stadium allerodu (11 800—10 700 lat BP) nastąpiło wyraźne ocieplenie klimatu, co

3 Różnorodność.