Układ krążenia

WIADOMOŚCI OGÓLNE



składa się z:



układu krwionośnego



to zamknięta sieć naczyń, w których płynie krew wprowadzona w ruch
dzięki pracy serca



krew stanowi 7 – 8% masy ciała



układu chłonnego, na który składają się:



naczynia



węzły chłonne



płynie przez nie chłonka

Serce



to jamisty narząd mięśniowy



przedzielone przegrodą, dzielącą na 2 części: prawą i lewą



z kolei te dwie części są podzielone zastawkami komorowo –
przedsionkowymi

Naczynia krwionośne



dzielą się na:



tętnice – wyprowadzają krew z serca



żyły – doprowadzają krew z powrotem do serca



naczynia włosowate – łączą obwodowe odcinki tętnic i żył



krwinki żyją stosunkowo krótko i powstają w narządach krwiotwórczych:



szpik kostny czerwony znajdujący się w istocie gąbczastej



śledziona – tzw. cmentarzysko



węzły chłonne



wątroba



grasica – u młodych



drogi przewodzące chłonkę leżą zazwyczaj równolegle do naczyń krwionośnych



funkcja krwi



wymiana gazowa



wymiana odżywcza – składniki odżywcze roznoszone są z jelit do narządów
i tkanek całego organizmu



transport – związki chemiczne (hormony, witaminy…)



proces termoregulacji – wytwarzanie ciepła



rozróżnia się dwa krążenia:



WIELKIE



krążenie główne



rozpoczyna się w lewej komorze serca



krew kieruje się z niej do aorty – największej tętnicy

Projekt „Dobry zawód – lepsza przyszłość” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.3



od aorty odchodzą liczne tętnice dzielące się na dużą liczbę drobnych
naczyń włosowatych



włośniczki łącząc się tworzą żyły, z których krew trafia do prawego
przedsionka – żyła główna przednia



MAŁE



krążenie płucne



z prawego przedsionka krew przepływa do prawej komory przez
zastawkę trójdzielną

(valva tricuspidalis)



z komory dostaje się pniem płucnym i następnie tętnicami płucnymi do
naczyń włosowatych



tam pozbywa się CO

2

i nasyca O

2



żyłami płucnymi, natleniona biegnie do lewego przedsionka



zastawką dwudzielną

(valva bicuspidalis) dostaje się do lewej komory

i znów rozpoczyna się obieg główny



ukierunkowany przepływ krwi zapewniają zastawki:



zastawka trójdzielna – skierowana jest do komory by krew nie cofała się



zastawka dwudzielna – przy skurczu krew się nie wydostanie w drugą stronę



przy niedomykalności – jest problem z przepływem krwi

Projekt „Dobry zawód – lepsza przyszłość” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.3

SERCE

(cor)



układa się w jamie klatki piersiowej między płucami



osłuchuje się je w przestrzeniach międzyżebrowych



leży w osierdziu

(pericardium) – worek, w którym wyróżniamy 2 części:



surowicza

(serosum)



wewnętrzna – bezpośrednio otacza serce



składa się z blaszki ściennej

(lamina parietalis) przechodzącej w

blaszkę trzewną

(lamina visceralis)



między blaszkami znajduje się jama osierdzia wypełniona niewielką
ilością płynu surowiczego



włóknistą

(fibrosum)



pokrywa blaszkę ścienną od zewnętrz



przylega do niej część prawa i lewa opłucnej śródpiersiowej



blaszka ścienna, osierdzie włókniste i opłucna śródpiersiowa są ściśle połączone

tworząc worek osierdziowy

Budowa serca:



składa się z:



dwóch przedsionków



dwóch komór



przedsionki



układają się na podstawie serca



od komór oddziela je poprzecznie przebiegająca bruzda wieńcowa

(sulcus

coronarius)



od prawego przedsionka uchodzą:



żyły główne – przednia i tylna

(vena cava cranialis et caudalis)



zatoka wieńcowa

(sinus coronarius)



do lewego przedsionka wpadają żyły płucne

(venae pulmonales):



ilość zależy od gatunku – 5 – 7



tworzą 3 zatoki:



ośrodkową – z dwoma grubymi żyłami



przednio – lewą – z jedną żyłą



przednio – prawą – z 2 – 5 żyłami



komory



zajmują większą część serca



są oddzielone od siebie przez bruzdy międzykomorowe

(sulcus

interventricularis)



w bruzdach przebiegają naczynia krwionośne



z prawej komory wychodzi pień płucny

(truncus pulmonalis)



tylnie od pnia leży tętnica główna aorta

(aorta)



lewa komora jest bardziej rozbudowana – jej ściana jest grubsza i ma kształt
okrągły



objętość obydwu komór jest identyczna



aparat zastawkowy



zapewnia przepływ krwi w jednym kierunku



przedsionków do komór

Projekt „Dobry zawód – lepsza przyszłość” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.3



z komór do aorty lub pnia płucnego



składa się z:



dwóch zastawek przedsionkowo – komorowych



przyczepiają się strunami ścięgnistymi do mm.
brodawkowatych

(mm. papillares)



w jej ujściu prawym występuje:



zastawka trójdzielna

(valva tricuspidalis)



6 – 10 strun ścięgnistych



trzy m. brodawkowe



w ujściu lewym występuje:



zastawka dwudzielna

(valva bicuspidalis)



6 – 8 strun ścięgnistych



dwa m. brodawkowe



dwóch zastawek tętniczych



w ujściu pnia płucnego występuje zastawka pnia płucnego
(valva trunci pulmonalis)



w aorcie leży zastawka aorty

(valva aorta)



są to zastawki półksiężycowate

(valvae semilunares)



otwór owalny

(foramen ovale)



otwór owalny między przedsionkami



ma szczególne znaczenie w życiu płodowym – krew swobodnie przepływa w
sercu między lewa i prawa częścią



po urodzeniu powinien zarosnąć



jeśli nie zarośnie, to mamy otwór przetrwały i następuje mieszanie się krwi
tętniczej i żylnej



u krów – 20% populacji ma przetrwały otwór owalny



mięsień sercowy

(myocardium)



to specjalny mięsień poprzecznie prążkowany



różni się od zwykłego mięśnia obecnością licznych zespoleń nerwowych
między włóknami mięśniowymi



układ bodźcowo – nerwowy



serce musi pracować wyjątkowo rytmicznie



najpierw kurczą się oba przedsionki, potem obie komory



tymi skurczami steruje układ zatokowo – komorowy



naczynia serca



serce jest obficie unaczynione przez tętnice wieńcowe – prawą i lewą



otrzymuje około 10% krwi napływającej z lewej komory



wielkość serca zależy od wieku, płci, charakteru pracy, gatunku i rasy:



koń wyścigowy – stanowi >1% masy ciała



koń pociągowy – stanowi max 0,6% m. c.



psy duże – 0,6% m. c.
małe – 1,3% m. c.



krowa – 0,5% m. c.



buhaj – 0,4% m. c.

Projekt „Dobry zawód – lepsza przyszłość” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.3

NACZYNIA KRWIONOŚNE



dzieli się je na:



przewodzące – tętnice, żyły i zespolenia tętniczo – żylne



izolują krew od bezpośredniego kontaktu z tkankami ciała



ułatwiają sercu utrzymane krwi w ruchu



ułatwiają regulowanie ukrwienia narządów odpowiednio do ich
czynności



odżywiające – naczynia włosowate, które uczestniczą w wymianie
substancji między krwią a komórkami



ściany naczyń krwionośnych zbudowane są bardzo różnie, zależnie od pełnionej

funkcji – inaczej w żyłach, inaczej w tętnicach



tętnice

(arteriae)



mają ściany zbudowane ze śródbłonka (wyściela wszystkie naczynia i serce)
i osłonek dodatkowych, do których zalicza się 3 błony:



wewnętrzną



środkową



zewnętrzną – przydankę



budowa tętnic zmienia się wraz ze zwiększeniem odległości od serca i w
zależności od obciążenia czynnościowego serca i naczyń poszczególnych
narządów



średnica i grubość ścian jest tym większe im leżą bliżej serca – aorta, pień
płucny zależą również od funkcji narządu



rozróżnia się tętnice typów:



sprężystego



zbudowane z tkanki sprężystej, występującej w postaci błon



taka budowa pozwalana znaczne zwiększenie światła



przejściowego



w miarę oddalania od serca zmniejsza się w ich ścianach ilość
włókien sprężystych, a zwiększa ilość włókien mięśniowych



mięśniowego



najbardziej oddalone od serca o małej średnicy



skurcz elementów mięśniowych aktywnie wpływa na ciśnienie
krwi



„serce obwodowe” – udział tętnic w przesuwaniu krwi na
obwód ciała



miażdżyca – ściany tętnic nie mogą się rozciągać i
kurczyć, następuje przeciążenie serca



naczynia włosowate

(vasa capillaria)



najcieńsze, mikroskopijnych rozmiarów, łączące tętniczki z żyłkami



zbudowane są tylko z jednej warstwy – śródbłonka



średnica naczyń jest niewielka i zaczyna się od 4

µ

m



długość naczyń (człowieka = 100 tyś. km) zależy od wielu różnych
czynników



liczba naczyń w każdym narządzie zależy od typu przemiany materii u
danego gatunku jak i w określonym narządzie



u konia – w 1 mm

2

naliczono 1400 naczyń włosowatych



u psa – do 2650



u małych gatunków – do 4 tyś.

Projekt „Dobry zawód – lepsza przyszłość” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.3



znajdują się wszędzie tam, gdzie jest tkanka łączna



nie ma ich w:



tkance nabłonkowej i jej zrogowaceniach pochodnych



zębinie i szkliwie zębów



rogówce i soczewce oka



uformowanej chrząstce szklistej



żyły

(venae)



ogólna liczba i ich średnica jest znacznie większa niż tętnic



ściany i błona środkowa są cienkie – dość duża przejrzystość żył



liczba zastawek kieszonkowych jest większa w żyłach kończyn



wraz z wiekiem ich ogólna liczba zmniejsza się



brak ich w:



obu żyłach głównych



łożysku żyły wrotnej



żyłach wątrobowych



żyłach mózgowia i rdzenia kręgowego



żyłach płucnych i nerkowych



żyłach kości i skóry właściwej ściany kopyta



ciałach jamistych i gąbczastych narządów płciowych



naczyniach żylnych o średnicy < 1 – 1,5 mm



w żyłach pozbawionych zastawek występują zwieracze



żyły zatok i przegród śledziony mają tylko śródbłonek

Prawidłowy zespół komorowy EKG

P, R, T – załamek



na podstawie EKG można stwierdzić jaka część serca jest chora



wysokość i długość mają znaczenie:



odc. PQ – odpowiada za skurcz przedsionków



odc. QRS – odpowiada za skurcz komór



odc. ST – otwieranie się zastawek np. dwudzielnej

Projekt „Dobry zawód – lepsza przyszłość” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.3

TĘTNICE

(arteriae)



z lewej komory serca wychodzi aorta

(aorta), która układa się w postaci łuku aorty

(arcus aortae), z którego u psa odchodzą dwa główne naczynia:



t. podobojczykowa lewa

(a. subclavia sinistra) – rozgałęzienia:



t. kręgowa

(a. vertebralis)



pień żebrowo – szyjny

(truncus costocervicalis)



t. piersiowa wewnętrzna

(a. thoracica interna)



t. szyjna powierzchowna

(a. cervicalis superficialis)



t. pachowa

(a. axillaris)



pień ramienno-głowowy

(truncus brachiocephalicus) – rozgałęzienia:



t. szyjna wspólna lewa (a. carotis communis



t. szyjna wspólna prawa (a. carotis communis



t. podobojczykowa prawa



tętnice głowy



parzysta t. szyjna wspólna

(a. carotis communis)



podstawowa magistrala tętnicza dla głowy



przebiega równolegle do tchawicy



rozgałęzienia:



t. szyjna wewnętrzna

(a. carotis interna) – przeznaczona dla

mózgowia



t. szyjna zewnętrzna

(a.carotis externa) – przeznaczona dla m.

twarzy (różnie u różnych gatunków)



tętnice kończyny piersiowej



t. pachowa

(a. axillaris)



podstawowa magistrala kończyny



przedłuża się w t. ramienną

(a. brachialis)



t. piersiowa zewnętrzna

(a. thotacica externa)



t. piersiowa boczna

(a. thoracica lateralis)



t. nadłopatkowa

(a. suprascapularis)



t. podłopatkowa

(a. subscapularis)



aorta zstępująca



jest przedłużeniem łuku aorty



biegnie w dół do jamy brzusznej i do kończyn miednicznych



w zależności od odcinka, który przebiega przez daną strefę organizmu
nazywa się:



aorta piersiowa

(a. thoracica)



tt. międzyżebrowe

(aa. intercostales)



t. przeponowa przednia – przechodzi w aortę brzuszną

(a.

abdominalis))



rozpoczyna się za przeponą i jej pierwszym rozgałęzieniem
jest t. przeponowa tylna

(a. phrenica caudalis)



aorta brzuszna

(a. abdominalis)



zaczyna się t. przeponową tylną

(a. phrenica caudalis)

Projekt „Dobry zawód – lepsza przyszłość” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.3



jeśli są dwie to tętnice: lewa i prawa:



tt. brzuszne przednie

(aa. ventrales craniales)



tt. lędźwiowe

(aa. lumbales)



t. trzewna

(a. celiaca) – dzieli się na:

•

t. śledzionowa

(a. lienalis)

•

t. żołądkowa lewa

(a. gastrica sinistra)

•

t. wątrobowa

(a.hepatica)



t. krezkowa

(a. mesenterica)



t. nerkowa

(a. renalis)



t. nadnerczowa

(a. suprarenalis)



t. jądrowa

(a. testicularis) lub jajnikowa (a. ovaria) (w

zależności od płci)



tętnica biodrowa wewnętrzna

(a. iliaca interna)



aorta brzuszna wlatuje do jamy miednicznej i zmienia nazwę
na tętnica biodrowa wewnętrzna – najważniejsza, zaopatruje
tylne partie ciała



t. biodrowo – lędźwiowa

(a. iliolumbalis)



t. zasłonowa

(a. obturatora)



t. pośladkowa

(a. glutea)



t. sromowa

(a. pudenda) – samiec i samica



t. pępkowa

(a. umbilicalis)



t. pochwowa

(a. vaginalis) – samica



t. grzbietowa prącia

(a. dorsalis penis)



t. grzbietowa łechtaczki

(a. dorsalis clitoridis)



tętnice kończyny miednicznej



tętnica biodrowa zewnętrzna

(a. iliaca externa)



odgałęzia się na wysokości VI kręgu lędźwiowego od aorty
brzusznej

(a. abdominalis)



zwęża się ku dołowi – dopalcowo



odgałęzienia:



t. okalająca biodro głęboka

(a. circumflexa ilium profunda)



pień sromowo – nadbrzuszny

(truncus pudendoepigastricus)



t. sromowa zewnętrzna

(a. pudenda externa)



t. nabrzuszna tylna

(a. epigastrica caudalis)



t. mięśnia dźwigacza jąder

(a. cremasterica)



tętnica udowa

(a. femoralis) – najważniejsza, zmieniona nazwa t. biodrowej

zewnętrznej



t. dopiszczelowa

(a. saphena)



t. tylna uda

(a. caudalis femoris)



przechodzi w tętnicę podkolanową

(a. poplitea) –

odgałęzienia:



t. piszczelowa tylna

(a. tibialis caudalis)



t. piszczelowa przednia

(a. tibialis cranialis)

Projekt „Dobry zawód – lepsza przyszłość” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.3

ŻYŁY

(venae)



krew z krążenia wielkiego wraca do serca (prawego przedsionka) żyłą główną

przednią

(v. cava cranialis)



do tej żyły uchodzą ponadto:



ż. podobojczykowa prawa i lewa

(v. subclavia dextra et sinistra)



ż. z obrębu szyi



parzysta ż. piersiowa wewnętrzna

(v. thoracica interna)



żyły głowy



żyła szyjna zewnętrzna

(v. jugularis externa)



żyła szyjna wewnętrzna

(v. jugularis interna)



żyły kończyny piersiowej



2 żyły tworzą 2 magistrale:



głęboka – biegnie równolegle do tętnic



powierzchowna – przebiega pod skórą i jest reprezentowana przez
żyłę podpromieniową



żyła główna tylna

(v. cava caudalis)



odprowadza krew do prawego przedsionka serca (razem z żyłą główną
przednią)



uchodzą do niej naczynia żylne



z narządów jamy miednicy i kończyn miednicznych



ze śledziony



z trzustki



z żołądka



z nerek



z jelit – żyła wrotna



z narządów płciowych



ze ścian brzucha



z gruczołu mlekowego



żyły miednicy i kończyny miednicznej



ż. biodrowa wewnętrzna

(v. iliaca interna)



ż. biodrowa zewnętrzna

(v. iliaca externa)



ż. odpiszczelowa

(v. saphena medialis)



ż. odstrzałkowa

(v. saphena lateralis)



żyła wrotna

(v. portae)



przeprowadza do wątroby krew z żołądka, śledziony, trzustki, jelita cienkiego
i grubego

Projekt „Dobry zawód – lepsza przyszłość” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.3