UKA
AD MOCZOWY
Nerka
jest narządem parzystym. Pokryta jest torebką włóknistą. Poza torebką występuje też gruby
pokład tkanki tłuszczowej (torebka tłuszczowa). Torebka tłuszczowa ma bardzo ważne
znaczenie w utrzymaniu nerki we właściwym położeniu. Zespół nerki wędrującej
spowodowany jest właśnie brakiem torebki tłuszczowej.
Na przekroju nerki możemy wyróżnić część korową i część rdzenną. Część rdzenna
ukształtowana jest w formie trójkątnych struktur, zwanych piramidami nerkowymi. Piramidy
zwrócone są podstawą do części korowej. Szczyt każdej piramidy zakończony jest brodawką
nerkową, znajdującą się w kielichu mniejszym. Brodawka nerkowa zawiera kilkanaście ujść
kanalików zbiorczych, nazywanych przewodami brodawkowymi. Kielichy nerkowe mniejsze
łączą się w kielichy nerkowe większe, które uchodzą do miedniczki nerkowej. Zawartość
miedniczki nerkowej odprowadzana jest przez nerkę moczowodem.
Jednostką strukturalno-czynnościową nerki jest nefron, składający się z:
�� � ciałka nerkowego
�� � kanalik kręty I rzędu
�� � pętla nefronu (Henlego), w obrębie której wyróżniamy część zstępującą i część
wstępującą
�� � kanalik kręty II rzędu.
Ciałko nerkowe i towarzyszący mu kanalik kręty I rzędu znajdują się w korze nerki. Pętla
nefronu natomiast zstępuje do części rdzennej, a następnie wraca do części korowej, jako
część wstępująca i w okolicy własnego ciałka nerkowego zmienia się w charakterystyczny
kanalik II rzędu. Cały nefron kończy się połączeniem z układem kanalików zbiorczych w
obrębie części promienistej lub na granicy kory i rdzenia narządu.
Ciałko nerkowe
Stanowi czynnościowe połączenie kanalika nefronu z układem krążenia. Składa się z
podwójnej osłonki nabłonkowej (torebki Bowmana). Torebka Bowmana składa się z dwóch
nabłonkowych części: trzewnej i ściennej. Oprócz torebki Bowmana w skład ciałka
nerkowego wchodzi kłębuszek naczyniowy i aparat przykłębuszkowy. W ciałku nerkowym
wyróżniamy biegun naczyniowy i biegun kanalikowy.
Warstwa ścienna torebki Bowmana w dojrzałym ciałku nerkowym jest zbudowana z
nabłonka jednowarstwowego płaskiego. Przy biegunie kanalikowym nabłonek ten
przechodzi w nabłonek kanalika krętego I rzędu. Nabłonek warstwy ściennej torebki
ogranicza tzw. jamę torebki kłębuszka, w której zbiera się przesącz osocza (mocz pierwotny).
Warstwa trzewna torebki pokrywa naczynia włosowate kłębuszka, zrastając się z błoną
podstawną śródbłonka naczyń włosowatych. Komórki części trzewnej mają bardzo
charakterystyczną budowę. Są to tzw. podocyty. Ciała komórek podocytów mają kilka
wypustek większych (I rzędu), na których powstały bardzo liczne drobne wypustki mniejsze
(II rzędu). Tymi drobnymi wypustkami II rzędu podocyty przylegają do błony podstawnej.
Podocyty oplatają swoimi wypustkami naczynia włosowate kłębuszka.
Przez naczynia krwionośne następuje filtracja krwi. Filtracji nie ulegają elementy
morfotyczne. Za prawidłowe działanie filtracji odpowiedzialne są podocyty. W wyniku
filtracji, pomiędzy blaszką trzewną, a blaszką ścienną torebki Bowmana zbiera się mocz
pierwotny, który na biegunie kanalikowym przechodzi do kanalika I rzędu.
W obrębie kłębuszka naczyniowego torebki Bowmana występuje sieć dziwna tętniczo-
tętnicza.
Aparat przykłębkowy znajduje się w obrębie bieguna naczyniowego. Wyróżnia się tu 3
bardzo ważne elementy morfologiczne:
�� � komórki ziarniste (jg, mioepitelialne, przykłębuszkowe)- wystepują w obrębie błony
środkowej tętniczki doprowadzającej. Pełnią funkcje wydzielnicze (wydzielają reninę).
�� � komórki siatki wypełniające przestrzeń między tętniczką doprowadzającą a tętniczką
odprowadzającą- tworzą mezangium zewnętrzne
�� � komórki plamki gęstej- część komórek nabłonkowych kanalika II rzędu, stykająca się
ściśle z biegunem naczyniowym ciałka nerkowego. Pełnią funkcję narządu
osmoreceptorowego.
Osmoreceptory wysyłają sygnały poprzez mezangium zewnętrzne do komórek jg.
Kanalik kręty I rzędu jest najdłuższym odcinkiem nefronu. Pokryty jest nabłonkiem
jednowarstwowym sześciennym. Powierzchnia nabłonka zaopatrzona jest w mikrokosmki
(rąbek szczoteczkowy). W części podstawnej występują liczne wpuklenia błony komórkowej
(inwaginacje). Powodują one uporządkowane ułożenie mitochondriów. Daje to efekt zwany
prążkowaniem podstawnym.
Pętla nefronu składa się z części zstępującej (cienkiej) i części wstępującej (grubej). Część
zstępująca jest cieńsza niż kanalik I rzędu. Wysłana jest nabłonkiem jednowarstwowym
płaskim. Gwałtownie przechodzi w część wstępującą, wysłaną nabłonkiem
jednowarstwowym sześciennym.
Kanalik kręty II rzędu wysłany jest nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym.
Przechodzi poprzez kanalik łączący do kanalika zbiorczego.
Eliminacja z osocza krwi końcowych produktów przemiany materii i substancji toksycznych
odbywa się głównie za pomocą 4 mechanizmów tkankowych:
1) filtracja
2) resorpcja zwrotna
3) wydzielanie
4) synteza.
Filtracja osocza odbywa się w kłębuszkach nerkowych w obrębie naczyń włosowatych
kłębuszka. We frakcji przefiltrowanej osocza znajdują się cukry proste, aminokwasy,
mocznik, kwas moczowy, kreatynina, fosforany nieorganiczne i inne elektrolity oraz
niewielka ilość białka. Przesącz zwany moczem pierwotnym znajduje się w jamie kłębuszka.
Mocz pierwotny ulega w następnych odcinkach nefronu dalszej modyfikacji. Natychmiast po
przejściu moczu pierwotnego do kanalika I rzędu, rozpoczyna się resorpcja zwrotna.
Całkowitej resorpcji w kanaliku I rzędu ulega: glukoza, 85% wody i chlorku sodowego.
Resorpcji aktywnej ulegają także białka, aminokwasy i witaminy. W dalszej części
nefronu, resorpcja ma charakter wybiórczy i jest regulowana wpływami hormonów. W pętli
nefronu następuje aktywne przemieszczanie chlorków do przestrzeni śródmiąższowej pod
wpływem aldosteronu, czego efektem jest zjawisko hipotoniczności zawartości kanalików
przy przepływie do kanalika II rzędu (w pętli Henlego mocz staje się hipotoniczny). Również
w obrębie kanalików zbiorczych odbywa się resorpcja wody. Jest ona zależna od ADH i od
tego jest zależne ostateczne stężenie moczu.
Resorpcji obligatoryjnej podlega 85% wody, glukoza, aminokwasy i witaminy. Dotyczy
głównie kanalika I rzędu.
Resorpcja fakultatywna, tzn. taka, która zależy od stanu nawodnienia organizmu.
Obejmuje wodę, sole mineralne i jest uwarunkowana głównie wpływem hormonów.
Część substancji wydalanych z moczem dostaje się do kanalików w wyniku sekrecji przez
komórki kanalików nerkowych. Do substancji, które są wydzielane przez komórki kanalików
nerkowych należą: niewielkie ilości elektrolitów (sód, chlorki, wodorowęglany i dosyć dużo
potasu) i kreatyniny. To wydzielanie odbywa się w kanaliku II rzędu i służy utrzymaniu
równowagi kwasowo-zasadowej oraz tzw. oszczędzaniu zasad. Kanalik II rzędu jest
wymiennikiem jonowym.
W pętli nefronu znajduje się wzmacniacz przeciwprądowy. Dzięki pętli nefronu mocz staje
się hiperosmotyczny. Wzmacniacz przeciwprądowy działa w ten sposób, że aldosteron
powoduje aktywny transport jonów sodowych ze światła kanalika pętli Henlego do tkanki
śródmiąższowej. Wraz ze zwiększeniem stężenia jonów sodowych w tkance śródmiąższowej
rośnie w tym miejscu ciśnienie osmotyczne, co powoduje przechodzenie wody z ramienia
zstępującego pętli i z naczyń krwionośnych. Ten proces wywędrowania jonów sodowych z
ramienia wstępującego oraz wody z ramienia zstępującego powoduje stałe zagęszczenie
moczu w ramieniu zstępującym i rozcieńczenie w ramieniu wstępującym. Mocz opuszczający
pętlę nefronu jest trochę mniej stężony niż ten, który opuszczał kanalik kręty I rzędu.
Wydzielanie dokrewne nerki.
W wydzielaniu dokrewnym nerki odgrywa rolę aparat przykłębuszkowy. Komórki jg
wydzielają reninę, czyli czynnik wzmacniający ciśnienie krwi. Jest ona enzymem
proteolitycznym, który z angiotensyny I tworzy angiotensynę II, która ma silne działanie
hipertensyjne, poprzez pobudzenie kory nadnerczy. Pobudzone nadnercza wydzielają
aldosteron, który działa hipertensyjnie na naczynia doprowadzające krew do nerki. Proces ten
to RAA (renina-angiotensyna-aldosteron). Impulsem do wydzielania reniny jest sygnał
wysyłany przez plamkę gęstą, informującą o stężeniu sodu w kanalikach krętych II rzędu.
Narządy odprowadzające mocz:
�� � kielichy nerkowe mniejsze
�� � kielichy nerkowe większe
�� � miedniczki nerkowe
�� � moczowody
�� � pęcherz moczowy
�� � cewka moczowa.
Wspólną cechą wszystkich narządów odprowadzających mocz jest obecność błony śluzowej,
błony mięśniowej i przydanki.
Moczowód
jest długim kanałem, łączącym miedniczkę nerkową z pęcherzem moczowym. Długość ok. 30
cm. Ma dość grubą ścianę i niewielkie światło (gwiaz
dziste). Błona śluzowa jest zbudowana z
dość obfitej tkanki łącznej tworzącej liczne podłużne fałdy. Błona śluzowa pokryta jest
nabłonkiem przejściowym z wyraz
nymi komórkami baldaszkowatymi. Powierzchnia
nabłonka pokrywa wyraz
ny rąbek oskórkowy. Występuje bardzo cienka błona podstawna.
Błona mięśniowa złożona jest z trzech warstw. Jej warstwa wewnętrzna jest warstwą
podłużną, środkowa okrężną, a zewnętrzna znowu podłużną.
Pęcherz moczowy
Jest bardzo silnie umięśniony. W warunkach prawidłowych może pomieścić do 350 ml płynu
(?). Grubość ściany pęcherza moczowego u dorosłego człowieka wynosi ok. 6 mm. Ściana
składa się z błony śluzowej, błony podśluzowej (!), błony mięśniowej oraz błony surowiczej,
czyli błony dodatkowej. Błona śluzowa jest pokryta nabłonkiem przejściowym leżącym na
cienkiej błonie podstawnej. Pod nią znajduje się tkanka łączna luz
na z licznymi naczyniami
krwionośnymi. Błona śluzowa pęcherza nie zawiera żadnych gruczołów. Tylko w obrębie
trójkąta pęcherza moczowego obecne są niewielkie cewkowate gruczoły śluzowe. Przy
pustym pęcherzu błona śluzowa tworzy liczne fałdy, które wraz z wypełnianiem pęcherza
wygładzają się. Błona podśluzowa występuje na całej powierzchni wewnętrznej pęcherza, z
wyjątkiem trójkąta pęcherza. Błona mięśniowa zbudowana jest z licznych przeplatających się
układów mięśniowych. Podobnie jak w moczowodzie, można tu wyróżnić trzy warstwy:
wewnętrzną i zewnętrzną podłużną i środkową okrężną.