2015-01-08

1

Kulturowe uwarunkowania

biznesu międzynarodowego

Dylematy kulturowe

w biznesie

międzynarodowym

Dr Lidia Danik

Instytut Międzynarodowego Zarządzania i

Marketingu

Badanie polskich

przedsiębiorstw

współpracujących z

przedsiębiorstwami

niemieckimi i chińskimi

Postrzeganie partnerów pochodzących z

Chin i Niemiec

Wskaźnik postrzegania

partnerów z danego kraju

Chiny

Niemcy

różnice

M

SD

M

SD

U

p

monochroniczność /
długoterminowe planowanie

3,34

0,58

3,41

0,45

8520

0,526

równość płci

2,36

1,32

1,72

0,96

6493

0,000

ceremonialność

3,57

1,11

3,92

0,88

7456,5

0,015

wysoka kontekstowość

2,56

1,24

1,81

0,93

5752,5

0,000

unikanie niepewności

3,26

0,83

3,11

0,66

7669

0,047

protransakcyjnosc

3,97

0,71

4,12

0,62

8005

0,138

męskość /asertywność

2,68

1,25

2,50

1,22

8185

0,236

dystans władzy

2,46

1,10

1,91

0,87

6383

0,000

patrzenie z góry

2,13

1,08

2,68

1,18

6577,5

0,000

konieczność poznania kultury

3,00

1,21

2,64

1,15

7418,5

0,015

trudność współpracy

2,38

1,30

1,96

1,04

7394,5

0,012

Zachowanie podczas współpracy z

partnerami pochodzącymi z Chin i Niemiec

Wskaźnik zachowań podczas

współpracy z partnerami z

danego kraju

Chiny

Niemcy

różnice

M

SD

M

SD

U

p

monochroniczność /
długoterminowe planowanie

3,58

0,59

3,52

0,62

8503

0,507

równość płci

3,41

1,23

3,54

1,40

8129

0,248

ceremonialność

3,76

1,12

3,75

1,07

8714,5

0,828

wysoka kontekstowość

1,96

0,72

1,98

0,79

6728,5

0,951

unikanie niepewności

3,40

0,56

3,36

0,57

8249,5

0,289

protransakcyjnosc

3,21

1,03

3,13

0,95

8690

0,721

męskość / asertywność

2,67

0,64

2,53

0,54

7643,5

0,042

dystans władzy

3,98

1,20

4,05

1,08

8810,5

0,869

Zmienne

wyjaśniane

L.p.

Zmienne wyjaśniające

Model

Oszacowania - Chiny

Model

Oszacowania - Niemcy

F

B

SE

Beta

F

B

SE

Beta

monochroniczność

/ długoterminowe

planowanie

1

monochroniczność / długot. planowanie

4,078*

0,175

0,087

0,173*

0,624

0,094

0,119

0,069

2

monochroniczność / długoterminowe
planowanie

2,479t

0,205

0,088

0,204*

0,609

0,111

0,121

0,081

konieczność poznania kultury

-0,078

0,043

-0,161t

-0,052

0,048

-0,096

trudność współpracy

0,008

0,040

0,017

-0,004

0,053

-0,006

równość płci

1

równość płci

8,264**

0,227

0,079

0,243** 6,298*

0,314

0,125

0,215*

2

równość płci

4,926**

0,257

0,080

0,275**

2,765*

0,290

0,130

0,198*

konieczność poznania kultury

0,218

0,087

0,215*

0,072

0,106

0,059

trudność współpracy

-0,045

0,082

-0,047

-0,152

0,118

-0,113

ceremonialność

1

ceremonialność

6,662*

0,222

0,086

0,219*

6,318*

0,262

0,104

0,215*

2

ceremonialność

2,994*

0,219

0,086

0,216*

3,201*

0,290

0,106

0,239**

konieczność poznania kultury

-0,063

0,080

-0,068

0,057

0,080

0,061

trudność współpracy

-0,083

0,075

-0,096

0,140

0,090

0,136

wysoka

kontekstowość

1

wysoka kontekstowość

0,003

0,003

0,054

0,005

1,934

0,111

0,080

0,133

2

wysoka kontekstowość

0,654

-0,024

0,059

-0,041

0,985

0,068

0,090

0,082

konieczność poznania kultury

0,079

0,058

0,130

0,032

0,072

0,045

trudność współpracy

0,009

0,055

0,016

0,080

0,083

0,103

unikanie

niepewności

1

unikanie niepewności

2,617

0,095

0,059

0,139

3,149t

0,132

0,074

0,153t

2

unikanie niepewności

1,376

0,118

0,062

0,173

2,438t

0,158

0,077

0,183*

konieczność poznania kultury

-0,022

0,041

-0,047

0,000

0,043

0,001

trudność współpracy

-0,040

0,040

-0,092

0,096

0,048

0,176*

protransakcyjność

1

protransakcyjnosc

3,298t

0,226

0,124

0,156t

0,998

0,134

0,134

0,087

2

protransakcyjnosc

1,481

0,249

0,127

0,172

0,573

0,109

0,138

0,071

konieczność poznania kultury

-0,045

0,075

-0,052

0,058

0,074

0,070

trudność współpracy

0,055

0,071

0,069

0,035

0,081

0,039

męskość /

asertywność

1

męskość / asertywność

0,428

0,029

0,044

0,057

6,341*

0,095

0,038

0,215*

2

męskość / asertywność

2,959*

-0,006

0,046

-0,012

4,773**

0,076

0,038

0,171*

konieczność poznania kultury

-0,003

0,046

-0,007

0,066

0,040

0,141

trudność współpracy

-0,127

0,044

-0,257*

-0,091

0,044

-0,175*

dystans władzy

1

dystans władzy

6,268**

0,286

0,091

0,265**

1,900

0,154

0,107

0,124

patrzenie z góry

0,115

0,093

0,104

-0,105

0,079

-0,115

2

dystans władzy

3,796**

0,259

0,092

0,239**

1,323

0,190

0,111

0,154

patrzenie z góry

0,089

0,095

0,080

-0,078

0,082

-0,086

konieczność poznania kultury

0,096

0,085

0,098

-0,068

0,084

-0,073

trudność współpracy

-0,074

0,080

-0,081

0,083

0,094

0,080

2015-01-08

2

Szok kulturowy

Szok kulturowy to termin określający
niepokój towarzyszący przeprowadzce do
kompletnie nowego otoczenia, które
znacznie się różni kulturowo od otoczenia
macierzystego jednostki (osoby).

M. Bartosik-Purgat,

Otoczenie kulturowe w biznesie międzynarodowym, PWE, Warszawa

2010, s. 175.

Przyczyny szoku kulturowego

• stres
• zmęczenie
• etnocentryzm mieszkańców
• duże różnice kulturowe
• różnice klimatyczne
• słabe przygotowanie
• silne relacje rodzinne

M. Bartosik-Purgat,

Otoczenie kulturowe w biznesie międzynarodowym, PWE, Warszawa

2010, s. 189-190.

Do złagodzenia objawów szoku
kulturowego przyczynić się mogą

:

• zwyczaje konsumpcyjne,
• dostęp do dóbr pochodzących z kraju

rodzinnego,

• nastawienie i chęć akulturacji,
• kontakt z rodziną i przyjaciółmi,
• życie społeczne,
• komunikacja międzykulturowa.

M. Bartosik-Purgat,

Otoczenie kulturowe w biznesie międzynarodowym, PWE, Warszawa

2010, s. 193-197.

Szok kulturowy i akulturacja

Krzywa akulturacji

G. Hofstede, Kultury i organizacje, PWE, Warszawa 2007, s. 338.

Strategie akulturacji

• Integracja – oznacza adaptację społeczną w kraju

przyjmującym, silne związki z jego kulturą, przy
jednoczesnym utrzymaniu związków z kulturą kraju
pochodzenia.

• Asymilacja – to przyjęcie wzorów kultury przyjmującej, a

odrzucenie kultury ojczystej.

• Separacja – oznacza kultywowanie tradycji przodków i

odcięcie się od społeczeństwa przyjmującego
(gettoizacja)

• Marginalizacja to przypadek odrzucenia zarówno kultury

pochodzenia jak i kraj przyjmującego.

http://spolecznieodpowiedzialni.pl/files/file/v1a54022p9o4dqz7iszvebehpffu5e.pdf

Jakie mogą być skutki szoku kulturowego?

2015-01-08

3

Iranka o Polsce

http://www.youtube.com/watch?v=nAVn4VJ
Wr5Y&feature=related

POLANDIA - Polandia_ Gita (Iran).mp4

Sudańczycy w USA

http://www.youtube.com/watch?v=YArxM_yc
ZJ0

USA vs SUDAN.mp4

Etnocentryzm i ksenofilia

Przedstawiciele kraju goszczącego

Cykl reakcji psychologicznej osób z kultury
goszczącej:
• ciekawość,
• etnocentryzm,
• policentryzm (jeśli wizyty są częste i regularne),
• dwu- lub wielokulturowość.
Ksenofilia

– przekonanie o wyższości

innej kultury

G. Hofstede, Kultury i organizacje, PWE, Warszawa 2007, s. 339-340.

Auto- i heterostereotypy

• Jakie mamy stereotypy na temat
samych siebie?

Polacy są

• Jakie mamy stereotypy na temat innych?

Chińczycy są…
Rosjanie…
Amerykanie …
Brytyjczycy…
Niemcy…

G. Hofstede, Kultury i organizacje, PWE, Warszawa 2007, s. 340.

http://www.papilot.pl/psychologia/7429/Jak-Polacy-widza-swiat-Bardzo-bardzo-smieszne.html

Jak Polacy widzą świat?

Cudzoziemcy o Polakach

•

http://www.youtube.com/watch?v=xixYiG-
tyLA&feature=related

•

Jak nas widzą cudzoziemcy_.mp4

2015-01-08

4

Język

• Trudno być dwukulturowym, nie będąc

jednocześnie dwujęzycznym.

• Komunikacja w języku łamanym lub

handlowym ogranicza się do kwestii, które

mogą być wyrażone za pomocą

uproszczonego zestawu słów.

• Osoby, świetnie znające język negocjacji

często oceniane są jako bardziej
kompetentne.

G. Hofstede, Kultury i organizacje, PWE, Warszawa 2007, s. 341.

Różnice
w poczuciu
humoru

Przykłady???

Uświadamianie sobie różnic
kulturowych

Uświadamianie sobie różnic kulturowych
to rozumienie stanów umysłu własnego i
ludzi, których się spotyka. Nigdy nie
można być w pełni poinformowanym,
ponieważ istnieje nieskończenie wiele
błędów, które można potencjalnie popełnić.

Źródło: F. Trompenaars ,Ch. Hampden-Turner, Siedem wymiarów kultury, Oficyna
Ekonomiczna, Kraków 2002, s. 232.

Szanowanie różnic kulturowych

• Rozumienie intencji innych osób i

sygnalizowanie, że się je rozumie

• Odnoszenie sytuacji biznesowych do

sytuacji z własnego życia

• Wzajemna empatia

Źródło: F. Trompenaars ,Ch. Hampden-Turner, Siedem wymiarów kultury, Oficyna
Ekonomiczna, Kraków 2002, s. 233-236.

Godzenie różnic kulturowych

1.

Zasada komplementarności

2.

Poczucie humoru

3.

Nakreślenie przestrzeni kulturowej

4.

Przechodzenie od rzeczowników do rzeczowników

odsłownych i procesów

5.

Język i metajęzyk

6.

Ramy i konteksty

7.

Szeregowanie

8.

Falowanie (cykliczność)

9.

Synergia i kołowe godzenie wartości

10.

Podwójna spirala

Źródło: F. Trompenaars ,Ch. Hampden-Turner, Siedem wymiarów kultury, Oficyna
Ekonomiczna, Kraków 2002, s. 236-237.

Zasada komplementarności

• Zjawiska mogą mieć różną naturę, w zależności

od tego, jak je postrzegamy.

• Wymiary kultury stanowią kontinuum.
• Np. sytuacje są mniej lub bardziej zgodne z

regułą albo mniej lub bardziej się od niej różnią,
czyli są wyjątkowe.

Źródło: F. Trompenaars ,Ch. Hampden-Turner, Siedem wymiarów kultury, Oficyna
Ekonomiczna, Kraków 2002, s. 237.

• Nie można mówić o wycinkach bez

koncepcji całości

.

2015-01-08

5

Poczucie humoru

• Uświadamiamy sobie dylematy

przez zabawność sytuacji,

sygnalizującą niespodziewanie zderzenie
dwóch różnych perspektyw.

• Humor / dowcipy mogą wskazywać na

rzeczywistą sytuację w danej

organizacji.

Źródło: F. Trompenaars ,Ch. Hampden-Turner, Siedem wymiarów kultury, Oficyna
Ekonomiczna, Kraków 2002, s. 236-237.

Nakreślanie przestrzeni kulturowej

Przekształcenie dwóch punktów skrajnych w dwie osie, by stworzyć

przestrzeń kulturową. W tej przestrzeni można umieścić niektóre, albo

wszystkie wymiary kultury. Dane uzyskuje się albo przeprowadzając

rozmowy, albo dając do wypełnienia kwestionariusze.

Np.:

Uwzględniając potrzebę szybkiego reagowania na bardzo szybko

zmieniające się rynki w USA, czy jest możliwe realizowanie długofalowej

wizji opracowanej przez nasz ośrodek w Korei Południowej?

(Dylemat: krótkofalowość – długofalowość)

Odpowiedzi:
• Amerykanie przeszkadzają nam osiągać długofalowe cele przez swoje

dążenie do wykazywania się w każdym kwartale dobrymi wynikami.

Nasza wizja często jest zagrożona przez pogoń za szybkimi zyskami.

• Wygląda to tak, jakby na Dalekim Wschodzie i w Europie nie było

akcjonariuszy. Zbyt łatwo się zgadzają, by firma co kwartał

przynosiła straty. W Stanach jest to nie do przyjęcia.

Źródło: F. Trompenaars ,Ch. Hampden-Turner, Siedem wymiarów kultury, Oficyna
Ekonomiczna, Kraków 2002, s. 238-239.

Dylemat krótkofalowość - długofalowość

Źródło: F. Trompenaars ,Ch. Hampden-Turner, Siedem wymiarów kultury, Oficyna
Ekonomiczna, Kraków 2002, s. 241.

Od rzeczowników do rzeczowników
odsłownych i procesów

• uniwersalizowanie – partykularyzowanie
• indywidualizowanie – kolektywizowanie
• konkretyzowanie (analizowanie) – syntetyzowanie
• osiąganie – przypisywanie (statusu)
• węwnątrzsterowność – kroczenie zgodne z nurtem

otoczenia

• sekwencjonowanie czasu – synchronizowanie czasu

Źródło: F. Trompenaars ,Ch. Hampden-Turner, Siedem wymiarów kultury, Oficyna
Ekonomiczna, Kraków 2002, s. 241.

Od rzeczowników do rzeczowników
odsłownych i procesów, cd.

• Należy traktować wartość jako proces,

wymagający uczestnictwa ludzi.

• W przeciwieństwie do rzeczy, procesy się

przenikają. Jesteśmy więc bliżej
zrozumienia, że wymiary kultury to w
rzeczywistości kontinua, z przewagą
jednego procesu nad drugim.

Źródło: F. Trompenaars ,Ch. Hampden-Turner, Siedem wymiarów kultury, Oficyna
Ekonomiczna, Kraków 2002, s. 242.

Język i metajęzyk

• Metajęzyk – język służący do opisu innego

języka

•Język przedmiotowy – opisywany język

Metapoziom

być zdecydowanym ją odmienić

Poziom przedmiotowy

wiedzieć, że sytuacja jest beznadziejna

Język posługując się drabiną abstrakcji i umieszczając jedną
wartość powyżej drugiej, korzysta zarówno z języka
przedmiotowego jak i metajęzyka, i pozwala im idealnie
się do siebie dopasować.

Źródło: F. Trompenaars ,Ch. Hampden-Turner, Siedem wymiarów kultury, Oficyna
Ekonomiczna, Kraków 2002, s. 242-243.

2015-01-08

6

Jestem zdecydowany

ją odmienić

Ramy i konteksty

Sytuacja jest

beznadziejna

Źródło: F. Trompenaars ,Ch. Hampden-Turner, Siedem wymiarów kultury, Oficyna
Ekonomiczna, Kraków 2002, s. 243.

Metapoziom stanowi ramy dla poziomu przedmiotowego:

Szeregowanie

Wartości zderzają się i dochodzi między nimi do

konfliktu, kiedy zakładamy, że obie należy wyrażać

jednocześnie (nie można mieć racji i jej nie mieć,

uogólniać i konkretyzować, być

wewnątrzsterownym i zewnątrzsterownym,

ale

: można popełnić błąd, a potem go naprawić,

konkretyzować, a potem uogólniać, zauważać

zewnętrzne trendy i dynamikę, a

potem kierować się własnym celem).

Źródło: F. Trompenaars ,Ch. Hampden-Turner, Siedem wymiarów kultury, Oficyna
Ekonomiczna, Kraków 2002, s. 244.

Szeregowanie -

przykłady

Żeby później móc

przypisać status nauczce,

jaka z tego wynika

Zapoznam się

z osiągnięciem

teraz

Żeby zwiększyć

s

zansę sukcesu

Przyznam status

temu

przedsięwzięciu

(technologii)

lub

Falowanie (cykliczność)

Proces ciągłego doskonalenia

Źródło: F. Trompenaars ,Ch. Hampden-Turner, Siedem wymiarów kultury, Oficyna
Ekonomiczna, Kraków 2002, s. 246.

Falowanie (cykliczność)

Tworzenie nowych reguł i zmienianie obecnych

Źródło: F. Trompenaars ,Ch. Hampden-Turner, Siedem wymiarów kultury, Oficyna
Ekonomiczna, Kraków 2002, s. 247.

Synergia i kołowe godzenie wartości

Koło godzenia wartości między przypisywaniem i osiąganiem

Źródło: F. Trompenaars ,Ch. Hampden-Turner, Siedem wymiarów kultury, Oficyna
Ekonomiczna, Kraków 2002, s. 248.

2015-01-08

7

Podwójna spirala

Istotą skręconych łańcuchów jest pełna

komplementarność

. Kiedy pary łączą się, może być

zabawnie

. Wsporniki po obu stronach drabiny można

wykorzystać do

nakreślania

przestrzeni kulturowej.

Skręcone elementy łańcucha symbolizują kolejne
etapy

procesu

dochodzenia do zgody. Każdy skręt

spirali mówi

językiem

godzenia wartości i zawiera

zakodowane instrukcje. Każdy obrót spirali jest ujęty

w ramy i kontekst przez łańcuch wewnętrzny i

zewnętrzny, zwierający i ograniczający. Proces jest
uszeregowany. Tworzy

fale

i

cykle

, a synteza

oznacza doskonalenie i

synergię

.

Podwójna spirala pomaga podsumować wszystkie

dziewięć procesów, podczas których godzimy

wartości.

Źródło: F. Trompenaars ,Ch. Hampden-Turner, Siedem wymiarów kultury, Oficyna
Ekonomiczna, Kraków 2002, s. 248.

Dziękuję za uwagę!

Kontakt:

[e-mail]