MIKROEKONOMIA

dr Elżbieta Lorek

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

1/34

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

2/34

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

• wyodrębnione ekonomicznie, samodzielne podmioty

gospodarki rynkowej,

• podejmują decyzje ekonomiczne (wybory),

• cel – zaspokojenie potrzeb swoich członków

(maksymalizacja użyteczności).

Gospodarstwa domowe

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

3/34

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Funkcje gospodarstw domowych

• społeczne (reprodukcja biologiczna, wychowanie,

powiązania społeczne),

• ekonomiczne (wynikają z powiązań z podmiotami

gospodarczymi, uczestniczenia w procesach gospodarczych),

– konsumpcyjna (nabywanie dóbr i usług),

– dochodowa (otrzymywanie dochodów z dostarczonych

producentom czynników wytwórczych).

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

4/34

Model zachowania konsumenta

W celu określenia prawidłowości kierujących zachowaniem się
konsumentów i czynników wpływających na te zachowania
buduje się model zachowania konsumenta

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

5/34

Podstawy współczesnej teorii zachowania się konsumenta

Ekonomiczna
racjonalność
konsumenta

Wybory konsumenta są zgodne z jego własnym
interesem i własnymi korzyściami (określenie
i wartościowanie potrzeb, maksymalizacja użyteczności)

Wybory w oparciu
o dostępne
informacje

Konsument dokonuje wyborów między alternatywami
konsumpcji. Błędy w podejmowanych przez
konsumenta decyzjach wynikają głównie z braku
odpowiedniej informacji

Substytucyjność
dóbr

Konsument zaspakajając swoje potrzeby może
zastępować jedne dobra drugimi (struktura konsumpcji
wynika z preferencji, dochodów i cen dóbr)

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

6/34

Racjonalne zachowanie się konsumenta

• konsument ma określone preferencje i potrafi określić swoje

potrzeby,

• konsument potrafi wartościować swoje potrzeby od najbardziej

do najmniej intensywnie odczuwalnych,

• konsument dokonuje wyboru w celu maksymalizacji własnej

satysfakcji (zadowolenia, użyteczności).

Założenia:

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

7/34

Użyteczność

• miara zadowolenia z konsumpcji,

• subiektywny charakter,

• kategoria porządkowa, abstrakcyjna,

• odzwierciedla uporządkowany system preferencji

.

Konsument dąży do maksymalizacji użyteczności, wybierając taką
kombinację dóbr, która daje mu największe zadowolenie

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

8/34

Użyteczność całkowita

[UC]

•

całkowity (ogólny) poziom zadowolenia wynikający

z konsumpcji danej ilości dóbr/usług,

•

rośnie wraz ze wzrostem konsumpcji aż do pełnego

zaspokojenia potrzeby,

UC = Σ Qi (i=0,...,n)

Formuła

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

9/34

Użyteczność marginalna/krańcowa

[UM]

•

zmiana użyteczności całkowitej spowodowana wzrostem/spadkiem

konsumpcji dobra/usługi o jednostkę,

•

przyrost/spadek zadowolenia (użyteczności), w wyniku

zwiększenia/zmniejszenia konsumpcji dobra o jednostkę.

UM = ∆UC

∆Qi

Formuła

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

10/34

UC

UM

Zależność między użytecznością całkowitą a marginalną

Q

Q

1

2

3

4

0

0

1

2

3

4

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

11/34

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Wraz ze wzrostem konsumpcji dobra

o kolejna jednostkę:
- rośnie użyteczność całkowita [UC], jednak

jej przyrosty są coraz mniejsze,

- maleje użyteczność marginalna [UM].

Zależność między użytecznością całkowitą a marginalną

Q

UC

UM

0

0

-

1

6

6

2

10

4

3

12

2

4

13

1

5

13

0

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

12/34

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Użyteczność marginalna/krańcowa

[UM]

Prawo malejącej użyteczności krańcowej – I Prawo Gossena

W miarę wzrostu konsumpcji danego dobra użyteczność
całkowita rośnie, jednak przyrost ten jest coraz wolniejszy,
ponieważ użyteczność marginalna kolejnych
konsumowanych jednostek dobra zmniejsza się.

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

13/34

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Użyteczność marginalna/krańcowa

[UM]

Przyrosty zadowolenia z konsumpcji (mierzone jaki użyteczność

marginalna) zmniejszają się wraz ze wzrostem ilości
konsumowanego dobra,

Konsument maksymalizując zadowolenie będzie zwiększał

konsumpcję aż do momentu gdy UM = 0

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

14/34

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Preferencje konsumenta odzwierciedlają jego subiektywne pragnienia
i ocenę znaczenia oraz przydatności poszczególnych dóbr

•

kompletności preferencji - konsument jest zdolny do określenia

wszystkich kombinacji dóbr, które preferuje, a które dają mu takie
samo zadowolenie (są mu obojętne),

• przechodniości preferencji (jeśli woli A od B i B od C,

to woli również A od C),

• nienasyconości zadowolenia konsumenta (woli posiadać zawsze

więcej niż mniej).

System preferencji konsumenta opiera się na założeniach o:

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

15/34

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Użyteczność marginalna a ceny dóbr

Założenia:

• konsument dysponuje dana wielkością dochodu [DP]
• konsument dąży do maksymalizacji użyteczności z konsumpcji dóbr,
• konsument rozdziela swój dochód na zakup dóbr X i Y,
• cena rynkowa jednostki dobra X wynosi [P

X

],

jednostka ceny dobra Y wynosi [P

Y

].

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

16/34

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Przykład: kombinacje dobra X oraz dobra Y dające konsumentowi takie samo zadowolenie

Dobro X

Dobro Y

Kombinacje

1

5

A

2

3

B

3

2

C

4

1,5

D

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

17/34

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Zbiór punktów reprezentujących wszystkie kombinacje konsumpcji dóbr
X i Y dających konsumentowi taki sam poziom zadowolenia (taką samą
użyteczność całkowitą), czyli są dla konsumenta obojętne

Krzywa obojętności

Krzywa obojętności reprezentuje stały poziom użyteczności całkowitej
(zadowolenia)

Dla konsumenta mającego możliwość wyboru pomiędzy dwiema kombinacjami
dóbr (punkty na krzywej) wybór jest obojętny - obie kombinacje dóbr zapewniają
taką samą użyteczność całkowitą

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

18/34

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Krzywa obojętności

KO

Y

X

Negatywne nachylenie KO oznacza, że
zwiększenie konsumpcji jednego dobra wymaga
zmniejszenia konsumpcji drugiego dobra

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

19/34

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

KO

1

KO

2

KO

3

Mapa obojętności

U’ KO

1

<

U’ KO

2

<

U’ KO

3

Y

X

W miarę przesuwania się po KO w górę wzrasta poziom
zadowolenia – powstaje uporządkowany system preferencji

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

20/34

Cechy krzywych obojętności

• nachylenie negatywne,

• nie przecinają się,
• nieskończenie wiele (mapa obojętności), a ich położenie

wskazuje na różnice w poziomie zadowolenia konsumenta

• wypukłe w stosunku do początku układu współrzędnych,
• reprezentują uporządkowany system preferencji,
• krzywe położone dalej od początku układu współrzędnych

reprezentują wyższy poziom użyteczności całkowitej niż krzywe
położone bliżej

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

21/34

Y

X

Przykład: wzrost konsumpcji jednego z dóbr

0

1

2

3

4

1

2

3

4

5

A

B

C

D

Dobro X

Dobro Y

Kombinacje

1

5

A

2

3

B

3

2

C

4

1,5

D

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

22/34

Y

X

0

1

2

3

4

1

2

3

4

5

A

B

C

D

Przykład: wzrost konsumpcji jednego z dóbr

Zmiana

∆Y

∆X

2

1

1

1

0,5

1

A

B

B

C

C

D

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

23/34

MARGINALNA STOPA SUBSTYTUCJI

XY

–

określa jaką ilość

dobra Y należy poświęcić w celu zwiększenia konsumpcji dobra X
o jednostkę w sytuacji, gdy konsument pozostaje na tej samej krzywej
obojętności, czyli nie zmienia się poziom jego zadowolenia
z konsumpcji

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Marginalna stopa substytucji

XY

[MSS

XY

]

Nachylenie krzywej obojętności =

MSS

XY

=

∆Y
∆X

∆Y
∆X

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

24/34

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Dobro X

Dobro Y

Kombinacje

1

5

A

2

3

B

3

2

C

4

1,5

D

Przykład: Marginalna stopa substytucja dobra X za dobro Y

Zmiana

∆Y

∆X

2

1

1

1

0,5

1

A

B

B

C

C

D

Zwiększając konsumpcję dobra X o kolejne jednostki konsument najpierw:
rezygnuje z ... jednostek dobra Y,
następnie rezygnuje z ... jednostek dobra Y
oraz z ... jednostek tego dobra

Charakter MSS.....................

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

25/34

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

MSS malejąca

MSS stała

MSS rosnąca

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

26/34

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Ograniczenie budżetu konsumenta

Cena jednostki dobra X wynosi [ P

X

]

Cena jednostki dobra Y wynosi [ P

Y

]

Dochód konsumenta wynosi [ DP ]

Ograniczenie budżetu

DP = Q

X

*P

X

+ Q

Y

*P

Y

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

27/34

Przykład:

P

X

= 5

j.p.,

P

Y

= 3

j.p.,

DP = 15

j.p.

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Linia budżetu konsumenta

1

2

3

1

2

3

Q

X

4

5

Q

Y

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

28/34

Przykład:

P

X

= 5

j.p.,

P

Y

= 3

j.p.,

DP = 15

j.p.

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

1

2

3

1

2

3

Q

X

4

5

Q

Y

DP/P

Y

DP/P

x

Linia budżetu konsumenta

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

29/34

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Linia budżetu konsumenta

Linia budżetu konsumenta – przedstawia wszystkie
możliwe kombinacje dwóch dóbr X i Y, które konsument
może posiadać dysponując określonym dochodem [DP]

Nachylenie linii budżetowej =

P

X

P

Y

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

30/34

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Równowaga (optimum) konsumenta

• decydując o wyborze kombinacji dóbr, konsument chce być jak

najbardziej zadowolony (znajdować się na jak najwyższej krzywej
obojętności

• wybierając, konsument zestawia swoje możliwości finansowe

z zamiarami dotyczącymi konsumpcji

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

31/34

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Równowaga (optimum) konsumenta

Optimum (równowaga) konsumenta znajduje się na

najwyższej krzywej obojętności możliwej do osiągnięcia
przy danym ograniczeniu budżetowym

Punkt równowagi konsumenta – punkt styczności linii

budżetowej z najwyżej położoną, możliwą do osiągnięcia
krzywą obojętności

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

32/34

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Równowaga (optimum) konsumenta

E

Q

Y

Q

x

Punkt optimum

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

33/34

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Równowaga (optimum) konsumenta

Warunki spełnione w punkcie optimum:

MSS

XY

=

=

P

X

P

Y

UM

X

UM

Y

W punkcie optimum nachylenie krzywej obojętności jest takie same

jak nachylenie linii budżetowej

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

34/34

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Równowaga (optimum) konsumenta

II Prawo Gossena

Maksymalne zadowolenie (użyteczność) z konsumpcji dobra
X i Y konsument osiąga wówczas, gdy stosunek
użyteczności marginalnych dóbr zrównuje się z relacją ich
cen