84

Usama ibn Ladin skutecznie wykorzystuje sprzyja-

jące warunki geopolityczne i zdobycze techniki do pro-
wadzenia globalnego dżihadu. Niestabilne państwa mu-
zułmańskie stają się enklawą terrorystów, a Internet
zyskuje szerokie zastosowanie propagandowe i rekruta-
cyjne. Z tych względów organizacja była – i jest – zdol-
na do transformacji i dostosowywania się do zmieniają-
cych warunków, co umożliwiło jej przetrwanie w dobie
globalnej wojny z terroryzmem. Uwarunkowało to także
przekształcenie się Al-Kaidy z niewielkiej organizacji
w globalny ruch dżihadystów, będący doskonale rozpo-
znawalną marką na całym świecie.

Głównym celem ataków Al-Kaidy pozostają Stany

Zjednoczone oraz ich sojusznicy, zarówno z państw eu-
ropejskich, jak i muzułmańskich. Waszyngton i jego
partnerzy ze Starego Kontynentu zdają się prowa-
dzić względnie efektywną politykę antyterrorystyczną.

Od pOcZątKU IStNIeNIA Al-KAIdA dąży dO StWOrZeNIA
„WIelKIeGO pAńStWA mUZUłmAńSKIeGO” – KAlIfAtU.
OStAtNIO ObSerWOWANe teNdeNcje, W tym rOZSZe-
rZANIe SWOIch WpłyWóW NA cAłym śWIecIe, śWIAdcZą
O KONSeKWeNtNym reAlIZOWANIU StrAteGII OrGANIZA-
cjI. ZAprZecZAją tym SAmym tWIerdZeNIOm O ZNAcZNym
OSłAbIeNIU I rOZpAdZIe Al-KAIdy.

dZIAłANIA, StrAteGIcZNe
cele I NOWe treNdy
Al-KAIdy

Aleksandra
Dzisiów-
-Szuszczykiewicz,
Magdalena Trzpil

RAPORT

beZpIecZeńStWO NArOdOWe

I-II – 2009 /9-10

85

jednak w krajach Szerszego bliskiego Wschodu czy Afryki północnej stop-
niowo pogarsza się sytuacja bezpieczeństwa i pogłębia wewnętrzny chaos,
co stanowi dodatkowy czynnik sprzyjający wzmocnieniu Al-Kaidy.

ryS hIStOrycZNy

Al-Kaida narodziła się 20 lat temu w Afganistanie jako ruch dżiha-

dystów, gotowych do walki i śmierci w ochronie muzułmańskiej ummy
(wspólnoty) przed atakiem z zewnątrz. Nadal jednak kwestie defensyw-
nego dżihadu, purytańska interpretacja religijnej doktryny, a także wyko-
rzystanie różnych taktyk, technik i procedur do osiągnięcia swoich celów,
są przedmiotem debaty wewnątrz Al-Kaidy.

Strategia organizacji ewolu-

owała i dostosowywała się do okoliczności, które zaistniały wraz z atakiem na

Afganistan, amerykańską inwazją na Irak w 2003 r., a także wieloma proce-

sami społeczno-polityczno-gospodarczymi zachodzącymi w tym czasie w oma-

wianych regionach

. Stąd, wbrew licznym opiniom, które mówią o schyłku

Al-Kaidy,

ruch ten nie zanika

2

, a wręcz ulega wzmocnieniu, przede wszystkim

dzięki walce z państwami koalicji zachodniej

.

Obecnie mianem Al-Kaidy określa się międzynarodowy ruch dżihadu,

składający się z powiązanych ze sobą lokalnych i regionalnych ugrupowań,

które prezentują zbliżone poglądy i wykorzystują podobny modus operandi

3

.

Tym samym Al-Kaida stanowi doskonale rozpoznawalną markę o zasięgu

1) Szerszy bliski Wschód – według autorów planu Wspierania reform, partnerstwa na

rzecz postępu i Wspólnej przyszłości z krajami Szerokiego bliskiego Wschodu
i Afryki północnej (plan for Support reform, partnership for progress and the
common future with the broader middle east and North Africa), termin Szerszy
bliski Wschód obejmuje kraje świata arabskiego, pakistan, Afganistan, Iran, turcję
i Izrael.

2) theodore Karasik, Al-Qaeda Strikes Back,

http://www.all4syria.org/details.aspx?ArticleId=19635, wrzesień 2008.

3) Więcej zob.: brynjar lia, Al-Qaida’s Appeal: Understanding its Unique Selling Points,

„perspectives on terrorism”, Vol. II, Issue 8, s. 3–9, http://www.terrorismanalysts.
com/pt/index.php?option=com_rokzine&view=article&id=53

86

globalnym

. Grupy rebelianckie, działające w ramach ruchu, zyskują prestiż,

którym cieszy się Al-Kaida wśród radykalnych muzułmanów. Należy też
zaznaczyć, że strategia ta przyniosła wiele korzyści ugrupowaniu, wzmac-
niając między innymi wiarygodność jego dążeń do stworzenia państwa
muzułmańskiego. ponadto wzrastają możliwości rekrutacji i finansowania
działalności, a także poziom bezpieczeństwa członków ruchu ze względu na
międzynarodową sieć powiązań i wymianę informacji.

Globalny charakter

należy zatem określić jako największą zaletę ugrupowania, mającą kluczowe

znaczenie dla przetrwania Al-Kaidy

.

Prawdopodobne jest, że centrala ugrupowania odtworzyła swoje struktu-

ry dowodzenia i funkcjonuje w sposób zbliżony do kształtu sprzed 11 wrze-

śnia 2001 r.

4

W głównej bazie Al-Kaidy działa około 200 osób, z których

większość otrzymuje stałe wynagrodzenie. podlegają oni przywództwu
szury (rady), odbywającej regularne spotkania i przedstawiającej raporty
Usamie ibn Ladinowi

5

. tym samym,

współczesna Al-Kaida ponownie przy-

brała zinstytucjonalizowaną i zhierarchizowaną formę

.

StrAteGIA Al-KAIdy

Głównym celem strategicznym Al-Kaidy jest stworzenie kalifatu na obsza-

rze rozciągającym się od Azji środkowej i południowej przez bliski Wschód
po Afrykę północno-Wschodnią (mapa 1). Warunkiem koniecznym dla po-
wstania „wielkiego państwa muzułmańskiego” jest osłabienie, czy wręcz
zniszczenie, Stanów Zjednoczonych. doprowadzi to do ograniczenia ame-
rykańskich wpływów i obecności w świecie islamu. Według ibn ladina, wy-
eliminowanie głównego wroga winno dokonać się między innymi poprzez za-
chęcanie radykalnych muzułmanów do działań mających na celu rozbicie sił
amerykańskich do stopnia uniemożliwiającego dalszą walkę z terroryzmem,
a także poprzez doprowadzenie do bankructwa potęgi USA

6

. realizacji tych

celów mają służyć zamachy na infrastrukturę petrochemiczną oraz ataki
cyberterrorystyczne osłabiające gospodarkę Stanów Zjednoczonych.

20-letNI plAN Al-KAIdy

W 2005 r. jordański publicysta fouad hussain określił siedem etapów

działalności Al-Kaidy na przestrzeni 20 lat. hussain oparł swój tekst na

beZpIecZeńStWO NArOdOWe

I-II – 2009 /9-10

87

kilkunastu wywiadach z liderami organizacji, w tym na rozmowach z Abu
musabem az-Zarkawim. publicysta wyróżnił następujące fazy strategii
Al-Kaidy:

Pierwszą fazę, nazywaną przebudzeniem (awakening)

, rozpoczęły zama-

chy na Nowy jork i Waszyngton 11 września 2001 r., a zakończył upadek
bagdadu w 2003 r. celem ataku na Stany Zjednoczone było sprowokowa-
nie Waszyngtonu do wypowiedzenia wojny islamowi i jego wyznawcom oraz
powodowane tym globalne przebudzenie muzułmanów. Według hussaina,
pierwszy etap został uznany przez Al-Kaidę za pomyślnie zakończony.
W rzeczywistości faza pierwsza 20-letniego planu Al-Kaidy została tylko
częściowo zrealizowana. co prawda Stany Zjednoczone rozpoczęły wojnę
w państwach muzułmańskich (Afganistanie i Iraku), ale nie jest ona skie-
rowana przeciwko islamowi jako religii.

Druga faza – otwierania oczu (opening eyes)

– miała trwać od 2003 r.

do 2006 r. Al-Kaida przekształcała się wówczas z organizacji w globalny
ruch oraz rozszerzała swoją działalność, wzmagając rekrutację ochotni-
ków. tworzyła także bazy w różnych państwach arabskich. podczas tej
fazy Irak miał się stać centrum wszystkich operacji międzynarodowych
ugrupowania.

Założenia drugiej fazy także nie zostały w pełni osiągnięte. chociaż Al-

-Kaidę można określić mianem ruchu, nie uzyskała ona – jak planowała
– poparcia wszystkich państw muzułmańskich. co więcej, liczba rekrutów
nie była i nie jest wystarczająca do prowadzenia szeroko zakrojonych działań,
porównywalnych do tych z okresu wojny ze Związkiem radzieckim. można

4) Zdaniem części analityków, centrum organizacji skupione wokół Usamy ibn ladina

i Ajmana az-Zawahiriego mogło ulec osłabieniu, ale grupy związane z Al-Kaidą zy-
skały na znaczeniu. Więcej zob.: Guido Steinberg, Towards a „Political Turn” in the
Fight against Jihadist Terrorism

, „politique etrangere”, special issue 2008, s. 175.

5) Więcej zob.: Al-Qaeda and the 9/11 anniversary, „jane’s terrorism and Security

monitor”, październik 2007.

6) Więcej zob.: michael Scheuer, Al-Qaeda’s Golden Opportunity to Deal a Devastating

Blow to the United States

, „terrorism focus”, Vol. 5, Issue 34 (24.09.2008).

88

jednak założyć, że

stopniowe wycofywanie się sił międzynarodowych z Iraku

(chociaż nie jest to powodowane zwycięstwem rebelii) częściowo spełnia strate-

gię Al-Kaidy odnośnie odpływu wojsk zagranicznych z terytorium irackiego

.

Wykorzystując działania propagandowe, organizacja dąży jednocześnie do
przedstawienia sytuacji w Iraku jako sukcesu Al-Kaidy. porażka w Iraku
oznaczałaby bowiem znaczącą utratę wiarygodności ugrupowania Usamy
ibn ladina jako przywódcy ogólnoświatowego dżihadu.

Z drugiej strony, działania sił koalicyjnych w Iraku, które zmusiły dżi-

hadystów do odwrotu uniemożliwiły realizację części założeń drugiej fazy
omawianego planu Al-Kaidy, której głównym celem miało być utworzenie
w Iraku centrum wszelkich operacji.

Wydaje się jednak, że w dużej mierze

rolę Iraku przejął borykający się z wieloma problemami (m.in. gospodarczy-

mi) i popadający w coraz większy chaos, ale mający doskonałe, z punktu wi-

dzenia ugrupowania, położenie geostrategiczne Jemen

.

Trzecia faza – objawienia i powstania (arising and standing up)

– powinna

trwać od 2007 r. do 2010 r. mają wówczas zostać stworzone oddziały bojo-
we, z których część winna zostać przeniesiona do Iraku. etap ten zakłada
także próbę dokonania zamachów w turcji, a przede wszystkim w Izraelu,
co miałoby zapewnić międzynarodową rozpoznawalność Al-Kaidy. możliwe
jest również rozszerzenie działalności ruchu na państwa ościenne Iraku.
powołując się na źródła w strukturach Al-Kaidy, fouad hussain wy-
mienia Syrię jako kraj będący w tym okresie w centrum zainteresowania
organizacji.

W ostatnim czasie Al-Kaida nie koncentrowała jednak swojej uwagi na

Syrii. reżim w damaszku nie jest uznawany przez przywódców i człon-
ków siatki ze względu na przynależność do szyickiego (według niektórych
źródeł) odłamu alawitów oraz bliskie związki z libańskim hezbollahem
i teheranem. Warto jednak pamiętać, że władze syryjskie pobłażliwie
traktowały przepływ przez swoje terytorium wrogo nastawionych doń
terrorystów zmierzających z państw Zatoki perskiej na „świętą wojnę”
w Iraku. Ostatnie napięcia na linii damaszek–rijad

7

mogą przyczynić się

do zwiększenia przez saudyjskie władze nakładów finansowych na salafic-
kich dżihadystów w libanie, których głównym celem ataków będzie Syria
i hezbollah. mając w pamięci saudyjską pomoc finansową dla dżihadystów
w Afganistanie, która wymknęła się później władzom królestwa spod kon-

beZpIecZeńStWO NArOdOWe

I-II – 2009 /9-10

89

troli i przyczyniła do powstania Al-Kaidy, nie wolno dopuścić do zaistnie-
nia podobnego zagrożenia w libanie. Warto również zwrócić uwagę na
rosnące w Syrii wpływy radykalnego muzułmańskiego ugrupowania braci
muzułmanów (rozbitego w 1982 r. przez hafiza Asada i współpracującego
z Al-Kaidą

8

) oraz wracających z Iraku syryjskich dżihadystów.

W czwartej fazie (lata 2010–2013)

zrealizowane mają być cele obalania

wrogich Al-Kaidzie rządów państw arabskich. doprowadzi to m.in. do zna-
czącego wzmocnienia wewnętrznego organizacji. Na tym etapie prowadzo-
ne mają być także działania przeciwko dostawcom surowców energetycz-
nych (głównie ropy naftowej). Gospodarka Stanów Zjednoczonych zostanie
także dotknięta atakami cyberterrorystycznymi.

Fazy trzecia i czwarta

, zakładające przede wszystkim rozszerzenie dżi-

hadu na państwa sąsiadujące z Irakiem, obalenie prozachodnich świeckich
rządów oraz dokonanie ataku na Izrael,

są nadal realizowane

. Al-Kaida

z powodzeniem przeprowadza ataki w pakistanie i Afganistanie, jednak

w Arabii Saudyjskiej czy Egipcie rola ugrupowania uległa znacznemu osła-

bieniu

. ponadto usilne próby Al-Kaidy na rzecz utworzenia komórki

organizacji w Strefie Gazy i przygotowania planu zniszczenia Izraela
dotychczas najprawdopodobniej nie przyniosły rezultatu. Nie istnieją
także doniesienia o przeprowadzeniu przez Al-Kaidę ataku cyberterrory-
stycznego, wymierzonego w gospodarkę Stanów Zjednoczonych. chociaż
częste jest zatajanie informacji o podobnych zdarzeniach w celu niewy-
woływania paniki czy załamań na giełdach, w tym wypadku wydaje się,
że ukrycie incydentu z udziałem cyberterroryzmu na dużą skalę byłoby
niezwykle trudne.

Skuteczną rebelię prowadzi natomiast Al-Kaida w Muzułmańskim

Maghrebie (AKMM)

, skierowaną przede wszystkim przeciwko władzom

Algierii. region maghrebu stanowi bowiem dogodne miejsce działań dla

7) Więcej na temat aktualnych relacji saudyjsko-syryjskich zob.: Sami moubayed, Syria

plays hardball with the Saudis

, http://www.atimes.com/atimes/middle_east/

jj08Ak01.html, 08.10.2008.

8) michael Scheuer, A Mujahideen Bleed-Through From Iraq? A Look at Syria, „terrorism

focus”, Vol. 5, Issue 36 (22.10.2008).

90

Mapa 1. Koncepcja kalifatu Al-Kaidy

9

Źródło: http://intelwire.egoplex.com/caliphate-10-20-2005.pdf

beZpIecZeńStWO NArOdOWe

I-II – 2009 /9-10

91

terrorystów, między innymi ze względu na brak właściwej ochrony gra-
nic, sprzyjające warunki geograficzne (górzysty teren), a także łatwość
zdobycia zaopatrzenia (głównie broni) przez niekontrolowane szlaki mor-
skie. czynniki te ułatwiają Al-Kaidzie prowadzenie skutecznych działań
i w przyszłości mogą przyczynić się realizacji planów AKmm, mających
na celu ataki w państwach europejskich. dlatego też społeczność między-
narodowa powinna zwiększyć zaangażowanie w politykę przeciwdziałania
terroryzmowi w regionie maghrebu.

W jemenie i Arabii Saudyjskiej z kolei częste są próby ataków oraz same

ataki ugrupowania na infrastrukturę petrochemiczną. Stąd

realizację trze-

ciej i czwartej fazy strategii Al-Kaidy należy uznać za nadal prawdopodobną

.

Piąta faza, która ma mieć miejsce między 2013 a 2016 r.

, ma doprowadzić

do powstania państwa muzułmańskiego pod przywództwem kalifa. do mo-
mentu zakończenia tego etapu kalifat będzie na tyle silny, by móc wpro-
wadzić nowy porządek międzynarodowy. Według fouada hussaina, świat
zachodni i Izrael zostaną znacznie osłabione i nie będą stanowiły zagroże-
nia dla realizacji strategii Al-Kaidy.

Szóstą fazę (zapoczątkowaną w 2016 r.) charakteryzować będzie totalna kon-

frontacja

. W kalifacie utworzona zostanie armia muzułmańska, która rozpę-

ta – często wspominaną przez Usamę ibn ladina – wojnę z niewiernymi.

Siódma faza określana jest mianem ostatecznego zwycięstwa

. Wrogie naro-

dy zostaną pokonane przez armię muzułmańską, liczącą 1,5 mld żołnierzy,
co zapewni powodzenie kalifatu. Ostatni etap ma się zakończyć w 2020 r.

10

9) Według j.m. bergera, autora American-Made: Al-Qaeda’s New Caliphate, po wy-

cofaniu amerykańskich wojsk z Iraku muzułmańscy ekstremiści będą przygotowa-

ni do przejęcia władzy politycznej na bliskim Wschodzie. powstały w wyniku tego

transnarodowy, fundamentalistyczny kalifat będzie stanowił zakończoną sukcesem

realizację głównego, strategicznego celu Al-Kaidy. Kalifat ten będzie obejmował pań-

stwa zaznaczone na mapie czarnym kolorem. Więcej zob.: j.m. berger, American-

Made: Al-Qaeda’s New Caliphate

, http://intelwire.egoplex.com/caliphate-10-20-2005.

pdf, 20.10.2005.

10) Więcej zob.: yassin musharbash, What Al-Qaeda Really Wants,

http://www.spiegel.de/international/0,1518,369448,00.html, 12.08.2005.

92

Osiągnięcie celu ostatnich trzech faz

, mianowicie utworzenie kalifatu,

wy-

daje się obecnie mało prawdopodobne. Realnym zagrożeniem, które mogłoby

przybliżyć Al-Kaidę do głównego założenia, jest zdobycie przez terrorystów

broni masowego rażenia

. możliwe scenariusze, niezależnie od skali konflik-

tu – począwszy od przeprowadzenia ograniczonego ataku z użyciem broni
jądrowej, a skończywszy na wybuchu wojny atomowej – diametralnie zmie-
niłyby pozycję Al-Kaidy we współczesnym świecie.

ZNAcZeNIe rOpy W StrAteGII Al-KAIdy

W czwartej fazie planu Al-Kaidy (lata 2010–2013) pojawia się kon-

cepcja przeprowadzania ataków na cele związane z infrastrukturą petro-
chemiczną. Wydarzenia ostatnich lat pokazują jednak, że koncepcja ta
została wprowadzona w życie już wcześniej, choć do tej pory, w znacz-
nej części, plany zaatakowania tej infrastruktury w poszczególnych pań-
stwach nie powiodły się.

Mimo to można spodziewać się podejmowania przez

Al-Kaidę kolejnych prób realizacji tego elementu czwartej fazy planu. Ropa

naftowa zaczęła bowiem odgrywać istotną rolę w strategii organizacji Usamy

ibn Ladina, a infrastruktura przemysłu petrochemicznego stała się jednym ze

strategicznych celów Al-Kaidy i elementem ekonomicznego dżihadu, skiero-

wanego przeciwko potędze Waszyngtonu

. Wpływ na to mają wysokie ceny

tego surowca i ich oddziaływanie na gospodarkę Stanów Zjednoczonych.
Otwarty antyamerykanizm i działania szkodzące interesom gospodar-
czym i politycznym USA są elementami zjednującymi Al-Kaidzie sym-
patię muzułmanów.

Wydaje się, iż Al-Kaida w sposób ograniczony stosuje się do polityki ata-

ków na przemysł naftowy

. pomimo wezwań ibn ladina i innych strategów

organizacji działania ukierunkowane na zniszczenie instalacji petroche-
micznych do tej pory były rzadkie, a także często kończyły się niepowo-
dzeniem

11

. Stąd

strategia Al-Kaidy przynosi ograniczone rezultaty, nawet

w sytuacji dotknięcia atakiem państwa będącego jednym z liderów eksportu

ropy naftowej, jak miało to miejsce w przypadku Arabii Saudyjskiej

. Wydaje

się również, iż w odniesieniu do ugrupowania Usamy ibn ladina, preferu-
jącego zamachy na dużą skalę o spektakularnym efekcie, niszczenie łatwej
do odbudowania infrastruktury petrochemicznej nie wypełnia wszystkich
założeń strategii Al-Kaidy.

beZpIecZeńStWO NArOdOWe

I-II – 2009 /9-10

93

rOlA INterNetU W dZIAłANIAch Al-KAIdy

Inwazja Stanów Zjednoczonych na Irak w 2003 r. umożliwiła Al-Kaidzie

zwiększenie liczby rekrutów, którzy ze sztandarami i hasłami obrony
państwa muzułmańskiego przed atakiem niewiernych masowo przekra-
czali niedokładnie strzeżone irackie granice, by wziąć udział w dżihadzie.
rekrutację terrorystów w znaczącym stopniu ułatwiał Al-Kaidzie Internet,
a

jego wykorzystywanie na szeroką skalę jest nowym zjawiskiem w działalności

Al-Kaidy

. medium to służy nie tylko jako źródło komunikowania się i roz-

szerzania propagandy, ale również przybiera formę wirtualnych centrów
rekrutacji i szkoleń. Internet stanowi obecnie podstawę rozpowszechniania
informacji na temat dżihadu, prowadząc tym samym kampanię, nawołu-
jącą muzułmanów do aktywności w świętej wojnie. Obecnie funkcjonuje
około 4 tys. stron internetowych, wspierających aktywność Al-Kaidy

12

. Stąd

powszechne są stwierdzenia o „samorekrutacji” i „samoradykalizacji” mło-
dych ludzi

13

, zamieszkujących głównie państwa Zachodu. Zjawisko to wpi-

suje się w ostatnio obserwowane tendencje pozyskiwania osób o europej-
skim wyglądzie, które swobodnie i bez budzenia podejrzeń mogą przebywać
w regionach świata, będących przedmiotem zainteresowania Al-Kaidy.

11) do jednych z najbardziej udanych zamachów na przemysł petrochemiczny zalicza

się atak samobójczy na tankowiec „mV limburg” w pobliżu portu w jemenie. W wy-

niku incydentu, śmierć poniosło dwóch członków załogi, a do morza przedostało

się około 50 tys. baryłek ropy. Z kolei w Iraku, od rozpoczęcia inwazji sił koalicji

w 2003 r., zamachy były bardzo częste i dotykały przede wszystkim infrastrukturę

oraz personel przemysłu naftowego w rejonie Kirkutu na północy kraju. do 2007 r.

zanotowano setki ataków, jednak w ciągu ostatnich 10 miesięcy praktycznie ustały

one, co pozwoliło na zwiększenie eksportu surowca o blisko 25 proc. Za spektakular-

ny, choć ostatecznie nieudany atak należy uznać próbę zniszczenia największej rafi-

nerii na świecie w Abqaiq w Arabii Saudyjskiej w lutym 2006 r. Incydent wzbudził

falę niepokojów w regionie, jednak wzrost ceny baryłki ropy był znikomy i wyniósł

2 USd. Więcej zob.: chris Zambelis, Attacks in Yemen Reflect al-Qaeda’s Global Oil

Strategy

, „terrorism monitor”, Vol. 6, Issue 17, http://www.jamestown.org/terro-

rism/news/article.php?articleid=2374393, 04.09.2008.

12) Więcej zob.: The rise of Al-Ekhlaas, „jane’s terrorism and Security monitor”, maj

2008, s. 15.

13) Więcej zob.: Jihadist threat to West undimmed, „jane’s terrorism and Security

monitor”, styczeń 2008, s. 3.

94

Innym, realnym zagrożeniem, związanym z wykorzystywaniem Internetu

przez organizację, pozostaje nadal atak cyberterrorystyczny. Od początku
funkcjonowania organizacji Usama ibn ladin dążył do wykorzystywania
zdobyczy techniki w walce ze Stanami Zjednoczonymi. Strategia wojenna
Al-Kaidy po zamachach 11 września 2001 r. zakłada tym samym atak
z wykorzystaniem cyberprzestrzeni, skierowany przeciwko amerykańskiej
gospodarce

14

. Stanowi to jednocześnie element czwartej fazy strategii

ugrupowania, zakładającej uderzenie w sferę gospodarczą jako podstawę
militarnej potęgi Stanów Zjednoczonych.

eKSpANSjA GeOGrAfIcZNA Al-KAIdy

Od 11 września 2001 r. obserwowana jest wyraźna ekspansja geograficzna

globalnego dżihadu

. Wartymi odnotowania wydają się: rebelia w połu-

dniowej tajlandii, która zintensyfikowała się do poziomu niespotykane-
go we współczesnej historii kraju; wzrost liczby ataków indyjskich mu-
zułmanów na cele hinduskie w Indiach; reorganizacja i zmiana kierunku
rebelii dżihadystów w na Kaukazie północnym na rzecz zjednoczenia
i walki z rosjanami we wszystkich państwach regionu; aktywizacja ra-
dykalnych muzułmanów w Somalii ze względu na pogarszającą się sytu-
ację wewnętrzną, co może doprowadzić do zacieśnienia ich współpracy
z Al-Kaidą

15

.

Ze względu na aktywną politykę antyterrorystyczną w europie, zdolno-

ści operacyjne organizacji Usamy ibn ladina zostały w znacznym stopniu
ograniczone, czego dowodem jest brak ataków Al-Kaidy na cele w pań-
stwach europejskich od 2005 r. (zamachy w londynie). Należy jednak
pamiętać, że organizacje dżihadystów mają wielu zwolenników na Starym
Kontynencie i rekrutują kolejnych ochotników, głównie przez Internet.
Walka z systemem i kulturą Zachodu pozostaje bowiem jednym z priory-
tetów Al-Kaidy i prowadzona jest – właśnie ze względu na ograniczenia
w europie – z państw, w których ugrupowanie ibn ladina posiada większą

14) Więcej zob.: dan Verton, Black ice. Niewidzialna groźba cyberterroryzmu, helion,

Gliwice 2004, s. 130–133.

15) Więcej zob.: michael Scheuer, Al-Qaeda’s Golden Opportunity…

beZpIecZeńStWO NArOdOWe

I-II – 2009 /9-10

95

Tabela 1.

Al-Kaida w wybranych państwach Szerszego Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej

Państwo

Sytuacja

społeczno-

gospodarczo-

polityczna

państwa

Organizacje

powiązane lub

udzielające wspar

-

cia Al-Kaidzie

Cel

Początek aktywności

Stopień aktywności

A

rabi

a

Sau

dy

js

ka

Stabilna

Saudyjski odłam Al-

-K

ai

dy

(

A

l-K

ai

da

n

a

p

ół

w

ys

pi

e

A

ra

bs

ki

m

)

po

in

fo

rm

ow

ał

o

s

w

oj

ej

kl

ęs

ce

w

k

ró

le

st

w

ie

i w

je

m

eń

sk

ą

A

l-K

ai

dą

,

tw

or

zą

c

A

l-K

ai

dę

n

a

p

ołudniowym

p

ółwy

-

spie Arabskim.

d

es

ta

bi

liz

ac

ja

, o

ba

le

ni

e

królewskiej rodziny Sau

-

dów, ataki na infrastruk

-

tu

rę

p

et

ro

ch

em

ic

zn

ą

(znajdującą się na obsza

-

ra

ch

z

am

ie

sz

ki

w

an

yc

h

pr

ze

z

sz

yi

tó

w

)

w

c

el

u

osłabienia USA.

A

kt

yw

iz

ac

ja

u

śp

io

ny

ch

ko

m

ór

ek

n

as

tą

pi

ła

w

2003 r.

d

zi

ęk

i p

ro

w

ad

zo

ne

j o

d

5

la

t

w

ie

lo

w

ym

ia

ro

w

ej

ka

m

pa

ni

i s

ki

er

ow

an

ej

pr

ze

ci

w

ko

A

l-K

ai

dz

ie

ak

ty

w

no

ść

o

rg

an

iz

ac

ji

znacząco spadła. Organi

-

za

cj

a

ni

e

zo

st

ał

a

je

dn

ak

ostatecznie pokonana.

Irak

Niestabilna,

choć ulegająca

poprawie

A

l-K

ai

da

w

I

ra

ku

;

dżihadyści w Iraku

by

li

ta

kż

e

zj

ed

no

cz

en

i

w

M

uj

ah

ed

ee

n

Sh

ur

a

Council

, a następnie

w

Irackim

p

aństwie

m

uzułmańskim (

Isla

-

mic State of Iraq

).

d

es

ta

bi

liz

ac

ja

, o

ba

le

ni

e

szyickich

władz

w

b

agda

-

dzie, ataki na szyitów,

szyickie miejsca kultu,

sunnitów współpracu

-

ją

cy

ch

z

A

m

er

yk

an

am

i

oraz siły koalicyjne.

A

m

er

yk

ań

sk

a

in

w

az

ja

na Irak w 2003 r.

b

rak poparcia dla ideo-

logii i działań Al-Kaidy

w Iraku oraz amerykań

-

ska strategia dopro

-

wadziły do osłabienia

organizacji oraz odwrotu

do Afganistanu i

p

a-

kistanu.

d

żihadyści

pozostają jednak zdolni

do przeprowadzania

zabójczych i spektaku

-

larnych ataków.

96

Li

ba

n

N

ie

st

ab

iln

a

sytuacja bezpie

-

czeństwa, choć

po

p

od

pi

sa

ni

u

porozumieniu

w

d

oh

a

w

m

aj

u

2008 r. osłabie-

niu uległ kon-

flikt polityczno-

-religijny

r

uch salaficki

16

; orga

-

nizacja

f

atah al-Islam.

d

estabilizacja, osłabie

-

ni

e

w

pł

yw

ów

s

zy

ic

ki

eg

o

h

ez

bo

lla

hu

, a

ta

ki

n

a

ugrupowania

chrześcijań

-

sk

ie

o

ra

z

si

ły

U

N

If

Il

;

ewentualna baza do

pr

ze

pr

ow

ad

za

ni

a

at

ak

ów

na Izrael, baza logistycz

-

no-szkoleniowa.

p

od koniec 2005 r. ruch

salaficki był już dobrze

zorganizowany, a w

20

07

r

. m

ia

ły

m

ie

js

ce

tr

zy

m

ie

si

ęc

zn

e

w

al

ki

ar

m

ii

lib

ań

sk

ie

j z

f

at

ah

al-Islam.

p

om

im

o

po

ra

żk

i f

at

ah

al.-Islam w 2007 r., gru

-

py powiązane z Al-Kaidą

ni

e

za

w

ie

si

ły

s

w

oj

ej

dz

ia

ła

ln

oś

ci

. O

d

dr

ug

ie

j

po

ło

w

y

20

08

r

. m

oż

na

zaobserwować wzmożo

-

ną

a

kt

yw

no

ść

A

l-K

ai

dy

w

obozach dla palestyń

-

skich uchodźców.

Je

m

en

N

ie

st

ab

iln

a

(p

ań

st

w

o

na

skraju upadku)

O

d

20

08

r

. A

l-K

ai

da

za

cz

ęł

a

uż

yw

ać

d

w

óc

h

różnych nazw – Al-Ka

-

ida na

p

ołudniowym

p

ółwyspie Arabskim

oraz

ż

ołnierze

jemenu.

d

es

ta

bi

liz

ac

ja

, a

ta

ki

n

a

infrastrukturę petro

-

ch

em

ic

zn

ą,

w

sp

ół

pr

ac

a

i p

om

oc

r

eb

el

ia

nt

om

z

Somalii. Obecnie

jemen stanowi dla Al-

-K

ai

dy

k

lu

cz

ow

ą

ba

zę

,

łączącą teatry operacji

w

A

fg

an

is

ta

ni

e,

I

ra

ku

,

W

sc

ho

dn

ie

j A

fr

yc

e

i n

a

d

alekim Wschodzie.

p

o-

przez zdobycie wybrzeży

je

m

en

u,

A

l-K

ai

da

d

ąż

y

do

p

rz

ej

ęc

ia

k

on

tr

ol

i n

ad

Zatoką Adeńską i

połu

-

dn

io

w

ym

w

ej

śc

ie

m

d

o

m

. c

zerwonego.

A

l-K

ai

da

o

dr

od

zi

ła

s

ię

w

jemenie w 2006 r.

Wzmożona aktywność

A

l-K

ai

dy

, p

rz

y

m

ał

o

efektywnych działaniach

władz.

beZpIecZeńStWO NArOdOWe

I-II – 2009 /9-10

97

A

fg

an

ist

an

Niestabilna

Al-Kaida oraz wspie

-

ra

ją

cy

ją

r

uc

h

ta

lib

ów

i u

gr

up

ow

an

ia

b

ył

yc

h

m

ud

ża

he

di

nó

w

(

h

ez

b-

e

Is

la

m

i G

ul

bu

dd

in

a

h

ekmatjara).

d

es

ta

bi

liz

ac

ja

, o

ba

le

ni

e

świeckich, proamerykań

-

skich rządów; przejęcie

K

ab

ul

u

i u

tw

or

ze

ni

e

pa

ńs

tw

a,

o

pa

rt

eg

o

na

zasadach i prawach

w

ła

śc

iw

yc

h

ra

dy

ka

ln

em

u

islamowi; ataki na siły

ISA

f

i USA.

p

owrót Al-Kaidy na

pogranicze afgańsko-

-p

ak

is

ta

ńs

ki

e

na

st

ąp

ił

w

2

00

7

r.

d

o

ak

ty

w

iz

ac

ji

działań doszło w 2008 r.

b

ardzo wysoka ak

-

tywność, spowodowa

-

na

p

rz

ed

e

w

sz

ys

tk

im

ni

ek

on

tr

ol

ow

an

ym

na

pł

yw

em

d

żi

ha

dy

st

ów

z

te

re

nó

w

p

le

m

ie

nn

yc

h

na

granicy

z

p

akistanem.

Pa

ki

st

an

Niestabilna

Al-Kaida oraz wspie

-

ra

ją

cy

ją

r

uc

h

ta

lib

ów

(w

tym

t

ehrik-e-

-t

aliban

b

. m

ehsuda).

d

es

ta

bi

liz

ac

ja

, o

ba

le

ni

e

świeckich, proamerykań

-

sk

ic

h

rz

ąd

ów

. t

er

en

y

pl

em

ie

nn

e

pr

zy

g

ra

ni

cy

z

A

fg

an

is

ta

ne

m

(

re

gi

on

te

n

ok

re

śl

a

si

ę

cz

ęs

to

„Al-Kaidastanem”) służą

jako baza rekrutacyjna,

centra szkoleniowe i

lo

-

gi

st

yc

zn

e.

p

ak

is

ta

n

je

st

środkiem do odniesienia

sukcesu w Afganistanie.

jw.

W

ys

ok

a

ak

ty

w

no

ść

;

br

ak

s

ku

te

cz

ne

j s

tr

at

eg

ii

w

ła

dz

w

I

sl

am

ab

ad

zi

e

w

ob

ec

n

ar

as

ta

ją

ce

go

za

gr

oż

en

ia

z

e

st

ro

ny

A

l-K

ai

dy

i

in

ny

ch

g

ru

p

rebelianckich.

16)

Salafici

–

to

sunniccy

muzułmanie,

którzy

uważają,

że

naśladowanie

zachowania

najbliższych

towarzyszy

proroka

m

ahometa

powinno

stanowić

podstawę

ładu

społecznego.

Według

salafitów,

towarzysze

ci

otrzymali

wiedzę

na

temat

islamu

bezpośrednio

od

m

ahometa

i tych,

którzy

go

znali

i dlatego

też

rozkazali

stosowanie

czystej

interpretacji

religii.

Salaficcy

dżihadyści

(nazywani

też

neosalafitami)

stanowią

mniejszość

w

ramach

ruchu

salafickiego.

Uważają

oni,

że

pokojowe

strategie

odrodzenia

islamu

nie

są

wykonalne

i jedynie

przemoc oraz ofensywny dżihad doprowadzi do utworzenia państwa muzułmańskiego.

98

A

lg

ier

ia

N

ie

st

ab

iln

a

sytuacja bez

-

pieczeństwa,

stabilizacja

polityczno-go

-

spodarcza

Al-Kaida w

m

uzuł

-

m

ań

sk

im

m

ag

hr

eb

ie

(A

K

m

m

, d

ow

ód

zt

w

o

organizacji znajdu

-

je

s

ię

w

A

lg

ie

ri

i,

al

e

te

ż

A

K

m

m

z

rz

es

za

dż

ih

ad

ys

tó

w

z

in

ny

ch

pa

ńs

tw

r

eg

io

nu

, w

t

ym

z

m

ar

ok

a,

m

au

re

ta

ni

i

i l

ibii).

d

estabilizacja, pozba

-

wienie władzy świeckich

przywódców i utworzenie

muzułmańskiego kalifa

-

tu. AK

mm

w dalszej per

-

sp

ek

ty

w

ie

p

la

nu

je

o

bj

ęc

ie

terroryzmem państw

eu

ro

pe

js

ki

ch

o

d

uż

ej

po

pu

la

cj

i o

by

w

at

el

i

po

ch

od

zą

cy

ch

z

A

fr

yk

i

p

ół

no

cn

ej

(

np

. f

ra

nc

ji

i h

iszpanii).

Salaficka Grupa

m

odlitwy

i W

al

ki

z

os

ta

ła

w

łą

cz

on

a

do

A

l-K

ai

dy

w

2

00

7

r.

i p

rz

yj

ęł

a

na

zw

ę

A

K

m

m

.

Od tego momentu nastą

-

pi

ła

a

kt

yw

iz

ac

ja

d

zi

ał

ań

al

gi

er

sk

ie

go

o

dł

am

u

organizacji.

O

d

po

w

st

an

ia

A

K

m

m

wyraźny wzrost aktyw

-

no

śc

i t

er

ro

ry

st

yc

zn

ej

w

krajach

m

aghrebu.

Li

bi

a

Stabilna

l

ibijska

m

uzułmań

-

sk

a

G

ru

pa

b

oj

ow

a

(lm

G

b

).

d

es

ta

bi

liz

ac

ja

, o

ba

le

ni

e

władz w

t

rypolisie.

W

2

00

7

r.

l

m

G

b

z

os

ta

ła

włączona do Al-Ka

-

id

y.

O

d

te

go

m

om

en

tu

na

st

ąp

iła

a

kt

yw

iz

ac

ja

dz

ia

ła

ń

lib

ijs

ki

eg

o

od

ła

m

u

organizacji

d

uż

a

ro

la

l

ib

ijc

zy

kó

w

w

kampaniach prowadzo

-

nych przez Al-Kaidę.

Eg

ipt

Względnie

stabilna

e

gi

ps

ki

m

uz

uł

m

ań

sk

i

d

żihad (

emd

).

d

es

ta

bi

liz

ac

ja

, o

ba

le

ni

e

władz w Kairze.

emd

łączony jest z Al-

-Kaidą od 2001 r.

c

zł

on

ko

w

ie

o

rg

an

iz

ac

ji

od

eg

ra

li

kl

uc

zo

w

ą

ro

lę

w

atakach z 11 września

20

01

r

. O

be

cn

ie

n

as

tą

pi

ł

wyraźny spadek aktyw

-

ności

emd

, głównie

w

e

fe

kc

ie

s

ku

te

cz

ny

ch

działań antyterrorystycz

-

nych

beZpIecZeńStWO NArOdOWe

I-II – 2009 /9-10

99

egipskich władz.

p

rzy

-

wódcy Al-Kaidy otwarcie

pr

zy

zn

al

i s

ię

d

o

po

ra

żk

i

ug

ru

po

w

an

ia

w

e

gi

pc

ie

,

je

dn

ak

n

ie

po

ko

ją

cy

m

zjawiskiem jest utrzy

-

m

uj

ąc

e

si

ę

si

ln

e

po

pa

rc

ie

sp

oł

ec

ze

ńs

tw

a

eg

ip

sk

ie

go

dl

a

dz

ia

ła

ń

A

l-K

ai

dy

,

kt

ór

e

je

st

w

yż

sz

e

ni

ż

w

p

akistanie.

Ir

an

Stabilna

Władze w

t

eheranie

tolerują obecność sun

-

ni

ck

ic

h

gr

up

z

br

oj

ny

ch

powiązanych z Al-

-K

ai

dą

(

np

. k

ur

dy

js

ka

A

ns

ar

a

l-I

sl

am

)

or

az

ku

ri

er

ów

o

rg

an

iz

ac

ji

na swoim terytorium.

d

es

ta

bi

liz

ac

ja

, o

ba

le

ni

e

szyickich władz w

t

ehe

-

ranie.

t

rudno mówić o począt

-

kach aktywności Al-

-K

ai

dy

w

I

ra

ni

e,

b

o

ja

ko

ta

ka

o

rg

an

iz

ac

ja

t

am

ni

e

fu

nk

cj

on

uj

e.

m

oż

na

je

dn

ak

z

au

w

aż

yć

, ż

e

in

te

ns

yfi

ka

cj

a

dz

ia

ła

ln

oś

ci

or

ga

ni

za

cj

i z

w

ią

za

na

je

st

z

am

er

yk

ań

sk

ą

in

w

az

ją

na Irak.

b

rak wyraźnej aktyw

-

no

śc

i A

l-K

ai

dy

w

I

ra

ni

e,

choć w prowincjach

gr

an

ic

zą

cy

ch

z

I

ra

ki

em

i Afganistanem widoczne

są działania grup związa

-

nych z Al-Kaidą.

O

st

at

ni

o

ob

se

rw

ow

an

ym

zjawiskiem jest zinten

-

syfikowanie ataków pro

-

pa

ga

nd

ow

yc

h

pr

ze

ci

w

ko

władzom w

t

eheranie.

100

swobodę działania.

Wymienione w tabeli 1 kraje mają dla Al-Kaidy znaczenie

strategiczne (stanowią zaplecze logistyczne, bazę szkoleniową, centrum dowo-

dzenia operacjami, są istotne z historycznego punktu widzenia lub traktowane

jako cel ataków)

.

WNIOSKI NA prZySZłOść

Głównym celem ataków Al-Kaidy pozostają Stany Zjednoczone i ich so-

jusznicy

, zarówno z krajów europejskich, jak i z państw muzułmańskich.

W związku ze stopniowym wycofywaniem się sił koalicyjnych z Iraku i po-
głębiającym się chaosem w Afganistanie oraz pakistanie właśnie te dwa pań-
stwa stały się obecnie głównym frontem bezpośredniej walki z niewiernymi.
Z kolei

pośrednim sposobem osłabienia mocarstwowej pozycji Stanów

Zjednoczonych są ataki na infrastrukturę petrochemiczną w państwach

Bliskiego Wschodu

. ten element strategii Al-Kaidy nie tylko negatyw-

nie wpływa na amerykańską gospodarkę, a tym samym na siłę militarną
Waszyngtonu, ale także dotyka kraje eksportujące surowce energetyczne,
między innymi do USA.

Walka z terroryzmem w Afganistanie i Iraku przyczyniły się do pogor-

szenia sytuacji gospodarczej Stanów Zjednoczonych. choć Al-Kaida uważa
to za swój sukces propagandowy, Usama ibn ladin zdaje sobie sprawę
z tego, że te dwie misje nie doprowadzą do upadku potęgi USA. Z tego
względu

obecny kryzys gospodarczy może stworzyć warunki do przeprowa-

dzenia ataku, który dotknie Waszyngton w dużo większym stopniu, niż miało-

by to miejsce jeszcze kilka miesięcy temu

.

Największym zagrożeniem pozostaje atak terrorystyczny z użyciem bro-

ni masowego rażenia (BMR)

. Kwestią sporną jest, czy Al-Kaida posiada

możliwości zdobycia bmr (zagrożenie proliferacji płynie przede wszystkim
z państw byłego ZSrr, których arsenał nuklearny, chemiczny i biologiczny
nie jest w wystarczający sposób chroniony, oraz niestabilnego pakistanu).
Wątpliwości nie budzi jednak fakt, że jest to jeden z jej głównych celów.

Widać wyraźnie, że

oprócz Stanów Zjednoczonych celem ataków orga-

nizacji ibn Ladina stali się szyici, przeciwko którym Al-Kaida prowadzi ak-

tywną kampanię

. ma ona zarówno wymiar propagandowy (wystąpienia

beZpIecZeńStWO NArOdOWe

I-II – 2009 /9-10

101

przywódców siatki, w których wzywają oni do przeprowadzania ataków na
szyitów, krytykują działania Iranu czy kwestionują zwycięstwo szyickiego
hezbollahu w wojnie z Izraelem w 2006 r.), jak i zbrojny (w Iraku człon-
kowie i zwolennicy Al-Kaidy dokonywali zamachów na szyickich cywilów
i szyickie władze). Antyszyicka kampania może przyczynić się do zaist-
nienia poważnych zmian w układzie geopolitycznym. Zdaniem Irańczyków
bowiem,

groźby przywódców Al-Kaidy, kierowane pod adresem Teheranu,

mogą zbliżyć Iran i świat zachodni

, które są obecnie wrogami tej organizacji

terrorystycznej

17

. Warto też pamiętać, iż taka współpraca miała miejsce

w początkowym okresie wojny w Afganistanie w 2001 r., a wrogiem, który
jednoczył wówczas Iran i świat zachodni, byli talibowie.

W regionie Szerszego Bliskiego Wschodu głównym celem rebelii Al-Kaidy

ponownie staje się Afganistan

. Sukces organizacji i utworzenie, zgodnie

z planami, kalifatu na terytorium afgańskim mają większą szansę powo-
dzenia, niż miało to miejsce w odniesieniu do Iraku

18

.

Wydaje się, iż Pakistan nie jest dla Al-Kaidy celem samym w sobie, a je-

dynie środkiem do realizacji strategii organizacji w Afganistanie

. Warto jed-

nak pamiętać, że obalenie prozachodnich władz w Islamabadzie, będących
jednocześnie bliskim sojusznikiem Waszyngtonu w wojnie z terroryzmem,
i ustanowienie radykalnego reżimu w pakistanie oznaczać będzie ideolo-
giczny sukces Al-Kaidy. doprowadzi także do klęski koncepcji globalnego
przeciwdziałania terroryzmowi.

17) Ali mousawi chalechali, Iran mehwar-e pajam-e alghae’de dar ostane-je 11 septambr.

Ma’adelat-e alghae’de be semat-e Iran ta’aghir jafte?

[Iran w centrum przesłania Al-

-Kaidy w rocznicę 11 września. czy zmieniło się stanowisko Al-Kaidy wobec Iranu?],
http://www.irdiplomacy.ir, wrzesień 2008.

18) jedną z przyczyn silnej pozycji Al-Kaidy jest w tym miejscu udzielanie silnego po-

parcia członkom organizacji przez talibów. We wrześniu prowadzone były rozmowy na
temat porozumienia między afgańskimi talibami a rządem w Kabulu. pośredniczyły
w nich Arabia Saudyjska i Wielka brytania. przedstawiciele talibów odrzucili ofer-
tę. pomimo wcześniejszych prób, które także kończyły się fiaskiem, w przypadku
ostatniej próby porozumienia po raz pierwszy reakcja rebeliantów talibskich była
zdecydowanie negatywna. bojownicy dali tym samym do zrozumienia, iż podjęli de-
cyzję o walce u boku Al-Kaidy i obecnie nie rozważają możliwości zawarcia pokoju
czy zawieszenia broni z siłami afgańskimi.

102

pośrednim celem Al-Kaidy jest destabilizacja państw (przede wszyst-

kim takich jak Afganistan, pakistan, jemen, Algieria), w których roz-
budowywane są komórki organizacji. realizacja tego założenia zapewni
swobodny rozwój baz szkoleniowych, centrów operacyjnych oraz zaplecza
logistycznego. W perspektywie długoterminowej wzmocni to organizację
i umożliwi jej dalszą ekspansję.

poprzez próby destabilizacji sytuacji w Afganistanie, pakistanie,

jemenie i mauretanii Al-Kaida dąży do udowodnienia Waszyngtonowi, że
jego uwaga w niedostatecznym stopniu skupiona była dotąd na tych pań-
stwach. Wykorzystując wspomniane kraje, Al-Kaida może przeprowadzać
bardziej zaawansowane ataki przeciwko amerykańskim sojusznikom w Azji
Wschodniej, państwach Zatoki perskiej czy Afryki północnej. Nie można
także wykluczyć ataków w europie czy Ameryce północnej. „Kolejna nie-
spodzianka” może okazać się nie konfrontacją z Iranem, ale konfrontacją
Al-Kaidy z Zachodem i jego sojusznikami

19

.

Obserwacja ostatnich działań Al-Kaidy pokazuje, że

środki podję-

te w walce z terroryzmem są nieadekwatne do charakteru i skali zjawiska

.

tym samym świadczy to, że na obecnym etapie globalnej wojny z ter-
roryzmem państwa w niej uczestniczące ponoszą porażkę. do przyczyn
takiego stanu rzeczy należy zaliczyć między innymi rozpoczęcie misji
w Iraku kosztem zaangażowania w Afganistanie. Innym błędem strate-
gii antyterrorystycznej wydaje się – stosowana w początkowym okresie
wojny – koncentracja wysiłków na aspekcie militarnym, a nie polityczno-
społeczno-gospodarczym

20

.

W ciągu ostatnich kilku lat obserwowana jest coraz silniejsza globalizacja

ugrupowania Usamy ibn Ladina i wchłanianie innych ugrupowań ekstremi-

stycznych do struktur Al-Kaidy

21

. Z drugiej strony, partykularne intere-

sy poszczególnych organizacji terrorystycznych mogą stać w sprzeczności
z ideologią Al-Kaidy i w związku z tym prowadzić do rozłamów.

Inwazje na Afganistan i Irak przyczyniły się do fali migracji dżihady-

stów na obszarze, rozciągającym się od Azji Południowej, poprzez Bliski

Wschód, po Afrykę Północną. Działania sił międzynarodowych doprowadzi-

ły ponadto do aktywizacji uśpionych dotąd komórek Al-Kaidy. Radykali-

zacji uległa także część społeczeństwa muzułmańskiego, nieutożsamiająca

beZpIecZeńStWO NArOdOWe

I-II – 2009 /9-10

103

się dotychczas z ideologią ugrupowania ibn Ladina, a odpowiadają-

ca obecnie na jego wezwania do walki z niewiernymi w obronie ummy

muzułmańskiej

.

lata współpracy gospodarczej i naukowej oraz brak przeszłości kolo-

nialnej przyczyniły się do pozytywnego postrzegania zaangażowania rp
na początku wojny z terroryzmem.

Ze względu na udział Polski w globalnej

koalicji antyterrorystycznej oraz misjach stabilizacyjnych, stosunek radykal-

nych grup rebelianckich do obywateli RP jest obecnie bardziej negatywny, niż

miało to miejsce przed amerykańską inwazją na Afganistan oraz Irak. Formą

obalania wizerunku jedynie zbrojnego okupanta są między innymi szkolenia

sił bezpieczeństwa w Iraku oraz Afganistanie czy zaangażowanie polskich

żołnierzy w amerykański Prowincjonalny Zespół Odbudowy

(Provincial

Reconstrucion Teams

– prts) w Ghazni. działania na rzecz pomocy lo-

kalnej ludności nie tylko poprawiają wizerunek rp, ale także zwiększają
bezpieczeństwo polskich kontyngentów.

Ze względu na wzrost zaangażowania Polski w Afganistanie (przejęcie od-

powiedzialności za bezpieczeństwo w Ghazni) aktywność grup rebelianckich,

w tym Al-Kaidy, stwarza zagrożenie dla bezpieczeństwa PKW

. rozszerzanie

terenu wpływów dżihadystów, na przykład na prowincję Ghazni, która kil-
kanaście miesięcy temu była uważana za względnie stabilną, jest niepo-
kojącym zjawiskiem. podobne trendy obserwowane są w całym regionie
Szerszego bliskiego Wschodu.

prowadzenie operacji wojskowych na terytorium Afganistanu w ramach

wojny z terrorem nie będzie skuteczne bez zwrócenia uwagi na inne poten-
cjalne fronty, miejsca i bazy, z których Al-Kaida będzie kierowała działa-
niami swoich zwolenników.

19) theodore Karasik, Al-Qaeda Strikes Back.

20) Więcej zob.: Guido Steinberg, Towards a „Political Turn”…, s. 177.

21) W przeciwieństwie do większości grup terrorystycznych, Al-Kaida od momentu po-

wstania była otwarta na osoby zróżnicowane pod względem narodowościowym i et-

nicznym. jedynym kryterium pozostaje nadal akceptacja radykalnej ideologii orga-

nizacji przez ochotników.

104

Przykłady Arabii Saudyjskiej i Egiptu pokazują, że efektywna walka

z Al-Kaidą jest możliwa

. Wymaga ona jednak zaangażowania wielu ele-

mentów struktur państwowych i musi być prowadzona wielowymiarowo.

Istotną formą działań przeciwko Al-Kaidzie wydaje się walka ideologicz-

na

. Uświadomienie muzułmanom, iż doktryna Al-Kaidy jest sprzeczna

z Koranem i naukami proroka, może stać się kluczem do osłabienia pozycji
organizacji jako globalnego lidera dżihadu.

beZpIecZeńStWO NArOdOWe

I-II – 2009 /9-10