wraz z otaczającą je
korą odpowiadają
Uklad moczowy
płatom nerki, które
nie posiadają
W jego skład wchodzą
odgraniczenia
parzyste nerki, moczowody
łącznotkankowego.
oraz pęcherz moczowy i
Nefron: jest
cewka moczowa.
jednostką
Podstawowym procesem
strukturalną i
zachodzącym w nerkach jest
czynnościową nerki.
oczyszczanie krwi z
To pojedynczy
produktów przemiany
kanalik nabłonkowy
materii i obcych substancji.
o zróżnicowanej
W związku z wytwarzaniem
odcinkowo
moczu nerki utrzymują
budowie. Zachodzi w nim zarówno wytwarzanie moczu jak i jego przemiana w mocz
odpowiedni poziom wody i
ostateczny. Rozpoczyna się w korze nerki w ciałku nerkowym. Kolejne odcinki biegną do
elektrolitów w organizmie.
rdzenia i z powrotem, przyjmując na zmianę formę kanalika krętego lub prostego.
Pełnią też funkcję dokrewną,
Wyróżnia się kanalik proksymalny, pośredni i dystalny. Proksymalny i dystalny zawierają
wydzielając
odcinki o przebiegu krętym i proste, a kanalik pośredni ma przebieg wyłącznie prosty.
substancję związaną
Kanaliki dystalne uchodzą do cewek zbiorczych w obrębie kory. Cewki nie należą już do
z regulacją ciśnienia
nefronu i kierują się promieniście w stronę kielichów nerkowych. Odcinki kręte tworzą
krwi.
labirynt kory w sąsiedztwie ciałek nerkowych. Odcinki proste znajdują się obok cewek
zbiorczych w promienistościach rdzennych i rdzeniu nerki. Układ odcinków prostych
Nerka
tworzy pętlę Henlego, o kształcie wydłużonej litery  U , rozpoczyna się w
Otoczona jest
promienistościach rdzennych, sięga do rdzenia, po czym zawraca, by skończyć się w
włóknistą torebką
okolicy wyjścia. Pętlę dzieli się na ramię zstępujące, kolanko oraz ramię wstępujące, co nie
łącznotkankową, na
pokrywa się z rozmieszczeniem kolejnych odcinków w obrębie pętli. Część prosta kanalika
zewnątrz której
proksymalnego znajduje się zawsze na ramieniu zstępującym pętli, ale położenie
znajduje się tkanka
odcinków dalszych zmienia się w zależności od długości pętli.
tłuszczowa 
Ciałko nerkowe to kulisty twór złożony z kłębuszka naczyniowego i torebki Bowmana.
dodatkowa ochrona mechaniczna dla tego delikatnego narządu. Od strony wnęki w miąższ
nerki wnika miedniczka nerkowa zakończona kielichami nerkowymi. Na przekroju
Torebka Bowmana to początkowy, rozszerzony odcinek nefronu. Składa się z blaszki
wyróżnia się korę o strukturze ziarnistej i rdzeń o strukturze pasmowatej. Granicę między
ściennej oraz trzewnej. Ścienna zbudowana jest z nabłonka 1w płaskiego, spoczywającego
nimi wyznaczają leżące poziomo naczynia łukowate. Elementy strukturalne kory wnikają w
na błonie podstawnej, otaczającej całe ciałko nerkowe. Trzewna pokrywa naczynia
głąb rdzenia jako słupy nerkowe i dzielą go na piramidy skierowane szczytami do kielichów
kłębuszka, stanowią ją komórki nabłonkowe zwane podocytami; wspierają się one na kilku
nerkowych. Od podstawy piramid w stronę kory odchodzą promienie rdzenne. Piramidy
grubych wypustkach, które rozgałęziają się na drobniejsze wypustki drugorzędowe, które
spoczywają na błonie podstawnej naczynia włosowatego i tworzą obejmujący je ciągły
mankiet. Mają łącznotkankowe gwiaz
dziste komórki mezangium, odpowiedzialne za fagocytozę
duże jądro o fragmentów błony podstawnej wraz z zalegającymi na niej makrocząsteczkami białkowymi
nieregularnym  oczyszczanie i odnowa błony. Obecne w tych komórkach liczne mikrofilamenty
kształcie, wypustki aktynowe wskazują na ich zdolności kurczliwe, co nadaje im charakter miofibroblastów.
mają dużo
Biegun naczyniowy ciałka nerkowego  miejsce, gdzie wchodzi tętniczka doprowadzająca
mikrofilamentów
i wychodzi mniejsza odprowadzająca. Ta pierwsza rozpada się na kapilary kłębuszka, które
aktynowych i gruby
łączą się w tętniczkę odprowadzającą  sieć dziwna tętniczo-tętnicza. W ścianach tętniczek
glikokaliks. Między
i w ich sąsiedztwie zlokalizowane są elementy aparatu przykłębuszkowego. Na terenie
dwiema blaszkami
tego bieguna blaszka ścienna torebki przechodzi w blaszkę trzewną.
torebki mieści się
Biegun moczowy (kanalikowy) ciałka nerkowego  w tym miejscu uchodzi kanalik
przestrzeń
proksymalny. Leży zwykle po stronie przeciwnej do bieguna naczyniowego. Odznacza się
śródtorebkowa, do
zmianą charakteru nabłonka blaszki ściennej torebki  staje się sześcienny i przypomina
której przesącza się
komórki kanalika proksymalnego. Przestrzeń śródtorebkowa przedłuża się w światło
mocz pierwotny.
kanalika, który po odejściu od ciałka ulega skręceniu.
Kłębuszek naczyniowy utworzony jest z licznych pętli naczyń włosowatych, zazwyczaj nie
Kanalik proksymalny (bliższy, I rzędu, główny) składa się z części krętej i prostej. Część
anastomozujących ze sobą. Naczynia te mają okienkowy tym budowy z licznymi porami
kręta tworzy kilkanaście skrętów położonych w korze w pobliżu ciałka nerkowego. Część
pozbawionymi przeponek. Pory te umożliwiają przepływ składników płynnych krwi oraz
prosta biegnie w promienistości rdzennej i kończy się w rdzeniu zewnętrznym. Ma grubą
jonów (glikokaliks ma swój ładunek elektryczny), poza elementami morfotycznymi.
ścianę i niewielkie światło. Kontur światła jest nieostry, zatarte są granice między
Komórki śródbłonkowe spoczywają na stosunkowo grubej błonie podstawnej, z dwiema
komórkami nabłonka 1w sześciennego, z okrągłymi jądrami, kwasochłonną cytoplazmą i
powierzchniowymi blaszkami jasnymi i środkową ciemną. Powstała ona z połączenia
brzeżkiem szczoteczkowym, którego obecność wskazuje na intensywną funkcję
blaszki podstawnej podocytów i naczyń włosowatych. Jej budowa (kolagen IV) ogranicza
resorpcyjną, dobrze rozwinięty AG, liczne pęcherzyki pinocytotyczne, lizosomy i
przepływ substancji
peroksysomy. Boczne ściany są wzajemnie pozazębiane. Kontur przypodstawny również
wielkocząsteczkowych. Na błonie
nie jest równy, występują tu wysokie wypustki, które wchodzą miedzy wypustki komórek
podstawnej spoczywają wypustki
sąsiednich. W wypustkach tkwią pionowo długie, wąskie mitochondria, co związane jest z
podocytów, a w szczelinach między
koniecznością
nimi rozpięte są białkowe przeponki z
dostarczenia E
grubą warstwą glikokaliksu, które
dla pracy
zatrzymują cząsteczki o masie
pompy
przekraczającej 70kDa. Komórki
sodowo-
śródbłonka, trójwarstwowa błona
potasowej. W
podstawna i szczeliny zasłonięte
kanaliku
przeponkami stanowią barierę
proksymalnym
filtracyjną nerki. Powstający przesącz
następuje
przypomina osocze krwi pozbawione
resorpcja
białek i zażywany jest moczem
zwrotna 80%
pierwotnym. Między naczyniami
wody z
włosowatymi znajdują się
pramoczu, jej przepływ między komórkami wywołany jest gromadzeniem się w tkance Komórki wykazują
międzykanalikowej NaCl. Zachodzi tu także całkowite wchłanianie glukozy, aminokwasów i nieregularne kontury,
witamin, które przechodzą przez komórki dzięki specjalnym białkom transportowym. co wynika z obecności
Niskocząsteczkowe białka pobierane są na drodze endocytozy i rozkładane w lizosomach. licznych długich
Tu także odbierane są obecne w krwi kwasy żółciowe, związki toksyczne i niektóre wypustek,
antybiotyki. Komórki kanalika wykazują również dużą aktywność wydzielniczą: wydzielają zazębiających się
do pramoczu organiczne pochodne jodu, kreatyninę i kwas paraaminohipurowy, wzajemnie, w których
stosowane w badaniach czynnościowych nerek. zlokalizowane są
długie i smukłe
Kanalik pośredni, część cienka pętli Henlego, rozpoczyna się na jej ramieniu zstępującym.
mitochondria. Na
W miejscu przejścia kanalika proksymalnego w pośredni wielkość nabłonka ulega redukcji,
górnej powierzchni
zaznacza się ono makroskopowo w postaci podziału rdzenia zewnętrznego na pasma
komórek występują
zewnętrzne i wewnętrzne. Przejście w kanalik dystalny ma różną lokalizację w obrębie
nie liczne
pętli. W nefronach o pętlach krótkich kanalik pośredni jest krótki, leży w całości w obrębie
mikrokosmki, brak
ramienia zstępującego pętli, może też w ogóle nie występować. W nefronach z pętlami
brzeżka
długimi kanalik pośredni sięga od ramienia zstępującego poprzez kolanko do ramienia
szczoteczkowego. Połączone są ze sobą za pomocą stref zamykających, co czyni ścianę
wstępującego i przejście w kanalik dystalny wypada mniej więcej na tym samym poziomie
słabo przepuszczalną dla wody. W części prostej kanalika następuje aktywny transport
w pętlach krótkich i długich, choć na różnych ramionach pętli. Makroskopowo wyznacza
jonów Cl zależny od gradientu Na (współtransporter Na-Cl), dzięki któremu oba te jony
to granicę rdzenia zewnętrznego i wewnętrznego  pętle krótkie kończą się w pobliżu tej
przemieszczają się ze światła kanalika do miąższu rdzenia nerki. W części krętej  aktywny
granicy, a długie docierają do rdzenia wewnętrznego. Ściana kanalika zbudowana jest z
transport Na, które pociągają za sobą Cl. Efektem jest dalszy spadek ciśnienia
komórek nabłonka 1w płaskiego, którego jądra wpuklają się do światła kanalika.
osmotycznego pramoczu i wzrost stężenia NaCl w przestrzeni okołokanalikowej (gradient
Cytoplazma wyposażona jest w nieliczne organelle. Boczne granice komórek są
wzrasta w głąb rdzenia w miarę zbliżania się do kielichów nerkowych). Drugim
pozazębiane. Ściana zlokalizowana na ramieniu zstępującym jest przepuszczalna dla wody,
elektrolitem aktywnie transportowanym do tkanki śródmiąższowej rdzenia jest mocznik.
ale nie dla jonów Na i Cl. Ze względu na koncentrację NaCl i mocznika w otaczającej
Aktywność białek transportowych regulowana jest przez prostaglandyny. Za utrzymanie
kanalik tkance śródmiąższowej woda odciągana jest z pramoczu, co prowadzi do jego
gradientu stężeń elektrolitów dodatkowy wpływ mają naczynia włosowate i żylne o
zagęszczenia. W części zlokalizowanej na ramieniu wstępującym zachodzi transport jonów
układzie pętlowym, również wyposażone w białka współtransportujące Na, K i Cl.
Na i Cl ze światła kanalika na zewnątrz, czego efektem jest wtórne rozcieńczenie
Elektrolity pobierane przez krew spływającą w dół oddawane są z powrotem w trakcie jej
pramoczu. Współdziałanie obu ramion określa się jako wzmacniacz przeciwprądowy.
przepływu ku górze  wymiennik przeciwprądowy. Komórki części krętej kanalika
Kanalik dystalny (dalszy, II rzędu) składa się z odcinka prostego wchodzącego w skład
dystalnego stanowią miejsce działania aldosteronu, który indukuje syntezę błonowych
pętli jako jej część gruba, oraz odcinka krętego leżącego w labiryncie kory. Początek
transporterów Na. Zwrotnej resorpcji Na towarzyszy wydalanie do pramoczu jonów K i H,
kanalika zlokalizowany jest na ramieniu zstępującym lub wstępującym pętli Henlego.
co powoduje jego zakwaszenie. W odcinku tym zachodzi również wytwarzanie i wydalanie
Przejście odcinka prostego w kręty dokonuje się poza plamką gęstą w pobliżu
jonów amonowych. Część kręta kanalika to ostatni odcinek nefronu, po przejściu przez
macierzystego ciałka nerkowego. Kanalik ten zbudowany jest z nabłonka 1w sześciennego,
niego pramocz staje się moczem ostatecznym.
którego wysokość ulega wahaniom. Najwyższe komórki znajdują się w części krętej, ale
Aparat przykłębuszkowy znajduje się przy biegunie naczyniowym ciałka nerkowego, w
światło jest wyraz
ne. Część kręta kanalika dystalnego jest krótsza od części krętej kanalika
rejonie styku obu tętniczek z częścią prostą kanalika dystalnego, który po wyjściu z
proksymalnego, dlatego na terenie kory nerki obserwuje się mniej liczne przekroje przez
promienistości rdzennych wraca w okolice ciałka nerkowego. Aparat ten utworzony jest z
kanalik dystalny. Jądra ułożone są przyszczytowo, niekiedy po dwa w jednej komórce.
elementów wchodzących w wiele
skład ściany wymienionych mitochondriów.
naczyń i kanalika, jak i z Są liczne w
dodatkowych struktur z nimi górnych
sąsiadujących. Wyróżnia się odcinkach
kilka rodzajów komórek. cewek. Komórki
cewek
Komórki ziarniste
połączone są ze
(nabłonkowate) to
sobą
przekształcone komórki
połączeniami
mięśniowe gładkie.
ścisłymi, co
Charakteryzują się obecnością
uniemożliwia
wypustek oraz ziarnistości wydzielniczych. Poza wyposażeniem komórek kurczliwych
transport wody.
posiadają też dobrze rozwinięty RER i AG. W ziarnistościach zawarta jest renina, która po
Ściana staje
przekształceniu w angiotensynę powoduje wzrost ciśnienia krwi przez skurcz tętnic i za
przepuszczalna
pośrednictwem aldosteronu, który pod jej wpływem wydzielany jest przez korę
dla wody pod
nadnerczy.
wpływem hormonu antydiuretycznego, który indukuje działalność akwaporyn w błonach.
Komórki plamki gęstej zlokalizowane w ścianie kanalika dystalnego w miejscu, gdzie
Umożliwia to masywny przepływ wody wywołany wysokim stężeniem elektrolitów wokół
przylega ona do bieguna naczyniowego ciałka nerkowego. Są wysokie, wąskie, nie
cewek, co prowadzi do ostatecznego zagęszczenia moczu.
posiadają prążkowania przypodstawnego, ale posiadają liczne mikrokosmki. Błona
Tkanka śródmiąższowa nerki wypełnia przestrzenie między ciałkami nerkowymi,
podstawna, na której spoczywają jest szczególnie cienka. Komórki te mają pełnić rolę
kanalikami nefronu, cewkami zbiorczymi i naczyniami krwionośnymi. W części korowej
receptora rejestrującego stężenie pramoczu i szybkość jego przepływu.
jest jej mało, reprezentowana jest tam głównie przez fibroblasty i makrofagi. Komórki te
Komórki mezangium pozakłębuszkowego wypełniają przestrzeń między plamką gęstą a
namnażają się w przypadku uszkodzenia ciałek lub kanalików nerkowych, efektem jest
tętniczkami bieguna naczyniowego. Wyposażone są podobnie do komórek mezangium
zwłóknienie miąższu. Komórki śródbłonkowe naczyń włosowatych okołokanalikowych
kłębuszka. Mają szczególnie liczne wypustki, które przez neksusy łączą się z sąsiednimi
produkują erytropoetynę, pobudzającą erytropoezę w szpiku kostnym. W części rdzennej
komórkami mezangialnymi oraz z komórkami mięśniowymi. Możliwe, że reagują na
nerki tkanka śródmiąższowa jest obfita, jej ilość wzrasta w kierunku kielichów nerkowych.
sygnały przekazywane z plamki gęstej, dzięki czemu mogą regulować lokalny przepływ
Cechuje ją tu obecność szczególnych komórek z licznymi wypustkami i cytoplazmą
krwi przez ciałko nerkowe.
wypełnioną kroplami lipidowymi. Komórki te mają kształt wydłużony, układają się
Cewki zbiorcze zbierają mocz z kanalików dystalnych i doprowadzają go do kanalików
poprzecznie w stosunku do osi kanalików nerkowych i pętli naczyniowych. Układ taki ma
nerkowych. Stanowią przewody rozgałęzione. Rozpoczynają się krótkimi odcinkami
stwarzać warunki dla oddzielania w miąższu obszarów o niejednakowej zawartości
łączącymi w korze nerki, które wchodzą z labiryntu do promienistości rdzennych. Cewki
elektrolitów i sprzyjać narastaniu ich gradientu w miarę przesuwania w głąb rdzenia. W
zbiorcze wyścielone są nabłonkiem 1w, którego komórki przechodzą z sześciennych w
celu obrony przed działaniem panującego wokół ciśnienia osmotycznego komórki
walcowate w miarę zbliżania się do miedniczki nerkowej. Komórki te można podzielić na
śródmiąższowe wytwarzają znaczne ilości organicznych osmolitów. Mogą też uczestniczyć
jasne (główne) i ciemne (wstawkowe). Jasne występują na całej długości cewek. Cechują
w regulacji przepływu krwi przez naczynia rdzeniowe, albo bezpośrednio, dzięki swoim
je głębokie fałdy przypodstawne błony komórkowej pozbawione mitochondriów. Na
właściwościom kurczliwym, albo przez produkcję czynników rozszerzających naczynia.
powierzchni każdej z tych komórek znajduje się pojedyncza migawka. Komórki ciemne
mają ciemnobarwliwą elektronowo gęstą cytoplazmę. Posiadają liczne mikrokosmki i
Drogi
wyprowadzające
mocz rozpoczynają
się kielichami
nerkowymi, które
łączą się z miedniczką
nerkową,
przechodzącą w
moczowód. Parzyste
moczowody
doprowadzają mocz
do pęcherza
moczowego, gdzie
jest magazynowany, po czym wydalany za pośrednictwem cewki moczowej. Z wyjątkiem
cewki wszystkie pozostałe elementy mają podobny schemat budowy. Wyścielone są błoną
śluzową pokrytą charakterystycznym nabłonkiem przejściowym. Blaszka właściwa z
wiotkiej lub zbitej tkanki łącznej nie zawiera gruczołów, a wilgotność powierzchni błony
śluzowej zapewnia przepływający stale mocz. Granica z bardziej wiotką błoną podśluzową
jest nieostro zaznaczona, w pęcherzu można tam zaobserwować blaszkę mięśniową.
Błona mięśniowa (mięśniówka gładka) w kielichach i miedniczkach ma przebieg spiralny.
W moczowodzie można wyróżnić trzy pokłady: środkowy okrężny oraz zewnętrzny i
wewnętrzny o przebiegu podłużnym lub skośnym. W pęcherzu moczowym trójwarstwowy
układ pęczków mięśniowych jest mniej wyraz
ny i wszystkie kurczą się jednocześnie,
warunkując opróżnienie pęcherza. Z całej mięśniówki pęcherza wyróżniają się tylko
okrężne pasma zwieracza pęcherza. Ostatnią warstwę wszystkich odcinków dróg
wyprowadzających mocz stanowi łącznotkankowa przydanka, która na tylnej ścianie
pęcherza zastąpiona jest błoną surowiczą. Cewka moczowa zbudowana jest odmiennie u
obu płci. U płci żeńskiej nabłonek pokrywający błonę śluzową zmienia się w walcowaty,
potem w ww płaski. Mięśniówka gładka ułożona jest od wewnątrz okrężnie a na zewnątrz
podłużnie. W środkowym odcinku otoczona jest dodatkowo zwieraczem z mięśniówki
prążkowanej. Cewka moczowa męska stanowi równocześnie końcowy fragment dróg
wyprowadzających nasienie.