Moralna i spo�eczna problematyka Granicy

Tw�rczoœ� Z. Na�kowskiej cechuje realizm psychologiczny, krytyczne spojrzenie na rzeczywistoœ� polityczn� i moralna spo�ecze�stwa. „Granica" jest najwybitniejszym utworem powieœciowym Na�kowskiej, jednym z najciekawszych dzie� prozy polskiej w latach mi�dzywojennych. W schemat zwyk�ego romansu obyczajowego wpisa�a Na�kowska donios�� problematyk� spo�eczn� i psychologiczn�, Dzie�o wielowarstwowe. Nagroda literacka 1936.

I. „Granica" jest analiz� struktury spo�ecznej w okresie mi�dzywojennym. Utw�r podejmuje temat r�nic stanowych i prezentuje charakterystyk� grup spo�ecznych. Na obraz tych œrodowisk sk�adaj� si�:

0. œrodowisko urz�dniczo - mieszcza�skie (El�bieta, Zenon Kolichowska) - karierowiczostwo, egoizm, jednostronne widzenie œwiata, brak hierarchii w wartoœciowaniu, brak gustu, �yj� dostatnio i bezmyœlnie. Kettner reprezentuje bogat� bur�uazj� wyzyskuj�c� ni�sze warstwy spo�ecze�stwa

0. ziemia�stwo w Boleborzy (rodzice Zenona) - relikt staroszlachetczyzny, konserwatywni, klasa podupad�a, ograniczeni, piel�gnuj� pozory zamo�noœci, egoiœci, uzale�nieni od bogatego ziemia�stwa

0. wielkie ziemia�stwo (Tczewscy) - bogaci, bezproduktywni, prowadz� konsumpcyjny tryb �ycia, pe�ni� kluczow� rol� w Polsce, dyktuj� prawa polityczne i spo�eczne, zak�amanie moralne, sztandarowa filantropia, kultywuj� wielkopa�sk� tradycje i kultur�

0. biedota (s�u�ba, ch�opi, œwiat suteren) - poni�ani, szykanowani, ofiary systemu spo�ecznego, choroby, g��d, œmier�, n�dza, wzrasta œwiadomoœ� klasowa, s� zdolni do buntu, legitymuj� si� du�ymi walorami moralnymi, wytw�rcy wartoœci materialnych

Spo�ecze�stwo cechuj� du�e przepaœci stanowe. Dzieli je sytuacja materialne, pogl�dy, obyczaje, prawa, mo�liwoœci �yciowe. Granica spo�eczna odgradza œwiat pracy od œwiata konsumpcji, proletariatu od elity. Powieœ� sygnalizuje zwi�zki pomi�dzy systemem administracyjni - politycznym a kapita�em.

II. Na planie psychologiczno - moralnym najistotniejsze jest zagadnienie to�samoœci Zenona Ziembiewicza, Bohater wielokrotnie przekracza normy moralne, zapomina o m�odzie�czych idea�ach, wychodzi poza normy elementarnej odpowiedzialnoœci moralnej. Sta�e ust�pstwa doprowadzi�y go do katastrofy. Na�kowska dostrzega komplikacje wsp�czesnego œwiata, przemiany obyczajowe, kt�re silnie oddzia�ywa�y na tradycyjne normy moralne. W nast�pstwie tych proces�w granica mi�dzy dobrem a z�em stawa�a si� mniej wyrazista, normy moralne ulegaj� przekszta�ceniom. „Granica" wskazuje na r�nice pomi�dzy intencjami a rzeczywistym post�powaniem. Granic� odpowiedzialnoœci i sumienia, kt�rej nie wolno przekroczy� jest krzywda. Kryterium dobra i z�a jest drugi cz�owiek. Pojawia si� zagadnienie wzgl�dnoœci ocen post�powania, niewystarczalnoœci ocen jednostkowych. Zbiorowoœ� ma r�norodne punkty widzenia. Z analizy ca�ego utworu wynika, �e prawda spo�eczna jest wa�niejsza d prawdy subiektywnej, prawda subiektywna nie mo�e by� jednak pomijana przy ocenie cz�owieka. �ycie wymaga sta�ej konfrontacji prawdy wewn�trznej z zewn�trzn�, subiektywn� i obiektywn�.

---