984501792

wicka: czym jest świat? unaemalutnPskąd i dokąd idziemy? Wśród utworów ukazujących tak szeroko rozumianą teologię literacką są także i te, w których ani razu nie wystąpi żadne pojęcie teologiczne bądź religijne⁵⁰. Na przeciwległym biegunie można usytuować literaturę ateologiczną, preferującą nihilizm. Jest to najszersze rozumienie sposobu obecności teologii w literaturze.

Termin cen jednak może być ujmowany w węższej perspektywie: obejmie wówczas te dzieła, w których problematyka religijna zostaje co prawda wprost zwerbalizowana, lecz nie stanowi podstawowego tematu utworu. Ostatnim kręgiem literackim wskazującym na obecność teologii w literaturze są te dzieła, które wprost podejmują zagadnienia religijne i próbują dać odpowiedzi na pytania teologiczne. Mogą być różnorodne - albo ortodoksyjne, albo heterodoksyjne bądź nawet bluźniercze. Powieść Brandstaettera należeć będzie do utworów bezpośrednio podejmujących tematykę teologiczną w sposób zgodny z chrześcijańską koncepcją rzeczywistości, widzeniem podstawowych jej zagadnień.

Szczególnym miejscem spotkania teologii i literaturoznawstwa staje się literatura piękna podejmująca tematykę religijną, a wśród niej wyróżnić należy tę, dla której Biblia jest podstawowym punktem odniesienia. Stopień nasycenia elementami teologicznymi polskich powieści biblijnych jest stosunkowo niski. Powieściopisarze poruszający tematykę biblijną w większym stopniu odsłaniali elementy kultury judaistycznej czy historii bądź koncentrowali się na aspektach psychologicznych w kreacji bohaterów¹, aniżeli odczytywali teologiczne przesłanie świętych ksiąg.

Dostrzec to można np. w powieści Zofii Kossak-Szczuckiej, która przybliżyła czytelnikowi biblijną historię Abrama⁵¹. Podobnie można powiedzieć o twórczości Jana Dobraczyńskiego⁵². Ba-

⁵⁰    Por. S. S a w i c k i. Sacrum w literaturze,..

⁵¹    Z. Ko s s a k-S z czuck a_t Przymierze, Warszawa 1953.

^M J. Ziomek {Jan Dobraczyński, Księgi (bez) Wyjścia, [w:] Wizerunki polskich.... s. 161-162) zauważa cę tendencję Dobraczyńskiego do łączenia zagad-

17