9914714768

Dla zobrazowania problemu zamieszczono dwa rysunki: 3.1. oraz 3.2.

Rys. 3.1. Przekrój przez lunetę Zeiss-Jena Theo 030 z ogniskowaniem wew. (J. Szymoński 1971)

Rys. 3.2. Niestałość osi celowej w lunecie z systemem wewnątrzogniskującym. (J. Szymoński 1971)

Oprócz lunet z ogniskowaniem wewnętrznym istnieją jeszcze lunety z wyciągiem siatkowym. Jednak ze względu na mniejsze błędy w geodezji zastosowanie mają te pierwsze. Na rysunku 3.2. przez punkty Ob i Ok przebiega oś celowa. Wewnątrz zaznaczono dwa położenia soczewki ogniskującej: jedno prawidłowe w osi oraz drugie, generujące błąd. Wiązka świetlna od punktu F powinna przebiegać przez punkt A do punktu k\ Natomiast ze względu na nieprawidłowe położenie soczewki przebiega przez punkt O ’_w. W konsekwencji powstaje błąd położenia punktu o wielkości a.

Jedyną możliwością wykrycia niestałości osi celowej jest pomiar błędu kolimacji i indeksu na współliniowe (w przybliżeniu) punkty, rozrzucone w różnych odległościach. Błędy te wynikają z niespełnienia warunków osiowych instrumentu. Błąd kolimacji to efekt braku prostopadłości osi celowej lunety instrumentu do osi obrotu tej lunety. Natomiast błąd indeksu to efekt błędnego położenia miejsca zero nalimbusie kręgu pionowego. Oba te błędy mają stałą wartość kątową niezależną od odległości (J. Beluch 2007).

16