Układ moczowo-płciowy
Powstaje z mezodermy pośredniej w ok. 3 tyg. W procesie fałdowania dochodzi do
oddzielenia się mezodermy pośredniej, która po ka\
dej stronie pierwotnie parzystego pnia
aorty podłu\
ny fałd  grzebień moczowo-płciowy. Jego część, zwana
" grzebieniem nerkotwórczym (sznurem nerkotwórczym) układ moczowy,
" grzebienie płciowe (sznury płciowe) układ płciowy.
W okolicy szyjnej mezo pośrednia jest podzielona na nefrotomy.
Układ moczowy
Nerka
W czasie rozwoju nerki, zawiązki:
" przednercze  4 tyd.; w nefrotomach pęcherzyki w kanaliki przewód
przednercza ten kieruje się w okolice ogonową. Kanałów jest 7-10. Ostatecznie zanika
w całości,
" śródnercze  (pranercze, ciało Wolffa), zaczyna ró\
nicować się na początku 5 tyg. Z
nefrotomów poło\
onych ogonowo względem przednercza. Nefrotomalne pęcherzyki
śródnercza rosną szybko, wydłu\
ają się i tworzą esowatego kształtu kanaliki, do
kanalika dochodzą naczynia kłębuszek (ciało nerkowe, ciałko śródnercza).
Przeciwległy biegun esowatego kanalika śródnercza otwiera się do podłu\
nego
przewodu zbiorczego (przewód śródnercza, Wolffa). W ok. 8 tyg. Zaczyna się zanik
śródnercza. Z ok. 40 kanalików pozostaje ostatecznie tylko przewód śródnercza i kilka
kanalików.
o Pleć męska: pozostałe kanaliki śródenercza przewodziki odprowadzające
jądra, przewód śródenercza przewód najądrza i wytryskowy,
o Płeć \
eńska: część śródnercza zanika narządy szczątkowe.
" nerka ostateczna (metanephors, zanercze, ponercze); powstaje z zawiązków
mezodermalnych:
o pączka moczowodowego (uchyłka nerki ostatecznej), jest uwypukleniem
grzebitetowym, w odpowiedzi na indukcyjne działanie pączka mezo
nerkotwórcza wytwarza nad pączkiem czapeczkę, z pączka moczowód,
miedniczka nerkowa, kielichy nerkowe większe i mniejsze, przewody
brodawkowe oraz kanaliki zbiorcze. Część komm. Czapeczki oddziela się i
formuje po ka\
dej stronie kanalika mały pęcherzyk nerki ostatecznej (sferoid);
daje ona początek nefronowi. Odc. dystalny łączy się z kanalikiem zbiorczym
końcowym rozgałęzieniem pączka moczowodowego (8 tyd.).
o Mezodermy nerki ostatecznej (blastema nerki ostatecznej).
Stadia rozwoju nerki, stadium
1. pęcherzyka (sferoidu),
2. kanalika S,
3. ró\
nicowania się włosowatej pętli naczyniowej ciałka nerkowego,
4. dojrzewania.
1
13-15 tyd. Powstaje ok. 20% nefronów (nerka zaczyna wydzielać mocz),
20-38 tyd. Podwojenie liczb nefronów.
Liczba nefronów nie zwiększa się po urodzeniu, a wzrost nerki (do 12 r.\
.) związany jest ze
zwiększeniem objętości ciała nerkowego i kanalików.
W czasie zstępowania nerki dochodzi tak\
e do obrotu nerki o ok. 90 st.
Pęcherz moczowy i cewka moczowa
Końcowy odc. Jelita tylnego  stek  między 4 a 7 tygodniem podzielony zostaje:
" przegrodą moczowo-odbytniczą na:
o grzbietowy kanał odbytniczo-odbytniczy,
o brzuszną zatokę moczow-płciową; mo\
na ją podzielic na nast. Części:
głowową (pęcherzowo-cewkowa) Pęcherz moczowy
ogonową  powy\
ej ujścia przewodów śródnercza (płciowa, prąciowa),
środkową (miedniczą).
Pęcherz moczowy
Początkowo łączy się z omocznią, powstaje moczownik (więzadło pępkowe
pośrodkowe)łączy szczyt pęcherza z pępkiem. Moczowody jaki i przewody
przyśródnerczowe powstają z mezodermy i dlatego początkowo trójkąt pęcherza pokrywa
nabłonek mezodermalny, jednak póz
niej jest on wyparty przez nabł. Endodermalny. Pozostałe
warstwy ściany pęcherza moczowego powstają z mezenchymy trzewnej.
Cewka moczowa
U płci meskiej górna część odcinka sterczowego cewki moczowej powstaje z kanału
pęcherzowo-cewkowego. Dalszy odc. Cz. Sterczowej oraz cz. Błoniasta cewki moczowej
powstają z cz. Miednicznej zatoki moczowo-płciowej. Cz. Gąbczasta powstaje z cz. Płciowej
zatoki moczowo-płciowej. Nabłonek najbardziej obwodowej cz. Cewki moczowej powstaje z
płytki gruczołowej. (litej tkanki ektodermalnej). Z obwodowej cz. Przewodu śródnercza
drogi wyprowadzające nasienie  przewód najądrza, nasieniowód i przewód wytryskowy.
U płci \
eńskiej; kanał pecherzowo-cewkowy pęcherz moczowy oraz dln. Cz. Cewki
moczowej, przewód śródnercza zanika, z jego szczątków nadjajnik, przyjajnik, przewód
podłu\
ny jajnika.
Układ płciowy
Płeć chromosomalna i genetyczna  od zapłodnienia.
Płeć gonadalna  po 6 tyg.
Płeć fenotypowa  wraz z odró\
nieniem się narządów.
Płeć przyswojona  płeć ustalona podczas porodu.
Gonady powstają z:
1. mezotelialnego nabłonka pochodzenia mezodermalnego pokrywającego tylną ścianę
jamy brzusznej ciała,
2. z komm. Mezenchymalnych le\
ących tu\
pod tym nabłonkiem,
3. z pierwotnych komm. Płciowych.
2
W 4 tyg. Nabłonek mezotelialny pogrubia się grzebień płciowy (gonadalny). Le\
ą one po
obu stronach zarodka, wytwarzają się z nich palczaste wypustki łączności z nabłonkiem
pokrywającym.
U zarodków XX:
" cz. Korowa jajnik, cz. Rdzenna zanika,
U zarodków XY:
" cz. Korowa zanika, cz. Rdzenna w jądro.
Na krótkim ramieniu chromosomu Y jest gen SRY kodujący białko, które wytwarzane jest
przez komm.Sertolego.
W zarodku ludzkim pierwotne komm. Płciowe powstają ok. 21 dnia z endodermy pęcherzyka
\
ółtkowego, ale najprawdopodobniej pośrednio wywodzą się z epiblastu. Są one owalne, z
dobrze widocznymi centroliami, rozwiniętym AG oraz bogate w ziarnistości glikogenu i
tłuszczu. Wędrują w kierunku grzebieni płciowych.
Rozwój gonady męskiej
W 7 tyg. Zaczyna ró\
nicować sę w jądro. Sznury płciowe rozstają się i rete testis. Sznury
płciowe zostają oddzielone od nabłonka przez wytwarzająca się osłonkę białawą i odtąd
nazywają się sznurami krętymi. Z komm. Meznechymalnych, oddzielających poszczególne
kanaliki powstają w 8 tyg. Komm. Śródmią\
szowe jądra (komm. Leydiga). Nabłonek
kanalików nasiennych:
" komm. Sertolego,
" spermatogonii (z komm. Prapłciowych).
Rozwój gonady \
eńskiej
Początek rozwoju jajnika  10 tyd. Równie\
tworzy się sieć jajnika, która potem zanika.
Nabłonek mezotelialny pokrywający gonadę wtórne sznury płciowe, korowe. Do nich
wnikają gonocyty. Ok. 16 tyg. Rozpadają się i tworzą skupienia zwane pęcherzykami
pierwotnymi. Zawierają w środku oogonię, pojedynczą warstwę komm. Pecherzykowych.
Oogonie dzielą się intensywnie, mitotycznie. W jajnikach ok. 2 mln komm. Jajowych.
Rozwój narządów płciowych wewnętrznych
Przewód przyśródnerczowy (Mullera)
Powstaje jako podłu\
ne wpuklenie mezodermalnego nabłonka jamy ciała w boczna ścianę
śródnercza. Odc. Głowowy ma otwarte połączenie z jamą ciała, a odc. Ogonowy przebiega
równolegle i na zew. Przewodu śródnercza i wnikając do steku łączy się z analogicznym
przewodem pochwowym po drugiej stronie.
Dzieli się na części:
1. cz. Głowową (pion),
jajowód
2. cz. Środkową (poziom),
3. cz. Ogonową (pion).
Kanał maciczno-pochwowy (powstaje z niego macica i pochwa)
U płci męskiej:
" przewody śródnercza podlegając ró\
nicowaniu,
3
" przewody przyśródnerczowe  zanikają. Ok. 11 tyg. Oba zanikają, a jedyne
pozostałości to:
o przyczepek jądra,
o łagiewka sterczowa (analog macicy).
Kanaliki śródnercza (zanikającej cz. Głowowej przyczepek jadra)
" przewody wyprowadzające jądra,
" przyjądrze,
Te które nie połączyły się z siecią jądra i utraciły połączenie z
przewodem śródjądrza
" przewodziki zbaczające.
Przewód śródnecza
" przewód najądrza.
" nasieniowód,
" pęcherzyki nasienne,
" przewód wytryskowy  otwierają się na tylnej ścianie zatoki moczowo-płciowej 
wzgórek nasienny)
U płci \
eńskiej  odwrotnie.
Gruczoł krokowy
Powstaje w 3 miesiącu w wyniku rozrostu nabłonka endodermalnego tylne ściany zatoki
moczowo-płciowej. Endoderma nabłonek gruczołowy, mezenchyma mm. Gładkie zrąb
łącznotkankowy.
Gruczoły opuszkowo-cewkowe(gr. Cowpera) powstają z endodermy i części błoniastej cewki
moczowej.
Wraz z połączeniem się kanałów przyśródnerczowych
" więzadła szerokie oraz
" zatoka maciczno-odbytnicza (Douglasa) i
" zatoka maciczno pęcherzowa.
Pochwa
Nabłonek pochodzi z endodermy zatoki moczowo-płciowej, el. Mięśniowe z otaczającej
mezenchymy. Zakończony ślepo koniec ogonowy kanału maciczno-pochwowego dochodzi
do tylnej ściany zatoki moczowo-płciowej guzek Mullera, z którego boków uchodzą
przewody śródnercza. Ok. 11 tyg. Następuje udro\
nienie płytki pochwowej i powstaje światło
pochwy.
Gruczoły cewkowe i przycewkowe (Skanego)
Powstają z uwypukleń nabłonka cewki moczowej do podścielającej mezenchymy.
Przedsionkowe z nabłonka zatoki moczowo-płciowej.
Rozwój narządów płciowych zewnętrznych
Proces ró\
nicowania zaczyna się ok. 12 tyg. Wspólne zawiązki:
1. nieparzysty guzek płciowy,
2. parzyste fałdy moczowo-płciowe,
4
3. wyniosłości płciowe.
Ok. 3 tyg. Komm. Mezenchymalne pochodzące ze smugi pierwotnej skupiają się w pobli\
u
błony stekowej fałdy stekowe. Tworzą one wyniosłość stekową. W 6 tyg. Przegroda
moczowo-płciowadzieli się na cz. Odbytową i cz. Moczowo-płciową (po jej peknięciu
odbyt i ujście moczowo-płciowe). Na zewnątrz fałdów moczowo-płciowych powstają
nastepnie parzyste wzniesienia  wyniosłości płciowe (wały).
Narządy płciowe zew. Męskie
Początkowo kanał cewki nie dochodziło szczytu prącia i brak jest ujścia zew. Powstanie ono
dopiero wtedy, kiedy ektoderma utworzy lity sznur komórkowy. W 12 tyg. Ektoderma
rozrasta się dookoła \
ołędzia i powstanie z niej napletek. Ciała jamiste i gąbczaste z
mezenchymy prącia.
Narządy płciowe zew. śeńskie
Rozwój kanału pachwinowego i zstępowanie jąder
Powstaje w ścianie przedniej jamy brzusznej na drodze, jaka przebywa jądro schodzą do
moszny. U obu płci. Więzadło jądrowe jądrowód, przyczepia się on do dln. Bieguna jądra i
przebiegając w brzuchu ;-) wnika wyniosłości wargowo-mosznowych. Nieco póz
niej
powstaje wyrostek pochwowy. W m-cu przejścia powrózka pochwowego przez
" powięz
poprzeczną pierścień pachwinowy głęboki,
" rozcięgno skośne zew. ppp.
Zaczyna się ok. 12 tyg. I trwa do końca okresu płodowego.
Ok. 28 tyg. Jądro wchodzi do pierścienia głębokiego kanału pachwinowego przez 2-3 dni
wędruje przez kanał, a około 32 tygodnia wnika do moszny. Ponad 97% noworodków
urodzonych o czasie ma oba jądra w mosznie. U części proces zstępowania kończy się w
ciągu następnych 3 miesięcy. Zstępują te\
jajniki. Więzadło obłe przechodzi przez kanał
pachwinowy i przyczepia się do warg sromowych większych. Wyrostek pochwowy zamyka
się i zanika a je\
eli utworzy narząd resztkowy, to mamy kanał Nucka.
5
 6