Układ moczowy
Badanie układu moczowego
- Oglądanie
- Omacywanie (przez powłoki zewnętrzne i per rectum)
- Cewnikowanie
- Badanie laboratoryjne moczu
- RTG
- Endoskopia
- USG
Oglądanie
- Podbrzusze
- Klatka piersiowa
- Kończyny
- Moszna
- Napletek
- Przedsionek pochwy
- Obrzęki zastoinowe  związane z dysfunkcją nerek lub serca
- Przedsionek pochwy- obrzęki, zgrubienia, wypływy lub ślady po nich
- Obserwacja oddawanego moczu  dobowa ilość, częstość, domieszki w moczu,
sposób oddawania itd..
Dobowa ilość wydalanego moczu
- Konie 2-6-10l
- Bydło 6-12-29l
- Świnie  2-4l
- Owce i kozy  0,5-1l
- Psy  0,25-1l
- Koty 0,25l
Ilość wydalanego moczu zależy od:
- Ilości krwi przepływającej przez nerki w jednostce czasu
- Wydajności nerek i układu krążenia
- Składu chemicznego krwi
- Jakości, ilość, rodzaju karmy
- Ilości wypitej wody
Nieprawidłowości w oddawaniu moczu
- Skąpomocz (oliguria)
- Wielomocz (poliuria)
- Brak moczu (anuria)
- Wstrzymanie moczu (ischuria)
- Utrudnione oddawanie moczu (dysuria)
- Parcie na mocz (tenesmus vesicae urinariae)
- Bolesne oddawanie moczu (stanguria)
Skąpomocz (oliguria)
- Zmniejszone dobowe ilości oddawanego moczu
- Przy niedoborze pobieranego płynu  zaburzenia pragnienia
1
- Przy utracie płynów ustrojowych  gorączka, biegunka
- Przy upośledzeniu czynności wydzielniczej nerek  ostre zapalenie nerek
Bolesne oddawanie moczu
- Towarzyszy moczeniu się kroplami lub utrudnionemu moczeniu
Objawy: niepokój, postękiwanie , poty
- Ostre zapalenie pęcherza i cewki moczowej
- Zapalenie napletka
- Zapalenie otrzewnej
Wielomocz (poliuria)
- Zwiększenie dobowej ilości oddawanego moczu
Następstwem wielomoczu jest objaw częstego moczenia się  częstomocz
- Śródmiąższowe zapalenie nerek
- Cukrzyca
- Zapalenie płuc, opon mózgowych
- Schorzenia gruczołu krokowego, cewki moczowej, macicy, pochwy
Rodzaje wielomoczu
Krótkotrwały, przejściowy
- Podczas dostarczania dużych ilości wody z zewnątrz  wodnista karma, woda
- Po środkach moczopędnych
Poza nerkowy
- cukrzyca
Nerkowy
- Śródmiąższowe zapalenie nerek
- U koni  złej jakości pasza (spleśniała, zmarznieta)
Nietrzymanie moczu (incontinentio urinae)
- Uszkodzenie rdzenia kręgowego w odcinku lędz
wiowym kregosłupa
- Porażenie zwieracza pęcherza moczowego
- Wrodzone (ektopowe ujście moczowodów, miedniczne położenie pęcherza
moczowego, przetrwały moczownik, brak szyjki pęcherza moczowego)
Bezmocz (anuria)
Pochodzenia nerkowego  upośledzenie funkcji nerek
- Zatrzymanie moczu  niedrożność cewki moczowej
- W przebiegu kamicy pęcherza moczowego
- Przerost gruczołu krokowego
- Syndrom urologiczny u kotów (SUK)
Przy pustym pęcherzu moczowym
- Ciężkie zapalenie nerek
- Niewydolność nerek
- Zatkanie kanalików nerkowych
Przy przepełnionym pęcherzu moczowym
- Niedrożność cewki moczowej (kamica)
- Spastyczne porażenie zwieracza cewki moczowej
- Psy  niedowład tylnych kończyn (nerwowa postać nosówki, zapalenie rdzenia
kręgowego, urazy mechaniczne)
2
Utrudnione oddawanie moczu (dysuria)
- Mocz oddawany małymi ilościami, cienkim strumieniem, kropelkowo
- Przy niedrożności cewki moczowej
Objawy:
- Nastawianie się do oddawania moczu
- Wzmożona praca tłoczni brzusznej
- Stękanie z powodu bólu
Parcie na mocz
Utrudnione oddawanie moczu połączone z silnym bólem i pracą tłoczni brzusznej
- Zapalenie pęcherza moczowego
- Zapalenie otrzewnej
- Zapalenie macicy
- Zapalenie cewki moczowej
Badanie przez omacywanie
- Duże zwierzęta  przez prostnicę
- Małe zwierzęta - przez powłoki brzuszne
BUDOWA NEREK
- U koni nerki są gładkie, prawa ma kształt zbliżony do serca, lewa do fasoli
- U bydła są podzielone powierzchownymi bruzdami na płaty wieloboczne, prawa jest
elipsowata, spłaszczona grzbietowo-brzusznie
- U psa- obie są gładkie i mają kształt fasoli
- U owiec mają powierzchnię gładką i kształt fasoli
Nerka bydła
Nerka na przekroju
- Warstwa korowa  ciemnoczerwona zewnetrzna
- Warstwa rdzenna- ułożona ośrodkowo
Nerka otoczona jest torebką, a na zew jej jest torebka tłuszczowa
Od zatoki nerkowej wystaja wierzchołki piramid=brodawki nerkowe. Każda brodawka
otoczona jest lejkiem(kielichem)
Kielichy sa zbiornikami moczu i przechodzą w miedniczkę, która przechodzi w
moczowód.
3
Gdy nie ma miedniczki to kielichy łącza się w moczowód (bydła)
Jeżeli przy tym brodawki są niezrośnięte powstaje nerka gładka wielobrodawkowa
(człowiek, świnia)
Gdy brodawki są zrośnięte w jedną  nerka gładka jednobrodawkowa (koń, mięsożerne,
małe przeżuwacze)
Podstawową jednostka anatomiczną i czynnościową jest nefron
- Ciałka Malpighiego
- Kanalik kręty 1 rzedu
- Pętla Henlego
- Kanalik kręty 2 rzędu
Moczowody
Fizjologicznie niewyczuwalne i dlatego niedostępne do badania
Położenie nerek
KOC
:
Nerka prawa: kształt serca, pod kręgosłupem 15-18 krąg piersiowy, niedostępna
do badania per rectum
Nerka lewa: 17-18Th- 3 L, można zbadać tylną część nerki i nawet wnękę
nerkową u koni krótkich
4
KROWA:
Nerka prawa 12Th-3L jest nieruchoma i dostępna do badania per rectum
Nerka lewa 3-5 L , jest zawieszona na luz
nej krezce, może się przesuwać na stronę
prawą, jest dostępna do badania per rectum
ŚWINIA
- badanie układu moczowego tylko na podstawie badania moczu
PIES
Nerka prawa: 13Th-2-3 L
Nerka lewa : 1-4L
Nerki dostępne są do badania poprzez omacywanie powłok brzusznych
KOT
Obie nerki mogą być nerkami wędrującymi
( ren migrans)
Nerka prawa: 1-4L
Nerka lewa 2-5 L
Często leżą nie pod kręgosłupem ale w jamie brzusznej
Omacywanie
- Położenie
- Wielkość
- Kształt
- Bolesność
- Konsystencja
- Wyczuwalność moczowodów
Bydło  ucisk zgiętymi palcami okolicy lędz
wiowej poniżej wyrostków poprzecznych za
łukiem żebrowym
Konie  ucisk pięścią lub uderzenie pięścią w grzbiet drugiej dłoni położonej w okolicy
lędz
wiowej
Małe zwierzęta  kciuki obu dłoni przylegają do okolicy lędz
wiowej a pozostałe palce na
powłokach brzusznych po obu stronach ciała, opuszkami dotykając ostatniego żebra
Ucisk do momentu zetknięcia się palców obu dłoni
Palce przesuwamy od żeber do miednicy
Zmiany chorobowe
�� Powiększenie nerek
- Mierne powiększenie nerek
- Zmniejszenie nerek
- Stwardnienie nerek
- Chełbotanie
- Nierówność powierzchni
- Zgrubienie, rozszerzenie, bolesność moczowodów
- Bolesność
�� Pęcherz moczowy
- Powiększenie pęcherza moczowego
- Zgrubienie ścian pęcherza moczowego
- Pęknięcie ścian pęcherza moczowego
5
Cewnikowanie (kateteryzacja) pęcherza moczowego
Cel
- Diagnostyczny
- Badanie drożności cewki moczowej
- Pobieranie moczu do badania
- Opróżnianie przepełnionego pęcherza
- Płukanie, wprowadzanie leków
Buhaje, tryki, kozły  cewnikowanie praktycznie niemożliwe
Koty  samce łatwo, kotki trudno
Psy  samce łatwo, suki trudniej
Krowy  trzeba rozchylić zachyłek podcewkowy palcem
Elastyczne cewniki (katetery) różnych rozmiarów, jałowe!!!
Lidokaina, polokaina
Sedacja zwierzęcia
Jałowy zbiornik na mocz
Płyny o temperaturze ciała zwierzęcia
Wszywanie cewnika na stałę
�� Sprzęt do cewnikowania
Jednorazowe rękawiczki
Cewnik
Żel znieczulający (np. Lingnocainum Hydrochloricum 2% żel)
Jałowe strzykawki lub pojemniki
Miski (lepiej płaskie niż wysokie)
Sprzęt do szycia chirurgicznego (igła z nitką, igłotrzymacz, nożyczki, pęseta)
Pies, kot powinien leżeć na boku, trzymany z przodu przez jedną osobę, aby nagle się nie
poderwał i przez drugą (ewentualnie), która będzie trzymać mu tylną nogę w górze, aby nie
zasłaniała brzucha
Duże zwierzęta  najlepiej w pozycji stojącej (samice), leżącej (samce)
Po założeniu rękawiczek, wyjmujemy jednorazowy cewnik z jałowego opakowania i
końcówkę cewnika smarujemy żelem znieczulającym na długości ok. 10 cm  15 cm.
Drugą ręką odsłaniamy skórę z prącia i mocno przytrzymujemy tak, aby był on widoczny
na długości ok. 7 cm  10 cm.
Drugą ręką delikatnie wprowadzać cewnik do cewki moczowej, lekko go obkręcając
Cała czynność powinna być przeprowadzana bardzo delikatnie i wolno
Kiedy cewnik jest już wprowadzony na ok. 10cm - 15 cm natkniemy się na pewien opór (
budowa anatomiczna psa)
Na odcinku zagięcia cewki należy nieco mocniej pchnąć cewnik
Po przejściu przez zakręt cewki, cewnik wchodzi już luz
no do pęcherza
Należy mieć już w pogotowiu miskę, która należy podłożyć pod cewnik
W momencie gdy cewnik dotrze do pęcherza mocz zaczyna lecieć
6
Zalecenia po zabiegu cewnikowania
- Antybiotykoterapia
- Leki przeciwzapalne przeciwbólowe
- Leki przeciw krwotoczne
- Leki rozkurczowe
Nakłucia pęcherza moczowego
Endoskopia układu moczowego
Badanie moczu
�� Pobieranie i przechowywanie
Mocz świeży
Najlepiej pobrany na czczo, godziny poranne
Najlepiej podczas cewnikowania
Pojemnik do którego pobieramy mocz  suchy, czysty, przesłany do analizy w ciągu 2-3h
Przechowywać w lodówce
Wywiad, opis, badanie stanu obecnego
�� Badanie właściwości fizycznych moczu
- Ilość oddawanego moczu - Zapach, woń moczu
- Przejrzystość - Konsystencja
- Piana - Ciężar właściwy moczu
- Barwa
�� Badanie właściwości chemicznych moczu
pH (odczyn) moczu
- Próba z błękitem bromotymolowym
- Próba z użyciem papierków wskaz
nikowych
Wykrywanie i oznaczanie zawartości białka
- Próba Hellera
- Próba z kwasem sulfosalicylowym
- Próba terenowa
Wykrywanie cukru w moczu
- Odbiałczanie moczu
- Próba Fehlinga
- Próba Nylandera
7
 Wykrywanie związków ketonowych
- Próba Imberta-Benamura
- Próba Legala
Wykrywanie barwników krwi i mięśni
- Próba benzydynowa
Wykrywanie barwników żółciowych
- Próba Foucheta
Wykrywanie indykanu(powstaje z tryptofanu w jelicie grubym, jego stężenie określa
stopień toczących się procesów gnilnych
- Próba Obermayera
W moczu zwierząt roślinożernych indykan występuje prawidłowo w dużych ilościach i
dlatego nie ma większego znaczenia diagnostycznego
Suche testy diagnostyczne
Badanie mikroskopowe osadu moczu
Przygotowanie osadu do badania
Nie uorganizowane składniki osadu moczu
Węglan wapnia
Bezpostaciowe fosforany
Siarczan wapnia
Fosforan amonowo-magnezowy
Kwas moczowy
Tyrozyna
Cystyna, leucyna
Bilirubina
Hemoglobina i mioglobina
Uorganizowane składniki moczu
Komórki nabłonkowe
Krwinki białe
Krwinki czerwone
Wałeczki nerkowe
Pasma śluzu
Bakterie
Kuleczki tłuszczu i plemniki
Jaja pasożytów
8