Ekologistyka
Dyrektywa 2008/98 z 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów (tzw. Nowa Dyrektywa Ramowa o odpadach. Musi być transponowana do prawa krajowego do 12 grudnia 2010r.
Celem dyrektywy jest zwiększenie efektywności gospodarowania odpadami i promowanie „społeczeństwa recyklingu” dążącego do zmniejszenia ilości wytwarzanych odpadów i do wykorzystywania odpadów jako zasobów.
Hierarchia postępowania z odpadami
Odpady już powstałe muszą być poddane przetworzeniu, czyli procesom odzysku i unieszkodliwiania.
Najważniejszym priorytetem jest zapobieganie polegające na działaniach zmniejszających ilość powstających odpadów (Np. poprzez wydłużanie okresu żywotności produktów) oraz ich szkodliwość dla ludzi i środowiska (Np. poprzez zmniejszenie zawartości szkodliwych substancji w wytwarzanych materiałach i produktów, które w przyszłości staną się odpadami). Odpady już powstałe musza być poddane przetworzeniu, czyli procesom odzysku i unieszkodliwiania. Pod pojęciem odzysku rozumie się wszystkie procesy prowadzące do użytecznego zastosowania odpadów.
Spośród procesów odzysku (drugie miejsce w hierarchii postępowania z odpadami) najcenniejsze jest przygotowanie produktów lub składników produktów, które wcześniej stały się odpadami, do ponownego użycia do tego samego celu, do którego były przeznaczone, poprzez ich sprawdzenie czyszczenie lub naprawę
Na trzeciej pozycji w hierarchii jest recykling, czyli procesy odzysku polegające na ponownym przetwarzaniu materiałów odpadowych w produkty, materiały lub substancje o przeznaczeniu pierwotnym lub innym, w tym recykling organiczny, z wyjątkiem odzysku energii.
W następnej kolejności SA inne metody odzysku, w tym odzysk energii zawartej w odpadach pod warunkiem wysokiej wydajności energetycznej.\
Ostatnim w hierarchii działań jest unieszkodliwianie odpadów, które powinno polegać na poddaniu ich procesom przekształceń biologicznych fizycznych lub chemicznych w celu doprowadzenia ich do stanu, który nie stwarza zagrożeń dla życia lub zdrowia ludzi oraz dla środowiska. Samo umieszczanie odpadów na składowiskach jest w praktyce uważnie za proces unieszkodliwiania ale w zasadzie jest tylko „usuwanie” odpadów, które z biegiem czasu mogą ulegać częściowej samodegradacji. Takie traktowanie odpadów jest marnotrawstwem substancji pożytecznych oraz sprowadzaniem dodatkowych zagrożeń dla środowiska naturalnego.
Od powyższego schematu można odstąpić w przypadku określonych strumieni odpadów, jeśli jest to uzasadnione „cyklem życia produktu”.
Cykl życia produktu zaczyna się od jego zaprojektowania i pozyskania surowców obejmując jego wytworzenie, dystrybucje i użytkowanie, a kończy się na utylizacji odpadów z odzyskaniem cennych składników i ponownym skierowaniu ich jako surowców do produkcji.
Czystsza produkcja to systematyczne i kompleksowe działania prewencyjne podejmowane u źródła powstawania zagrożeń dla środowiska.
Ekologiczna ocena cyklu życia jest narzędziem badania potencjalnego wpływu produktu na środowisko w całym okresie istnienia produktu - „od kołyski po grób”. W przypadku detergentów i środków czystości przy dokonywaniu tej oceny uwzględnia się takie elementy, jak surowce do produkcji, dystrybucja, stosowanie i utylizacja.
W odniesieniu do zrównoważonego rozwoju ważne jest uwzględnienie całego cyklu życia produktu. Na przykład należy nie tylko przyjrzeć się procesowi produkcji (koncepcja, wytwarzanie, pakowanie, dystrybucja), ale także sposobowi używania produktu, biorąc pod uwagę wpływ na zdrowie ludzi, wykorzystanie zasobów oraz konsekwencje ekologiczne (woda, energia, odpady).
Poniższy wykres ekologicznej oceny cyklu życia produktu pokazuje, że proszek do prania wywiera największy wpływ na środowisko w fazie stosowania. Zachęcanie konsumentów do odegrania pozytywnej roli poprzez zmianę swoich przyzwyczajeń na bardziej zrównoważoną konsumpcję, jest w związku z tym obiecującą metodą ochrony środowiska.
Zapobieganie powstawaniu odpadów Im mniej użytecznych zasobów i produktów tym mniej odpadów
3R REDUCE REUSE RECYCLE
Zmniejszaj ilość odpadów u źródła
Używaj ponownie
Odzyskuj
Ecoefficiency - wydajność ekologiczna - ilość zużytych zasobów środowiska na jednostkę PKB, na jednostkę produktu (Np. efektywność energetyczna - mniej zasobów na wytworzenie jednostki energii oraz mniej energii na wytworzenie i eksploatacje produktu)
Factor 4 - przy 2 krotnie mniejszym zużyciu zasobów wytwarzaj 2 krotnie więcej dóbr.
Mniej odpadów:
- technologie małoodpadowe
- wydłużanie życia produktu ( trwałość, naprawialność, podatność na modernizacje)
- ponowne użycie przez innego użytkownika
- ekoprojektowanie
- wiarygodne etykietowanie ekologiczne
- mniejsze świadome zakupy (zrównoważona konsumpcja)
- wypożyczanie zamiast posiadania
- wspólne użytkowanie
- mniej opakowań (zwrotne, kaucje i opłaty)
- mniej produktów jednorazowego użycia
- mniej papierowych reklam i korespondencji
- uświadamianie konsumentom oddziaływania produktów na środowisko
- więcej edukacji i promocji postaw proekologicznych
W krajach wysokorozwiniętych powstaje dużo odpadów, ale ilość nie rośnie już wraz ze wzrostem PKB bo
- przy rosnących cenach surowców opłacają się technologie małoodpadowe
- oszczędzanie własnych zasobów powoduje mniej odpadów wydobywczych
- w strukturze PKB mniej produkcji a więcej usług
- coraz wyższe koszty zagospodarowania odpadów
- większa dbałość o wizerunek firmy odpowiedzialnej społecznie
- większe zapotrzebowanie na czyste środowisko
Efekt NIMBY NOT IN MY BACKYARD dotyczący między innymi wysypisk śmieci.
Logistycznie zintegrowany system gospodarki odpadami polega na planowaniu, realizowaniu i kontrolowaniu przepływu odpadów oraz informacji z nimi związanych od momentu powstania odpadów do ponownego ich wykorzystania, przetworzenia lub unieszkodliwienia w sposób sprawny, efektywny i przyczyniający się do ochrony środowiska.
Logistycznie zorientowany system gospodarki odpadami(komunalnymi)
Dotyczy przepływu odpadów i materiałów z ich przetworzenia, związanych z tym informacji i środków finansowych. Wymaga zgodności z przepisami prawnymi, uwzględnienia warunków technicznych, społecznych i ekonomicznych, w jakich odbywa się gospodarka odpadami. Głównym celem tworzenia i funkcjonowania systemu jest efektywność usuwania odpadów z miejsc ich powstawania, odzysk surowców, minimalizacja, składowania na wysypiskach, optymalizacja kosztów, zmniejszenie uciążliwości odpadów dla środowiska.
Warunkiem sprawności systemu jest właściwe funkcjonowanie poszczególnych elementów i powiązanie w logiczny łańcuch działań różnych, współpracujących z sobą podmiotów.
Planowanie w gospodarce odpadami
Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014 - wdrażający politykę ekologiczną państwa uchwalany przez radę ministrów.
Wojewódzkie Plany gospodarki Odpadami - wdrażające cele KPGO, uchwalane przez sejmiki wojewódzkie.
Plany gospodarki odpadami (aktualizowane nie rzadziej niż co 6 lat) zawierają m.in.:
Analizę aktualnego stanu gospodarki odpadami na obszarze dla którego jest sporządzany plan.
Prognozowanie zmiany w zakresie gospodarki odpadami
Cele w zakresie gospodarki odpadami wraz ze wskazaniem terminów ich osiągnięcia
określenie kierunków działań w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów
informację o strategicznej ocenie oddziaływania planu gospodarki odpadami na środowisko
określenie metody monitorowania działań w sposób umożliwiający ocenę stanu realizacji zadań określonych w planie gospodarki odpadami
Wojewódzkie plany gospodarki odpadami zawierają także:
Określenie regionów gospodarki odpadami komunalnymi, wraz ze wskazaniem gmin wchodzących w skład regionu.
wykaz regionów instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych w poszczególnych regionach gospodarki odpadami komunalnymi oraz instalacji przewidzianych do zastępczej obsługi tych regionów do czasu uruchomienia regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych, w przypadku gdy znajdująca się w nich instalacja uległa awarii lub nie może przyjmować odpadów z innych przyczyn
plan zamykania regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych nie spełniających wymagań ochrony środowiska, których modernizacja nie jest możliwa z przyczyn technicznych lub nie jest uzasadniona z przyczyn ekonomicznych.
Na poziomie gminy uchwalane są Regulaminy utrzymywania czystości i porządku. (dostosowane do wojewódzkich planów gospodarki odpadami)
Region gospodarki odpadami komunalnymi - określony w wojewódzkim planie gospodarki odpadami obszar liczący co najmniej 150000 mieszkańców.
Rada gminy liczącej ponad 10000 mieszkańców może podjąć uchwałę o podziale obszaru gminy na sektory, biorąc pod uwagę liczbę mieszkańców, gęstość zaludnienia na danym terenie oraz obszar możliwy do obsługi przez jednego przedsiębiorcę odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości.
Regionalna instalacja do przetwarzania odpadów komunalnych - zakład zagospodarowania odpadów o mocy przerobowej wystarczającej do przyjmowania i przetwarzania odpadów z obszaru zamieszkałego przez co najmniej 120000 mieszkańców, spełniający wymagania najlepszej dostępnej techniki oraz zapewniający termiczne przekształcanie odpadów lub:
mechaniczno-biologiczne przetwarzanie zmieszanych odpadów komunalnych i wydzielanie ze zmieszanych odpadów komunalnych frakcji nadających się w całości lub w części do odzysku
przetwarzanie selektywnie zebranych bioodpadów oraz wytwarzanie z nich produktów nawozowych lub środków wspomagających uprawę roślin,
składowanie odpadów powstających w procesie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych o pojemności pozwalającej na przyjmowanie odpadów przez okres nie krótszy niż 15 lat.
W zakresie gospodarowania odpadami obowiązuje zasada bliskości wyrażająca się w tym, że odpady powinny być w pierwszej kolejności poddawane odzyskowi lub unieszkodliwiane w miejscu ich powstawania lub powinny być, uwzględniając najlepszą dostępna technikę lub technologie, o których mowa w ustawie z dnia 27 Kwietnia 2001r - Prawo ochrony środowiska, przekazywane do najbliżej położonych miejsc, w których mogą być poddane odzyskowi lub unieszkodliwione. W stosunku do określonych odpadów (niesegregowane odpady komunalne, pozostałości z sortowania odpadów komunalnych oraz komunalne osady ściekowe) zasada bliskości wyraża się koniecznością (z pewnymi wyjątkami) poddania ich odzyskowi lub unieszkodliwieniu na obszarze tego województwa w którym zostały wytworzone.
GOSPODARKA ODPADAMI KOMUNALNYMI
Znowelizowane przepisy ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Odbieranie odpadów komunalnych i ich zagospodarowanie prowadzone będzie według całkowicie zmienionych zasad,
Główne cele:
Uszczelnienie systemu zbierania wszystkich odpadów komunalnych wytwarzanych przez mieszkańców gminy - przez ustanowienie opłaty nie bezpośrednio za ilość oddawanych odpadów a ryczałtowo - w powiązaniu z powierzchnia lokalu, liczbą osób lub ilością zużywanej wody pomnożone przez stawkę odpowiadającą kosztom zagospodarowania odpadów w gminie.
Większe finansowanie systemu - opłaty za odpady SA dochodem gminy, przeznaczanym na koszty odbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, funkcjonowania punktów selektywnej zbiórki i obsługę administracyjną. Gminy zyskają możliwość skuteczniejszego ubiegania się o pieniądze unijne na tworzenie instalacji do zagospodarowania odpadów. Będą też mogły tworzyć inwestycje na zasadzie partnerstwa publiczno-prywatnego.
Upowszechnianie selektywnej zbiórki odpadów - przez stosowanie niższej stawki na odbiór odpadów segregowanych, obowiązek zaopatrzenia się w pojemniki, edukacja
Zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska oraz zwiększenie ich recyklingu przez obowiązek budowy regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów
Zwiększenie odzysku surowców i energii i wykorzystanie surowców wtórnych
większa sprawność systemu przez jasno określoną odpowiedzialność(gmina), wiarygodność usługodawców ( spełniających wymagania w otwartych przetargach), stały monitoring (systematyczna sprawozdawczość)
Do obowiązkowych zadań własnych gminy w zakresie gospodarki odpadami należą m.in.:
objęcie wszystkich właścicieli nieruchomości na terenie gminy systemem gospodarowania odpadami komunalnymi
zapewnienie budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych
prowadzenie selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych, w tym powstających w gospodarstwach domowych przeterminowanych leków i chemikaliów zużytych baterii i akumulatorów, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, odpadów wielkogabarytowych, odpadów budowlanych i rozbiórkowych oraz zużytych opon, a także odpadów zielonych
ustanowienie selektywnego zbierania odpadów komunalnych obejmującego co najmniej następujące frakcje odpadów: papieru, metalu, tworzywa sztucznego, szkła i opakowań wielo materiałowych oraz odpadów komunalnych ulegających biodegradacji
ustalone opłaty zagospodarowania odpadów odebranych z nieruchomości
prowadzenie działań informacyjnych i edukacyjnych w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami komunalnymi
dokonywanie corocznej analizy stanu gospodarki odpadami komunalnymi, w celu weryfikacji możliwości technicznych i organizacyjnych gminy w tym zakresie.
Do końca 2020r. gminy będą obowiązane osiągnąć:
poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w wysokości co najmniej 50% wagowo
poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niż niebezpieczne odpady budowlane i rozbiórkowe w wysokości co najmniej 70% wagowo.
Gminy będą zobowiązane ograniczyć masę odpadów komunalnych ulegajacych biodegradacji kierowanych na składowiska:
Do 16 lipca 2013 - do nie wiecej niż 50% wagowo w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995r a do 2020 do nie wiecej niż 35%
Coroczne sprawozdanie z w/w obowiązku przekazywac marszałkowi województwa
Gminy obowiązane SA do przeprowadzenia przetargu:
na wybór podmiotu, który będzie odbierał odpady komunalne do właścicieli nieruchomości
na wybór podmiotu, który będzie budował, utrzymywał lub eksploatował regionalna instalację do przetwarzania odpadów komunalnych