Masy powietrza

Agnieszka Krzyżewska, Mateusz Dobek. Zakład Meteorologii i Klimatologii UMCS

1

Masy powietrza

Powstawanie mas powietrznych

Masy powietrzne to wielkie objętości powietrza o rozmiarach poziomych rzędu kilku

tysięcy kilometrów i pionowych rzędu kilku kilometrów, charakteryzujące się względną

jednorodnością swoich właściwości tj. temperatura, wilgotność powietrza, zapylenie

itp.

Strefy przejściowe miedzy masami powietrznymi o różnych właściwościach to

powierzchnie frontowe. Zdarza się, że masy powietrzne różnią się od siebie tak

bardzo, że przebieg niektórych elementów meteorologicznych jest nieciągły

(skokowe zmiany tych elementów są podstawą do wyodrębnienia i klasyfikacji mas

powietrznych).

Kształtowanie się mas powietrznych o określonych właściwościach fizycznych jest

ścisłe związany z procesami turbulencyjnej wymiany ciepła i wilgoci miedzy

powietrzem i podłożem oraz procesami nagrzewania i ochładzania przez

promieniowanie, co powoduje ustalenie się określonej równowagi powietrza i

powstawanie zjawisk atmosferycznych.

Obszary kształtowania się mas powietrznych są to

obszary źródłowe, czyli

obszary o stosunkowo jednorodnym podłożu, nad którym powietrze krąży w prawie

zamkniętym układzie cyrkulacji (np. wyże i niże baryczne). Przeciętny czas

niezbędny do uformowania się określonej masy powietrznej wynosi 4 - 1 0 dni

(powietrze musi przebywać nad danym obszarem dostatecznie długo, by przejąć

określone cechy termiczne i wilgotnościowe od podłoża lub też ewentualnie może

się przemieszczać nad stosunkowo jednorodnym obszarem oceanicznym).

Na skutek cyrkulacji masy powietrzne przemieszczają się znad obszarów

źródłowych na obszary o odmiennych cechach podłoża. Proces ten nosi nazwę

adwekcji mas, w trakcie której zachodzi zmiana właściwości fizycznych masy

powietrza (proces transformacji mas powietrza).

Masy powietrza

Agnieszka Krzyżewska, Mateusz Dobek. Zakład Meteorologii i Klimatologii UMCS

2

Klasyfikacja mas powietrznych

Klasyfikacja

termiczna:

Masy ciepłe — ulegające ochłodzeniu podczas przemieszczania się.

Masy chłodne — ulegające ociepleniu podczas przemieszczania się.

Klasyfikacja

geograficzna (zależy od rodzaju podłoża i szerokości geograficznej

obszarów źródłowych):

o

Masy powietrza arktycznego morskiego (antarktycznego) PAm

o

Masy powietrza arktycznego kontynentalnego (antarktycznego) PAk

o

Masy powietrza polarnego morskiego PPm

o

Masy powietrza polarnego kontynentalnego PPk

o

Masy powietrza zwrotnikowego morskiego PZm

o

Masy powietrza zwrotnikowego kontynentalnego PZk

o

Masy powietrza równikowego PR

(PR charakteryzuje się dużą wilgotnością, niezależnie od tego, gdzie się kształtowało,

dlatego nie określa się go jako morskie czy kontynentalne).

Klasyfikacja

wilgotnościowa (morskie, kontynentalne).

Klasyfikacja ze względu na

stopień transformacji masy (świeże, stare).

Front - zetkniecie się powierzchni frontowej (oddzielającej dwie masy) z powierzchnią

Ziemi.

FRONTY GŁÓWNE:

(granice poszczególnych mas powietrza wg

klasyfikacji geograficznej)

FRONTY WTÓRNE:

(oddziela dwie części tej samej masy

powietrznej)

Front arktyczny (antarktyczny) PA/PP

(stopień transformacji) np. PPms/PPm

Front polarny PP/PZ

(stopień wilgotności) np. PPm/ PPk

Front zwrotnikowy PZ/PR

(stopień ciepła) np. PPmc/PPm

Masy powietrza

Agnieszka Krzyżewska, Mateusz Dobek. Zakład Meteorologii i Klimatologii UMCS

3

Masy powietrza nad Polską

POLSKA

PAm

(z

okolic

Grenlandii,

Spitzbergenu,

Arktyki);

Charakteryzuje się niską temperaturą, dużą wilgotnością
względną, dużą przezroczystością; zwykle ogrzewa się od morza,

występują ruchy konwekcyjne; Zimą oziębia się od podłoża,

jest duże wypromieniowanie, po kilku dniach występują mgły

lub chmury

warstwowe; Latem gwałtownie ogrzewa się od

podłoża, następuje konwekcja i chmury o budowie pionowej.

PAk (z okolic Arktyki); Charakteryzuje się niską temperaturą,

dużą wilgotnością względna, i małą zawartością wilgoci, jest
bardzo przezroczyste. Zimą daje b. małe zachmurzenie i

duże spadki temperatury, czasem również mgły; Latem

ogrzewa się od podłoża i daje chmury o budowie pionowej,

ale ze względu na małą zawartość wilgoci opady przelotne
występują rzadko (wysoko poziom kondensacji).

PPm (obszar źródłowy 45 - 70°N); Charakteryzuje
się dużą wilgotnością (Europa). Zimą po wejściu na

ląd ochładza się, dając zachmurzenie warstwowe i

mgły, zwykle przynosi ocieplenie i odwilż. Latem po
wejściu na ląd ogrzewa się od podłoża, dając

wzmożoną konwekcję, zachmurzenie pionowe i

przelotne opady.

Najczęściej masy PPm docierają nad Polskę już
częściowo prze transformowane, tracąc swoje

pierwotne właściwości. Są to masy powietrza,

które zalegają lub napływają nad Polskę z dość
dużą

częstością.

PPk (obszar źródłowy to kraje byłego ZSRR),

charakteryzuje się stosunkowo niewielką

wilgotnością. Latem, napływając nad Polskę,

PPk (jako masa ciepła), przynosi ocieplenie i
czasem suszę, gdyż opady konwekcyjne mają

charakter przelotny. Zimą przynosi ochłodzenie.

z wyziębionego kontynentu, dając czasem

zachmurzenie warstwowe i mgły, lub też
mroźną i bezchmurną pogodę..

PZm (obszar źródłowy to pas wysokiego ciśnienia ok.

30°N); do Europy napływa z Wyżu Azorskiego.

Charakteryzuje się dużą zawartością wilgoci i wysoką

temperaturą. Latem przy napływie nad ląd następuje
konwekcja i kondensacja, ze względu na dużą zawartość

wilgoci może powodować ulewy i powodzie. Zimą przy

napływie nad wychłodzony ląd, pojawia się odwilż, mgły

adwekcyjne, chmury warstwowe i mżawka, zdarza się
również silny i porywisty wiatr

PZk (obszar źródłowy to pn. krańce Afryki i Azji Mniejszej, ew.

Płw. Arabski); charakteryzuje się dużą wilgotnością

bezwzględną (ale b. małą względną) i wysoką temperaturą,

oraz przede wszystkim sporym zapyleniem („sucha mgła"),
zmętnieniem pyłowym, osłabioną widzialnością. Zwykłe do

Polski PZk napływa już przekształcone. Latem, ze względu

na zawartość wilgoci, jąder kondensacji i wysoką

temperaturę następuje konwekcja i typowe burze
termiczne. Zimą zwykle daje ocieplenie, może przynieść

opady.