101 POMYSA
ÓW
UKA
AD KRWIONOŚNY
KRYSTYNA BISKUP
DOŚWIADCZENIA I OBSERWACJE
UKA
AD KRWIONOŚNY
Krystyna Biskup
W organizmie dorosłego człowieka krąży około pięciu, sześciu litrów krwi, co wynosi około 1/12 ciężaru
ciała. Krew krąży w naczyniach krwionośnych i jest napędzana rytmiczną pracą mięśnia sercowego. Po-
trzeba 28 skurczów serca, aby cała krew przepłynęła przez organizm jeden raz. Jednorazowy obieg krwi
trwa 23 sekundy.
Badanie sprawności układu krwionośnego oraz rozpoznawanie chorób serca i naczyń krwionośnych opie-
ra się na wielu próbach czynnościowych (np. próby wysiłkowe), badaniach biochemicznych (np. ozna-
czanie enzymów krwi), elektrokardiograficznych oraz radiologicznych. Ze względu na zachowanie
wszelkich zasad bezpieczeństwa odradza się przeprowadzanie doświadczeń z własną krwią, np. obser-
wowanie procesu krzepnięcia krwi.
więcej na stronie internetowej http://www.mac.pl/
101 POMYSA
ÓW
UKA
AD KRWIONOŚNY
KRYSTYNA BISKUP
Doświadczenie 1
Badanie działania pulsu tętnic na modelu
Doświadczenie wykonuje nauczyciel, czas pracy około 3 minuty.
Środki dydaktyczne: wąż gumowy o długości około 2m, zaciskacz na wąż gumowy, kran (ujęcie wody).
" Nauczyciel podłącza do kranu cienkościenny wąż gumowy (o długości około 2 m).
" W krótkich odstępach czasu szybko na przemian otwiera i zamyka kurek.
" Uczniowie obserwują wąż i wypływ wody.
" Następnie nauczyciel zamyka kurek i zaciskaczem zmniejsza szybkość wypływu wody z węża.
" Ponownie rytmicznie otwiera i zamyka kurek.
Wyniki doświadczenia
Przy rytmicznym zamykaniu i otwieraniu kurka na górnej stronie węża dostrzegamy faliste ruchy, które
przenoszą się wzdłuż całej długości węża. Woda wypływa z węża z przerwami.
Po zmniejszeniu wylotu woda wytryskuje z niego stałą cienką strugą.
Omówienie doświadczenia
Model obrazuje puls żył i tętnic. Serce wtłacza krew do żył również z przerwami. Tak jak w przypadku
zwężenia ujścia węża gumowego nastąpiło nagromadzenie się wody w wężu i wytryskiwanie jej równo-
mierną strugą, niezależnie od otwierania i zamykania kurka. Tak długo dopóki ciśnienie w naczyniach
jest wystarczająco silne - krew gromadzi się w mniejszych tętnicach i przepływa przez naczynia włoso-
wate stałym, równomiernym prądem.
więcej na stronie internetowej http://www.mac.pl/
101 POMYSA
ÓW
UKA
AD KRWIONOŚNY
KRYSTYNA BISKUP
Doświadczenie 2
Obserwowanie działania zastawek żylnych
Uczniowie pracują w grupach, czas pracy około 3 minut.
Środki dydaktyczne: drewniana pałeczka o przekroju około 3 cm i długości 20 cm, ręcznik lub rurka
gumowa o długości około 30cm.
" Chwyć w dłoń pałeczkę drewnianą o przekroju około 3 cm, długości 20 cm (jeżeli nie masz pałeczki,
to wystarczy zacisnąć dłoń w pięść), następnie wyprostowuj ramię.
" Następnie poproś kolegę, aby zacisnął twoje ramię nad stawem łokciowym ręcznikiem lub rurką gu-
mową o długości około 30 cm.
" Przesuń palcem po jednej z żył, która będzie widoczna na przedramieniu, w kierunku dłoni.
" Palec pozostaw przez krótki czas na najniższym widocznym miejscu żyły, potem go szybko zdejmij.
" Następnie naciśnij żyłę w pobliżu dłoni i palcem pociągnij po niej w kierunku łokcia.
" To samo powtórz bez uprzedniego naciskania żyły.
" Analizując przebieg doświadczenia spróbuj odpowiedzieć na następujące pytania:
- Dlaczego przeciągamy palcem po żyle w kierunku dłoni?
- Kiedy żyła napełnia się ponownie krwią?
- Dlaczego żyła będzie pusta, gdy przeciągamy po niej palcem w kierunku łokcia?
- Zastanów się, w jakim kierunku krew płynie w żyłach.
- Jaką rolę w żyłach spełniają zastawki?
Wyniki doświadczenia
Po zawiązaniu ramienia ręcznikiem lub rurką gumową na przedramieniu zarysowują się wyraz
nie żyły.
Przesuwając palec po żyle w kierunku dłoni "wyciskamy" z niej krew.
Po odjęciu palca żyła napełnia się natychmiast krwią. Przy pociągnięciu palcem po żyle w kierunku łok-
cia krew nie popłynie za palcem tylko wtedy, gdy żyła była uprzednio naciśnięta w pobliżu dłoni.
Omówienie doświadczenia
Przewiązanie ramienia powoduje uwidocznienie niektórych żył leżących tuż pod powierzchnią skóry
przedramienia. W żyłach znajdują się zastawki, które przepuszczają krew tylko w kierunku serca.
więcej na stronie internetowej http://www.mac.pl/