Powłoka wspólna

(integumentum commune)

SKÓRA

(cutis)

1. oddziela organizm od środowiska zewnętrznego
2. przyczynia się do powstania dogodnych warunków dla środowiska wewnętrznego
3. odznacza się dużą wytrzymałością i elastycznością ze względu na zmieniające się

warunki środowiska zewnętrznego:

•

temperatura

•

światło

•

wilgotność

•

ultradźwięki

•

oddziaływane mechaniczne i elektromechaniczne



składa się z:



naskórka



skóry właściwej



tkanki podskórnej – zawarta w niej tkanka tłuszczowa tworzy podściółkę
tłuszczową

Czynności skóry:

•

wydalnicza – wody, soli, produktów przemiany białkowej, ciepła

•

dokrewna – wytwarzanie licznych substancji

•

immunologiczna – po wtargnięciu substancji białkowych

•

magazynowania krwi

•

regulacji cieplnej – w związku z parowaniem wody i wypromieniowywaniem
energii cieplnej

•

ochronna – nieprzepuszczalność mikroorganizmów i trucizn, odporność na
obrzęki, skłonność do odkładania pigmentów (nadmierne działanie światła)

•

oddechowa – przenikanie tlenu

Naskórek

(epidermis)



zbudowany z nabłonka wielowarstwowego płaskiego rogowaciejącego



między komórkami nabłonka znajdują się komórki nienabłonkowe:



melanocyty – komórki barwnikowe



komórki dendrytyczne – związane z układem immunologicznym



komórki czucia dotyku – związane z układem nerwowym



grubość naskórka jest różna – zależy od gatunku i okolicy występowania:

1. gruby – naskórek stóp
2. cienki – naskórek powiek i napletka


w okolicy otworów naturalnych ciała przechodzi w nabłonek okrywający błony

Projekt „Dobry zawód – lepsza przyszłość” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.3

śluzowe



wyróżnia się 5 głównych warstw:



warstwa podstawna (stratum basale)



zwana również rozrodczą



składa się z komórek walcowatych, w których zachodzi proces rogowacenia



uszkodzenie tej warstwy powoduje powstanie trwałej blizny



znajdują się w niej komórki barwnikowe – melanocyty



warstwa kolczysta (stratum spinosum)



zbudowana z komórek wielobocznych, tworzących zazwyczaj kilka
pokładów



między komórkami istnieją przestrzenie międzykomórkowe przez
które przebiegają mostki cytoplazmatyczne, nadające komórkom
kolczysty wygląd



warstwa ziarnista (stratum granulosum)



zbudowana z 2 – 6 pokładów komórek wielobocznych spłaszczonych



w cytoplazmie komórek pojawiają się ziarnistości zawierające
keratohialinę, która po przemianach biochemicznych wytworzy
keratynę



warstwa jasna (stratum lucidum)



zbudowana z 1 – 2 warstw bardzo płaskich komórek



nazwę zawdzięcza bardzo słabej barwliwości oraz zatartej strukturze
komórek – są przejrzyste



warstwa zrogowaciała (stratum corneum)



chroni skórę przed uszkodzeniami mechanicznymi i wysychaniem



w głębokich warstwach leżą komórki barwnikowe nadające skórze
odpowiednie zabarwienie, chroniąc przed nadmiernym działaniem
światła



składa się ze znacznej liczby pokładów komórek martwych
(zrogowaciałych) zmienionych w płaskie rogowe płytki



płytki te odrywają się stopniowo w postaci łusek tzw. łupież

Skóra właściwa

(corium stratum derma)



zbudowana z tkanki łącznej zwartej zawierającej:



włókna kolagenowe



stanowią 70% suchej masy skóry



po zerwaniu lub przecięciu ulegają regeneracji tworząc bliznę



włókna sprężyste



stanowią 3% suchej masy skóry



od nich zależy napięcie skóry i jej powrót po odkształceniu do pierwotnego
kształtu



przecięte lub zerwane nie ulegają regeneracji i nie występują w bliznach



wyróżnia się 2 warstwy:



warstwę brodawkową (stratum papillare)

Projekt „Dobry zawód – lepsza przyszłość” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.3



zbudowana z tkanki włóknistej zawierającej:



fibrocyty



włókna kolagenowe



włókna sprężyste



włókna siateczkowe



brodawkowe wyniosłości pozostają w ścisłym kontakcie z naskórkiem:



są silnie unaczynione, co odgrywa ogromna rolę w mechanizmach
termoregulacji



w kance łącznej znajdują się zakończenia nerwowe



warstwę siateczkową (stratum reticulare)



zbudowana z grubych włókien kolagenowych i niewielkiej ilości
włókien sprężystych



układ włókien zwiększa wytrzymałość skóry na oddziaływanie
mechaniczne



silnie unaczyniona



występują tu także włókna mięśniowe gładkie



bez wyraźnej granicy przechodzi i tkankę podskórną



w niej znajdują się:



gruczoły potowe



gruczoły łojowe



korzenie włosów



mm. przywłosowe (mm. arrectores pilorum)

Tkanka podskórna

(tela subcutanea)



zbudowana z tkanki łącznej właściwej luźnej, w której występuje
zmienna ilość tkanki tłuszczowej



znajdują się w niej części dystalne (dalsze) mieszków włosowych
oraz odcinki wydzielnicze gruczołów potowych



wiotka struktura pozwala na przesuwanie się skóry wobec podłoża, co
zabezpiecza przed uszkodzeniami o dużym nasileniu



dobrze rozwinięta powoduje powstanie fałdów skóry, pomiędzy
którymi tworzą się bruzdy



zawarte pokłady komórek tłuszczowych tworzą podściółkę
tłuszczową



stanowi warstwę izolacyjną



chroni przed nadmierną utratą ciepła



zabezpiecza przed urazami mechanicznymi



służy jako rezerwa energetyczna przy długotrwałym wysiłku lub
niedoborach pokarmowych



przy jej szybkim zaniku skóra ulega zwiotczeniu i pofałdowaniu



u mięsożernych – dobrze rozwinięta podściółka jest na
opuszkach palcowych tworząc kępki dotykowe



dobrze rozwinięta u kastratów i zwierząt przygotowujących się
do snu zimowego



nie występuje u miejscach, gdzie skóra jest mocno związana
z podłożem:

Projekt „Dobry zawód – lepsza przyszłość” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.3



na płytce nosowo – wargowej



na małżowinie usznej



w mosznie

POCHODNE SKÓRY



do narządów pochodzenia skórnego u ssaków należą:



włosy (pili)



gruczoły skórne (glandulae cutis)



potowe



łojowe



mlekowe – sutki



ślinowe



łzowe



opuszki (tori)



wytwory rogowe skóry



narządy palcowe:



pazury



paznokcie



kopyta



racice



rogi

WŁOSY

(pili)



chronią zwierze przed wilgocią



zatrzymują ciepło w organizmie



pochłaniają parę wodną i wodę z otoczenia



odznaczają się słabym przewodzeniem prądu elektrycznego i odbijaniem promieni

świetlnych



są pochodnymi naskórka



mają wygląd twardych zrogowaciałych „nici”



jednocześnie są giętkie i sprężyste



grubość (liczba włosów) okrywy włosowej związana jest z grubością skóry,

otaczającej temperatury, gatunku i rasy



mają różną długość, grubość, spoistość i barwę



pod względem budowy dzielą się na:



pokrywowe



posiadają rdzeń



mają umiarkowaną długość i grubość



rozróżnia się wśród nich włosy:



wełniste



delikatne



rdzeń słabo rozwinięty



owca, częściowo koza



szczeciniaste – ościste



grube

Projekt „Dobry zawód – lepsza przyszłość” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.3



wyraźny rdzeń



wyrastają między włosami wełnistymi lub pokrywają całą skórę



włosy uszne, nozdrzy, rzęs



świnia, dziki



puchowe



zwierzęta żyjące w chłodnym klimacie



długie



są stosunkowo grube



występują w określonych częściach ciała:



grzywa (juba)



grzywka (cirrus capitis)



szczotki śródręczne i śródstopowe (cirrus metacarpeus et
metatarseus)



ogon (cirrus caudae)



dotykowe (pili tactiles)



zwane też zatokowymi



grube



w torebce włosowej znajdują się zatoki wypełnione krwią



korzenie bogato unerwione – włosy czuciowe



rozmieszczone głównie na twarzy:



wargi



policzki



podbródek



wokół oczu

Budowa włosa:



we włosie wyodrębnia się:



łodygę włosa (scapus pili)



wystaje ponad powierzchnie skóry



korzeń włosa (radix pili)



zagłębiony w skórze właściwej



opuszkę czyli cebulkę włosa (bulbus pili)



obejmuje brodawkę włosa (papilla pili), która zapewnia odżywianie i wzrost
włosa



korzeń i opuszka włosa ukryte są w mieszku włosa (folliculus pili), na który składa

się:



pochewka korzeniowa



torebka włosa



znajdują się tu mm. przywłosowe (mm. arrectores pilorum) służące do
poruszania włosa



w przekroju poprzecznym włosa można wyróżnić:



powłokę zewnętrzną



warstwę środkową – korę



najgrubsza



zawiera komórki wypełnione pigmentem



rdzeń

Projekt „Dobry zawód – lepsza przyszłość” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.3



barwa zależy od pigmentu oraz zawartego w ich komórkach powietrza



ubarwienie ma bardzo duże znaczenie dla zwierząt dzikich przejmujących barwy

ochronne



u zwierząt domowych poszczególne barwy mogą występować na całej powierzchni

skóry, jaki w postaci płatowatej



na powierzchni skóry układają się w określonym porządku tworząc liczne

strumienie włosów (flumina pilorum) zwane potokami



razem ze wzrostem starzeją się i wypadają, a na ich miejsce wyrastają nowe –

linienie



może być:



naprzemienne – częściowe



świnie



owce ras hodowlanych



okresowe



każdego roku wiosną i jesienią



zwierzęta dzikie



młodzieńcze



wymiana włosa embrionalnego



zachodzi po urodzeniu

GRUCZOŁY SKÓRNE

(glandulae cutis)



rozwijają się z naskórka



odznaczają się dużą różnorodnością



są nierównomiernie rozmieszczone w poszczególnych okolicach ciała

Gruczoły potowe

(glandulae sudoriferae)



występują prawie we wszystkich częściach powłoki wspólnej



część wydzielnicza leży w głębokich warstwach skóry, a
przewody wyprowadzające uchodzą samodzielnie na
powierzchni skóry



wydzielina gruczołów – pot (sudor) – przyjmuje ostry zapach,
nawilża włosy i naskórek chroniąc je przed wysychaniem



parowanie potu powoduje chłodzenie skóry



razem z potem wydalanie są niektóre zbędne i toksyczne
metabolity



wyróżnia się 2 typy gruczołów:



ekrynowe



gruczoły typu cewkowego, nierozgałęzione



ujście widoczne jest na powierzchni naskórka w postaci otworów (porów)
potowych



produkują wodnistą wydzielinę – pot (98% wody, NaCl, mocznik, kwas
moczowy, amoniak)



pot przechodzi przez błony komórkowe nie uszkadzając komórek



występuje głównie w nieowłosione skórze:



pies, kot – słabo rozwinięte, występują na powierzchniach

Projekt „Dobry zawód – lepsza przyszłość” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.3

kończyn stykających się z podłożem



bydło – gruczoły płytki nosowo – wargowej



świnia – gruczoły nadgarstkowe



koń – wyjątkowo silnie rozwinięte



apokrynowe



występują głównie przy mieszkach włosowych



podczas procesu wydzielniczego odpada część komórki
gruczołowej, która następnie regeneruje się



wydzielina gęsta i bezwonna



na skórze szybko ulega rozkładowi przez florę
bakteryjną dając nieprzyjemny zapach



większość gruczołów należy do tego typu

Gruczoły łojowe

(glandulae sebaceae)



leżą w skórze właściwej



zbudowane z licznych pęcherzyków połączonych krótkimi i szerokimi
przewodami wprowadzającymi



w czasie tworzenia wydzieliny – łoju (serum) komórki gruczołu ulegają
łuszczeniu i rozpadowi (typ wydzielania holokrynowego)



łój



dostaje się do mieszka włosa



ma działanie bakteriostatyczne



chroni naskórek tworząc na jego powierzchni warstwę nieprzemakalną



natłuszcza włosy, które stają się elastyczne i mniej łamliwe



wydalanie łoju na zewnątrz odbywa się dzięki skurczom mm.
przywłosowych (mm. arrectores pilorum)

Gruczoły mlekowe – sutki

(mammae)



powstają wskutek skupienia duże ilości gruczołów apokrynowych
pęcherzykowo – cewkowych



ich budowa zależy od gatunku, mogą występować w postaci:



parzystych sutków w okolicy piersiowej



wymienia (uber) w okolicy pachwinowej między udami –
przeżuwacze, koń



samodzielnych gruczołów mlekowych (pars glandularis) wzdłuż
kresy białej, na dolnej ścianie klatki piersiowej i brzucha –
mięsożerne, świnia



występują u obu płci

Budowa

(na przykładzie wymienia)



trzon



z zewnątrz pokryty jest skórą, pod którą leży powieź powierzchowna i
głęboka



pod powięzią znajduje się torebka łącznotkankowa, wysyłająca do miąższu

Projekt „Dobry zawód – lepsza przyszłość” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.3

beleczki dzielące go na szereg płatków (lobi glandulae mammariae) oraz
większe i mniejsze płaciki (lobuli glandulae mammariae)



każdy płat skupia pęcherzyki i cewki tworzące miąższ sutka – gruczoł
sutkowy



w płatkach rozpoczynają się przewody wyprowadzające – przewody
mleczne (ductus lactiferi), które ulęgają rozszerzeniu tworzą zatoki mleczne
(sinus lactiferi)



brodawka sutka (pars papillaris)



zatoki mleczne dzielą się na 2 części:



gruczołową



brodawkową



występują w obu częściach sutka i uchodzą do przewodu brodawkowego
(ductus papillaris)



przewód brodawkowy otwiera się na wierzchołku brodawki sutka ujściem
brodawkowym (ostium papillare)



wokół tego ujścia znajduje się m. zwieracz brodawki (m. sphincter papillae)



liczba brodawek odpowiada zwykle liczbie gruczołów sutkowych



wyjątkiem jest klacz – wydzielina obu jednostronnych gruczołów
uchodzi do jednej brodawki zawierającej 2 przewody



w zależności od budowy rozróżnia się 2 typy brodawki sutka:



prawdziwy – jeden przewód otwiera się bezpośrednio na wierzchołku
brodawki



rzekomy – z wieloma przewodami uchodzącymi wewnątrz brodawki
do wspólnego przewodu brodawkowego

Gruczoły ślinowe

(glandulae salivae)



ślinianki:



wargowe (glandulae labiales)



policzkowa (glandula buccales)



przyuszna – przyusznica (glandula parotis)



żuchwowa (glandula mandibularis)



językowe (glandulae linguales)



podjęzykowa (glandula sublingualis)



opis w „Jama ustna”

Gruczoły łzowe

(glandulae lacrimales)



opis w „Oko”

OPUSZKI

(tori)



zwarte, sprężyste, poduszeczkowate i nieowłosione twory skórne
występujące na obwodowych odcinkach kończyn

Projekt „Dobry zawód – lepsza przyszłość” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.3



naskórek opuszki jest silnie zgrubiały i ma chropowatą
powierzchnię, co umożliwia dobrą styczność z podłożem



amortyzują wstrząsy w trakcie ruchu



poduszeczka posiada dużo gruczołów potowych i zakończeń
nerwowych pełniących rolę receptorów dotyku



w zależności od miejsca usytuowania wyróżnia się:



opuszka nadgarstkowa (torus carpeus)



występuje tylko u psa i konia



u psa



ma postać niewielkiego wzniesienia o kształcie owalu



nie styka się z podłożem



u konia



kasztany



opuszka stępowa (torus tarsus)



występuje tylko u konia



opuszka śródręczna i śródstopna (torus metacarpeus et
metatarseus)



występuje tylko u psa i konia



u psa



w postaci jednej dużej poduchy



układają się na wysokości wszystkich czterech palców
podporowych



u konia



słabo rozwinięte



występują jako ostroga śródręczna i śródstopna (calcar metacarpeus et metatarseus)



opuszki palcowe (tori digitales)



występują u wszystkich zwierząt na dłoniowej lub podeszwowej
powierzchni stawu międzypaliczkowego dalszego



u konia – opuszka kopytowa (torus ungulae)



szczególnie silnie rozwinięta



para chrząstek kopytowych w opuszce mają duże właściwości
amortyzujące



składa się z:



naskórka (epidermis tori)



skóry właściwej (corium tori) wytwarzającej długie brodawki



tkanka podskórna – poduszeczka palcowa (pulvinus digitalis)
dzieli się na 2 części:



część opuszkową



część strzałkową – tworzącą strzałkę kopyta (cuneus ungulae)



naskórek strzałki tworzy strzałkę rogową (cuneus corneus) w
której wyróżnia się:



podstawę (basis cunei)



dwie odnogi



wierzchołek (apex cunei)

WYTWORY ROGOWE

Projekt „Dobry zawód – lepsza przyszłość” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.3



pochodne naskórka, który wytwarza grubą warstwę rogową o
strukturze rurkowatej lub blaszkowatej



należą do nich:



narządy palcowe – pazury, paznokcie, racice, kopyta



rogi

NARZĄDY PALCOWE



zbudowane z naskórka i skóry właściwej



zrogowaciały naskórek tworzy u kopytnych puszkę rogową



skórę właściwą charakteryzują silnie rozwinięte brodawki



tkanka podskórna występuje tylko w miejscu przejścia skóry palca w
narząd palcowy

Pazur

(unguicula)



najlepiej wykształcony u zwierząt drapieżnych,
zwłaszcza kotowatych



służy do ataku, obrony i wspinania się po drzewach



ma kształt haczyka z ostro zakończonym wierzchołkiem



zbudowany jest z:



wału (vallum)



wzniesienie grzbietowej powierzchni palca w miejscu przejścia powłoki
wspólnej w narząd palcowy



korony (corona)



ściany (paries)



podeszwy (solea)



ściana i podeszwa tworzą okrywę rogową

Paznokieć

(unguis)



zmienna forma pazura występująca u naczelnych

Kopyto

(ungula)



narząd palcowy parzysto- i nieparzystokopytnych



u parzystokopytnych – racica



zapewnia dobrą amortyzację



umożliwia długotrwały ruch



zbudowane z:



puszki kopytowej i



z elementów, które je wytwarzają – komórki warstwy podskórnej
naskórka związane ze skórą właściwą:



obwódki



korony



ściany



podeszwy

Projekt „Dobry zawód – lepsza przyszłość” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.3

Puszka kopytowa

– skład:



ściana rogowa (paries cornea)



wyróżnia się w niej:



brzeg górny – koronowy (margo coronaris)



brzeg dolny – podeszwowy (margo solearis)



część grzbietowa



części poboczne – boczna i przyśrodkowa



zbudowana jest z trzech warstw:



zewnętrznej



środkowej



wewnętrznej



podeszwa rogowa (solea cornea)



wyróżnia się w niej:



krawędź ścienną



krawędź środkową



zbudowana jest z:



trzonu (corpus)



odnogi bocznej i przyśrodkowej



opuszka rogowa



dzieli się na część boczną i przyśrodkowa



do każdej części należy wierzchołek opuszki



2 wierzchołki przechodzą w strzałkę rogową, w której wyróżnia się:



podstawę (basis)



odnogę boczną i przyśrodkową



wierzchołek (apex)



bruzdy przystrzałkowe

ROGI

(coruna)



kosztem skóry właściwej i naskórka wykształcają się:



możdżenie – wyrostki kostne



pochwy rogowe – rozwijają się na możdżeniach



przeżuwacze pustorogie – róg rurkowy



zwierzęta pełnorogie – jednolity twór kostny



wyróżnia się w nim:



podstawę (basis cornus)



trzon (corpus cornus)



wierzchołek (apex cornus)



posiada charakterystyczne zgrubienia – pierścienie



u krów - po liczbie pierścieni można określić wiek i liczbę przebytych
ciąż



cechy gatunkowe:



bydło – róg okrągły z różnych stopniem wygięcia



baran – róg nieco spłaszczony i spiralnie skręcony



koza – róg spłaszczony bocznie o zaostrzonej poprzecznie przedniej
krawędzi i wierzchołku wygiętym ku tyłowi

Projekt „Dobry zawód – lepsza przyszłość” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.3

Sposoby wymiany ciepła między
organizmem a otoczeniem



ssaki są zdolne do utrzymania stałej temperatury ciała – homotermii –
niezależnie od temperatury otoczenia



dzięki temu w organizmie mogą bez przeszkód zachodzić przemiany
metaboliczne



według prawa Van’t Hoffa wyższa temperatura powoduje skuteczne
działanie enzymów (białek), które podwyższają metabolizm



z drugiej strony, przy temperaturze około 40

˚C rozpoczyna się denaturacja

białek (zmiana struktury cząsteczki białka)



z tego powodu organizmy dążą do utrzymania temperatury poniżej 40

˚C



konie, świnie i krowy posiadają zdolność termoregulacji od urodzenia



pies i kot – mechanizm termoregulacji tworzy się po pewnym czasie od
urodzenia

Normy temperatury ciała ssaków:

Koń – 37,5

˚C – 38˚C Źrebię – 37,5˚C – 38,5˚C

Bydło – 37,5

˚C – 39,5˚C Krowa - 38˚C – 39˚C Cielęta – 38˚C – 39˚C

Owce – 38,5

˚C – 39,5˚C

Kozy – 38,5

˚C – 40,5˚C

Świnie – 38

˚C – 39˚C Prosięta – 38˚C – 39˚C

Kot – 38

˚C – 39,3˚C Kocięta – 38˚C – 39,5˚C

Pies – 37,5

˚C – 39˚C

TERMOREGULACJA

1. proces kontrolowany przez system nerwowy
2. najważniejszą role odgrywa podwzgórze


w przedniej części mieści się ośrodek termostatyczny związany z procesami utraty

ciepła



tylna część odpowiada za reakcje umożliwiające zachowanie ciepła



podwzgórzowe ośrodki termoregulacji otrzymują informacje w postaci
impulsów nerwowych płynących z termoreceptorów



uczucie ciepła i zimna wykrywane jest poprzez wolne zakończenia nerwowe



najwięcej znajduje się w skórze, gdyż odgranicza organizm od środowiska

zewnętrznego



istotna rolę odgrywają również płyny ustrojowe transportujące ciepło –
głównie krew



w celu utrzymania stałej temperatury organizm utrzymuje równowagę
między produkcją a utratą ciepła

kolbka Krausego
(receptor zimna)

Projekt „Dobry zawód – lepsza przyszłość” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.3

narząd Ruffiniego
temperatura (receptor ciepła)
krwi

PODWZGÓRZE

UKŁAD NERWOWY WEGETATYWNY
GRUCZOŁY WYDZIELANIA WEWNĘTRZNEGO

EFEKTORY

układ oddechowy mięśnie szkieletowe

naczynia skóry włosy i mięśnie skórne

gruczoły potowe

Mechanizmy chłodzenia

– kiedy temperatura powietrza jest wysoka



naczynia włosowate rozszerzają się

 napływa więcej krwi  organizm szybciej

wychładza się



gruczoły potowe wydzielają pot, by ochłodzić organizm



obniża się przemiana materii

 organizm produkuje mniej energii cieplnej



osłabia się napięcie mięśni



głębokie oddychanie (ziajanie) umożliwia parowanie

Mechanizmy ogrzania

– kiedy temperatura powietrza jest za niska



naczynia włosowate kurczą się

 utrudnione krążenie zapobiega

ochładzaniu się organizmu



szybszy metabolizm – wzrost przemiany materii głównie w mięśniach, by
wytworzyć ciepło



następuje podwyższenie ciśnienia krwi



występuje drżenie mięśni



oddech staje się płytszy



produkcja potu zostaje wstrzymana



spadek energii



mniejsza odporność



dodatkowo utrzymaniu ciepła służy tkanka tłuszczowa tworząca tkankę
podskórną oraz sierść

Projekt „Dobry zawód – lepsza przyszłość” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.3



kiedy zwierzę marznie, wykazuje też zachowania ukierunkowane na
utrzymanie odpowiedniej temperatury poprzez szukanie ciepłych miejsc,
wygrzewanie się na słońcu lub kontakt z innymi zwierzętami

WYMIANA CIEPŁA Z OTOCZENIEM



ciepło jest wytwarzane we wszystkich tkankach organizmu



przedostanie się ciepła do otoczenia odbywa się jedynie poprzez skórę i układ

oddechowy



proces wymiany ciepła pomiędzy organizmem a środowiskiem odbywa się:



obustronnie



przewodzenie



kiedy stykają się ze sobą ciała o różnej temperaturze



proces doprowadza do wyrównania różnicy temperatur



promieniowanie



ciepło przekazywane za pośrednictwem fal elekromagnetycznych ze skóry i na

skórę



jednostronnie



konwekcja



proces przenoszenia ciepłego powietrza z płuc do otoczenia



parowanie



potu z powierzchni skóry do otaczającego powietrza



kiedy zwierzęciu jest zimno, jego organizm produkuje i oddaje więcej ciepła



to ograniczenie energii do produkcji ciepła w konsekwencji prowadzi do
zmniejszenia odporności

ZABURZENIA RÓWNOWAGI TERMICZNEJ



hipertermia i hipotermia to stany, w których niezależnie od otaczającej temperatury,

organizm ze względu na niewydolny mechanizm termoregulacji, nie jest w stanie
utrzymać odpowiedniej temperatury

Hipertermia



dodatni bilans cieplny organizmu, prowadzący do wzrostu jego temperatury

wewnętrznej powyżej normalnego poziomu wynikający z przekroczenia wydolności
mechanizmów oddawania ciepła do otoczenia tj. parowanie, konwekcja i
promieniowanie



stan pojawiający się, kiedy zwierzę za długo przebywa w gorącym środowisku oraz

w wyniku nadmiernego nagromadzenia ciepła w ustroju podczas wysiłku



w celu ochłodzenia organizmu rozpoczyna się intensywna utrata ciepła, m.in.

poprzez przyspieszenie oddechu i nadmierną potliwość



powoduje:



osłabienie



omdlenie



odwodnienie



zaburzenia żołądkowo – jelitowe

Projekt „Dobry zawód – lepsza przyszłość” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.3



uszkodzenie mózgu



śmierć

Hipotermia



ujemny bilans cieplny organizmu, prowadzący do obniżenie temperatury
wewnętrznej poniżej normalnego poziomu, wynikający z przewagi strat
cieplnych nad ilością ciepła metabolicznego



stan pojawiający się przy długim narażeniu na zimno lub przy zahamowaniu
procesów przemiany materii, w którym następuje obniżenie temperatury
ciała



w wyniku tego rozpoczyna się intensywna produkcja ciepła



powoduje:



drżenie mięśni (dreszcze)

 w celu regeneracji ciepła poprzez ruch



ograniczenie dopływu krwi do ochładzanych kończyn

 by chronić korpus i głowę



osłabienie



senność



spowolnienie procesów życiowych



wolniejszy oddech



obniżenie efektywności mechanizmów obronnych



utratę przytomności

Hibernacja



szczególny rodzaj hipotermii



głęboki sen zimowy



temperatura wewnętrzna ulega obniżeniu



metabolizm i czynności organizmu znacznie maleją



częstość skurczów serca spada do 5 – 6 na minutę



ciśnienie krwi utrzymuje się na stosunkowo wysokim poziomie



częstośc oddechów maleje do 1 –go na minutę przy równoczesnym istnieniu

dłuższych okresów bezdechu



przerywany okresami budzenia

Gorączka



stan podwyższonej temperatury wewnętrznej organizmu, wynikający z
przestawienia podwzgórzowego „wzorca” temperatury na wyższy poziom
przy wydolnych mechanizmach termoregulacji



mechanizm obronny organizmu na infekcje bakteryjne i wirusowe, atak
grzybów, alergenów i innych ciał obcych



możliwość obrony organizmu przed nadmiernym podwyższeniem
temperatury „wzorca” przez produkcję kriogenów

Projekt „Dobry zawód – lepsza przyszłość” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.3