Argumenty bioetyki 2012

wykład 3

PROBLEM GRANIC

INDYWIDUALNEJ TOŻSAMOŚCI

CZŁOWIEKA - B

schemat esencjalistycznych

koncepcji indywidualnej

tożsamości

• Istnieję odtąd, odkąd jestem tym,

czym jestem z istoty i będę istniał
dopóty, dopóki będę tym, czym
jestem z istoty.

• Jestem z istoty bytem A.
• Istnieję odtąd, odkąd jestem bytem A

i będę istniał dopóty, dopóki będę
bytem A.

koncepcje esencjalnej

tożsamości człowieka

• k. personalistyczna (w wersji

funkcjonalnej): Jestem z istoty osobą,

czyli jednostką, która posiada rozwiniętą

zdolność do spełniania wyższych funkcji

psychicznych.

• k. mentalistyczna: Jestem z istoty bytem

posiadającym umysł, czy zdolność

doświadczenia przeżyć świadomych

• k. biologistyczna: Jestem z istoty

ludzkim organizmem (ludzkim

zwierzęciem).

znaczenie „osoby”

• (a) Osoba w znaczeniu psychologicznym:

podmiot wyższych funkcji psychicznych

• (b) Osoba w znaczeniu potocznym: istota

ludzka (w odróżnieniu od rzeczy i zwierząt)

• (c) Osoba w znaczeniu metafizycznym:

„jednostkowa substancja o naturze

rozumnej” (Naturæ rationalis individua

substantia, Boethius in "De persona et

duabus naturis", c. ii)

• (d) Osoba w znaczeniu normatywno

etycznym: nosiciel praw moralnych

[spór k. biologistycznej i

personlistycznej]

• Olson 1997 - Eric T. Olson, “Was I Ever a Fetus?”

Philosophy and Phenomenological Research, Vol.

57, No. 1. (Mar., 1997), pp. 95-110.

• Baker 1999 - Lynne Rudder Baker, “What Am I?”

Philosophy and Phenomenological Research, Vol.

59, No. 1. (Mar., 1999), pp. 151-159.

• Olson 1999 - Eric T. Olson (1999). Reply to Lynne

Rudder Baker. Philosophy and Phenomenological

Research 59 (1):161 - 166.

• DeGrazia 2005 - David DeGrazia, Human Identity

and Bioethics, Cambridge University Press: New

York, NY, 2005.

Olson 1999, standardowa koncepcja

tożsamości jako zasada de re

• Any person who exists at one time is such

that he could not exist at another time
without being psychologically continuous
with himself as he is then.

•

O każdej osobie, która istnieje w pewnym

czasie, jest prawdą, że nie mogłaby ona
istnieć w pewnym innym czasie, gdyby nie
była połączona łańcuchem ciągłym
związków psychologicznych z samą sobą w
tym [wcześniejszym] czasie.

Olson 1999, standardowa

koncepcja tożsamości jako zasada

de dicto

• No person who exists at one time can be

identical with a person who exists at another
time without being psychologically continuous
with that person as she is then. (s. 161)

•

Żadna osoba, która istnieje w pewnym

określonym czasie, nie może być identyczna z
osobą, która istnieje w pewnym innym czasie,
jeżeli nie jest połączona z osobą w tym
wcześniejszym czasie łańcuchem ciągłym
związków psychologicznych.

DeGrazia 2005, [psychologiczne kryterium

tożsamości osoby jako osoby]

• A person at one time and a person at

another time are one and the same

person if and only if there is [some

specified type of psychological

continuity] between them.

• Osoba w jednym czasie i osoba w

innym czasie są jedną i tą samą osobą

wtedy i tylko wtedy, gdy zachodzi

między nimi psychologiczna ciągłość

pewnego określonego typu.

DeGrazia 2005, [psychologiczne kryterium

tożsamości osoby jako indywidualnego bytu]

• A person at one time and a being at

another time are one and the same if

and only if there is [some specified

type of psychological continuity]

between them.

• Pewna osoba w jednym czasie i pewien

byt w innym czasie są jednym i tym

samym bytem wtedy i tylko wtedy, gdy

zachodzi między nimi psychologiczna

ciągłość pewnego określonego typu.

koncepcje istoty

normalnego osobnika

ludzkiego

• k. personalistyczna: Jestem z istoty osobą

(w sensie psychologicznym), czyli

jednostką, która posiada zdolność

spełniania wyższych funkcji psychicznych.

• k. mentalistyczna: Jestem z istoty bytem

posiadającym umysł, czy zdolność

doświadczenia przeżyć świadomych

• k. biologistyczna: Jestem z istoty ludzkim

organizmem (ludzkim zwierzęciem).

koncepcja

mentalistyczna

• Lockwood 1989 – Michael Lockwood, When

Does a Life Begin?, w: Tom L. Beauchamp,

LeRoy Walters, Contemporary Issues in

Bioethics, 3. ed., 1989, s. 136-141.

• Lockwood 2005 – Lockwood, Michael, The

moral status of the human embryo:

implications for IVF, “Reproductive BioMedicine

Online”; Mar2005 Supplement 1, Vol. 10, p17-

20

• McMahan 2002 - McMahan, Jeff, The Ethics of

Killing: Problems at the Margins of Life, Oxford

University Press, 2002.

tezy teorii

mentalistycznej

• teza pozytywna: Koniecznym i

wystarczającym warunkiem indywidualnej

tożsamości człowieka jest tożsamość jego

umysłu (człowiek jest z istoty bytem

mającym świadomość).

tezy negatywne:

• - Tożsamość osobowa (psychologiczna) nie

jest konieczna do indywidualnej

tożsamości człowieka.

• - Tożsamość biologiczna (identyczność

organizmu) nie jest wystarczająca do

indywidualnej tożsamości człowieka.

niekonieczność tożsamości osobowej –

argument z tożsamości w demencji

• Zacznijmy od rozważenia, czy w sposób zasadniczy

jesteśmy osobami w sensie Locke’a. Innymi słowy, czy

ty lub ja moglibyśmy nie stać się lub też w pewnym

momencie przestać być osobami? Odpowiedź na to

brzmi – tak. Sugeruję, że jeśli noworodek, z którego

wyrosłem, umarłby we wczesnym wieku niemowlęcym,

prawdą byłoby, że przez krótki czas istniałem, pomimo

że nigdy nie osiągnąłem osobowości. Podobnie:

gdybym w podeszłym wieku dotknięty został przez

chorobę Alzheimera, możliwe byłoby, iż moje

umysłowe zdolności uległyby uwstecznieniu, aż do

punktu utraty osobowości. Lecz w dosłownym sensie

to nadal byłbym ja. W rzeczy samej, gdybym to nie był

ja, to z mojej obecnej perspektywy łagodziłoby to

nieco przerażający charakter takiej wizji! (Lockwood

2005, tłum. Michał Strąkow)

niekonieczność tożsamości osobowej –

argument z możliwości

przeprogramowania

• Deprogramming. A mad scientist has developed a

device that can erase all of the features of one's

mental life that are elements in psychological

connections—for example, memories, beliefs,

desires, intentions, and so on. The device can

also re-program one's brain with an entirely new

set of psychological characteristics. The process

of deprogramming and reprogramming does not,

moreover, require any interruption of the flow of

consciousness. The scientist announces that he

intends to deprogram one's brain and then to

torture one's body. (Bernard Williams; za:

McMahan 2002, s. 66)

niewystarczalność tożsamości

biologicznej

• Suppose you were suffering from severe heart disease,

so severe as to be life threatening. In such

circumstances, you would be delighted if a compatible

heart became available for transplanting into your chest.

Now suppose, instead, that you were suffering from an

inoperable brain tumour. Once again, your days appear

to be numbered. But at the eleventh hour you are told

that a new breakthrough in surgical technique has made

it possible to remove your brain and replace it with

another; and that a suitable brain has just become

available in consequence of a tragic road accident. What

then would be your reaction? Scarcely, I suggest, one of

great delight or relief. For you would view such an

operation not as saving your life but as saving that of the

donor. So, far from its being a matter of your getting a

brain transplant, it would be a matter of the alleged

donor getting a body transplant. (Lockwood 2005, s. 18)