CUPIAŁ KATARZYNA

SEM.I

GR.IA

1

PRACA KONTROLNA NR.2

1. Kąt poziomy jest to ,kąt dwuścienny utworzony przez dwie płaszczyzny pionowe przechodzące

przez pomierzone w terenie kierunki.

2. Wymień i opisz w punktach czynności związane z centrowaniem i poziomowaniem teodolitu nad

punktem osnowy geodezyjnej

a. Ustawiamy nogi statywu w taki sposób, aby oś główna teodolitu znajdowała się w

przybliżeniu w pionie i przechodziła przez punkt geodezyjny. Rozstawione nogi statywu
powinny tworzyć trójkąt równoboczny. Ustawienie instrumentu powinno również zapewniać
przybliżone spoziomowanie teodolitu.

b. Patrząc cały czas przez okular pionu optycznego i obserwując położenie znaczka

centrującego, unosimy lekko 2 nogi statywu i tak nimi manewrujemy (przesuwamy)
równocześnie aby znaczek centrujący znalazł się dokładnie nad punktem geodezyjnym.
Należy przy tym pamiętać aby głowica statywu cały czas była w przybliżeniu w płaszczyźnie
poziomej. Gdy znaczek centrujący pokryje się z punktem geodezyjnym należy lekko opuścić
nogi statywu, tak aby znaczek centrujący ciągle pokrywał się z punktem geodezyjnym.

c. Wbijamy nogi statywu w ziemię a następnie sprawdzamy czy znaczek centrujący nie zmienił

położenia. Jeżeli w niewielkim zakresie znaczek przesunął się względem punktu
geodezyjnego, to za pomocą śrub poziomujących doprowadzamy ponownie znaczek
centrujący do pokrycia się z punktem geodezyjnym.

d. Teraz przystępujemy do poziomowania instrumentu wykorzystując w pierwszej kolejności

libelę okrągłą. Wykonujemy to za pomocą 2 nóg statywu. Zwalniamy śruby motylkowe i
przesuwamy nogi statywu tak (w górę lub w dół), aby pęcherzyk libelli sferycznej znalazł się
w położeniu środkowym (w punkcie G). Instrument zostanie wówczas spoziomowany w
sposób przybliżony.

e. Przystępujemy do precyzyjnego poziomowania teodolitu za pomocą libeli rurkowej.

Ustawiamy alidadę teodolitu tak, aby libela ta zajęła położenie równoległe do 2 śrub
poziomujących. Za pomocą tych śrub, kręcąc nimi równocześnie i w przeciwnych kierunkach,
doprowadzamy pęcherzyk libeli do położenia środkowego.

f. Obracamy teraz alidadę o 900. Pęcherzyk libeli rurkowej wyjdzie z górowania. Za pomocą 3

śruby poziomującej doprowadzamy pęcherzyk ponownie do położenia środkowego. Wracamy
do położenia gdy libela znajdowała się równoległe do 2 śrub poziomujących.

g. Jeżeli pęcherzyk wyjdzie z górowania w niewielkim zakresie, to powtarzamy czynności 5-6

do momentu gdy pęcherzyk będzie znajdował się w górowaniu w każdym położeniu alidady.

h. Ponieważ przy poziomowaniu precyzyjnym instrumentu wykorzystywaliśmy śruby

poziomujące, znaczek centrujący zmieni położenie i nie będzie się pokrywał z punktem
geodezyjnym. Teraz odkręcamy lekko śrubę dociskową łączącą głowicę statywu z teodolitem
i obserwując cały czas przez okular pionu optycznego położenie znaczka centrującego
przesuwamy spodarkę z teodolitem do takiego położenia aby znaczek pokrywał się dokładnie
z punktem geodezyjnym.

i. Sprawdzamy położenie pęcherzyka libeli rurkowej. Jeżeli pęcherzyk libeli wyjdzie z

górowania w niewielkim zakresie, to powtarzamy czynności 5-9 są do skutku, czyli oś
główna instrumentu pokrywa się z osią pionową i przechodzi przez punkt geodezyjny a
płaszczyzna styczna w punkcie głównym libeli jest pozioma i prostopadła do osi głównej
teodolitu.

3. Wymień i opisz w punktach czynności związanie z pomiarem kąta poziomego w dwóch położeniach

lunety.

CUPIAŁ KATARZYNA

SEM.I

GR.IA

2

a. Przed pomiarem kątów zawsze należy przeprowadzić sprawdzenie i ewentualną rektyfikację

teodolitu, tak aby był on wolny od błędów instrumentalnych.

b. Na stanowisku należy dokładnie spoziomować i scentrować instrument nad punktem.
c. Na punktach X i Y ustawiamy sygnały celownicze (tyczka lub tarcza celownicza). Wszystkie

wyniki pomiaru są zapisywane w dzienniku pomiarowym przez sekretarza.

d.

Po dokładnym ustawieniu teodolitu np. Theo 020 nad punktem (stanowiskiem) 1’ musimy

określić w ilu seriach będzie mierzony dany kąt



. Seria jest to pomiar kąta w 2 położeniach

lunety, przy czym pierwsze położenie lunety jest wówczas, gdy krąg pionowy znajduje się po
lewej stronie lunety. Przykładowo chcemy dokonać pomiaru kąta w n=2 seriach . Jest to
ważne, gdyż w zależności od liczby serii, obliczamy o jaką wartość O

s

należy zmieniać odczyt

początkowy na limbusie przy rozpoczęciu pomiaru dla każdej serii.

e. Zakładamy, że mamy teodolit z miarą gradową w systemie odczytowym. Po ustawieniu tego

odczytu zaciskamy sprzęg repetycyjny, który unieruchamia alidadę względem limbusa.

f. Następnie celujemy dokładnie na cel X będący lewym ramieniem kąta (ponieważ mamy

włączony sprzęg repetycyjny, wartość ustawiona na limbusie nie ulegnie zmianie). (Pomiar
kąta zawsze rozpoczynamy od jego lewego ramienia. Jeżeli nasz cel jest oznaczony przez
tyczkę umieszczoną na punkcie geodezyjnym, musimy celować jak najniżej tyczki. Podczas
takiego działania w razie niedokładnego ustawienia tyczki w pionie zmniejszymy błąd
celowania do punktu. Celujemy w taki sposób aby pionowa kreska siatki celowniczej
przechodziła przez środek tyczki .

g. W dzienniku pomiarowym w kolumnie 1, w pierwszym okienku wpisujemy stanowisko 1’. W

kolumnie 2 wpisujemy w każdym okienku osobno kolejno numery punktów, do których
celujemy zaczynając od lewego ramienia kąta, czyli X i potem Y. Następnie zapisujemy
ustawiony odczyt w dzienniku pomiarowym (kol. 3). W kolumnie tej wartość gradów (0

g

)

wpisujemy dużą cyfrą w całym okienku, natomiast dla wartości „

c

” i „

cc

” kolumna 3 jest

podzielona na 2 części (górna i dolna). Wartości zapisujemy w górnej części podziału
kolumny 3, po czym zwalniamy sprzęg repetycyjny i poruszamy lekko leniwką alidady aby
zaburzyć dokładność z jaką wycelowaliśmy do punktu.

h. Następnie przy użyciu tej samej leniwki ponownie naprowadzamy oś celową na lewę ramię

kąta, czyli punkt X, starając się wycelować w to samo miejsce co za pierwszym razem.
Dokonujemy ponownie odczytu, który teoretycznie powinien się równać odczytowi
pierwszemu, ale ze względu na błąd celowania jaki popełniamy w trakcie czynności
pomiarowych może się on nieznacznie różnić. Jednakże różnica tych odczytów nie powinna
jednak przekraczać podwójnej wartości dokładności odczytu z instrumentu.

i. Ponownie odczytaną wartość z kręgu poziomego zapisujemy również w kolumnie 3. Przy tym

odczycie wartości zapisujemy w dolnej części podziału kolumny 3. Jeżeli wspomniana różnica
odczytów nie przekracza podwójnej wartości dokładności odczytu z instrumentu, sekretarz
dokonuje uśrednienia tych odczytów.

j. Kolejną czynnością jest wycelowanie na prawie ramię kąta, czyli punkt Y, zachowując przy

tym wszystkie powyższe zasady ustawienia siatki celowniczej na wybrany cel. Po dokładnym
wycelowaniu na punkt Y dokonujemy odczytu z kręgu poziomego. Wynik tego pomiaru
sekretarz zapisuje również w kolumnie 3 we właściwych okienkach na wysokości wpisanego
w kolumnie 2 celu Y.

k. Później, przy użyciu leniwki alidady, zaburzamy dokładność z jaką wycelowaliśmy do punktu

Y i ponownie celujemy (za pomocą tej samej leniwki alidady) do punktu Y dokonując po raz
drugi odczytu z limbusa. Jeżeli różnica tych odczytów nie przekracza podwójnej wartości
dokładności odczytu z instrumentu, sekretarz dokonuje uśrednienia tych odczytów. Na tym
etapie został wykonany pomiar kąta w jednym położeniu lunety.

l. Następną czynnością jest pomiar tego samego kąta w II położeniu lunety. W tym celu

obracamy lunetę przez zenit (wokół własnej osi obrotu) a następnie obracamy alidadę o
180

o

i celujemy na punkt Y. Tu należy zwrócić uwagę na to, że w II położeniu lunety

CUPIAŁ KATARZYNA

SEM.I

GR.IA

3

wykonujemy te same czynności co przy I położeniu lunety, ale w odwrotnej kolejności.
Oznacza to, że w pierwszej kolejności celujemy na prawe ramię kąta a na końcu na jego
lewę ramię. A więc po dokładnym wycelowaniu na prawe ramię kąta (punkt Y) wykonujemy
odczyt z kręgu poziomego. Wartość tego odczytu wpisujemy do kolumny 5 na wysokości
wpisanego w kolumnie 2 celu Y (czyli obok odczytu z I położenia lunety dla prawego
ramienia kąta, czyli punktu Y).

m. Następnie, przy użyciu leniwki alidady, zaburzamy dokładność z jaką wycelowaliśmy do

punktu Y i ponownie celujemy (za pomocą tej samej leniwki alidady) do punktu Y dokonując
po raz drugi odczytu z limbusa. Jeżeli różnica tych odczytów nie przekracza podwójnej
wartości dokładności odczytu z instrumentu, sekretarz dokonuje uśrednienia tych odczytów
wpisując je do kolumny 6. Ostatnią czynnością pomiarową jest dokładne wycelowanie do
punktu X(lewe ramię kąta) i wykonanie odczytu. Wartość tą zapisujemy w kolumnie 5 na
wysokości wpisanego w kolumnie 2 celu X. Ponownie poruszamy leniwką alidady (wtedy
siatka celownicza zejdzie z celu) a następnie za pomocą tej samej leniwki naprowadzamy
krzyż kresek na wybrany cel, czyli punkt X. Dokonujemy odczytu z kręgu poziomego
zapisując go w kolumnie 5 wg wyżej opisanych zasad. Jeżeli różnica tych odczytów nie
przekracza podwójnej wartości dokładności odczytu z instrumentu, sekretarz dokonuje
uśrednienia tych odczytów wpisując je do kolumny 6 .Po tych czynnościach kończy się
pomiar kąta w pierwszej serii.

n. Aby wykonać drugą serię należy ustawić odczyt na kręgu poziomym w okolicach 90

o

i

wykonać dokładnie te same czynności co w pierwszej serii. Przykład pomiaru tego kąta
został przedstawiony w dzienniku do pomiaru kątów w tabeli 1. W kolumnie 9 wpisujemy
średnią wartość kąta z I i II serii.

o. Po zakończeniu pomiaru kąta, przed zdjęciem instrumentu ze stanowiska, należy wykonać

obliczenia kontrolne (kolumna 10 i 11) oraz wykonać szkic pomiaru kąta w kolumnie 12. W
kolumnie 10 na wysokości kierunku X, wpisujemy sumę średnich wartości odczytów
kierunku X dla I i II położenia lunety.

p. Tą samą czynność wykonujemy dla kierunku Y sumując średnie wartości odczytów kierunku

Y dla I i II położenia lunety. Następnie przechodzimy do kolumny 11, która jest podzielona
na 2 wiersze dla obliczanego kąta (górny dla kierunku X i dolny dla kierunku Y). W górnym
wierszu obliczamy różnicę z kierunków obliczonych w kolumnie X, natomiast w dolnym
wierszu kolumny 11 obliczamy połowę uzyskanej wartości z górnego wiersza kolumny 11.
Wartość ta musi się idealnie zgadzać z obliczonym kątem w kolumnie 8. Te same czynności
wykonujemy dla 2 serii.

q. Nie można również zapomnieć o wypełnieniu opisów dotyczących daty, obserwatora,

sekretarza a także daty sprawdzenia oraz sprawdzającego. W przypadku pomiaru większej
liczby kątów zachodzi potrzeba wykorzystania większej liczby dzienników pomiarowych.
Dlatego też istotną rzeczą jest aby na każdej stronie formularza wpisać odpowiedni numer
strony.

CUPIAŁ KATARZYNA

SEM.I

GR.IA

4

Tabela 1. POMIAR KĄTA (PRZYKŁADOWA TABELA)

St

an

owi

sk

o

Ce

l

I Położenie

lunety

I Położenie

lunety

Kierunki

zredukowane

Średni

a

wartoś

ć

kątów

Obliczenia

kontrolne

Data
................
.

Noniusz-

koincydencja

Noniusz-

koincydencja

Suma

śr.

odczyt.

I + II

dla

poszcz

. kier.

Różnica

obl.

z

kierunkó

w

z

kolumny

10

Obserwator
................
.

A

B

Średni

a

A

B

Średni

a

I

Z
położeni
a

II

Średni

a

½ różnicy

= kąt

Sekretarz
................
.

g c

c
c

c cc g c

c
c

c cc g c cc c cc g c cc g c cc g c cc

Szkic ciągu
Uwagi

1 2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

CUPIAŁ KATARZYNA

SEM.I

GR.IA

5

Data
sprawdz.:
..........

Sprawdził:
................

4. Oblicz kąt poziomy zawart między kierunkami do punktów 2 i 5