[przykład 1]

[przykład 2]

Podstawa prawna

prenumerata

UBEZPIECZENIA

i ŚWIADCZENIA

gazetaprawna.pl

wprowadzone zmiany są mało znaczące,

wysokimi kosztami ubezpieczenia

zdrowotnego.

PRZYKŁAD 1

PRZYKŁAD 2

Katarzyna Ukos
ekspert od ubezpieczeń społecznych

Jeżeli ubezpieczony uzyskuje przychody

z więcej niż jednego rodzaju działalności,

składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaca

od każdego z nich (np. jako wspólnik spółki

jawnej i prowadzący pozarolniczą działal-

ność gospodarczą). Nie ma przy tym znacze-

nia, czy przedsiębiorca w poszczególnych

fi rmach zajmował się będzie tym samym.

Rodzaje działalności określono w art. 82

ust. 5 ustawy o świadczeniach opieki zdro-

wotnej finansowanych ze środków pu-

blicznych. Są nimi:

– działalność prowadzona w ramach

spółki cywilnej,

– działalność prowadzona w formie jedno-

osobowej spółki z ograniczoną odpowie-

dzialnością,

– działalność prowadzona w formie

spółki jawnej;

– działalność prowadzona w formie

spółki komandytowej;

– działalność prowadzona w formie

spółki partnerskiej;

– wykonywanie działalności twórczej

lub artystycznej jako twórca lub artysta;

– wykonywanie wolnego zawodu,

– inna niż określona powyżej pozarol-

nicza działalność gospodarcza prowadzo-

na na podstawie przepisów o działalno-

ści gospodarczej lub innych przepisów

szczególnych.

Osoby, które prowadzą indywidualnie

działalność gospodarczą, na własny rachu-

nek na podstawie wpisu do CEIDG opła-

cają składkę na ubezpieczenie zdrowot-

ne w pojedynczej wysokości. Także gdy

w ramach jednego wpisu wykonują kilka

działalności. Traktuje się je bowiem jako

osoby prowadzące działalność tego same-

go rodzaju.

[przykład 1]

Inaczej jednak wygląda sytuacja, gdy

dana osoba uzyskuje przychody z wię-

cej niż jednej spółki. Wówczas składkę

zdrowotną opłaca się od każdej ze spół-

ek, nawet w ramach tego samego rodza-

ju działalności (np. dwie spółki cywilne).

[przykład 2]

Składkę na ubezpieczenie zdrowotne

nalicza oraz opłaca się od zadeklarowa-

nej kwoty, nie niższej jednak niż 75 proc.

przeciętnego miesięcznego wynagrodze-

nia w sektorze przedsiębiorstw. Składka

na ubezpieczenie zdrowotne jest mie-

sięczna i niepodzielna. Oznacza to, że

nie ulega ona proporcjonalnemu zmniej-

szeniu w sytuacji, gdy działalność zosta-

ła rozpoczęta lub zakończona w trakcie

miesiąca ani też za okres pobierania za-

siłków.

Podstawa prawna

Art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c, art. 81 ust. 2, art. 82 ustawy

z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej

fi nansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2008 r.

nr 164, poz. 1027 ze zm.).

Wirtualne ulepszenia:

program Płatnik bez rewelacji

prenumerata

gazetaprawna.pl

Czwartek

22 maja 2014

nr 98 (3739)

Nowa wersja systemu miała wspierać płatników składek. Jednak z punktu widzenia użytkownika po sześciu

miesiącach

wprowadzone zmiany są mało znaczące,

a niektóre aplikacje zwyczajnie nie działają

Marta Nowakowicz-Jankowiak
ekspert ds. wynagrodzeń

Minęło ponad pół roku od momentu, gdy

zmieniły się przepisy dotyczące wzorów

zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych,

ubezpieczenia zdrowotnego oraz imien-

nych raportów, co przyczyniło się do wpro-

wadzenia zmian w programie Płatnik.

Nowa wersja programu oznaczona nume-

rem 9.01.001 była dostępna już z końcem

roku i miała ułatwić pracę zarówno płat-

nikom, jak i biurom rachunkowym między

innymi poprzez weryfikację poprawności

sporządzanych dokumentów w oparciu

o dane już zaewidencjonowane na koncie

płatnika i kontach ubezpieczonych w ZUS.

Tyle teoria. W praktyce nowy Płatnik bę-

dzie rewolucyjny, jeżeli zostanie faktycz-

nie wprowadzony zgodnie z założeniami.

Jest to planowane na drugi etap modyfika-

cji, jednak nie wiadomo, kiedy on nastąpi.

Z początkiem roku była mowa o drugim

kwartale 2014 r., lecz informacja ta nie

ma potwierdzenia na stronach programu.

Na dzień dzisiejszy płatnicy otrzymali

zaktualizowane narzędzie do zgłaszania

ubezpieczonych oraz sporządzania mie-

sięcznych raportów. Zaktualizowano mię-

dzy innymi kody tytułu ubezpieczenia,

dodając nowe, usuwając nieużywane oraz

zmieniając opisy kodów. Zmianie uległy

także kody świadczeń i przerw w opłaca-

niu składek wprowadzone głównie z po-

wodu nowelizacji przepisów w zakresie

dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz

urlopów rodzicielskich. Jednak dla prze-

ciętnego płatnika, który w większości za-

trudnia pracowników lub zleceniobiorców

oraz korzysta z programu płacowego, któ-

ry eksportuje dane do programu Płatnik,

zmiany kodów są prawie niezauważalne.

W programie wprowadzono jednak pewne

modyfikacje, które mogą utrudniać pracę.

Aktualizacja komponentów

Według informatora ZUS aktualizacja kom-

ponentów dotyczy takich danych jak: war-

tości wspólne dla wszystkich parametrów

wyliczeniowych, wartość stopy procento-

wej składki na ubezpieczenie wypadkowe

(wyłącznie, jeśli została nadana płatnikowi

przez ZUS), słowniki merytoryczne będące

podstawą do wykonywania weryfikacji do-

kumentów, certyfikat klucza publicznego

ZUS; domyślne lokalizacje certyfikatów. Ak-

tualizacja jest wykonywana automatycznie

podczas wysyłania zestawów do ZUS. Ozna-

cza to jednak, że wysyłając 10 zestawów jed-

nego dnia – program przy każdym będzie

dokonywał aktualizacji, co zwiększa ilość

czasu potrzebnego na wysłanie zestawu.

Szkoda, że nie aktualizuje się automatycz-

nie serwer, jaki jest w danym momencie

dostępny – bywa że działa tylko serwer wro-

cławski albo serwer warszawski, a użytkow-

nik płatnika musi ręcznie dokonać zmiany

serwera. Pomimo że w broszurze informa-

cyjnej jest napisane, że aktualizuje się au-

tomatycznie adres węzła internetowego,

takie działanie nie następuje.

Korekty tylko pojedynczo

Zmiana mechanizmu wysyłania dokumentów

ubezpieczeniowych nie pozwala na wysłanie

w jednym zestawie dokumentów z różnymi

identyfi katorami. O ile nie jest to proble-

mem przy wysyłaniu raz w miesiącu jedne-

go, bieżącego zestawu dokumentów, kłopot

mają płatnicy dokonujący korekt deklaracji

i raportów. Zakładając, że płatnik dokonuje

korekty dokumentów za dwa lata, czyli 24

miesiące, musi on 24 razy powtórzyć ope-

rację wysyłania zestawu. Nie wspominając

o każdorazowej aktualizacji komponentów.

Zmiana dotyczy także wysyłania dokumentu

ZUS IWA oraz ZUS ZSWA, które muszą być

wysłane w oddzielnym zestawie.

Więcej okienek

– tyle samo informacji

Więcej okienek

Więcej okienek

W nowej wersji programu przybyło okien, jed-

nak bez możliwości edycji danych. W karto-

tece ubezpieczonego można zauważyć kilka

nowych bloków (np. drugie imię, płeć, członko-

wie rodziny) jednak ich edycja jest niemożliwa.

Być może mają one w przyszłości (czyli w II

etapie wdrożenia zmian) służyć jako miejsce

na pobranie z ZUS danych dotyczących ubez-

pieczonych, jakie zgłosił płatnik. Obecnie okna

bez edycji danych są pewnym utrudnieniem

przy wprowadzaniu danych ubezpieczonego,

gdyż bez znajomości skrótu klawiaturowego

(Ctrl+Tab), pozwalającego na płynne przecho-

dzenie między blokami, trudno dojść do inte-

resującej użytkownika zakładki.

Baza adresów

Kolejną nowością w programie Płatnik jest

weryfi kacja adresów ubezpieczonych. Jednak

bardzo często program zwraca komunikat

„Kod pocztowy niezgodny ze słownikiem” po-

mimo, że kod jest zgodny z danymi przeka-

zanymi przez ubezpieczonego i fi gurującymi

w jego dowodzie osobistym. Z informacji uzy-

skanych poprzez infolinię programu wynika,

że miał być on zsynchronizowany z bazą ko-

dów pocztowych Poczty Polskiej, jednak ta

funkcja jeszcze nie działa poprawnie. Należy

wysyłać do ZUS takie zgłoszenie, mimo że do-

kument zawiera błędy. W poprzedniej wersji

programu Płatnik nie było z tym problemów.

Automatyczne wyrejestrowanie

W założeniu program automatycznie przypo-

mni o konieczności wyrejestrowania człon-

ków rodziny ubezpieczonego. Niestety funk-

cja ta nie działa poprawnie. Program pyta, czy

system ma sprawdzić, czy są w zgłoszeniu

ubezpieczeni członkowie rodziny, jednak nie

dokonuje automatycznego wyrejestrowania

na druku ZCNA. A jeśli płatnik składek na

wniosek ubezpieczonego zgłosił członka ro-

dziny na druku ZUS ZCZA, jaki funkcjonował

do końca 2007 r., to przy wyrejestrowaniu

takiego ubezpieczonego program nie doko-

na automatycznego wyrejestrowania człon-

ków rodziny, gdyż w założeniu weryfi kuje

tylko zgłoszonych na ZCNA. Zatem należy

dokładnie zweryfi kować dane długoletnich

ubezpieczonych przy ich wyrejestrowywaniu.

Automatyczne wyrejestrowanie wszystkich

ubezpieczonych nastąpić powinno także przy

sporządzaniu dokumentu ZWPA, jednak pro-

gram nie dokonuje takiego wyrejestrowania.

Być może jest to przewidziane na drugi etap

wdrożenia. Wówczas po potwierdzeniu danych

z Płatnika z danymi w rejestrach ZUS będzie

możliwe automatyczne wyrejestrowanie.

Co bez zarzutu

Jest funkcja, która w nowym Płatniku działa bez

zarzutu. Przy tworzeniu dokumentu ZUS ZBA

i zamykaniu rachunków program podpowiada

zgłoszone rachunki. Analogicznie miało być z do-

kumentem ZUS ZAA dotyczącym adresu działal-

ności, lecz choć zakładka pozwalająca na wybór

adresu jest aktywna, to program nie podpowiada

zgłoszonych miejsc prowadzenia działalności.

Płatnicy czekają na wprowadzenie zmian

zakładanych w drugim etapie. Dla osób na

bieżąco używających programu jest to przede

wszystkim weryfi kacja danych na podstawie

informacji już przekazanych do Centralnego

Rejestru Ubezpieczonych i Centralnego Reje-

stru Płatników oraz bazy PESEL. W założeniu

ta funkcja powinna doprowadzić do wyeli-

minowania błędów w dokumentach zgłosze-

niowych i rozliczeniowych, a dodatkowo roz-

szerzeniu ma ulec zakres zasad weryfi kacji

dokumentów. Płatnicy mają także otrzymywać

informacje o stanie przetworzenia dokumen-

tów wysyłanych do ZUS. Miejmy nadzieję, że

planowane zmiany nie spowodują kolejnych

komplikacji, a wręcz przeciwnie – będą dla

płatników dużym ułatwieniem.

Kilka fi rm to kilka składek zdrowotnych

Decydując się na prowadzenie więcej niż jednej działalności, trzeba liczyć się z

wysokimi kosztami ubezpieczenia

zdrowotnego.

I to mimo że ze świadczeń zdrowotnych korzysta się tylko raz

PRZYKŁAD 1

Jedna należność

Pan Adam prowadzi działalność gospodarczą.
W ramach jednego wpisu do CEIDG prowadzi
trzy sklepy spożywcze. W takiej sytuacji jest
on zobowiązany do opłacania jednej składki
zdrowotnej.

PRZYKŁAD 2

Spółka

Pan Andrzej oprócz jednoosobowo
prowadzonego sklepu spożywczego,
wykonuje także działalność jako wspólnik
spółki cywilnej w zakresie usług fryzjerskich.
Zobowiązany jest on opłacać dwie składki
zdrowotne.

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: [e-mail]

1 / 4

świadczenia

Dziennik Gazeta Prawna, 22 maja 2014 nr 98 (3739)

gazetaprawna.pl

ii

CYKL: WĄTPLIWOŚCI W ZASIŁKACH

Jak rozliczyć nadpłatę zasiłku macierzyńskiego

Zasiłek macierzyński za

okres urlopu macierzyń-

skiego podstawowego i do-

datkowego wynosi 100 proc.

podstawy wymiaru, a za

okres urlopu rodzicielskiego

– 60 proc. Jeżeli jednak nie

później niż 14 dni po poro-

dzie pracownica złoży u pra-

codawcy pisemny wniosek

o udzielenie jej, bezpośred-

nio po urlopie macierzyń-

skim, dodatkowego urlopu

macierzyńskiego w pełnym

wymiarze (6 lub 8 tygodni),

a bezpośrednio po takim

urlopie – urlopu rodziciel-

skiego również w pełnym

wymiarze, tj. 26 tygodni, to

za okres wszystkich urlo-

pów, a więc zarówno urlo-

pu podstawowego i dodatko-

wego macierzyńskiego oraz

urlopu rodzicielskiego zasi-

łek przysługuje w wysokości

80 proc. Tak wynika z art. 31

ustawy z 25 czerwca 1999 r.

o świadczeniach pienięż-

nych z ubezpieczenia spo-

łecznego w razie choroby

i macierzyństwa (t.j. Dz.U.

z 2014 r. poz. 159; dalej: usta-

wa zasiłkowa). Może więc

wystąpić sytuacja, w wyni-

ku której pracownica, zgod-

nie z przyjętym w firmie

terminem wypłat, pobierze

100-proc. zasiłek jeszcze

zanim złoży wniosek, a po

jego przedłożeniu należny

jej będzie zasiłek 80 proc.

Różnica powinna być po-

traktowana jako zasiłek

nienależny, podlegający po-

trąceniu z bieżących zasił-

ków. Jednak ten tryb wynika

z art. 66 ust. 2 ustawy za-

siłkowej i dotyczy zasiłków

pobranych nienależnie m.in.

z winy ubezpieczonego. Za-

tem, wśród okoliczności sta-

nowiących o „nienależności”

zasiłku i pozwalających na

potrącenie, brakuje tej wy-

nikającej z wypłaty zasiłku

przed złożeniem wniosku na

podstawie art. 179

1

ustawy

z 26 czerwca 1974 r. – Ko-

deks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r.

nr 21, poz. 94 ze zm.).

CO móWIĄ PrZePISY

PrObLem

Pracownica ma prawo rozpocząć urlop macierzyński nawet

6 tygodni przed przewidywaną datą porodu. Natomiast po porodzie

wykorzystuje resztę przysługującego jej wymiaru urlopu (art. 180

par. 3 i 4 kodeksu pracy). Za okres urlopu macierzyńskiego, również

tego przed porodem, należny jest zasiłek macierzyński. Zwykle

wynosi on 100 proc. podstawy wymiaru. Jeśli jednak pracownica,

na swój wniosek, będzie korzystała z wszystkich urlopów pod

rząd, czyli również z macierzyńskiego urlopu dodatkowego

i rodzicielskiego, zasiłek za okres wszystkich tych urlopów,

w tym podstawowego wynosi 80 proc. Jak więc postąpić w sytuacji,

gdy pracodawca będący płatnikiem zasiłków wypłacił już 100-proc.

zasiłek macierzyński za część urlopu, np. tę przed porodem lub

za okres poprzedzający złożenie przez pracownicę stosownego

wniosku urlopowego, a po porodzie (terminowo) pracownica składa

wniosek o całość urlopów? Powstaje wówczas nadwyżka zasiłku,

tj. różnica między wypłaconym zasiłkiem pełnopłatnym a należnym

80-proc. Czy można, bez zgody pracownicy, odliczyć tę nadpłatę

z zasiłku za kolejny miesiąc?

Zakład Ubezpieczeń

Społecznych:

Po reformie systemu pracow-

niczych urlopów związanych

z rodzicielstwem i wejściu

w życie nowych przepisów

z tego zakresu (17 czerwca

2013 r.), w tym zasiłków ma-

cierzyńskich, ZUS przygotował

szereg wyjaśnień/wytycznych

dla płatników i umieścił je na

swojej stronie internetowej.

Wśród tych informacji znaj-

duje się również instrukcja, jak

postąpić w omawianym przy-

padku, czyli w przypadku wy-

stąpienia różnicy między 100-

a 80-proc. wysokością zasiłku

macierzyńskiego. I tak ZUS

wyjaśnił, że w przypadku, gdy

ubezpieczona matka dziecka,

występując z wnioskiem o za-

siłek macierzyński za okres

urlopu macierzyńskiego, nie

występuje od razu o wypłatę

zasiłku macierzyńskiego za

okres odpowiadający okreso-

wi dodatkowego urlopu macie-

rzyńskiego w pełnym wymia-

rze oraz urlopu rodzicielskiego

w pełnym wymiarze (np. gdy

rozpocznie korzystanie z za-

siłku macierzyńskiego przed

porodem), zasiłek macierzyń-

ski przysługuje jej w wysokości

100 proc. podstawy wymiaru.

Jednakże po złożeniu przez

pracownicę wniosku, o którym

mowa w art. 179

1

Kodeksu pra-

cy, a w przypadku pozostałych

osób, wniosku o wypłatę zasił-

ku macierzyńskiego za okres

odpowiadający okresowi do-

datkowego urlopu macierzyń-

skiego w pełnym wymiarze

oraz za okres odpowiadający

okresowi urlopu rodzicielskie-

go w pełnym wymiarze, w ter-

minie i na zasadach określo-

nych w art. 179

1

kodeksu pracy,

tj. w ciągu 14 dni po porodzie,

dokonuje się rozliczenia róż-

nicy między wypłaconym za-

siłkiem w wysokości 100 proc.

a należnym w wysokości

80 proc. Rozliczenie to polega

na pomniejszeniu zasiłku na-

leżnego za kolejny okres, bez

zgody pracownika.

Izabela Nowacka

ekspert od wynagrodzeń

Należy odliczyć

W

skazany przez ZUS sposób odzyskania

od pracownika różnicy w zasiłku nie

ma konkretnej podstawy prawnej,

tzn. różnica ta nie jest zasiłkiem nienależnym

w rozumieniu zarówno ustawy zasiłkowej, jak

i ustawy z 13 października 1998 r. o systemie

ubezpieczeń społecznych (art. 84 ust. 2, t.j. Dz.U.

z 2013 r. poz. 1442 ze zm.). Stąd źródło wątpli-

wości, czy wolno dokonać odliczenia z zasiłku

za kolejny miesiąc bez zgody pracownika.

Jednak fakt jest faktem, że pracownikowi został

wypłacony zasiłek w wysokości 100 zamiast

80 proc. i nie stało się to ani z winy płatnika

zasiłku, ani ubezpieczonego. Zatem powstała

różnica nie spełnia przesłanek ani zasiłku

nienależnego, ani bezpodstawnie wypłaconego.

Pracownica ma wyznaczony przepisami czas

na złożenie wniosku o wszystkie urlopy (14 dni

po porodzie), jeśli więc przebywa już na urlopie

macierzyńskim (przed złożeniem podania)

a w firmie nadchodzi termin dokonywania,

zasiłków pracodawca jako płatnik składek oraz

świadczeń z ubezpieczenia społecznego musi

zasiłek wypłacić i to wysokości 100 proc., gdyż

nie ma jeszcze podstawy w postaci wniosku, do

wypłaty zasiłku 80 proc. Nie byłoby problemu,

gdyby ustawodawca przewidział taką ewentu-

alność i rozszerzył pojęcie zasiłku nienależnego

również z tego tytułu. Skoro jednak takiego

usankcjonowania zabrakło, a nadwyżka

powstała w sposób niezawiniony przez żadną

ze stron, należało opracować metodę zwrotu

przez pracownika części zasiłku i zrobił to ZUS.

Sposób podany przez ZUS jest najmniej

skomplikowany i od razu niweluje różnicę w

wysokości zasiłku, bez konieczności korygowa-

nia dokumentów rozliczeniowych. Z kolei

pracownik, w momencie składania wniosku o

udzielenie wszystkich urlopów na opiekę nad

dzieckiem, płatnych niższym zasiłkiem,

powinien liczyć się z koniecznością odjęcia

nadpłaty. Gdyby bowiem pracownik nie musiał

oddawać różnicy, wystąpiłaby pewna nierów-

ność wobec innych pracowników. Przykładowo,

jedna pracownica otrzymałaby zasiłek

100 i 80 proc., a inna tylko 80 proc., z powodu

złożenia wniosków terminowo, ale w różnym

czasie. Niektórzy eksperci proponują uzyskanie

pisemnej zgody od pracownika na odliczenie.

Jest to ryzykowne, bo w tym momencie decyzję

o rozliczeniu zasiłku pozostawia się pracowni-

kowi. Pozostaje więc pytanie, co miałby zrobić

pracodawca, którego pracownik jednak tej

zgody by nie wyraził.

aldoNa SalamoN

specjalista prawa pracy i ubezpieczeń społecznych

Po wniosku o urlop rodzicielski

W

przypadku złożenia wniosku

o udzielenie urlopu macierzyńskiego

przed porodem, zasiłek macierzyński

przysługuje w wysokości 100 proc. podstawy.

Jednakże po złożeniu przez pracownicę

wniosku, o którym mowa w art. 179

1

kodeksu

pracy, tj. w ciągu 14 dni po porodzie o udziele-

nie dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz

urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze,

dokonuje się rozliczenia różnicy między

wypłaconym zasiłkiem w wysokości 100 proc.

a należnym w wysokości 80 proc. Złożenie

wniosku, o którym mowa, uprawnia pracowni-

cę do zasiłku macierzyńskiego w wysokości

80 proc. podstawy wymiaru za okres wszyst-

kich urlopów: macierzyńskiego, dodatkowego

macierzyńskiego i rodzicielskiego (art. 31

ustawy zasiłkowej). Analogiczna zasada

obowiązuje w sytuacji, gdy z innych powodów

zasiłek macierzyński zostanie wypłacony

w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru

przed złożeniem wniosku we wskazanym

trybie, np. gdy pracownica urodzi dziecko pod

koniec miesiąca (zasiłek za ten miesiąc zostanie

jej wypłacony w terminie wypłaty wynagrodze-

nia, np. ostatniego dnia tego miesiąca),

a wniosek, o którym mowa, złoży na początku

następnego miesiąca. Pojawia się wątpliwość,

czy w celu dokonania rozliczenia różnicy

wypłaconego zasiłku należy uzyskać zgodę

pracownicy. Brakuje bowiem upoważnienia

ustawowego do dokonania takiego rozliczenia

bez uzyskania zgody. Z art. 66 ust. 2 ustawy

zasiłkowej wynika, że jeżeli świadczenie zostało

pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego

lub wskutek okoliczności, o których mowa

w art. 15–17 i art. 59 ust. 6 i 7 ustawy zasiłkowej,

wypłacone kwoty podlegają potrąceniu

z należnych ubezpieczonemu zasiłków

bieżących oraz z innych świadczeń lub

ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu

egzekucyjnym w administracji (niezależnie od

ewentualnej zgody ubezpieczonego). Ustawo-

dawca w przywołanym art. 66 nie wymienił

okoliczności, o których mowa w art. 31 ustawy,

a co za tym idzie, w celu dokonania potrącenia

różnicy zasiłku macierzyńskiego rekomendo-

wane i bezpieczniejsze dla pracodawcy jest

uzyskanie zgody pracownicy. Niewyrażenie

zgody przez pracownicę na dokonanie

rozliczenia uznać należy jako okoliczność

uniemożliwiającą uwzględnienie wniosku

złożonego w trybie i na zasadach przewidzia-

nych w art. 179

1

kodeksu pracy.

Pracownica urodziła dziecko 23 kwietnia 2014 r. dnia 30 kwietnia, a więc w terminie wypłaty wynagro-
dzeń, pracodawca wypłacił jej zasiłek macierzyński w wysokości 100 proc., gdyż nie miał jeszcze wniosku
w sprawie jej pełnej ścieżki urlopowej. ze złożeniem wniosku pracownica mogła poczekać do 7 maja, ale
zrobiła to 5 maja. wniosek został więc przedłożony w trybie art. 179

1

kodeksu pracy o udzielenie jej bezpo-

średnio po urlopie macierzyńskim dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze (6 tygodni),
a następnie urlopu rodzicielskiego również w pełnym wymiarze (26 tygodni). wobec tego już od 23 kwiet-
nia przysługiwał jej zasiłek macierzyński w wysokości 80 proc. w związku z tym nadpłata zasiłku
za 8 dni podlega rozliczeniu z zasiłku macierzyńskiego należnego pracownicy za okres od 1 do 31 maja.
załóżmy, dla potrzeb przykładu obliczeniowego, że ustalono podstawę wymiaru zasiłku na kwotę
4202,32 zł (pensja stała 4870 zł, po pomniejszeniu o 13,71 proc.).
zasiłek wypłacony w kwietniu:
4202,32 zł : 30 = 140,10 zł x 8 dni – 1120,80 zł
1) zasiłek należny za kwiecień:
140,10 zł x 80 proc. = 112,08 zł x 8 dni = 896,64 zł
2) Różnica między zasiłkiem wypłaconym a należnym:
1120,80 zł – 896,64 zł = 224,16 zł
3) zasiłek za maj:
112,08 zł x 31 dni = 3474,48 zł – 224,16 zł = 3250,32 zł

STAnOWISKO urZędu

ZdAnIem

eKSPerTóW

PrZYKŁAd

nASZA rAdA

Gdy miejsce będzie mieć sytuacja, w której pracownica pobierze 100-proc. zasiłek,

jeszcze zanim złoży wniosek o dodatkowy urlop macierzyński oraz rodzicielski,

czyli należny jej będzie zasiłek 80 proc., różnica powinna być potraktowana jako

zasiłek nienależny. A więc podlegający zwrotowi. W takiej sytuacji należy dokonać

rozliczenia różnicy pomiędzy zasiłkiem wypłaconym (w wysokości 100 proc. pod-

stawy wymiaru) a należnym (w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru).

Pracownik w momencie składania wniosku o udzielenie wszystkich urlopów na

opiekę nad dzieckiem płatnych niższym zasiłkiem, powinien liczyć się z koniecz-

nością odjęcia nadpłaty.

W celu dokonania potrącenia różnicy zasiłku macierzyńskiego rekomendowa-

ne i bezpieczniejsze dla pracodawcy jest uzyskanie zgody pracownicy. Niewyraże-

nie zgody przez pracownicę na dokonanie rozliczenia uznać należy za okoliczność

uniemożliwiającą uwzględnienie wniosku złożonego w trybie i na zasadach prze-

widzianych w art. 179

1

kodeksu pracy.

oprac. I.n.

świadczenia

Dziennik Gazeta Prawna, 22 maja 2014 nr 98 (3739)

gazetaprawna.pl

ii

CYKL: WĄTPLIWOŚCI W ZASIŁKACH

Jak rozliczyć nadpłatę zasiłku macierzyńskiego

Zasiłek macierzyński za

okres urlopu macierzyń-

skiego podstawowego i do-

datkowego wynosi 100 proc.

podstawy wymiaru, a za

okres urlopu rodzicielskiego

– 60 proc. Jeżeli jednak nie

później niż 14 dni po poro-

dzie pracownica złoży u pra-

codawcy pisemny wniosek

o udzielenie jej, bezpośred-

nio po urlopie macierzyń-

skim, dodatkowego urlopu

macierzyńskiego w pełnym

wymiarze (6 lub 8 tygodni),

a bezpośrednio po takim

urlopie – urlopu rodziciel-

skiego również w pełnym

wymiarze, tj. 26 tygodni, to

za okres wszystkich urlo-

pów, a więc zarówno urlo-

pu podstawowego i dodatko-

wego macierzyńskiego oraz

urlopu rodzicielskiego zasi-

łek przysługuje w wysokości

80 proc. Tak wynika z art. 31

ustawy z 25 czerwca 1999 r.

o świadczeniach pienięż-

nych z ubezpieczenia spo-

łecznego w razie choroby

i macierzyństwa (t.j. Dz.U.

z 2014 r. poz. 159; dalej: usta-

wa zasiłkowa). Może więc

wystąpić sytuacja, w wyni-

ku której pracownica, zgod-

nie z przyjętym w firmie

terminem wypłat, pobierze

100-proc. zasiłek jeszcze

zanim złoży wniosek, a po

jego przedłożeniu należny

jej będzie zasiłek 80 proc.

Różnica powinna być po-

traktowana jako zasiłek

nienależny, podlegający po-

trąceniu z bieżących zasił-

ków. Jednak ten tryb wynika

z art. 66 ust. 2 ustawy za-

siłkowej i dotyczy zasiłków

pobranych nienależnie m.in.

z winy ubezpieczonego. Za-

tem, wśród okoliczności sta-

nowiących o „nienależności”

zasiłku i pozwalających na

potrącenie, brakuje tej wy-

nikającej z wypłaty zasiłku

przed złożeniem wniosku na

podstawie art. 179

1

ustawy

z 26 czerwca 1974 r. – Ko-

deks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r.

nr 21, poz. 94 ze zm.).

CO móWIĄ PrZePISY

PrObLem

Pracownica ma prawo rozpocząć urlop macierzyński nawet

6 tygodni przed przewidywaną datą porodu. Natomiast po porodzie

wykorzystuje resztę przysługującego jej wymiaru urlopu (art. 180

par. 3 i 4 kodeksu pracy). Za okres urlopu macierzyńskiego, również

tego przed porodem, należny jest zasiłek macierzyński. Zwykle

wynosi on 100 proc. podstawy wymiaru. Jeśli jednak pracownica,

na swój wniosek, będzie korzystała z wszystkich urlopów pod

rząd, czyli również z macierzyńskiego urlopu dodatkowego

i rodzicielskiego, zasiłek za okres wszystkich tych urlopów,

w tym podstawowego wynosi 80 proc. Jak więc postąpić w sytuacji,

gdy pracodawca będący płatnikiem zasiłków wypłacił już 100-proc.

zasiłek macierzyński za część urlopu, np. tę przed porodem lub

za okres poprzedzający złożenie przez pracownicę stosownego

wniosku urlopowego, a po porodzie (terminowo) pracownica składa

wniosek o całość urlopów? Powstaje wówczas nadwyżka zasiłku,

tj. różnica między wypłaconym zasiłkiem pełnopłatnym a należnym

80-proc. Czy można, bez zgody pracownicy, odliczyć tę nadpłatę

z zasiłku za kolejny miesiąc?

Zakład Ubezpieczeń

Społecznych:

Po reformie systemu pracow-

niczych urlopów związanych

z rodzicielstwem i wejściu

w życie nowych przepisów

z tego zakresu (17 czerwca

2013 r.), w tym zasiłków ma-

cierzyńskich, ZUS przygotował

szereg wyjaśnień/wytycznych

dla płatników i umieścił je na

swojej stronie internetowej.

Wśród tych informacji znaj-

duje się również instrukcja, jak

postąpić w omawianym przy-

padku, czyli w przypadku wy-

stąpienia różnicy między 100-

a 80-proc. wysokością zasiłku

macierzyńskiego. I tak ZUS

wyjaśnił, że w przypadku, gdy

ubezpieczona matka dziecka,

występując z wnioskiem o za-

siłek macierzyński za okres

urlopu macierzyńskiego, nie

występuje od razu o wypłatę

zasiłku macierzyńskiego za

okres odpowiadający okreso-

wi dodatkowego urlopu macie-

rzyńskiego w pełnym wymia-

rze oraz urlopu rodzicielskiego

w pełnym wymiarze (np. gdy

rozpocznie korzystanie z za-

siłku macierzyńskiego przed

porodem), zasiłek macierzyń-

ski przysługuje jej w wysokości

100 proc. podstawy wymiaru.

Jednakże po złożeniu przez

pracownicę wniosku, o którym

mowa w art. 179

1

Kodeksu pra

11

-

cy, a w przypadku pozostałych

osób, wniosku o wypłatę zasił-

ku macierzyńskiego za okres

odpowiadający okresowi do-

datkowego urlopu macierzyń-

skiego w pełnym wymiarze

oraz za okres odpowiadający

okresowi urlopu rodzicielskie-

go w pełnym wymiarze, w ter-

minie i na zasadach określo-

nych w art. 179

1

kodeksu pracy,

11

tj. w ciągu 14 dni po porodzie,

dokonuje się rozliczenia róż-

nicy między wypłaconym za-

siłkiem w wysokości 100 proc.

a należnym w wysokości

80 proc. Rozliczenie to polega

na pomniejszeniu zasiłku na-

leżnego za kolejny okres, bez

zgody pracownika.

Izabela Nowacka

ekspert od wynagrodzeń

Należy odliczyć

W

skazany przez ZUS sposób odzyskania

W

W

od pracownika różnicy w zasiłku nie

W

W

ma konkretnej podstawy prawnej,

W

W

tzn. różnica ta nie jest zasiłkiem nienależnym

w rozumieniu zarówno ustawy zasiłkowej, jak

i ustawy z 13 października 1998 r. o systemie

ubezpieczeń społecznych (art. 84 ust. 2, t.j. Dz.U.

z 2013 r. poz. 1442 ze zm.). Stąd źródło wątpli-

wości, czy wolno dokonać odliczenia z zasiłku

za kolejny miesiąc bez zgody pracownika.

Jednak fakt jest faktem, że pracownikowi został

wypłacony zasiłek w wysokości 100 zamiast

80 proc. i nie stało się to ani z winy płatnika

zasiłku, ani ubezpieczonego. Zatem powstała

różnica nie spełnia przesłanek ani zasiłku

nienależnego, ani bezpodstawnie wypłaconego.

Pracownica ma wyznaczony przepisami czas

na złożenie wniosku o wszystkie urlopy (14 dni

po porodzie), jeśli więc przebywa już na urlopie

macierzyńskim (przed złożeniem podania)

a w firmie nadchodzi termin dokonywania,

zasiłków pracodawca jako płatnik składek oraz

świadczeń z ubezpieczenia społecznego musi

zasiłek wypłacić i to wysokości 100 proc., gdyż

nie ma jeszcze podstawy w postaci wniosku, do

wypłaty zasiłku 80 proc. Nie byłoby problemu,

gdyby ustawodawca przewidział taką ewentu-

alność i rozszerzył pojęcie zasiłku nienależnego

również z tego tytułu. Skoro jednak takiego

usankcjonowania zabrakło, a nadwyżka

powstała w sposób niezawiniony przez żadną

ze stron, należało opracować metodę zwrotu

przez pracownika części zasiłku i zrobił to ZUS.

Sposób podany przez ZUS jest najmniej

skomplikowany i od razu niweluje różnicę w

wysokości zasiłku, bez konieczności korygowa-

nia dokumentów rozliczeniowych. Z kolei

pracownik, w momencie składania wniosku o

udzielenie wszystkich urlopów na opiekę nad

dzieckiem, płatnych niższym zasiłkiem,

powinien liczyć się z koniecznością odjęcia

nadpłaty. Gdyby bowiem pracownik nie musiał

oddawać różnicy, wystąpiłaby pewna nierów-

ność wobec innych pracowników. Przykładowo,

jedna pracownica otrzymałaby zasiłek

100 i 80 proc., a inna tylko 80 proc., z powodu

złożenia wniosków terminowo, ale w różnym

czasie. Niektórzy eksperci proponują uzyskanie

pisemnej zgody od pracownika na odliczenie.

Jest to ryzykowne, bo w tym momencie decyzję

o rozliczeniu zasiłku pozostawia się pracowni-

kowi. Pozostaje więc pytanie, co miałby zrobić

pracodawca, którego pracownik jednak tej

zgody by nie wyraził.

aldoNa SalamoN

specjalista prawa pracy i ubezpieczeń społecznych

Po wniosku o urlop rodzicielski

W

przypadku złożenia wniosku

W

W

o udzielenie urlopu macierzyńskiego

przed porodem, zasiłek macierzyński

W

W

przysługuje w wysokości 100 proc. podstawy.

Jednakże po złożeniu przez pracownicę

wniosku, o którym mowa w art. 179

1

kodeksu

pracy, tj. w ciągu 14 dni po porodzie o udziele-

nie dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz

urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze,

dokonuje się rozliczenia różnicy między

wypłaconym zasiłkiem w wysokości 100 proc.

a należnym w wysokości 80 proc. Złożenie

wniosku, o którym mowa, uprawnia pracowni-

cę do zasiłku macierzyńskiego w wysokości

80 proc. podstawy wymiaru za okres wszyst-

kich urlopów: macierzyńskiego, dodatkowego

macierzyńskiego i rodzicielskiego (art. 31

ustawy zasiłkowej). Analogiczna zasada

obowiązuje w sytuacji, gdy z innych powodów

zasiłek macierzyński zostanie wypłacony

w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru

przed złożeniem wniosku we wskazanym

trybie, np. gdy pracownica urodzi dziecko pod

koniec miesiąca (zasiłek za ten miesiąc zostanie

jej wypłacony w terminie wypłaty wynagrodze-

nia, np. ostatniego dnia tego miesiąca),

a wniosek, o którym mowa, złoży na początku

następnego miesiąca. Pojawia się wątpliwość,

czy w celu dokonania rozliczenia różnicy

wypłaconego zasiłku należy uzyskać zgodę

pracownicy. Brakuje bowiem upoważnienia

ustawowego do dokonania takiego rozliczenia

bez uzyskania zgody. Z art. 66 ust. 2 ustawy

zasiłkowej wynika, że jeżeli świadczenie zostało

pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego

lub wskutek okoliczności, o których mowa

w art. 15–17 i art. 59 ust. 6 i 7 ustawy zasiłkowej,

wypłacone kwoty podlegają potrąceniu

z należnych ubezpieczonemu zasiłków

bieżących oraz z innych świadczeń lub

ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu

egzekucyjnym w administracji (niezależnie od

ewentualnej zgody ubezpieczonego). Ustawo-

dawca w przywołanym art. 66 nie wymienił

okoliczności, o których mowa w art. 31 ustawy,

a co za tym idzie, w celu dokonania potrącenia

różnicy zasiłku macierzyńskiego rekomendo-

wane i bezpieczniejsze dla pracodawcy jest

uzyskanie zgody pracownicy. Niewyrażenie

zgody przez pracownicę na dokonanie

rozliczenia uznać należy jako okoliczność

uniemożliwiającą uwzględnienie wniosku

złożonego w trybie i na zasadach przewidzia-

nych w art. 179

1

kodeksu pracy.

Pracownica urodziła dziecko 23 kwietnia 2014 r. dnia 30 kwietnia, a więc w terminie wypłaty wynagro-
dzeń, pracodawca wypłacił jej zasiłek macierzyński w wysokości 100 proc., gdyż nie miał jeszcze wniosku
w sprawie jej pełnej ścieżki urlopowej. ze złożeniem wniosku pracownica mogła poczekać do 7 maja, ale
zrobiła to 5 maja. wniosek został więc przedłożony w trybie art. 179

1

kodeksu pracy o udzielenie jej bezpo-

średnio po urlopie macierzyńskim dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze (6 tygodni),
a następnie urlopu rodzicielskiego również w pełnym wymiarze (26 tygodni). wobec tego już od 23 kwiet-
nia przysługiwał jej zasiłek macierzyński w wysokości 80 proc. w związku z tym nadpłata zasiłku
za 8 dni podlega rozliczeniu z zasiłku macierzyńskiego należnego pracownicy za okres od 1 do 31 maja.
załóżmy, dla potrzeb przykładu obliczeniowego, że ustalono podstawę wymiaru zasiłku na kwotę
4202,32 zł (pensja stała 4870 zł, po pomniejszeniu o 13,71 proc.).
zasiłek wypłacony w kwietniu:
4202,32 zł : 30 = 140,10 zł x 8 dni – 1120,80 zł
1) zasiłek należny za kwiecień:
140,10 zł x 80 proc. = 112,08 zł x 8 dni = 896,64 zł
2) Różnica między zasiłkiem wypłaconym a należnym:
1120,80 zł – 896,64 zł = 224,16 zł
3) zasiłek za maj:
112,08 zł x 31 dni = 3474,48 zł – 224,16 zł = 3250,32 zł

STAnOWISKO urZędu

ZdAnIem

eKSPerTóW

PrZYKŁAd

nASZA rAdA

Gdy miejsce będzie mieć sytuacja, w której pracownica pobierze 100-proc. zasiłek,

jeszcze zanim złoży wniosek o dodatkowy urlop macierzyński oraz rodzicielski,

czyli należny jej będzie zasiłek 80 proc., różnica powinna być potraktowana jako

zasiłek nienależny. A więc podlegający zwrotowi. W takiej sytuacji należy dokonać

rozliczenia różnicy pomiędzy zasiłkiem wypłaconym (w wysokości 100 proc. pod-

stawy wymiaru) a należnym (w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru).

Pracownik w momencie składania wniosku o udzielenie wszystkich urlopów na

opiekę nad dzieckiem płatnych niższym zasiłkiem, powinien liczyć się z koniecz-

nością odjęcia nadpłaty.

W celu dokonania potrącenia różnicy zasiłku macierzyńskiego rekomendowa-

ne i bezpieczniejsze dla pracodawcy jest uzyskanie zgody pracownicy. Niewyraże-

nie zgody przez pracownicę na dokonanie rozliczenia uznać należy za okoliczność

uniemożliwiającą uwzględnienie wniosku złożonego w trybie i na zasadach prze-

widzianych w art. 179

1

kodeksu pracy.

oprac. I.n.

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: [e-mail]

2 / 4

Dziennik Gazeta Prawna, 22 maja 2014 nr 98 (3739)

gazetaprawna.pl

ubezpieczenia

iii

Można dać pracownikom bezpłatne świadczenia,

ale trzeba od nich opłacić ZUS

Jednorazowy prezent

ustalony w przepisach wewnętrznych skorzysta ze zwolnienia ze składek. Pracownik musi

jednak partycypować w kosztach nabycia usługi lub artykułu

Joanna Śliwińska
radca prawny

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia

społeczne i ubezpieczenie zdrowotne pracow-

nika stanowi osiągany przez niego przychód.

Nie wszystkie świadczenia, które stanowią

przychód, są wliczane do podstawy wymiaru

składek. Wyjątki od tej zasady są określone

w rozporządzeniu ministra pracy i polityki

socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szcze-

gółowych zasad ustalania podstawy wymiaru

składek na ubezpieczenia emerytalne i rento-

we. Mimo że zawarty w nim katalog jest dość

obszerny, prawidłowe ustalenie podstawy

wymiaru składki powoduje w praktyce wiele

wątpliwości. Dotyczy to w szczególności sytu-

acji, gdy pracodawca zapewnia pracownikom

różne świadczenia pozapłacowe – bezpłatne

lub częściowo odpłatne dodatkowe usługi

lub towary.

Po obniżonych cenach

Zgodnie z zasadą wyrażoną w tym rozpo-

rządzeniu podstawy wymiaru składki nie

zwiększą m.in. korzyści materialne wyni-

kające z układów zbiorowych pracy, regula-

minów wynagradzania lub przepisów o wy-

nagradzaniu, a polegające na uprawnieniu

do zakupu po cenach niższych niż detaliczne

niektórych artykułów, przedmiotów lub usług

oraz korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo

odpłatnych przejazdów środkami lokomocji.

W praktyce polega to na tym, że pracodaw-

ca nabywa od pewnego podmiotu określone

usługi lub towary. Następnie oferuje je po ob-

niżonych cenach swoim pracownikom. Przy-

chodem pracownika w takiej sytuacji jest róż-

nica między ceną regularną, jaką za podobny

produkt musiałby pracownik zapłacić, gdyby

kupował dany przedmiot (usługę) prywatnie,

a ceną, jaką oferuje mu pracodawca. Różnica

ta będzie stanowiła przychód w rozumieniu

przepisów podatkowych, co powoduje ko-

nieczność odprowadzenia od niej zaliczki na

podatek dochodowy. Będzie jednak podlegać

zwolnieniu od opłacania składek na ubezpie-

czenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.

Podstawowe warunki

Trzeba podkreślić, że zwolnienie z tego obo-

wiązku nie będzie miało miejsca w każdym

przypadku. Muszą zostać spełnione podsta-

wowe warunki. Przede wszystkim pracow-

nik musi chociażby symbolicznie partycypo-

wać w kosztach nabycia usługi lub artykułu.

Zapewnienie pracownikom bezpłatnego

świadczenia będzie skutkować konieczno-

ścią odprowadzenia składek. Ponadto takie

dodatkowe świadczenie musi mieć oparcie

w przepisach o wynagradzaniu czy też w we-

wnętrznych regulacjach, tj. układzie zbioro-

wym albo regulaminie wynagradzania. Jed-

norazowy prezent pracodawcy niewynikający

z żadnego z tych aktów nie mógłby korzystać

z tego zwolnienia, a pracowników zostaliby

narażeni na dodatkowe koszty.

Do takich pozapłacowych świadczeń należą

przede wszystkim popularne pakiety medycz-

ne (ubezpieczenie zdrowotne) lub karnety do

klubów fitness, które w części finansowane są

przez pracownika, a w części ze środków ob-

rotowych pracodawcy. Ich wpływ na wysokość

składek wciąż budzi wśród przedsiębiorców

zatrudniających pracowników wątpliwości,

które często stają się przedmiotem interpre-

tacji ZUS. Zakład stanął na stanowisku, że

dopóki nie jest to pakiet bezpłatny, składki od

uzyskanego przychodu nie muszą być opła-

cane. Analogiczną zasadę należy zastosować

podczas oceny obowiązku odprowadzenia

składek od przychodu, jaki uzyskał pracownik,

przystępując do grupowego ubezpieczenia

na życie lub NNW.

Bony towarowe

Jedną z najpopularniejszych form niepienięż-

nego wynagradzania pracowników są bony

towarowe. W zasadzie nie odprowadza się od

nich składek. Jednak tylko w przypadku, gdy

pracodawca przy ich przyznawaniu zastoso-

wał kryterium socjalnie, tzn. wartość bonów

uzależniona została od wysokości dochodów

i sytuacji życiowej pracowników, a same bony

zostały sfinansowane z zakładowego fundu-

szu świadczeń socjalnych. Jeżeli wszyscy pra-

cownicy bez względu na wielkość zarobków

otrzymali bony o tej samej wartości lub praco-

dawca przeznaczył na ten cel środki obrotowe,

nie mogą one zostać zakwalifikowane jako

świadczenia socjalne, a składki powinny zostać

opłacone. Do podstawy wymiaru składek nie

będą zaliczone również inne świadczenia sfi-

nansowane z ZFŚS, np. bilety do teatru. Środki

socjalne, a nie obrotowe, można przeznaczyć

na karnety fitness i również nie odprowadzać

składek, należy jednak w każdym przypadku

pamiętać o kryterium socjalnym.

Podstawa prawna

Art. ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpie-

czeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.).

Art. 12 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku docho-

dowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361

ze zm.).

Par. 1 i 2 ust. 1 pkt 19 i 26 rozporządzenia ministra pracy

i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r.w sprawie szcze-

gółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek

na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161,

poz. 1106 ze zm.).

Składniki przychodu

Na przychód składają się, zgodnie z prze-

pisami ustawy o podatku dochodowym

od osób fizycznych wszelkiego rodzaju

wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężna

świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalen-

ty, bez względu na źródło finansowania

tych wypłat i świadczeń. Są to w szcze-

gólności:

n

wynagrodzenia zasadnicze,

n

wynagrodzenia za godziny nadliczbowe,

n

różnego rodzaju dodatki,

n

nagrody,

n

ekwiwalenty za niewykorzystany urlop,

n

wszelkie inne kwoty niezależnie od

tego, czy ich wysokość została z góry

ustalona,

n

świadczenia pieniężne ponoszone za

pracownika, jak również wartość innych

nieodpłatnych lub częściowo odpłat-

nych świadczeń.

Pracowałem w przedsiębiorstwie budowy
mostów jako spawacz, następnie otrzyma-
łem wezwanie do odbycia służby wojskowej.
W wojsku byłem od 25 października 1971 r. do
15 października 1974 r. Bezpośrednio po zakoń-
czeniu służby wojskowej wróciłem do tego
przedsiębiorstwa na poprzednio zajmowane
stanowisko pracy. Obecnie staram się o uzy-
skanie emerytury w związku z pracą w wa-
runkach szczególnych. Czy mogę do wymaga-
nego stażu pracy w tych warunkach doliczyć
okres służby wojskowej i w ten sposób wyka-
zać wymagany okres 15 lat pracy w takich wa-
runkach?

Ryszard Sadlik
sędzia Sądu Okręgowego
w Kielcach

Tak, osoba starająca się o uzyskanie emery-

tury w związku z pracą w warunkach szcze-

gólnych może doliczyć do wymaganego sta-

żu pracy okres służby wojskowej, jeśli przed

jej rozpoczęciem i po jej zakończeniu pra-

cowała w warunkach szczególnych.

Nadal wiele osób stara się uzyskać emery-

turę w związku z pracą w warunkach szcze-

gólnych. Umożliwia to art. 184 ustawy o eme-

ryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń

Społecznych (dalej: ustawa emerytalna). Prze-

pis ten przewiduje, że ubezpieczonym uro-

dzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje

emerytura po osiągnięciu wieku przewidzia-

nego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia

w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia

w szczególnych warunkach lub w szczegól-

nym charakterze wymaganym w przepisach

dotychczasowych do nabycia prawa do emery-

tury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet

i 65 lat – dla mężczyzn oraz okres składko-

wy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27

ww. ustawy.

Przepis ten nawiązuje więc do art. 32

ust. 1 ustawy emerytalnej, według którego

– ubezpieczonym będącym pracownikami

zatrudnionymi w szczególnych warunkach

lub w szczególnym charakterze przysługuje

emerytura w wieku niższym niż określony

w art. 27 pkt 1. W praktyce oznacza to, że

pracownicy pracujący w warunkach szcze-

gólnych lub w szczególnym charakterze

mają możliwość wcześniejszego przejścia

na emeryturę.

Przy ustalaniu uprawnień do wcześniej-

szej emerytury za pracowników zatrudnio-

nych w szczególnych warunkach uważa się

tych zatrudnionych przy pracach o znacznej

szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym

stopniu uciążliwości lub wymagających wy-

sokiej sprawności psychofizycznej ze wzglę-

du na bezpieczeństwo własne lub otocze-

nia. Wykazy prac w warunkach szczególnych

zamieszczone są w załącznikach do rozpo-

rządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r.

w sprawie wieku emerytalnego pracowników

zatrudnionych w szczególnych warunkach

lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8,

poz. 43 ze zm.).

Pracownik może uzyskać prawo do wcze-

śniejszej emerytury, jeśli ukończy 60 lat

– mężczyzna lub 55 – kobieta, ma okres

składkowy i nieskładkowy wynoszący co naj-

mniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn

oraz co najmniej 15 lat pracy w warunkach

szczególnych, gdy wykonywał pracę okre-

śloną w wykazie A ww. rozporządzenia Rady

Ministrów. Jednakże w stosunku do niektó-

rych grup zawodowych rozporządzenie to

przewiduje odmienne, jeszcze bardziej ko-

rzystne, warunki nabycia prawa do emerytu-

ry. Dotyczy to np. osób wykonujących prace

określone w wykazie B – przy przetwórstwie

azbestu, przy produkcji ołowiu i kadmu czy

w hutnictwie.

W praktyce osoby ubiegające się o uzy-

skanie emerytury nierzadko mają proble-

my z wykazaniem 15 lat pracy w warun-

kach szczególnych. Problemy dotyczą tu

także możliwości uwzględnienia w stażu

pracy okresu odbywania służby wojskowej.

W orzecznictwie generalnie dopuszcza się

taką możliwość. Tak też wskazywał Sąd Naj-

wyższy w wyroku z 4 grudnia 2013 r. (sygn. akt

II UK 217/13, LEX nr 1408683) stwierdzając, że

pracownik zatrudniony w szczególnych wa-

runkach, który po zakończeniu czynnej służ-

by wojskowej powraca do tego zatrudnienia

w przepisanym terminie, zachowuje status

pracownika zatrudnionego w szczególnych

warunkach w rozumieniu par. 2 ust. 1 roz-

porządzenia w sprawie wieku emerytalnego

dla pracowników zatrudnionych w szczegól-

nych warunkach lub szczególnym charakte-

rze w okresie pełnienia tej służby.

Podobnie podkreślono też w uchwale

składu powiększonego Sądu Najwyższego

z 16 października 2013 r. (sygn. akt II UZP

6/13, OSNP 2014/3/42) stwierdzając, że czas

zasadniczej służby wojskowej odbytej w okre-

sie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy

z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obo-

wiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Lu-

dowej (Dz.U. nr 44, poz. 220, w brzmieniu

obowiązującym do 31 grudnia 1974 r.) zali-

cza się – na warunkach wynikających z tego

przepisu – do okresu pracy wymaganego do

nabycia prawa do emerytury w niższym wie-

ku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32

ust. 1 ustawy emerytalnej). Sąd Najwyższy

wskazywał, że z przepisów tych wynikała

zasada, że pracownikowi, który we wskaza-

nym terminie po zakończeniu służby woj-

skowej podjął pracę u pracodawcy, u którego

był zatrudniony w chwili powołania do tej

służby, okres służby podlegał wliczeniu do

okresu zatrudnienia w zakresie szczegól-

nych uprawnień uzależnionych od wyko-

nywania pracy na określonym stanowisku

lub w określonym zawodzie. Ustanawiały

więc one tzw. fikcję prawną, z której wynika,

że pracownik zatrudniony w szczególnych

warunkach, który po zakończeniu czynnej

służby wojskowej powraca do tego zatrud-

nienia w przepisanym terminie, zachowuje

status pracownika zatrudnionego w szcze-

gólnych warunkach.

Warto też wskazać na wynikający z art. 85

ust. 1 Konstytucji RP obowiązek obywatela

polskiego obrony ojczyzny, a nadto, że z art. 2

i 32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP, wynika zakaz

ustanawiania takich regulacji ustawowych

lub dokonywania takiej wykładni przepisów

prawa, które dopuszczałyby jakiekolwiek po-

krzywdzenie obywatela z powodu wykonywa-

nia publicznego obowiązku obrony ojczyzny.

Innymi słowy, jeżeli zostały spełnione przez

pracownika wskazane wyżej warunki powro-

tu do poprzedniego zatrudnienia, zostaje za-

chowana ciągłość pracy.

Podstawa prawna

Art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubez-

pieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.).

Okres służby wojskowej pozwoli na uzyskanie emerytury

Ważne

Osoba zatrudniona w szczegól-

nych warunkach, która po zakończeniu

czynnej służby wojskowej powraca do pracy

zachowuje status pracownika zatrudnio-

nego w szczególnych warunkach w okresie

pełnienia tej służby

Ważne

Podstawy wymiaru składek

nie stanowią korzyści materialne wynika-

jące z przepisów wewnętrznych pracodaw-

cy polegające na uprawnieniu do zakupu

po cenach niższych niż detaliczne niektó-

rych artykułów, przedmiotów lub usług,

a także korzystaniu z bezpłatnych lub czę-

ściowo odpłatnych przejazdów środkami

lokomocji

Ważne

Zwolnienie ze składek w przy-

padku bonów towarowych przysługuje

tylko, gdy pracodawca przy ich przyznawa-

niu zastosował kryterium socjalne, tj. ich

wartość uzależniona została od wysokości

dochodów i sytuacji życiowej pracowników,

a same bony zostały sfinansowane z zakła-

dowego funduszu świadczeń socjalnych

Dziennik Gazeta Prawna, 22 maja 2014 nr 98 (3739)

gazetaprawna.pl

ubezpieczenia

iii

Można dać pracownikom bezpłatne świadczenia,

ale trzeba od nich opłacić ZUS

Jednorazowy prezent

ustalony w przepisach wewnętrznych skorzysta ze zwolnienia ze składek. Pracownik musi

jednak partycypować w kosztach nabycia usługi lub artykułu

Joanna Śliwińska
radca prawny

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia

społeczne i ubezpieczenie zdrowotne pracow-

nika stanowi osiągany przez niego przychód.

Nie wszystkie świadczenia, które stanowią

przychód, są wliczane do podstawy wymiaru

składek. Wyjątki od tej zasady są określone

w rozporządzeniu ministra pracy i polityki

socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szcze-

gółowych zasad ustalania podstawy wymiaru

składek na ubezpieczenia emerytalne i rento-

we. Mimo że zawarty w nim katalog jest dość

obszerny, prawidłowe ustalenie podstawy

wymiaru składki powoduje w praktyce wiele

wątpliwości. Dotyczy to w szczególności sytu-

acji, gdy pracodawca zapewnia pracownikom

różne świadczenia pozapłacowe – bezpłatne

lub częściowo odpłatne dodatkowe usługi

lub towary.

Po obniżonych cenach

Zgodnie z zasadą wyrażoną w tym rozpo-

rządzeniu podstawy wymiaru składki nie

zwiększą m.in. korzyści materialne wyni-

kające z układów zbiorowych pracy, regula-

minów wynagradzania lub przepisów o wy-

nagradzaniu, a polegające na uprawnieniu

do zakupu po cenach niższych niż detaliczne

niektórych artykułów, przedmiotów lub usług

oraz korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo

odpłatnych przejazdów środkami lokomocji.

W praktyce polega to na tym, że pracodaw-

ca nabywa od pewnego podmiotu określone

usługi lub towary. Następnie oferuje je po ob-

niżonych cenach swoim pracownikom. Przy-

chodem pracownika w takiej sytuacji jest róż-

nica między ceną regularną, jaką za podobny

produkt musiałby pracownik zapłacić, gdyby

kupował dany przedmiot (usługę) prywatnie,

a ceną, jaką oferuje mu pracodawca. Różnica

ta będzie stanowiła przychód w rozumieniu

przepisów podatkowych, co powoduje ko-

nieczność odprowadzenia od niej zaliczki na

podatek dochodowy. Będzie jednak podlegać

zwolnieniu od opłacania składek na ubezpie-

czenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.

Podstawowe warunki

Trzeba podkreślić, że zwolnienie z tego obo-

wiązku nie będzie miało miejsca w każdym

przypadku. Muszą zostać spełnione podsta-

wowe warunki. Przede wszystkim pracow-

nik musi chociażby symbolicznie partycypo-

wać w kosztach nabycia usługi lub artykułu.

Zapewnienie pracownikom bezpłatnego

świadczenia będzie skutkować konieczno-

ścią odprowadzenia składek. Ponadto takie

dodatkowe świadczenie musi mieć oparcie

w przepisach o wynagradzaniu czy też w we-

wnętrznych regulacjach, tj. układzie zbioro-

wym albo regulaminie wynagradzania. Jed-

norazowy prezent pracodawcy niewynikający

z żadnego z tych aktów nie mógłby korzystać

z tego zwolnienia, a pracowników zostaliby

narażeni na dodatkowe koszty.

Do takich pozapłacowych świadczeń należą

przede wszystkim popularne pakiety medycz-

ne (ubezpieczenie zdrowotne) lub karnety do

klubów fitness, które w części finansowane są

przez pracownika, a w części ze środków ob-

rotowych pracodawcy. Ich wpływ na wysokość

składek wciąż budzi wśród przedsiębiorców

zatrudniających pracowników wątpliwości,

które często stają się przedmiotem interpre-

tacji ZUS. Zakład stanął na stanowisku, że

dopóki nie jest to pakiet bezpłatny, składki od

uzyskanego przychodu nie muszą być opła-

cane. Analogiczną zasadę należy zastosować

podczas oceny obowiązku odprowadzenia

składek od przychodu, jaki uzyskał pracownik,

przystępując do grupowego ubezpieczenia

na życie lub NNW.

Bony towarowe

Jedną z najpopularniejszych form niepienięż-

nego wynagradzania pracowników są bony

towarowe. W zasadzie nie odprowadza się od

nich składek. Jednak tylko w przypadku, gdy

pracodawca przy ich przyznawaniu zastoso-

wał kryterium socjalnie, tzn. wartość bonów

uzależniona została od wysokości dochodów

i sytuacji życiowej pracowników, a same bony

zostały sfinansowane z zakładowego fundu-

szu świadczeń socjalnych. Jeżeli wszyscy pra-

cownicy bez względu na wielkość zarobków

otrzymali bony o tej samej wartości lub praco-

dawca przeznaczył na ten cel środki obrotowe,

nie mogą one zostać zakwalifikowane jako

świadczenia socjalne, a składki powinny zostać

opłacone. Do podstawy wymiaru składek nie

będą zaliczone również inne świadczenia sfi-

nansowane z ZFŚS, np. bilety do teatru. Środki

socjalne, a nie obrotowe, można przeznaczyć

na karnety fitness i również nie odprowadzać

składek, należy jednak w każdym przypadku

pamiętać o kryterium socjalnym.

Podstawa prawna

Art. ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpie-

czeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.).

Art. 12 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku docho-

dowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361

ze zm.).

Par. 1 i 2 ust. 1 pkt 19 i 26 rozporządzenia ministra pracy

i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r.w sprawie szcze-

gółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek

na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161,

poz. 1106 ze zm.).

Składniki przychodu

Na przychód składają się, zgodnie z prze-

pisami ustawy o podatku dochodowym

od osób fizycznych wszelkiego rodzaju

wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężna

świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalen-

ty, bez względu na źródło finansowania

tych wypłat i świadczeń. Są to w szcze-

gólności:

n

wynagrodzenia zasadnicze,

n

wynagrodzenia za godziny nadliczbowe,

n

różnego rodzaju dodatki,

n

nagrody,

n

ekwiwalenty za niewykorzystany urlop,

n

wszelkie inne kwoty niezależnie od

tego, czy ich wysokość została z góry

ustalona,

n

świadczenia pieniężne ponoszone za

pracownika, jak również wartość innych

nieodpłatnych lub częściowo odpłat-

nych świadczeń.

Pracowałem w przedsiębiorstwie budowy
mostów jako spawacz, następnie otrzyma-
łem wezwanie do odbycia służby wojskowej.
W wojsku byłem od 25 października 1971 r. do
15 października 1974 r. Bezpośrednio po zakoń-
czeniu służby wojskowej wróciłem do tego
przedsiębiorstwa na poprzednio zajmowane
stanowisko pracy. Obecnie staram się o uzy-
skanie emerytury w związku z pracą w wa-
runkach szczególnych. Czy mogę do wymaga-
nego stażu pracy w tych warunkach doliczyć
okres służby wojskowej i w ten sposób wyka-
zać wymagany okres 15 lat pracy w takich wa-
runkach?

Ryszard Sadlik
sędzia Sądu Okręgowego
w Kielcach

Tak, osoba starająca się o uzyskanie emery-

tury w związku z pracą w warunkach szcze-

gólnych może doliczyć do wymaganego sta-

żu pracy okres służby wojskowej, jeśli przed

jej rozpoczęciem i po jej zakończeniu pra-

cowała w warunkach szczególnych.

Nadal wiele osób stara się uzyskać emery-

turę w związku z pracą w warunkach szcze-

gólnych. Umożliwia to art. 184 ustawy o eme-

ryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń

Społecznych (dalej: ustawa emerytalna). Prze-

pis ten przewiduje, że ubezpieczonym uro-

dzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje

emerytura po osiągnięciu wieku przewidzia-

nego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia

w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia

w szczególnych warunkach lub w szczegól-

nym charakterze wymaganym w przepisach

dotychczasowych do nabycia prawa do emery-

tury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet

i 65 lat – dla mężczyzn oraz okres składko-

wy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27

ww. ustawy.

Przepis ten nawiązuje więc do art. 32

ust. 1 ustawy emerytalnej, według którego

– ubezpieczonym będącym pracownikami

zatrudnionymi w szczególnych warunkach

lub w szczególnym charakterze przysługuje

emerytura w wieku niższym niż określony

w art. 27 pkt 1. W praktyce oznacza to, że

pracownicy pracujący w warunkach szcze-

gólnych lub w szczególnym charakterze

mają możliwość wcześniejszego przejścia

na emeryturę.

Przy ustalaniu uprawnień do wcześniej-

szej emerytury za pracowników zatrudnio-

nych w szczególnych warunkach uważa się

tych zatrudnionych przy pracach o znacznej

szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym

stopniu uciążliwości lub wymagających wy-

sokiej sprawności psychofizycznej ze wzglę-

du na bezpieczeństwo własne lub otocze-

nia. Wykazy prac w warunkach szczególnych

zamieszczone są w załącznikach do rozpo-

rządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r.

w sprawie wieku emerytalnego pracowników

zatrudnionych w szczególnych warunkach

lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8,

poz. 43 ze zm.).

Pracownik może uzyskać prawo do wcze-

śniejszej emerytury, jeśli ukończy 60 lat

– mężczyzna lub 55 – kobieta, ma okres

składkowy i nieskładkowy wynoszący co naj-

mniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn

oraz co najmniej 15 lat pracy w warunkach

szczególnych, gdy wykonywał pracę okre-

śloną w wykazie A ww. rozporządzenia Rady

Ministrów. Jednakże w stosunku do niektó-

rych grup zawodowych rozporządzenie to

przewiduje odmienne, jeszcze bardziej ko-

rzystne, warunki nabycia prawa do emerytu-

ry. Dotyczy to np. osób wykonujących prace

określone w wykazie B – przy przetwórstwie

azbestu, przy produkcji ołowiu i kadmu czy

w hutnictwie.

W praktyce osoby ubiegające się o uzy-

skanie emerytury nierzadko mają proble-

my z wykazaniem 15 lat pracy w warun-

kach szczególnych. Problemy dotyczą tu

także możliwości uwzględnienia w stażu

pracy okresu odbywania służby wojskowej.

W orzecznictwie generalnie dopuszcza się

taką możliwość. Tak też wskazywał Sąd Naj-

wyższy w wyroku z 4 grudnia 2013 r. (sygn. akt

II UK 217/13, LEX nr 1408683) stwierdzając, że

pracownik zatrudniony w szczególnych wa-

runkach, który po zakończeniu czynnej służ-

by wojskowej powraca do tego zatrudnienia

w przepisanym terminie, zachowuje status

pracownika zatrudnionego w szczególnych

warunkach w rozumieniu par. 2 ust. 1 roz-

porządzenia w sprawie wieku emerytalnego

dla pracowników zatrudnionych w szczegól-

nych warunkach lub szczególnym charakte-

rze w okresie pełnienia tej służby.

Podobnie podkreślono też w uchwale

składu powiększonego Sądu Najwyższego

z 16 października 2013 r. (sygn. akt II UZP

6/13, OSNP 2014/3/42) stwierdzając, że czas

zasadniczej służby wojskowej odbytej w okre-

sie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy

z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obo-

wiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Lu-

dowej (Dz.U. nr 44, poz. 220, w brzmieniu

obowiązującym do 31 grudnia 1974 r.) zali-

cza się – na warunkach wynikających z tego

przepisu – do okresu pracy wymaganego do

nabycia prawa do emerytury w niższym wie-

ku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32

ust. 1 ustawy emerytalnej). Sąd Najwyższy

wskazywał, że z przepisów tych wynikała

zasada, że pracownikowi, który we wskaza-

nym terminie po zakończeniu służby woj-

skowej podjął pracę u pracodawcy, u którego

był zatrudniony w chwili powołania do tej

służby, okres służby podlegał wliczeniu do

okresu zatrudnienia w zakresie szczegól-

nych uprawnień uzależnionych od wyko-

nywania pracy na określonym stanowisku

lub w określonym zawodzie. Ustanawiały

więc one tzw. fikcję prawną, z której wynika,

że pracownik zatrudniony w szczególnych

warunkach, który po zakończeniu czynnej

służby wojskowej powraca do tego zatrud-

nienia w przepisanym terminie, zachowuje

status pracownika zatrudnionego w szcze-

gólnych warunkach.

Warto też wskazać na wynikający z art. 85

ust. 1 Konstytucji RP obowiązek obywatela

polskiego obrony ojczyzny, a nadto, że z art. 2

i 32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP, wynika zakaz

ustanawiania takich regulacji ustawowych

lub dokonywania takiej wykładni przepisów

prawa, które dopuszczałyby jakiekolwiek po-

krzywdzenie obywatela z powodu wykonywa-

nia publicznego obowiązku obrony ojczyzny.

Innymi słowy, jeżeli zostały spełnione przez

pracownika wskazane wyżej warunki powro-

tu do poprzedniego zatrudnienia, zostaje za-

chowana ciągłość pracy.

Podstawa prawna

Art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubez-

pieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.).

Okres służby wojskowej pozwoli na uzyskanie emerytury

Ważne

Osoba zatrudniona w szczegól-

nych warunkach, która po zakończeniu

czynnej służby wojskowej powraca do pracy

zachowuje status pracownika zatrudnio-

nego w szczególnych warunkach w okresie

pełnienia tej służby

Ważne

Podstawy wymiaru składek

nie stanowią korzyści materialne wynika-

jące z przepisów wewnętrznych pracodaw-

cy polegające na uprawnieniu do zakupu

po cenach niższych niż detaliczne niektó-

rych artykułów, przedmiotów lub usług,

a także korzystaniu z bezpłatnych lub czę-

ściowo odpłatnych przejazdów środkami

lokomocji

Ważne

Zwolnienie ze składek w przy-

padku bonów towarowych przysługuje

tylko, gdy pracodawca przy ich przyznawa-

niu zastosował kryterium socjalne, tj. ich

wartość uzależniona została od wysokości

dochodów i sytuacji życiowej pracowników,

a same bony zostały sfinansowane z zakła-

dowego funduszu świadczeń socjalnych

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: [e-mail]

3 / 4

Dziennik Gazeta Prawna, 22 maja 2014 nr 98 (3739)

gazetaprawna.pl

IV

orzecznIctwo

Sąd Najwyższy

o przepisach bhp

TEZA

Rażącym naruszeniem przepisów bhp w rozumieniu

art. 36 ust. 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpiecze-

niu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób za-

wodowych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.) jest ta-

kie naruszenie, które stwarza bezpośrednie zagrożenie życia

i zdrowia pracowników.

STAn fAkTycZny

Sąd okręgowy zmienił decyzję ZUS, podwyż-

szającą o 100 proc. stopę procentową składki na ubezpieczenie

wypadkowe dla płatnika składek C. w roku rozliczeniowym od

1 kwietnia 2010 r. do 31 marca 2011 r., na wniosek inspektora

Państwowej Inspekcji Pracy z powodu rażącego naruszenia przez

spółkę przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Sąd ustalił,

iż stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe we

wskazanym okresie nie ulegnie podwyższeniu o 100 proc.,

oraz zasądził od organu rentowego zwrot kosztów zastępstwa

procesowego.

Rozstrzygnięcie oparto na następujących ustaleniach:

C. zajmuje się wykonywaniem usług sprzątających na rzecz

firm oraz prowadzeniem myjni. W styczniu i lutym PIP prze-

prowadziła kontrolę mającą na celu sprawdzenie przestrze-

gania przez pracodawcę przepisów z zakresu prawa pracy.

W trakcie kontroli sprawdzono realizację uprzednich wnios-

ków i zaleceń. Poprzednia kontrola miała bowiem miejsce

we wrześniu 2008 r. W czasie kontroli wydano 12 decyzji ust-

nych, które zostały wykonane. Inspektor pracy wydał także

nakaz, polecając spółce wykonanie szeregu czynności. Ostatni

termin wykonania nakazu przypadał do 31 maja 2009 r. In-

spektor pracy PIP 26 lutego 2009 r. wydał także wystąpienie

zawierające 6 wniosków dotyczących prowadzenia ewidencji

czasu pracy, wydawania pracownikom informacji o zmianie

warunków zatrudnienia i świadectw pracy oraz udzielania

pracownikom pracującym w niedziele dni wolnych od pracy.

W lipcu 2009 r. PIP przeprowadziła kolejną kontrolę mającą

na celu sprawdzenie realizacji wydanych we wcześniejszej

kontroli decyzji i wystąpień. Stwierdzono nieprawidłowości

w przestrzeganiu przepisów prawa pracy, w tym przepisów

bhp. Wydano nakaz polecający dokonanie w spółce szeregu

czynności zmierzających do usunięcia uchybień. W trakcie

kontroli inspektorzy PIP nie zgłaszali zarzutów, by w firmie

miały miejsce naruszenia przepisów, bezpośrednio zagra-

żające życiu i zdrowiu pracowników. Do ustaleń zawartych

w protokole spółka nie zgłosiła żadnych zastrzeżeń.

W lipcu 2009 r. do ZUS wpłynęło pismo PIP informujące

o stwierdzonych w C. rażących nieprawidłowościach doty-

czących bezpieczeństwa i higieny pracy. Nieprawidłowości

stwierdzone w dwóch kolejnych kontrolach przeprowadzonych

w spółce dotyczyły następujących okoliczności: w przypadku

kontroli przeprowadzonej w styczniu i lutym 2009 r. wskazano

na brak pomiarów czynników szkodliwych na stanowiskach

pracy, brak ochrony przed dotykiem bezpośrednim użytko-

wanego urządzenia elektroenergetycznego, brak pomiarów

potwierdzających skuteczność ochron przeciwporażeniowych

użytkowanej instalacji elektroenergetycznej, użytkowanie

substancji chemicznej szczególnie niebezpiecznej bez wyma-

ganej karty charakterystyki tej substancji, przechowywanie

stosowanych substancji chemicznych w pojemnikach bez

możliwości identyfikacji tych substancji. W przypadku kontroli

przeprowadzonej w lipcu 2009 r. wskazano na dopuszczenie

do pracy pracowników bez wymaganych szkoleń w zakresie

bezpieczeństwa, brak oceny ryzyka zawodowego związanego

z pracą wykonywaną przez pracowników niepełnosprawnych,

nieinformowanie pracowników o zagrożeniach występujących

w miejscu wykonywania przez nich pracy, brak nadzoru nad

pracą wykonywaną przez pracowników niepełnosprawnych

oraz nieprzekazywanie osobom kadry kierowniczej informacji

dotyczących przeciwwskazań do pracy, jakie mają pracownicy

niepełnosprawni.

W tak ustalonym stanie faktycznym sąd pierwszej instancji

uznał odwołanie za zasadne w świetle art. 36 ust. 1 ustawy

z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z ty-

tułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (dalej: usta-

wa wypadkowa), który przewiduje podwyższenie o 100 proc.

składki na ubezpieczenie wypadkowe na najbliższy rok roz-

liczeniowy na wniosek inspektora pracy w przypadku, gdy

u płatnika składek w czasie dwóch kolejnych kontroli stwier-

dzi się rażące naruszenie przepisów bezpieczeństwa i higie-

ny pracy. W niniejszej sprawie ustalenia kontrolne opisane

w protokołach dwóch kontroli przeprowadzonych przez PIP

nie były przez odwołującego się płatnika kwestionowane.

Spór natomiast dotyczył wyłącznie tego, czy opisane tam

naruszenia mają charakter rażący. W żadnej z kontroli nie

stwierdzono, by owe naruszenia przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy powodowały bezpośrednie zagrożenie życia

lub zdrowia zatrudnionych w spółce pracowników bądź też

że naruszenie przepisów miało charakter rażący, nie wydano

także decyzji nakazującej wstrzymanie prac lub działalno-

ści lub nakazujących skierowanie pracowników do innych

prac, których wydanie przewidują przepisy o inspekcji pracy

w przypadku bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia

zatrudnionych pracowników. Konkludując, sąd zaznaczył, że

skoro w trakcie dwóch kolejnych kontroli nie stwierdzono na-

ruszenia przepisów bhp w stopniu rażącym, nie było podstaw

do zastosowania przepisu art. 36 ust. 1 ustawy wypadkowej

i podwyższenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie

wypadkowe o 100 proc.

Sąd apelacyjny, po rozpoznaniu apelacji organu rentowego

od powyższego wyroku, zmienił zaskarżony wyrok i oddalił

odwołanie płatnika składek od decyzji organu rentowego.

Stwierdził m.in., że brak ochrony przed dotykiem bezpo-

średnim urządzeń pod napięciem (wentylatora) skutkowało

tym, że możliwe było dotknięcie urządzenia będącego pod

napięciem, a więc istniało zagrożenie porażenia prądem

w przypadku dotknięcia samego urządzenia bądź elemen-

tów konstrukcji, które były pod napięciem, i to niezależnie

od tego, że wentylator znajdował się na wysokości 2,5 metra.

Wszystkie stwierdzone naruszenia zagrażały bezpośrednio

życiu lub zdrowiu pracowników. Skoro więc stwierdzone na-

ruszenia przepisów bhp stwarzały bezpośrednie zagrożenie

dla życia lub zdrowia pracowników, to wyczerpują one pojęcie

„rażącego naruszenia przepisów bezpieczeństwa i higieny

pracy” użytego w art. 36 ust. 1 ustawy zawodowych wypad-

kowej. W konsekwencji organ rentowy trafnie, uwzględnia-

jąc wniosek PIP, ustalił, że w roku składkowym od 1 kwiet-

nia 2010 r. do 31 marca 2011 r. stopa procentowa składek na

ubezpieczenie wypadkowe obowiązująca odwołującego się

zostanie podwyższona o 100 proc. Powyższy wyrok został

zaskarżony skargą kasacyjną przez C.

UZASAdniEniE

Sąd Najwyższy stwierdził, iż skarga kasacyjna

zasługuje na uwzględnienie. Jakkolwiek stanowiący podstawę

zastosowanej spornej sankcji art. 36 ustawy wypadkowej nie

zawiera własnej definicji pojęcia „rażące naruszenie przepi-

sów bezpieczeństwa i higieny pracy”, w niniejszej sprawie

zarówno strony, jak i sądy obydwu instancji prawidłowo

przyjęły, że jako rażące naruszenie przepisów bhp należy

rozumieć takie naruszenie tych przepisów, które stwarza

bezpośrednie zagrożenie życia i zdrowia pracowników. Po-

dzielając to stanowisko, SN jednocześnie opowiada się za

ścisłą interpretacją określenia bezpośredniego zagrożenia,

jako elementu koniecznego dla zdefiniowania danego naru-

szenia przepisów bhp jako rażącego. Przeprowadzona przez

sąd apelacyjny wykładnia pojęcia „rażącego naruszenia prze-

pisów bhp” pominęła wymóg bezpośredniego zagrożenia ży-

cia i zdrowia jako elementu definiującego rażące naruszenie

tych przepisów, w konsekwencji prowadząc do uznania za

rażące tych naruszeń, które takiego charakteru nie miały.

I tak w szczególności naruszenia przepisów bhp stwierdzone

w trakcie drugiej kolejnej kontroli, przeprowadzonej u skar-

żącego w lipcu 2009 r. w postaci: dopuszczenia do pracy pra-

cowników bez wymaganych szkoleń w zakresie bhp, brak

oceny ryzyka zawodowego związanego z pracą wykonywa-

ną przez pracowników niepełnosprawnych, nieinformowa-

nie pracowników o zagrożeniach występujących w miejscu

wykonywania przez nich pracy oraz brak nadzoru nad pra-

cą wykonywaną przez pracowników niepełnosprawnych

i nieprzekazywanie osobom kadry kierowniczej informacji

dotyczących przeciwwskazań do pracy, jakie posiadają pra-

cownicy niepełnosprawni, nie sposób uznać za powodujące

bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia pracowników

przy wyżej przedstawionej ścisłej interpretacji wymogu bez-

pośredniego zagrożenia utraty życia i zdrowia.

Ponieważ w protokole przeprowadzonej kontroli nie stwier-

dzono wystąpienia sytuacji, by którykolwiek pracownik posia-

dający przeciwwskazania do wykonywania określonej pracy

został do niej faktycznie skierowany przez kierownika wbrew

tym przeciwwskazaniom, nie można stwierdzić bezpośred-

niego zagrożenia dla życia lub zdrowia pracownika. Sam

Rażące naruszenie przepisów bhp to takie, które stwarza

bezpośrednie zagrożenie życia i zdrowia pracowników

komEnTArZ

EkSpErTA

dr Wojciech ostaszeWski

asystent sędziego w izbie Pracy, Ubezpieczeń społecznych

i spraw Publicznych sądu Najwyższego

J

ak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z 4 czerwca 2013 r.

(sygn. akt I UK 526/12, LEX nr 13424607), norma art. 36

ust. 1 ustawy wypadkowej jest przepisem o zabarwieniu

penalnym, stanowiącym sui generis sankcję karno-admini-

stracyjną za nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i

higieny pracy dla sprawcy naruszającego nakazy i zakazy,

wymierzaną płatnikowi za stwarzanie ryzyka zagrożenia

życia i zdrowia osób podlegających ubezpieczeniu wypadko-

wemu, mającą także charakter prewencyjny. W całej

rozciągłości podzielić należy w tym kontekście zapatrywa-

nie SN przedstawione w omawianym wyroku, iż rażącym

naruszeniem przepisów bhp w rozumieniu art. 36 ust. 1

ustawy wypadkowej jest takie naruszenie, które stwarza

bezpośrednie zagrożenie życia i zdrowia pracowników. Dla

przykładu można wskazać, że w innych postępowaniach,

toczących się przed sądami na skutek odwołań od decyzji

organu rentowego wydanych na skutek wystąpienia

inspektora PIP w trybie określonym w art. 36 ust. 1 ustawy

wypadkowej, zagrożenia stanowiące podstawę tych

wystąpień miały zupełnie inny charakter uchybień

bezpośrednio zagrażających życiu i zdrowiu. W sprawie

zakończonej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach

z 5 marca 2013 r. (sygn. akt III AUa 1187/2013, LEX nr 1294793)

stwierdzono naruszenia przepisów bhp w postaci zatrud-

nienia pracowników na wysokości bez zabezpieczenia przed

upadkiem z wysokości i bez kasków ochronnych, nieprawi-

dłowego ustawienia rusztowania, braku barierek ochron-

nych na rusztowaniu wokół podestu roboczego i w miejscu

dojścia na podest. Z kolei w stanie faktycznym sprawy,

w której SN orzekł wyrokiem z 4 lutego 2011 r. (sygn. akt

II UK 230/11, LEX nr 786393), naruszenie przepisów bhp

polegało na zatrudnieniu pracowników na skraju stropoda-

chu 3-piętrowego budynku, bez żadnego zabezpieczenia ich

przed upadkiem z wysokości oraz braku balustrad zabezpie-

czających otwory technologiczne klatek schodowych oraz

otwory balkonowe w ścianach zewnętrznych.

fakt nieinformowania kierownika o przeciwwskazaniach do

pracy oraz nieinformowania pracowników o zagrożeniach

w miejscu pracy, takiego bezpośredniego zagrożenia nie

stanowi. Protokół kontroli nie wskazuje też konkretnych,

występujących u skarżącego przykładów, by brak nadzoru

nad pracą wykonywaną przez pracowników niepełnospraw-

nych doprowadził do sytuacji, która stwarzała konkretne

i realne zagrożenie dla życia lub zdrowia zatrudnionych.

Również sam brak oceny ryzyka zawodowego związanego

z pracą wykonywaną przez pracowników niepełnospraw-

nych nie powoduje bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia

lub życia tych pracowników rozumianego jako niebezpie-

czeństwo nieuniknione lub co najmniej wysoce prawdo-

podobne w dającej się przewidzieć przyszłości. Skoro więc

żadne ze stwierdzonych w trakcie drugiej kontroli naruszeń

przepisów bhp (przy wyeliminowaniu wszystkich naruszeń

stwierdzonych w trakcie poprzedzającej ją kontroli) nie było

zagrożeniem powodującym nieuniknione lub co najmniej

wysoce prawdopodobne, graniczące z automatyzmem, bez-

pośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia pracowników, na-

ruszeń tych nie można uznać za rażące.

Reasumując, skoro żadne z uchybień przepisom bhp,

stwierdzonych w trakcie drugiej z kolei kontroli, przepro-

wadzonej u skarżącego w lipcu 2009 r., nie było naruszeniem

rażącym w prawidłowym rozumieniu tego pojęcia, tym sa-

mym nie zostały spełnione określone w art. 36 ust. 1 ustawy

wypadkowej przesłanki zastosowania sankcji przewidzianej

w tym przepisie, polegającej na stwierdzeniu rażącego na-

ruszenia przepisów bhp w trakcie dwóch kolejnych kontroli.

Mając powyższe na uwadze, SN uchylił zaskarżony wy-

rok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania sądowi

apelacyjnemu.

Wyrok Sn

z 6 lutego 2014 r., sygn. akt i Uk 318/13

www.gazetaprawna.pl/oferta2014

S p r a w d ź , c o z y s k u j e s z w p r e n u m e r a c i e

AUTOPROMOCJA

Dziennik Gazeta Prawna, 22 maja 2014 nr 98 (3739)

gazetaprawna.pl

IV

orzecznIctwo

Sąd Najwyższy

o przepisach bhp

TEZA

Rażącym naruszeniem przepisów bhp w rozumieniu

art. 36 ust. 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpiecze-

niu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób za-

wodowych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.) jest ta-

kie naruszenie, które stwarza bezpośrednie zagrożenie życia

i zdrowia pracowników.

STAn fAkT

k

k ycZny

Sąd okręgowy zmienił decyzję ZUS, podwyż-

szającą o 100 proc. stopę procentową składki na ubezpieczenie

wypadkowe dla płatnika składek C. w roku rozliczeniowym od

1 kwietnia 2010 r. do 31 marca 2011 r., na wniosek inspektora

Państwowej Inspekcji Pracy z powodu rażącego naruszenia przez

spółkę przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Sąd ustalił,

iż stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe we

wskazanym okresie nie ulegnie podwyższeniu o 100 proc.,

oraz zasądził od organu rentowego zwrot kosztów zastępstwa

procesowego.

Rozstrzygnięcie oparto na następujących ustaleniach:

C. zajmuje się wykonywaniem usług sprzątających na rzecz

firm oraz prowadzeniem myjni. W styczniu i lutym PIP prze-

prowadziła kontrolę mającą na celu sprawdzenie przestrze-

gania przez pracodawcę przepisów z zakresu prawa pracy.

W trakcie kontroli sprawdzono realizację uprzednich wnios-

ków i zaleceń. Poprzednia kontrola miała bowiem miejsce

we wrześniu 2008 r. W czasie kontroli wydano 12 decyzji ust-

nych, które zostały wykonane. Inspektor pracy wydał także

nakaz, polecając spółce wykonanie szeregu czynności. Ostatni

termin wykonania nakazu przypadał do 31 maja 2009 r. In-

spektor pracy PIP 26 lutego 2009 r. wydał także wystąpienie

zawierające 6 wniosków dotyczących prowadzenia ewidencji

czasu pracy, wydawania pracownikom informacji o zmianie

warunków zatrudnienia i świadectw pracy oraz udzielania

pracownikom pracującym w niedziele dni wolnych od pracy.

W lipcu 2009 r. PIP przeprowadziła kolejną kontrolę mającą

na celu sprawdzenie realizacji wydanych we wcześniejszej

kontroli decyzji i wystąpień. Stwierdzono nieprawidłowości

w przestrzeganiu przepisów prawa pracy, w tym przepisów

bhp. Wydano nakaz polecający dokonanie w spółce szeregu

czynności zmierzających do usunięcia uchybień. W trakcie

kontroli inspektorzy PIP nie zgłaszali zarzutów, by w firmie

miały miejsce naruszenia przepisów, bezpośrednio zagra-

żające życiu i zdrowiu pracowników. Do ustaleń zawartych

w protokole spółka nie zgłosiła żadnych zastrzeżeń.

W lipcu 2009 r. do ZUS wpłynęło pismo PIP informujące

o stwierdzonych w C. rażących nieprawidłowościach doty-

czących bezpieczeństwa i higieny pracy. Nieprawidłowości

stwierdzone w dwóch kolejnych kontrolach przeprowadzonych

w spółce dotyczyły następujących okoliczności: w przypadku

kontroli przeprowadzonej w styczniu i lutym 2009 r. wskazano

na brak pomiarów czynników szkodliwych na stanowiskach

pracy, brak ochrony przed dotykiem bezpośrednim użytko-

wanego urządzenia elektroenergetycznego, brak pomiarów

potwierdzających skuteczność ochron przeciwporażeniowych

użytkowanej instalacji elektroenergetycznej, użytkowanie

substancji chemicznej szczególnie niebezpiecznej bez wyma-

ganej karty charakterystyki tej substancji, przechowywanie

stosowanych substancji chemicznych w pojemnikach bez

możliwości identyfikacji tych substancji. W przypadku kontroli

przeprowadzonej w lipcu 2009 r. wskazano na dopuszczenie

do pracy pracowników bez wymaganych szkoleń w zakresie

bezpieczeństwa, brak oceny ryzyka zawodowego związanego

z pracą wykonywaną przez pracowników niepełnosprawnych,

nieinformowanie pracowników o zagrożeniach występujących

w miejscu wykonywania przez nich pracy, brak nadzoru nad

pracą wykonywaną przez pracowników niepełnosprawnych

oraz nieprzekazywanie osobom kadry kierowniczej informacji

dotyczących przeciwwskazań do pracy, jakie mają pracownicy

niepełnosprawni.

W tak ustalonym stanie faktycznym sąd pierwszej instancji

uznał odwołanie za zasadne w świetle art. 36 ust. 1 ustawy

z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z ty-

tułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (dalej: usta-

wa wypadkowa), który przewiduje podwyższenie o 100 proc.

składki na ubezpieczenie wypadkowe na najbliższy rok roz-

liczeniowy na wniosek inspektora pracy w przypadku, gdy

u płatnika składek w czasie dwóch kolejnych kontroli stwier-

dzi się rażące naruszenie przepisów bezpieczeństwa i higie-

ny pracy. W niniejszej sprawie ustalenia kontrolne opisane

w protokołach dwóch kontroli przeprowadzonych przez PIP

nie były przez odwołującego się płatnika kwestionowane.

Spór natomiast dotyczył wyłącznie tego, czy opisane tam

naruszenia mają charakter rażący. W żadnej z kontroli nie

stwierdzono, by owe naruszenia przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy powodowały bezpośrednie zagrożenie życia

lub zdrowia zatrudnionych w spółce pracowników bądź też

że naruszenie przepisów miało charakter rażący, nie wydano

także decyzji nakazującej wstrzymanie prac lub działalno-

ści lub nakazujących skierowanie pracowników do innych

prac, których wydanie przewidują przepisy o inspekcji pracy

w przypadku bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia

zatrudnionych pracowników. Konkludując, sąd zaznaczył, że

skoro w trakcie dwóch kolejnych kontroli nie stwierdzono na-

ruszenia przepisów bhp w stopniu rażącym, nie było podstaw

do zastosowania przepisu art. 36 ust. 1 ustawy wypadkowej

i podwyższenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie

wypadkowe o 100 proc.

Sąd apelacyjny, po rozpoznaniu apelacji organu rentowego

od powyższego wyroku, zmienił zaskarżony wyrok i oddalił

odwołanie płatnika składek od decyzji organu rentowego.

Stwierdził m.in., że brak ochrony przed dotykiem bezpo-

średnim urządzeń pod napięciem (wentylatora) skutkowało

tym, że możliwe było dotknięcie urządzenia będącego pod

napięciem, a więc istniało zagrożenie porażenia prądem

w przypadku dotknięcia samego urządzenia bądź elemen-

tów konstrukcji, które były pod napięciem, i to niezależnie

od tego, że wentylator znajdował się na wysokości 2,5 metra.

Wszystkie stwierdzone naruszenia zagrażały bezpośrednio

życiu lub zdrowiu pracowników. Skoro więc stwierdzone na-

ruszenia przepisów bhp stwarzały bezpośrednie zagrożenie

dla życia lub zdrowia pracowników, to wyczerpują one pojęcie

„rażącego naruszenia przepisów bezpieczeństwa i higieny

pracy” użytego w art. 36 ust. 1 ustawy zawodowych wypad-

kowej. W konsekwencji organ rentowy trafnie, uwzględnia-

jąc wniosek PIP, ustalił, że w roku składkowym od 1 kwiet-

nia 2010 r. do 31 marca 2011 r. stopa procentowa składek na

ubezpieczenie wypadkowe obowiązująca odwołującego się

zostanie podwyższona o 100 proc. Powyższy wyrok został

zaskarżony skargą kasacyjną przez C.

UZASAdniEniE

Sąd Najwyższy stwierdził, iż skarga kasacyjna

zasługuje na uwzględnienie. Jakkolwiek stanowiący podstawę

zastosowanej spornej sankcji art. 36 ustawy wypadkowej nie

zawiera własnej definicji pojęcia „rażące naruszenie przepi-

sów bezpieczeństwa i higieny pracy”, w niniejszej sprawie

zarówno strony, jak i sądy obydwu instancji prawidłowo

przyjęły, że jako rażące naruszenie przepisów bhp należy

rozumieć takie naruszenie tych przepisów, które stwarza

bezpośrednie zagrożenie życia i zdrowia pracowników. Po-

dzielając to stanowisko, SN jednocześnie opowiada się za

ścisłą interpretacją określenia bezpośredniego zagrożenia,

jako elementu koniecznego dla zdefiniowania danego naru-

szenia przepisów bhp jako rażącego. Przeprowadzona przez

sąd apelacyjny wykładnia pojęcia „rażącego naruszenia prze-

pisów bhp” pominęła wymóg bezpośredniego zagrożenia ży-

cia i zdrowia jako elementu definiującego rażące naruszenie

tych przepisów, w konsekwencji prowadząc do uznania za

rażące tych naruszeń, które takiego charakteru nie miały.

I tak w szczególności naruszenia przepisów bhp stwierdzone

w trakcie drugiej kolejnej kontroli, przeprowadzonej u skar-

żącego w lipcu 2009 r. w postaci: dopuszczenia do pracy pra-

cowników bez wymaganych szkoleń w zakresie bhp, brak

oceny ryzyka zawodowego związanego z pracą wykonywa-

ną przez pracowników niepełnosprawnych, nieinformowa-

nie pracowników o zagrożeniach występujących w miejscu

wykonywania przez nich pracy oraz brak nadzoru nad pra-

cą wykonywaną przez pracowników niepełnosprawnych

i nieprzekazywanie osobom kadry kierowniczej informacji

dotyczących przeciwwskazań do pracy, jakie posiadają pra-

cownicy niepełnosprawni, nie sposób uznać za powodujące

bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia pracowników

przy wyżej przedstawionej ścisłej interpretacji wymogu bez-

pośredniego zagrożenia utraty życia i zdrowia.

Ponieważ w protokole przeprowadzonej kontroli nie stwier-

dzono wystąpienia sytuacji, by którykolwiek pracownik posia-

dający przeciwwskazania do wykonywania określonej pracy

został do niej faktycznie skierowany przez kierownika wbrew

tym przeciwwskazaniom, nie można stwierdzić bezpośred-

niego zagrożenia dla życia lub zdrowia pracownika. Sam

Rażące naruszenie przepisów bhp to takie, które stwarza

bezpośrednie zagrożenie życia i zdrowia pracowników

komEnTArZ

EkSpErTA

dr Wojciech ostaszeWski

asystent sędziego w izbie Pracy, Ubezpieczeń społecznych

i spraw Publicznych sądu Najwyższego

J

ak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z 4 czerwca 2013 r.

(sygn. akt I UK 526/12, LEX nr 13424607), norma art. 36

ust. 1 ustawy wypadkowej jest przepisem o zabarwieniu

penalnym, stanowiącym sui generis sankcję karno-admini-

stracyjną za nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i

higieny pracy dla sprawcy naruszającego nakazy i zakazy,

wymierzaną płatnikowi za stwarzanie ryzyka zagrożenia

życia i zdrowia osób podlegających ubezpieczeniu wypadko-

wemu, mającą także charakter prewencyjny. W całej

rozciągłości podzielić należy w tym kontekście zapatrywa-

nie SN przedstawione w omawianym wyroku, iż rażącym

naruszeniem przepisów bhp w rozumieniu art. 36 ust. 1

ustawy wypadkowej jest takie naruszenie, które stwarza

bezpośrednie zagrożenie życia i zdrowia pracowników. Dla

przykładu można wskazać, że w innych postępowaniach,

toczących się przed sądami na skutek odwołań od decyzji

organu rentowego wydanych na skutek wystąpienia

inspektora PIP w trybie określonym w art. 36 ust. 1 ustawy

wypadkowej, zagrożenia stanowiące podstawę tych

wystąpień miały zupełnie inny charakter uchybień

bezpośrednio zagrażających życiu i zdrowiu. W sprawie

zakończonej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach

z 5 marca 2013 r. (sygn. akt III AUa 1187/2013, LEX nr 1294793)

stwierdzono naruszenia przepisów bhp w postaci zatrud-

nienia pracowników na wysokości bez zabezpieczenia przed

upadkiem z wysokości i bez kasków ochronnych, nieprawi-

dłowego ustawienia rusztowania, braku barierek ochron-

nych na rusztowaniu wokół podestu roboczego i w miejscu

dojścia na podest. Z kolei w stanie faktycznym sprawy,

w której SN orzekł wyrokiem z 4 lutego 2011 r. (sygn. akt

II UK 230/11, LEX nr 786393), naruszenie przepisów bhp

polegało na zatrudnieniu pracowników na skraju stropoda-

chu 3-piętrowego budynku, bez żadnego zabezpieczenia ich

przed upadkiem z wysokości oraz braku balustrad zabezpie-

czających otwory technologiczne klatek schodowych oraz

otwory balkonowe w ścianach zewnętrznych.

fakt nieinformowania kierownika o przeciwwskazaniach do

pracy oraz nieinformowania pracowników o zagrożeniach

w miejscu pracy, takiego bezpośredniego zagrożenia nie

stanowi. Protokół kontroli nie wskazuje też konkretnych,

występujących u skarżącego przykładów, by brak nadzoru

nad pracą wykonywaną przez pracowników niepełnospraw-

nych doprowadził do sytuacji, która stwarzała konkretne

i realne zagrożenie dla życia lub zdrowia zatrudnionych.

Również sam brak oceny ryzyka zawodowego związanego

z pracą wykonywaną przez pracowników niepełnospraw-

nych nie powoduje bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia

lub życia tych pracowników rozumianego jako niebezpie-

czeństwo nieuniknione lub co najmniej wysoce prawdo-

podobne w dającej się przewidzieć przyszłości. Skoro więc

żadne ze stwierdzonych w trakcie drugiej kontroli naruszeń

przepisów bhp (przy wyeliminowaniu wszystkich naruszeń

stwierdzonych w trakcie poprzedzającej ją kontroli) nie było

zagrożeniem powodującym nieuniknione lub co najmniej

wysoce prawdopodobne, graniczące z automatyzmem, bez-

pośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia pracowników, na-

ruszeń tych nie można uznać za rażące.

Reasumując, skoro żadne z uchybień przepisom bhp,

stwierdzonych w trakcie drugiej z kolei kontroli, przepro-

wadzonej u skarżącego w lipcu 2009 r., nie było naruszeniem

rażącym w prawidłowym rozumieniu tego pojęcia, tym sa-

mym nie zostały spełnione określone w art. 36 ust. 1 ustawy

wypadkowej przesłanki zastosowania sankcji przewidzianej

w tym przepisie, polegającej na stwierdzeniu rażącego na-

ruszenia przepisów bhp w trakcie dwóch kolejnych kontroli.

Mając powyższe na uwadze, SN uchylił zaskarżony wy-

rok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania sądowi

apelacyjnemu.

Wyrok Sn

z 6 lutego 2014 r., sygn. akt i Uk 318/13

AUTOPROMOCJA

AUTOPROMOCJA

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: [e-mail]

4 / 4