SKAŁY MAGMOWE

:

Stopień krystaliczności

Wielkość i kształt kryształów

Wzajemne stosunki między składnikami

pełnokrystaliczna (holokrystaliczna)

wszystkie składniki dobrze wykształcone,

charakterystyczna dla skał głębinowych i żyłowych

STRUKTURA - sposób wykształcenia składników skały.

częściowo krystaliczna (hipokrystaliczna) - skała jest zbudowana ze szkliwa wulkanicznego i kryształów; struktura charakterystyczna dla skał subwulkanicznych i wylewnych.

W zależności od miejsca i warunków zastygania magmy, skały magmowe podzielono na głębinowe (plutoniczne), wylewne (wulkaniczne) i subwulkaniczne (hipabysalne).

szklista - (hialinowa) - skała jest zbudowana wyłącznie ze szkliwa wulkanicznego; struktura charakterystyczna dla skał wylewnych; z biegiem czasu następuje odszklenie (dewitryfikacja) czyli przekrystalizowanie;

Klasyfikacja skał magmowych, zarówno głębinowych jak i wylewnych przeprowadzona jest na podstawie składu mineralnego. Obejmuje ona trzy grupy:

− Skały kwaśne (saliczne) - przesycone krzemionką >65% SiO2

− Skały obojętne (pośrednie) - nasycone krzemionka 53-65% SiO2

− Skały zasadowe (maficzne) - o niedoborze krzemionki 44-53% SiO2

− Skały ultrazasadowe (ultramaficzne) -z dużym niedoborem krzemionki <44%SiO2

Makroskopowy opis skał magmowych obejmuje następujące elementy:

1. Barwa skały (i wynikający z niej chemiom skały)

2. Struktura (i wynikająca z niej geneza)

3. Tekstura

4. Skład mineralny (z charakterystyka podstawowych cech obserwowanych w skale minerałów)

5. Nazwa skały

Barwa skały magmowej uzależniona jest od jej chemizmu,
tj. zawartości SiO2. W dużym uproszczeniu można stwierdzić, że skały kwaśne wyróżniają się makroskopowo jasna barwa, skały zasadowe i ultrazasadowe - barwą ciemną, natomiast skały obojętne barwą pośrednia - „szarą”. Barwę skały magmowej (a właściwie tzw. wskaźnik barwy) określa się wiec, na podstawie udziału składników jasnych i ciemnych, jako: jasna, „szara” lub ciemna, podając równocześnie wypływającą stąd klasyfikacje.

Jawnokrystaliczna (holokrystaliczna) - kryształy są widoczne gołym okiem; struktura charakterystyczna dla skał głębinowych i niektórych skał żyłowych. ze względu na wielkość ziaren mineralnych wyróżnia się strukturę -

grubokrystaliczną (>5 mm)

średniokrystaliczną (2-5 mm)

drobnokrystaliczną (<2 mm)

nierównokrystaliczną (duże fenokryształy występujące w drobniej ziarnistym bądź afanitowym cieście skalnym)

porfirowatą wśród minerałów o mniejszych rozmiarach jeden lub dwa minerały charakteryzują się większymi rozmiarami (charakterystyczna dla skał głębinowych i żyłowych)

porfirową odznacza się obecnością drobnokrystalicznego lub afanitowego tła (tzw. Ciasto skalne) oraz swobodnie rozrzuconych w nim prakryształów. Prakryształy są ziarnami minerałów, powstałymi we wcześniejszej fazie krystalizacji (przed erupcją), ciasto skalne to afanitowa lub szklista masa zakrzepła po erupcji. Struktura porfirowa charakterystyczna jest dla skał wylewnych.

Skrytokrystaliczna (afanitowa) - kryształy nie sa dostrzegalne makroskopowo. W uproszczeniu mona przyjac, iż struktura afanitowa charakteryzuje skały wulkaniczne

równokrystaliczną (wszystkie ziarna mineralne mają podobna wielkość)

Tekstura - określa sposób rozmieszczenia minerałów w skale. Pojęcie to obejmuje takie cechy jak:

• Cechy uporządkowania składników skały

• Stopień wypełnienia przestrzeni skalnej

Uwzględniając stopień wypełnienia przestrzeni skalnej wyróżnia się tekstury:

• masywną (zbitą) - gdy składniki mineralne całkowicie wypełniają przestrzeń skalną nie pozostawiając żadnych wolnych przestrzeni (porów, próżni skalnych)

• porowatą - gdy pomiędzy składnikami mineralnymi skały występują wolne przestrzenie, nie zapełnione podczas krystalizacji magmy substancją mineralną w stanie stałym. Tekstura ta powstaje najczęściej w skałach, których tworzeniu towarzyszy gwałtowne odgazowanie krzepnącej magmy. Odmianami tekstury porowatej są tekstury: pęcherzykowata, gąbczasta i migdałowcowa. Ta ostatnia powstaje wskutek wtórnego wypełnienia pęcherzyków pogazowych przez rozmaite minerały (np. kwarc, chalcedon, chloryty itp.).

W zależności od stopnia uporządkowania składników skały wyróżnia się tekstury:

• bezładną - gdy rozmieszczenie składników skały nie wykazuje żadnej prawidłowości; krystalizacja magmy przebiegała równomiernie w całej masie, a czynniki porządkujące ułożenie i rozkład składników w skale nie miały znaczenia. Jest to najczęściej spotykana tekstura skał magmowych, szczególnie zaś plutonicznych.

• kierunkową (uporządkowaną) - gdy składniki skały rozmieszczone są w sposób regularny; tekstura ta powstaje w wyniku działania na krzepnącą magmę czynników porządkujących np. ciśnienia kierunkowego, płynięcia magmy itp. Najczęściej obserwacja tego typu tekstury możliwa jest jedynie pod mikroskopem

Zazwyczaj obserwowane prawidłowości w składzie mineralnym

• skały kwaśne - obecny kwarc, brak oliwinu

• skały zasadowe - obecny oliwin, brak kwarcu i skaleni alkalicznych

• skały ultrazasadowe - brak kwarcu, skaleni, obecny wyłącznie minerały ciemne (oliwin, piroksen, amfibol)

Sialiczne

(kwaśne)

Pośrednie

(obojętne)

Maficzne

(zasadowe)

---