UNIWERSYTET MEDYCZNY
IM. KAROLA MARCINKOWSKIEGO
W POZNANIU

KATEDRA BIOLOGII
I PARAZYTOLOGII LEKARSKIEJ

ZESZYT
DO ĆWICZEŃ

PARAZYTOLOGIA
LEKARSKA

DLA STUDENTÓW FARMACJI

Anna C. MAJEWSKA

Piotr NOWOSAD

WYDANIE III

Poznań – 2009

Copyright © 2009, by Anna C. Majewska, Piotr Nowosad
Copyright © 2009, by Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego

w Poznaniu

AUTORZY:

Prof. dr hab. Anna C. Majewska

Dr Piotr Nowosad

OPRACOWANIE GRAFICZNE:

Katedra Biologii i Parazytologii Lekarskiej

Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

ISBN 978-83-7597-043-2

WYDAWNICTWO NAUKOWE UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO
im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
ul. Bukowska 70, 60-812 Pozna

ń

Ark. wyd. 3,2. Ark. druk. 5,3.
Wydanie III zmienione. Format B5. Zam. nr 22/09.
Przygotowano w sierpniu 2009 r.

3

SPIS TREŚCI

PRZEDMOWA

5

ĆWICZENIE 1:

Nauka mikroskopowania

7

ĆWICZENIE 2:

Przywry (część I)

11

ĆWICZENIE 3:

Przywry (część II)

15

ĆWICZENIE 4:

Tasiemce (część I)

19

ĆWICZENIE 5:

Tasiemce (część II)

23

ĆWICZENIE 6:

Nicienie (część I)

27

ĆWICZENIE 7:

Nicienie (część II)

31

ĆWICZENIE 8:

Nicienie (część III)

35

ĆWICZENIE 9:

Pierwotniaki (część I)

39

ĆWICZENIE 10:

Pierwotniaki (część II)

43

ĆWICZENIE 11:

Pierwotniaki (część III)

47

ĆWICZENIE 12:

Pierwotniaki (część IV)

53

ĆWICZENIE 13:

Pajęczaki i owady

57

Słownik polsko-łaciński nazw stosowanych do opisu rysunków

61

Karta zaliczenia ćwiczeń

64

PRZEDMOWA

5

PRZEDMOWA

Kurs parazytologii lekarskiej realizowany jest w naszej Katedrze na

zajęciach praktycznych (ćwiczenia), poprzedzonych prezentacjami mul-
timedialnymi. Dla zredukowania czasu przeznaczonego na prelekcje,
a poświęcenia większości czasu na zajęcia praktyczne, opracowaliśmy
niniejszy Zeszyt do ćwiczeń oraz Przewodnik do ćwiczeń.

W Przewodniku, który nie jest obowiązkowy, zamieściliśmy kom-

pendium podstawowych informacji o biologii i diagnostyce laboratoryjnej
pasożytów człowieka, podstawowe terminy parazytologiczne oraz zestaw
pytań i odpowiedzi z uzasadnieniami, które mimo że nie pokrywają cało-
ści materiału, to jednak umożliwiają lepszą orientację w poziomie trudno-
ści sprawdzianu zaliczeniowego i charakterze zadań testowych.

Zeszyt do ćwiczeń, stanowiący pewną całość z Przewodnikiem, jest

formą syllabusa, czyli programu nauczania, który w miarę precyzyjnie
określa wiedzę i umiejętności, jakie student powinien zdobyć w trakcie
kursu parazytologii. Drugie wydanie Zeszytu opracowaliśmy zgodnie
z realizacją programu ćwiczeń dla studentów farmacji. Na początku każ-
dego ćwiczenia umieszczono w ramce informacje, które opisują zakres
wiadomości, jakie będą wymagane od studenta po zakończeniu zajęć.
W celu ułatwienia prowadzenia notatek w trakcie prelekcji oraz za-
pamiętania materiału teoretycznego wprowadziliśmy na końcu ćwiczeń
tabele, które należy wypełnić. Kolejność ćwiczeń ułożono kierując się
stopniem trudności obserwacji (od obiektów nie wymagających dużych
powiększeń, a kończąc na obiektach obserwowanych pod mikroskopem),
a także biotopem pasożytów:
Ćwiczenie 1. związane jest z nauką mikroskopowania i wykonywania
dokumentacji obserwowanych obiektów.
Ćwiczenie 2. i 3. dotyczy przywr pasożytujących u człowieka.
Ćwiczenie 4. i 5. dotyczy tasiemców pasożytujących u człowieka.
Ćwiczenie 6. - 8. dotyczy nicieni pasożytujących u człowieka.
Ćwiczenie 9. – 12. dotyczy pasożytniczych pierwotniaków człowieka.
Ćwiczenie 13. obejmuje stawonogi (pajęczaki i owady) pasożytujące na
człowieku, które mogą być jednocześnie przenosicielami (wektorami) lub
żywicielami pasożytniczych pierwotniaków i helmintów.

W programie zajęć, przed każdym sprawdzianem, są przewidziane

również repetytoria z zakresu tematyki ćwiczeń poprzedzających kolo-
kwium. Uważamy, że tabelki zamieszczone na końcu każdego ćwiczenia
będą przydatne w opanowaniu materiału teoretycznego.

6

PRZEDMOWA

Ćwiczenia z parazytologii oparte są na materiałach oryginalnych

(utrwalone i barwione preparaty mikroskopowe oraz preparaty makro-
skopowe pasożytów i żywe pasożyty z hodowli in vitro). Zeszyt do ćwi-
czeń został opracowany z myślą o usprawnieniu obserwacji mikroskopo-
wych i prowadzeniu dokumentacji cech istotnych dla rozpoznawania pa-
sożytów. Załączone na końcu zeszytu nazewnictwo polsko-łacińskie sta-
nowić będzie pomoc w opisywaniu rysunków wykonywanych przez stu-
denta.

Zaliczenie ćwiczeń uzyskuje się na podstawie sumy punktów uzys-

kanych z trzech sprawdzianów cząstkowych oraz punktów uzyskanych za
przygotowanie i przedstawienie prezentacji z zakresu tematyki ekologicz-
nej. O szczegółowej tematyce prezentacji, jak również o regulaminie za-
jęć laboratoryjnych studenci zostaną poinformowani na pierwszych zaję-
ciach w Katedrze.

Mamy nadzieję, że nowe wydanie materiałów do ćwiczeń z parazy-

tologii zapozna studentów naszej Uczelni z najważniejszymi elementami
biologii układu pasożyt-żywiciel i laboratoryjnej diagnostyki parazytolo-
gicznej. Sądzimy, że studenci akademii medycznej, niezależnie od kie-
runku studiów, powinni posiadać wiedzę dotyczącą różnorodności paso-
żytów i ich cyklów rozwojowych, epidemiologii i profilaktyki chorób
pasożytniczych, a także podstawowej diagnostyki. Zakładamy, że wiedza
zdobyta na tych zajęciach zostanie wykorzystana w szerzeniu oświaty
zdrowotnej.

A. C. Majewska i P. Nowosad

ĆWICZENIE 1

7

ĆWICZENIE 1:
NAUKA MIKROSKOPOWANIA

Efekt końcowy:

PREPARATY:

1. Fasciola hepatica – postać dojrzała, układ pokarmowy.
2. Trypanosoma brucei gambiense – stadia trypomastigota w rozmazie krwi

barwionym metodą Giemsy.

3. Plasmodium sp. – stadia schizogonii w rozmazie krwi barwionym metodą

Giemsy.

4. Entamoeba sp. – żywe trofozoity.

Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:

opanować podstawową terminologię parazytologiczną;

opanować umiejętność posługiwania się sprzętem do prowadze-
nia obserwacji mikroskopowej;

opanować technikę prowadzenia dokumentacji obserwacji mi-
kroskopowych (schematyczny rysunek z zachowaniem propor-
cji, dokładny opis obserwowanych elementów);

pamiętać, że prawidłowa identyfikacja gatunku pasożyta wy-
maga znajomości charakterystycznych cech budowy (preparaty
barwione) lub kształtu i sposobu poruszania (preparaty przyży-
ciowe).

8

ĆWICZENIE 1

Rysunek 1:

Fasciola hepatica – postać dojrzała, układ pokarmowy.

W narysowane poniżej kontury wrysuj szczegóły budowy wewnętrznej.

ao - przyssawka gębowa

av - przyssawka brzuszna

s - otwór gębowy

p - gardziel

oe - przełyk

i - jelito

ĆWICZENIE 1

9

Rysunek 2: Trypanosoma sp. – stadia trypomastigota i Plasmodium sp. –

stadia schizogonii w rozmazie krwi.

Wrysuj komórki pasożytów (zachowując odpowiednią proporcję komórek paso-
żyta i czerwonych krwinek) i przyporządkuj im odpowiednie nazwy rodzajowe.

Wróć do Rysunków 1 - 2, sprawdź je i ewentualnie popraw.

Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, poproś o
pomoc prowadzącego zajęcia.

!

10

ĆWICZENIE 1

PODSTAWOWA TERMINOLOGIA PARAZYTOLOGICZNA
Czy wiesz co oznaczają poniższe terminy?
Uzupełnij poniższy wykaz prawidłowymi definicjami:

Żywiciel ostateczny

Żywiciel pośredni

Pasożyt fakultatywny

Pasożyt obligatoryjny

Pasożyt monokseniczny

Pasożyt polikseniczny

Pasożyt homokseniczny

Pasożyt heterokseniczny

Pasożyt typowy

Pasożyt przypadkowy

Występowanie kosmopolityczne

Występowanie endemiczne

Zoonoza

ĆWICZENIE 2

11

ĆWICZENIE 2:
PRZYWRY (CZĘŚĆ I)

Efekt końcowy:

PREPARATY:

1. Fasciola hepatica – postać dojrzała w formalinie.*
2. F. hepatica – postać dojrzała, układ rozrodczy.
3. F. hepatica – cerkarie w trzustko-wątrobie ślimaka Galba truncatula.*
4. Fasciolopsis buski – postać dojrzała.*
5. Skorupki ślimaków (Galba truncatula).*
6. Kasztany i orzechy wodne – w formalinie.*

*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole

Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:

podać cechy przywr;

opisać cykle życiowe Fasciola hepatica i Fasciolopsis buski;

przedstawić epidemiologię fasciolozy i fasciolopsozy;

przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych
gatunków pasożytów;

rozpoznawać morfologicznie podane wyżej przywry;

przedstawić materiał badań i metody stosowane dla rozpozna-
wania przywr.

12

ĆWICZENIE 2

Rysunek 1: Fasciola hepatica – postać dojrzała, układ rozrodczy.

W narysowany niżej kontur wrysuj brakujące szczegóły układu rozrodczego
i oznacz je odpowiednimi literami:

ag - przedsionek płciowy

o - jajnik

od - jajowód

oo. gM - ootyp i gruczoły Mehlisa

vi

-

żółtniki

dv - przewody żółtkowe

u - macica

t - jądra

ve - przewody wyprowadzające

vd - nasieniowód

Wróć do Rysunku 1, sprawdź i ewentualnie popraw.

Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.

!

ĆWICZENIE 2

13

M lub

P

Hm lub

Ht

Met

o

d

a

dia-

gn

ost

y

czn

a

Bio

top

D

roga

t

ransmisj

i

Pos

ta

ć

inwa

zyjna

Ż

y

w

iciel(e)

Gatune

k

pas

o

żyta

F

F

.

.

h

h

e

e

p

p

a

a

t

t

i

i

c

c

a

a

F

F

.

.

b

b

u

u

s

s

k

k

i

i

Tabela 1. Bi

ologiczna ch

arakterystyka paso

żytów

(g

łówne punkty). W czasie prelek

cji rozpoczynaj

ącej

ćwi

cze-

nie wype

łnij prawid

łowo tabelk

ę.

(M/P

= m

o

n

o

- lu

b

polikseniczn

y; Hm/Ht = h

o

mo- or

he

terokseniczny)

14

ĆWICZENIE 2

ĆWICZENIE 3

15

ĆWICZENIE 3:

PRZYWRY (CZĘŚĆ II)

Efekt końcowy:

PREPARATY:

1. Opisthorchis felineus - postać dojrzała.*
2. Clonorchis sinensis - postać dojrzała.
3. Dicrocoelium dendriticum - postać dojrzała.
4. Paragonimus westermani - postać dojrzała.*
5. Schistosoma mansoni - samiec i samica.*
6. Rak (Astacus) i krab (Eriocheir) - w formalinie.*

*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole

Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:

opisać cykle życiowe Clonorchis sinensis, Opisthorchis feli-
neus, Dicrocoelium dendriticum, Paragonimus westermani,
Schistosoma sp.;

przedstawić epidemiologię klonorchozy, opistorchozy, dikroce-
liozy, paragonimozy, schistosomozy;

przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;

rozpoznawać morfologicznie podane wyżej przywry;

przedstawić materiał badań i metody stosowane dla rozpozna-
wania przywr.

16

ĆWICZENIE 3

Rysunek 1: Postać dojrzała Opisthorchis felineus i Clonorchis sinensis.

W narysowane poniżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpo-
wiednimi literami.































i - jelito

rs - chwytnik nasienia

dex - przewód wydalniczy

vi - żółtniki

ag - przedsionek płciowy

u - macica

o - jajnik

t - jądra

od - jajowód

oo.gM. - ootyp i gruczołyMehlisa

ĆWICZENIE 3

17

Rysunek 2: Postać dojrzała Dicrocoelium dendriticum.

W narysowany poniżej kontur wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpo-
wiednimi literami:

i - jelito

dex - przewód wydalniczy

ag - przedsionek płciowy

t - jądra

o - jajnik

od - jajowód

oo. - ootyp

rs - chwytnik nasienia

vi

-

żółtniki

u - macica

Wróć do Rysunków 1 - 2, sprawdź je i ewentualnie popraw.

Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.

!

18

ĆWICZENIE 3

M lub

P

Hm lub

Ht

Met

o

d

a

dia-

gn

ost

y

czn

a

Bio

top

D

roga

t

ransmisj

i

Pos

ta

ć

inwa

zyjna

Ż

y

w

iciel(e)

Gatune

k

pas

o

żyta

C

C

.

.

s

s

i

i

n

n

e

e

n

n

s

s

i

i

s

s

O

O

.

.

f

f

e

e

l

l

i

i

n

n

e

e

u

u

s

s

D

D

.

.

d

d

e

e

n

n

d

d

r

r

i

i

t

t

i

i

c

c

u

u

m

m

P

P

.

.

w

w

e

e

s

s

t

t

e

e

r

r

m

m

a

a

n

n

i

i

Scistosoma

sp.

Tabela 1. Bi

ologiczna ch

arakterystyka paso

żytów

(g

łówne punkty). W czasie prelek

cji rozpoczynaj

ącej

ćwi

cze-

nie wype

łnij prawid

łowo tabelk

ę.

(M/P

= m

o

n

o

- lu

b

polikseniczn

y; Hm/Ht = h

o

mo- or

he

terokseniczny)

ĆWICZENIE 3

15

ĆWICZENIE 3:

PRZYWRY (CZĘŚĆ II)

Efekt końcowy:

PREPARATY:

1. Opisthorchis felineus - postać dojrzała.*
2. Clonorchis sinensis - postać dojrzała.
3. Dicrocoelium dendriticum - postać dojrzała.
4. Paragonimus westermani - postać dojrzała.*
5. Schistosoma mansoni - samiec i samica.*
6. Rak (Astacus) i krab (Eriocheir) - w formalinie.*

*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole

Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:

opisać cykle życiowe Clonorchis sinensis, Opisthorchis feli-
neus, Dicrocoelium dendriticum, Paragonimus westermani,
Schistosoma sp.;

przedstawić epidemiologię klonorchozy, opistorchozy, dikroce-
liozy, paragonimozy, schistosomozy;

przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;

rozpoznawać morfologicznie podane wyżej przywry;

przedstawić materiał badań i metody stosowane dla rozpozna-
wania przywr.

16

ĆWICZENIE 3

Rysunek 1: Postać dojrzała Opisthorchis felineus i Clonorchis sinensis.

W narysowane poniżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpo-
wiednimi literami.































i - jelito

rs - chwytnik nasienia

dex - przewód wydalniczy

vi - żółtniki

ag - przedsionek płciowy

u - macica

o - jajnik

t - jądra

od - jajowód

oo.gM. - ootyp i gruczołyMehlisa

ĆWICZENIE 3

17

Rysunek 2: Postać dojrzała Dicrocoelium dendriticum.

W narysowany poniżej kontur wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpo-
wiednimi literami:

i - jelito

dex - przewód wydalniczy

ag - przedsionek płciowy

t - jądra

o - jajnik

od - jajowód

oo. - ootyp

rs - chwytnik nasienia

vi

-

żółtniki

u - macica

Wróć do Rysunków 1 - 2, sprawdź je i ewentualnie popraw.

Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.

!

18

ĆWICZENIE 3

M lub

P

Hm lub

Ht

Met

o

d

a

dia-

gn

ost

y

czn

a

Bio

top

D

roga

t

ransmisj

i

Pos

ta

ć

inwa

zyjna

Ż

y

w

iciel(e)

Gatune

k

pas

o

żyta

C

C

.

.

s

s

i

i

n

n

e

e

n

n

s

s

i

i

s

s

O

O

.

.

f

f

e

e

l

l

i

i

n

n

e

e

u

u

s

s

D

D

.

.

d

d

e

e

n

n

d

d

r

r

i

i

t

t

i

i

c

c

u

u

m

m

P

P

.

.

w

w

e

e

s

s

t

t

e

e

r

r

m

m

a

a

n

n

i

i

Scistosoma

sp.

Tabela 1. Bi

ologiczna ch

arakterystyka paso

żytów

(g

łówne punkty). W czasie prelek

cji rozpoczynaj

ącej

ćwi

cze-

nie wype

łnij prawid

łowo tabelk

ę.

(M/P

= m

o

n

o

- lu

b

polikseniczn

y; Hm/Ht = h

o

mo- or

he

terokseniczny)

ĆWICZENIE 4

19

ĆWICZENIE 4:

TASIEMCE (CZĘŚĆ I)

Efekt końcowy:

PREPARATY:

1. Taenia saginata - strobila w formalinie.*
2. T. saginata - skoleks.*
3. T. saginata - proglotyd dojrzały.
4. T. saginata - proglotyd przejrzały.
5. T. saginata - proglotyd z układem wydalniczym.
6. T. solium - skoleks.*
7. T. solium - proglotyd przejrzały.
8. T. solium - larwa cysticerkus.*
9. T. saginata - larwa cysticerkus.*

10. Diphyllobothrium latum - proglotydy.

*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole

Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:

przedstawić cechy tasiemców;

opisać cykle życiowe Diphyllobothrium latum, Taenia saginata,
T. solium;

przedstawić epidemiologię teniozy wywoływanej przez Taenia
saginata i Taenia solium, difylobotriozy;

przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;

rozpoznawać morfologicznie wymienione wyżej tasiemce;

przedstawić materiał badań i metody stosowane dla rozpoz-
nawania tasiemczyc.

20

ĆWICZENIE 4

Rysunek 1: Skoleks i proglotydy Diphyllobothrium latum.

Oznacz elementy budowy wykazane w opisie:

b - bruzda czepna

dex - przewody wydalnicze

ag - przedsionek płciowy

t - jądra

vi

-

żółtniki

u - macica

Rysunek 2: Proglotyd dojrzały Taenia saginata.

W narysowany poniżej kontur wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpo-
wiednimi literami:

ag - przedsionek płciowy

t - jądra

dex - przewód wydalniczy

vd - nasieniowód

v - pochwa

oo. - ootyp

vi

-

żółtnik

o - jajnik

u - macica

ĆWICZENIE 4

21

Rysunek 3: Skoleksy i proglotydy przejrzałe T. saginata i T. solium.

W narysowane poniżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpo-
wiednimi literami.

a - przyssawka

un - haczyki

u - macica

Wróć do Rysunków 1 - 3, sprawdź je i ewentualnie popraw.

Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.

Taenia saginata

Taenia solium

!

22

ĆWICZENIE 4

M lub

P

Hm lub

Ht

Met

o

d

a

dia-

gn

ost

y

czn

a

Bio

top

D

roga

t

ransmisj

i

Pos

ta

ć

inwa

zyjna

Ż

y

w

iciel(e)

Gatune

k

pas

o

żyta

D

D

.

.

l

l

a

a

t

t

u

u

m

m

T

T

.

.

s

s

a

a

g

g

i

i

n

n

a

a

t

t

a

a

T

T

.

.

s

s

o

o

l

l

i

i

u

u

m

m

Tabela 1. Bi

ologiczna ch

arakterystyka paso

żytów

(g

łówne punkty). W czasie prelek

cji rozpoczynaj

ącej

ćwi-

czenie wype

łnij prawid

łowo tabelk

ę.

(M/P = m

o

n

o

-

lub p

o

liksenic

zny; Hm/H

t =

hom

o

-

or he

teroksenic

zny)

ĆWICZENIE 5

23

ĆWICZENIE 5:

TASIEMCE (CZĘŚĆ II)

Efekt końcowy:

PREPARATY:

1. Hymenolepis nana - proglotydy.
2. Dipylidium caninum - proglotyd.
3. D. caninum - strobila w formalinie.*
4. Echinococcus garnulosus - postać dojrzała.*
5. E. garnulosus - larwy w formalinie.*
6. E. garnulosus - protoskoleksy (piasek bąblowcowy).
7. E. multilocularis - postać dojrzała.*

*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole

Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:

przedstawić cechy tasiemców

opisać cykle życiowe Hymenolepis nana, Hymenolepis diminu-
ta, Dipylidium caninum, Echinococcus granulosus, Echinococ-
cus mltilocularis, Multiceps multiceps.

przedstawić epidemiologię dipylidiozy, hymenolepiozy, echi-
nokokozy

przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów

rozpoznawać morfologicznie wymienione wyżej tasiemce

przedstawić materiał badań i metody stosowane dla rozpo-
znawania tasiemczyc.

24

ĆWICZENIE 5

Rysunek 1: Skoleks, proglotydy dojrzałe i przejrzałe Hymenolepis nana.

W narysowane poniżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpo-
wiednimi literami.

s - skoleks

a - przyssawki

un. r - haczyki i ryjek

ag - przedsionek płciowy

pg - proglotyd przejrzały

u - macica

ov - jajo

Rysunek 2: Skoleks i proglotyd dojrzały Dipylidium caninum.

W narysowane poniżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpo-
wiednimi literami.

s – skoleks

oo - ootyp

a – przyssawki

u - macica

un. r - haczyki i ryjek

v - pochwa

pm - proglotyd dojrzały

vd - nasieniowód

o – jajnik

t - jądra

vi

–

żółtniki

ag - przedsionek płciowy

ĆWICZENIE 5

25

Rysunek 3: Strobila Echinococcus granulosus (A) i E. multilocularis (B).

W narysowane niżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpowied-
nimi literami:

A

B

Rysunek 4: Echinococcus granulosus – protoskoleksy.

Narysuj kilka protoskoleksów tasiemca według podanego niżej zarysuj i oznacz
w nich haki i przyssawki.

un - haki

a - przyssawki

Wróć do Rysunków 1 - 4, sprawdź je i ewentualnie popraw.

Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.

s - skoleks

a - przyssawka

un - haki

pi - proglotyd niedojrzały

pm - proglotyd dojrzały

pg - proglotyd przejrzały

u - macica

ag - przedsionek płciowy

!

26

ĆWICZENIE 5

M lub

P

Hm lub

Ht

Met

o

d

a

dia-

gn

ost

y

czn

a

Bio

top

D

roga

t

ransmisj

i

Pos

ta

ć

inwa

zyjna

Ż

y

w

iciel(e)

Gatune

k

pas

o

żyta

H

H

.

.

n

n

a

a

n

n

a

a

H

H

.

.

d

d

i

i

m

m

i

i

n

n

u

u

t

t

a

a

D

D

.

.

c

c

a

a

n

n

i

i

n

n

u

u

m

m

E

E

.

.

g

g

r

r

a

a

n

n

u

u

l

l

o

o

s

s

u

u

s

s

E

E

.

.

m

m

u

u

l

l

t

t

i

i

l

l

o

o

c

c

u

u

-

-

l

l

a

a

r

r

i

i

s

s

M

M

.

.

m

m

u

u

l

l

t

t

i

i

c

c

e

e

p

p

s

s

Tabela 1. Bi

ologiczna ch

arakterystyka paso

żytów

(g

łówne punkty). W czasie prelek

cji rozpoczynaj

ącej

ćwi

cze-

nie wype

łnij prawid

łowo tabelk

ę.

(M/P

= m

o

n

o

- lu

b

polikseniczn

y; Hm/Ht = h

o

mo- lub

he

terokseniczny)

ĆWICZENIE 6

27

ĆWICZENIE 6:
NICIENIE (CZĘŚĆ I)

Efekt końcowy:

PREPARATY:

1. Ascaris lumbricoides - postaci dojrzałe w formalinie.*
2. A. lumbricoides – przekrój poprzeczny.
3. Necator americanus - samiec.
4. N. americanus - samica.
5. Ancylostoma duodenale - samiec.*
6. A. duodenale - samica.*
7. Strongyloides stercoralis - larwa filariopodobna.*

*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole

Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:

przedstawić cechy nicieni;

opisać cykle życiowe Ascaris lumbricoides, Necator ame-
ricanus (Ancylostoma duodenale), Strongyloides stercoralis;

przedstawić epidemiologię askariozy, nekatoriozy i ancylosto-
mozy oraz strongyloidozy;

przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;

rozpoznawać morfologicznie wymienione wyżej nicienie;

przedstawić materiał badań i metody diagnostyczne stosowane
dla rozpoznawania zarażeń nicieniami.

28

ĆWICZENIE 6

Rysunek 1: Ascaris lumbricoides – przekrój poprzeczny przez ciało sa-
micy.

W narysowane poniżej kontury wrysuj szczegóły budowy wewnętrznej.

c - oskórek

h - hipoderma

m

-

mięśnie

ps - jama ciała

i - jelito

u - macica

od - jajowód

o - jajnik

przód ciała

tył ciała

ĆWICZENIE 6

29

Rysunek 2: Samica i samiec Necator americanus.

W narysowane niżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpowied-
nimi literami:

Wróć do Rysunków 1 - 2, sprawdź je i ewentualnie popraw.

Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.

cb - torebka gębowa

oe - przełyk

i - jelito

pa - otwór odbytowy

vu - ujście pochwy (wulwa)

bc - torebka kopulacyjna

sp - spikule

!

30

ĆWICZENIE 6

M lub

P

Hm lub

Ht

Met

o

d

a

dia-

gn

ost

y

czn

a

Bio

top

D

roga

t

ransmisj

i

Pos

ta

ć

inwa

zyjna

Ż

y

w

iciel(e)

Gatune

k

pas

o

żyta

A

A

.

.

l

l

u

u

m

m

b

b

r

r

i

i

c

c

o

o

i

i

d

d

e

e

s

s

N

N

.

.

a

a

m

m

e

e

r

r

i

i

c

c

a

a

n

n

u

u

s

s

A

A

.

.

d

d

u

u

o

o

d

d

e

e

n

n

a

a

l

l

e

e

S

S

.

.

s

s

t

t

e

e

r

r

c

c

o

o

r

r

a

a

l

l

i

i

s

s

Tabela 1. Bi

ologiczna ch

arakterystyka paso

żytów

(g

łówne punkty). W czasie prelek

cji rozpoczynaj

ącej

ćwi

cze-

nie wype

łnij prawid

łowo tabelk

ę.

(M/P

= m

o

n

o

- lu

b

polikseniczn

y; Hm/Ht = h

o

mo- lub

he

terokseniczny)

ĆWICZENIE 7

31

ĆWICZENIE 7:
NICIENIE (CZĘŚĆ II)

Efekt końcowy:

PREPARATY:

1. Trichuris trichiura - samica i samiec.
2. Enterobius vermicularis - samiec.*
3. E. vermicularis - samica.

*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole

Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:

przedstawić cechy nicieni;

opisać cykle życiowe Trichuris trichiura, Enterobius vermicu-
laris;

przedstawić epidemiologię enterobiozy i trichuriozy;

przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;

rozpoznawać morfologicznie wymienione wyżej nicienie;

przedstawić materiał badań i metody diagnostyczne stosowane
dla rozpoznawania zarażeń nicieniami przewodowymi.

32

ĆWICZENIE 7

Rysunek 1: Samica i samiec Trichuris trichiura.

W narysowane niżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpowied-
nimi literami:

st - otwór gębowy

oe - przełyk

i - jelito

pa - otwór odbytowy

sg - narządy rozrodcze

vu - ujście pochwy (wulwa)

c - kloaka

sp - spikula

ĆWICZENIE 7

33

Rysunek 2: Samica Enterobius vermicularis.

W narysowane niżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpowied-
nimi literami:

al - skrzydełka

ph - gardziel

oe - przełyk

i - jelito

pa - otwór odbytowy

u - macica

vu - ujście pochwy (wulwa)

Wróć do Rysunków 1 - 2, sprawdź je i ewentualnie popraw.

Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.

!

34

ĆWICZENIE 7

M lub

P

Hm lub

Ht

Met

o

d

a

dia-

gn

ost

y

czn

a

Bio

top

D

roga

t

ransmisj

i

Pos

ta

ć

inwa

zyjna

Ż

y

w

iciel(e)

Gatune

k

pas

o

żyta

T

T

.

.

t

t

r

r

i

i

c

c

h

h

i

i

u

u

r

r

a

a

E

E

.

.

v

v

e

e

r

r

m

m

i

i

c

c

u

u

l

l

a

a

r

r

i

i

s

s

Tabela 1. Bi

ologiczna ch

arakterystyka paso

żytów

(g

łówne punkty). W czasie prelek

cji rozpoczynaj

ącej

ćwi

cze-

nie wype

łnij prawid

łowo tabelk

ę.

(M/P

= m

o

n

o

- lu

b

polikseniczn

y; Hm/Ht = h

o

mo- lub

he

terokseniczny)

ĆWICZENIE 8

35

ĆWICZENIE 8:
NICIENIE (CZĘŚĆ III)

Efekt końcowy:

PREPARATY:

1. Trichinella spiralis - postaci dojrzałe - preparaty barwione.
2. T. spiralis - larwy otorbione w mięśniu - preparat barwiony.
3. T. spiralis - izolowane larwy - preparat barwiony.
4. Wuchereria bancrofti - mikrofilaria w rozmazie krwi - preparat barwiony.*

*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole

Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:

opisać cykle życiowe Trichinella sp., Wuchereria bancrofti,
Brugia malayi, Loa loa, Onchocerca volvulus, Dracunculus me-
dinensis, Dioctophyma renale;

przedstawić epidemiologię trichinellozy, wuchereriozy, brugio-
zy, loaozy, onchocerkozy, drakunkulozy, dioktofymozy;

przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;

rozpoznawać morfologicznie wymienione wyżej nicienie;

przedstawić materiał badań i metody diagnostyczne stosowane
dla rozpoznawania inwazji nicieni płynów ustrojowych i tkanek.

36

ĆWICZENIE 8

Rysunek 1: Larwy otorbione Trichinella spiralis w mięśniu poprzecznie
prążkowanym.

W narysowane niżej kontury wrysuj pasożyty i oznacz odpowiednimi literami:

A - włókna mięśniowe

B - torebka łącznotkankowa

C - larwa T. spiralis

ĆWICZENIE 8

37

Rysunek 2: Mikrofilaria Wuchereria bancrofti w rozmazie krwi.

Oznacz prawidłowo na schemacie elementy budowy larwy:

Wróć do Rysunków 1 - 2, sprawdź je i ewentualnie popraw.

Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.

A – pochewka

D - otwór wydalniczy

B – kolec

E - komórka wydalnicza

C - pierścień nerwowy

F - komórki płciowe

G - otwór odbytowy

!

38

ĆWICZENIE 8

M lub

P

Hm lub

Ht

Met

o

d

a

dia-

gn

ost

y

czn

a

Bio

top

D

roga

t

ransmisj

i

Pos

ta

ć

inwa

zyjna

Ż

y

w

iciel(e)

Gatune

k

pas

o

żyta

T

T

r

r

i

i

c

c

h

h

i

i

n

n

e

e

l

l

l

l

a

a

s

s

p

p

.

.

W

W

.

.

b

b

a

a

n

n

c

c

r

r

o

o

f

f

t

t

i

i

B

B

.

.

m

m

a

a

l

l

a

a

y

y

i

i

L

L

.

.

l

l

o

o

a

a

O

O

.

.

v

v

o

o

l

l

v

v

u

u

l

l

u

u

s

s

D

D

.

.

m

m

e

e

d

d

i

i

n

n

e

e

n

n

s

s

i

i

s

s

D

D

.

.

r

r

e

e

n

n

a

a

l

l

e

e

Tabela 1. Bi

ologiczna ch

arakterystyka paso

żytów

(g

łówne punkty). W czasie prelek

cji rozpoczynaj

ącej

ćwi

cze-

nie wype

łnij prawid

łowo tabelk

ę.

(M/P

= m

o

n

o

- lu

b

polikseniczn

y; Hm/Ht = h

o

mo- lub

he

terokseniczny)

ĆWICZENIE 9

39

ĆWICZENIE 9:
PIERWOTNIAKI (CZĘŚĆ I)

Efekt końcowy:

PREPARATY:

1. G. intestinalis - cysty barwione hematoksyliną lub trichromem.
2. G. intestinalis - żywe trofozoity z hodowli in vitro.
3. G. intestinalis - trofozoity barwione hematoksyliną lub trichromem.
4. Trichomonas sp. - trofozoity barwione hematoksyliną.
5. Cryptosporidium parvum - oocysty barwione metodą Ziehl-Neelsena.*
6. Cyclospora cayetanensis - oocysty barwione safraniną i błękitem metyleno-

wym.*

*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole

Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:

opisać cykle rozwojowe Giardia intestinalis, Trichomonas va-
ginalis, Dientamoeba fragilis, Cryptosporidium parvum, Cyclo-
spora cayetanensis;

opisać zwięźle niepatogeniczne pierwotniaki przewodu pokar-
mowego;

przedstawić epidemiologię giardiozy, dientamebozy, trichomo-
nozy, kryptosporydiozy, cyklosporozy;

przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;

rozpoznawać wyżej wymienione gatunki i różnicować je z in-
nymi pierwotniakami tej samej grupy;

przedstawić materiał badań i metody stosowane dla roz-
poznawania pierwotniaków jelitowych i układu moczowo-
płciowego.

40

ĆWICZENIE 9

Rysunek 1: Cysta Giardia intestinalis.

Wrysuj i oznacz następujące elementy komórkowe:

c - cytoplazma

ca

-

ściana cysty

n - jądro komórkowe

e - endosom (kariosom)

cf - ciałka sierpowate

a - aksonemy

Rysunek 2: Trofozoit Giardia intestinalis

Wrysuj i oznacz następujące elementy komórkowe:
f - wici
r - rizoplast
cb - ciałko podstawowe (kinetosom)
n - jądro komórkowe
e - endosom (kariosom)
a - aksonemy centralne
cm - ciałka pośrodkowe
ac - tarcza przyssawkowa

ĆWICZENIE 9

41

Rysunek 3: Trofozoit Trichomonas sp.

Wrysuj i oznacz następujące elementy komórkowe:

n - jądro komórkowe

cb - ciałko podstawowe (kinetosom)

ap - aparat parabazalny

f - wici

mu - błona falująca

co - kosta

ax - aksostyl

Wróć do Rysunków 1 - 3, sprawdź je i ewentualnie popraw.

Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.

!

42

ĆWICZENIE 9

M lub

P

Hm lub

Ht

Met

o

d

a

dia-

gn

ost

y

czn

a

Bio

top

D

roga

t

ransmisj

i

Pos

ta

ć

inwa

zyjna

Ż

y

w

iciel(e)

Gatune

k

pas

o

żyta

G

G

.

.

i

i

n

n

t

t

e

e

s

s

t

t

i

i

n

n

a

a

l

l

i

i

s

s

T

T

.

.

v

v

a

a

g

g

i

i

n

n

a

a

l

l

i

i

s

s

D

D

.

.

f

f

r

r

a

a

g

g

i

i

l

l

i

i

s

s

C

C

.

.

p

p

a

a

r

r

v

v

u

u

m

m

C

C

.

.

h

h

o

o

m

m

i

i

n

n

i

i

s

s

C

C

.

.

c

c

a

a

y

y

e

e

t

t

a

a

n

n

e

e

n

n

s

s

i

i

s

s

Tabela 1. Bi

ologiczna ch

arakterystyka paso

żytów

(g

łówne punkty). W czasie prelek

cji rozpoczynaj

ącej

ćwi

cze-

nie wype

łnij prawid

łowo tabelk

ę.

(M/P

= m

o

n

o

- lu

b

polikseniczn

y; Hm/Ht = h

o

mo- lub

he

terokseniczny)

ĆWICZENIE 10

43

ĆWICZENIE 10:
PIERWOTNIAKI (CZĘŚĆ II)

Efekt końcowy:

PREPARATY:

1. T. brucei gambiense - stadia trypomastigota w rozmazie krwi barwionym

metodą Giemsy.

2. T. cruzi - stadia amastigota w mięśniu sercowym.*
3. T. cruzi - stadia trypomastigota w rozmazie krwi barwionym metodą Giem-

sy.

4. T. cruzi - stadia epimastigota barwione metodą Giemsy.
5. Leishmania tropica - stadia promastigota barwione metodą Giemsy.

*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole

Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:

opisać cykle rozwojowe Trypanosoma brucei gambiense, T. b.
rhodesiense, T. cruzi, Leishmania donovani, L. tropica, L. bra-
ziliensis;

przedstawić epidemiologię trypanosomozy afrykańskiej, trypa-
nosomozy amerykańskiej, leiszmaniozy trzewnej, leiszmaniozy
skórnej, leiszmaniozy śluzówkowo-skórnej;

przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;

rozpoznawać wyżej wymienione pasożyty;

przedstawić materiał badań i metody stosowane dla rozpozna-
wania wiciowców krwi i tkanek.

44

ĆWICZENIE 10

Rysunek 1: Trypanosoma brucei gambiense (A) i T. cruzi (B) - stadia
trypomastigota w rozmazie krwi.

Wrysuj komórki pasożyta (zachowując odpowiednią proporcję komórek pasoży-
ta i czerwonych krwinek) i oznacz następujące elementy komórkowe:

n - jądro komórkowe

cb - kinetosom (ciałko podstawowe)

k - kinetoplast

f - wić

mu - błona falująca

ĆWICZENIE 10

45

Rysunek 2: Trypanosoma cruzi - stadium epimastigota (A) i Leishmania
tropica - stadium promastigota (B) - w preparacie z hodowli.

Narysuj komórki pasożyta i oznacz następujące elementy komórkowe:

n - jądro komórkowe

cb - ciałko podstawowe (kinetosom)

k - kinetoplast

f - wić

mu - błona falująca

A B

Wróć do Rysunków 1 - 3, sprawdź je i ewentualnie popraw.

Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.

!

46

ĆWICZENIE 10

M lub

P

Hm lub

Ht

Met

o

d

a

dia-

gn

ost

y

czn

a

Bio

top

D

roga

t

ransmisj

i

Pos

ta

ć

inwa

zyjna

Ż

y

w

iciel(e)

wekt

or

Gatune

k

pas

o

żyta

T

T

.

.

b

b

.

.

g

g

a

a

m

m

b

b

i

i

e

e

n

n

s

s

e

e

T

T

.

.

b

b

.

.

r

r

h

h

o

o

d

d

e

e

s

s

i

i

e

e

n

n

s

s

e

e

T

T

.

.

c

c

r

r

u

u

z

z

i

i

L

L

.

.

d

d

o

o

n

n

o

o

v

v

a

a

n

n

i

i

L

L

.

.

t

t

r

r

o

o

p

p

i

i

c

c

a

a

L

L

.

.

b

b

r

r

a

a

z

z

i

i

l

l

i

i

e

e

n

n

s

s

i

i

s

s

Tabela 1. Bi

ologiczna ch

arakterystyka paso

żytów

(g

łówne punkty). W czasie prelek

cji rozpoczynaj

ącej

ćwi

cze-

nie wype

łnij prawid

łowo tabelk

ę.

(M/P

= m

o

n

o

- lu

b

polikseniczn

y; Hm/Ht = h

o

mo- lub

he

terokseniczny)

ĆWICZENIE 11

47

ĆWICZENIE 11:
PIERWOTNIAKI (CZĘŚĆ III)

Efekt końcowy:

PREPARATY:

1. Entamoeba sp. - żywe trofozoity.
2. E. histolytica - trofozoity barwione trichromem.
3. E. histolytica - cysty barwione trichromem.
4. Naegleria fowleri - trofozoity barwione trichromem.
5. Balantidium coli - trofozoity barwione trichromem.

Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:

opisać cykle rozwojowe Entamoeba histolytica, Naegleria fow-
leri, Acanthamoeba spp., Isospora belli, Sarcocystis, Balanti-
dium coli;

przedstawić epidemiologię amebozy, negleriozy, akantamebo-
zy, izosporozy, sarkocystozy, balantidiozy;

przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;

rozpoznawać wyżej wymienione gatunki i różnicować je z in-
nymi pierwotniakami tej samej grupy;

przedstawić materiał badań i metody stosowane dla rozpozna-
wania wymienionych pierwotniaków.

48

ĆWICZENIE 11

Rysunek 1: Trofozoity Entamoeba histolytica.

Wrysuj i oznacz następujące elementy komórkowe:

n - jądro komórkowe

e - endosom

k - chromatyna brzeżna

en - endoplazma

ec - ektoplazma

p - pseudopodium

er - wakuola trawienna (erytrocyt)

ĆWICZENIE 11

49

Rysunek 2: Cysty Entamoeba histolytica/E. dispar.

Wrysuj i oznacz następujące elementy komórkowe:

n - jądro komórkowe

e - endosom

k - chromatyna brzeżna

cc - ciałka chromatoidalne

vi - wodniczka jodofilna

50

ĆWICZENIE 11

Rysunek 3: Naegleria fowleri - trofozoity:

Przyjmując narysowany zarys pełzaka za wzór wielkości, narysuj 2 trofozoity
i oznacz następujące elementy komórkowe:

n - jądro komórkowe

e - endosom (kariosom)

vp - wodniczka tętniąca

en - endoplazma

ec - ektoplazma

p - pseudopodium.

ĆWICZENIE 11

51

Rysunek 4: Trofozoit Balantidium coli.

Wrysuj i oznacz następujące elementy komórkowe:
ma

-

makronukleus

mi

-

mikronukleus

c - rzęski

cs - cytostom

cph - cytofarynks

cp - cytopyge

vp - wodniczka tętniąca

vn - wodniczka trawienna

Wróć do Rysunków 1 - 4, sprawdź je i ewentualnie popraw.

Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.

!

52

ĆWICZENIE 11

M lub

P

Hm lub

Ht

Met

o

d

a

dia-

gn

ost

y

czn

a

Bio

top

D

roga

t

ransmisj

i

Pos

ta

ć

inwa

zyjna

Ż

y

w

iciel(e)

Gatune

k

pas

o

żyta

E

E

.

.

h

h

i

i

s

s

t

t

o

o

l

l

y

y

t

t

i

i

c

c

a

a

N

N

.

.

f

f

o

o

w

w

l

l

e

e

r

r

i

i

A

A

c

c

a

a

n

n

t

t

h

h

a

a

m

m

o

o

e

e

b

b

a

a

s

s

p

p

.

.

I

I

s

s

o

o

s

s

p

p

o

o

r

r

a

a

b

b

e

e

l

l

l

l

i

i

S

S

a

a

r

r

c

c

o

o

c

c

y

y

s

s

t

t

i

i

s

s

B

B

.

.

c

c

o

o

l

l

i

i

Tabela 1. Bi

ologiczna ch

arakterystyka paso

żytów

(g

łówne punkty). W czasie prelek

cji rozpoczynaj

ącej

ćwi

cze-

nie wype

łnij prawid

łowo tabelk

ę.

(M/P

= m

o

n

o

- lu

b

polikseniczn

y; Hm/Ht = h

o

mo- lub

he

terokseniczny)

ĆWICZENIE 12

53

ĆWICZENIE 12:
PIERWOTNIAKI (CZĘŚĆ IV)

Efekt końcowy:

PREPARATY:

1. Plasmodium bergei - stadia schizogonii krwinkowej w rozmazie krwi bar-

wionym metodą Giemsy.

2. P. vivax, P. ovale, P. falciparum - stadia schizogonii krwinkowej w rozma-

zie krwi barwionym metodą Giemsy.*

3. Toxoplasma gondii - trofozoity w rozmazie wysięku do jamy otrzewnowej

barwione metodą Giemsy.

4. T. gondii - cysty w skrawkach mózgowia barwione metodą Giemsy.

*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole

Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:

opisać cykle rozwojowe Plasmodium spp., Toxoplasma gondii;

znać biotopy gatunków mikrosporydiów pasożytujących u czło-
wieka;

przedstawić epidemiologię malarii, toksoplazmozy, mikrospo-
rydiozy;

przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;

rozpoznawać wyżej wymienione pasożyty;

przedstawić materiał badań i metody stosowane dla rozpozna-
wania sporowców, mikrosporydiów i orzęsków tkanek i płynów
ustrojowych.

54

ĆWICZENIE 12

Rysunek 1: Stadia schizogonii krwinkowej Plasmodium sp. w rozmazie
krwi.

Wrysuj i oznacz poszczególne stadia schizogonii krwinkowej. Zachowaj odpo-
wiednią proporcję komórek pasożyta i czerwonych krwinek (na rysunku w po-
staci kółek):

ĆWICZENIE 12

55

Rysunek 2: Cysta Toxoplasma gondii w skrawku mózgowia myszy.

Rysując bradyzoity w cyście zachowaj odpowiednią proporcję.

Rysunek 3: Trofozoity Toxoplasma gondii w rozmazie wysięku do jamy
otrzewnowej myszy.

Przyjmując narysowany zarys trofozoitu za wzór wielkości narysuj kilka trofo-
zoitów i oznacz jądra komórkowe:

n - jądro komórkowe

Wróć do Rysunków 1 - 3, sprawdź je i ewentualnie popraw.

Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.

!

56

ĆWICZENIE 12

M lub

P

Hm lub

Ht

Met

o

d

a

dia-

gn

ost

y

czn

a

Bio

top

D

roga

t

ransmisj

i

Pos

ta

ć

inwa

zyjna

Ż

y

w

iciel(e)

Gatune

k

pas

o

żyta

P

P

.

.

m

m

a

a

l

l

a

a

r

r

i

i

a

a

e

e

,

,

P

P

.

.

v

v

i

i

v

v

a

a

x

x

,

,

P

P

.

.

o

o

v

v

a

a

l

l

e

e

,

,

P

P

.

.

f

f

a

a

l

l

c

c

i

i

p

p

a

a

r

r

u

u

m

m

T

T

.

.

g

g

o

o

n

n

d

d

i

i

i

i

m

m

i

i

k

k

r

r

o

o

s

s

p

p

o

o

r

r

y

y

d

d

i

i

a

a

Tabela 1. Bi

ologiczna ch

arakterystyka paso

żytów

(g

łówne punkty). W czasie prelek

cji rozpoczynaj

ącej

ćwi

cze-

nie wype

łnij prawid

łowo tabelk

ę.

(M/P

= m

o

n

o

- lu

b

polikseniczn

y; Hm/Ht = h

o

mo- lub

he

terokseniczny)

ĆWICZENIE 13

57

ĆWICZENIE 13
PAJĘCZAKI I OWADY

Efekt końcowy:

PREPARATY:

1. Argas reflexus - stadium nimfy.*
2. Ixodes ricinus - samica i samiec.*
3. Sarcoptes scabiei - postać dojrzała.*
4. Pediculus humanus - postać imago.*
5. Pthirus pubis - postać imago.*
6. Pchły - postać imago.*
7. Cimex lectularius – postać imago.*
8. Anopheles sp. - samica.*
9. Anopheles sp. – aparat gębowy samicy.

10. Culex sp. - samica.*
11. Culex sp. – aparat gębowy samicy.
12. Triatoma sp.- postać imago.

*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole

Po zako

ńczeniu ćwiczenia powinieneś:

opisać cykle rozwojowe Argas sp., Ixodes ricinus, Sarcoptes
scabiei, Pediculus sp., Pthirus pubis, Cimex lectularius, Pulex
irritans, Anopheles sp., Phlebotomus sp., Simulium sp., Glossi-
na palpalis;

przedstawić znaczenie epidemiologiczne wymienionych gatun-
ków stawonogów;

przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;

rozpoznawać wyżej wymienione pasożyty.

58

ĆWICZENIE 13

Rysunek 1: Przyporządkuj nazwy gatunkowe narysowanym niżej paję-
czakom.

...............................................

...............................................

...........................................................

ĆWICZENIE 13

59

Rysunek 2: Przyporządkuj prawidłowe nazwy gatunkowe narysowanym
niżej owadom bezskrzydłym.

...............................................

...............................................

...............................................

...............................................

60

ĆWICZENIE 13

Rysunek 3: Przyporządkuj prawidłowe nazwy gatunkowe narysowanym
poniżej owadom dwuskrzydłym.

.........................................

..............................................

...............................................

Wróć do Rysunków 1 - 3, sprawdź je i ewentualnie popraw.

Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.

!

NAZEWNICTWO POLSKO-ŁACIŃSKIE DO OPISÓW RYSUNKÓW

61

NAZEWNICTWO POLSKO-ŁACIŃSKIE
DO OPISÓW RYSUNKÓW

aksonema

- axonema

aksostyl

- axostylus

aparat parabazalny

- apparatus parabasalis

błona falująca

- membrana undulans

bruzda przylgowa

- bothrium

chromatyna brzeżna

- karyotheca

chwytnik nasienia

- receptaculum seminis

ciałko parabazalne

- corpusculum parabasale

ciałko podstawowe (= kinetosom)

- corpusculum basale

ciałko pośrodkowe

- corpusculum medianus

ciałko sierpowate

- corpusculum falciforme

cytofarynks

- cytopharynx

cytoplazma -

cytoplasma

cytostom

- cytostoma

ektoplazma -

ectoplasma

endoplazma

- endoplasma

endosom -

endosom

fibryla -

fibrylla

gardziel

- pharynx

gruczoł Mehlisa

- glandula Mehlisi

haczyk

- uncinus

hipoderma -

hypodermis

jajnik -

ovarium

jajo

- ovum

jajowód -

oviductus

jama ciała -

pseudocoel

jądro -

testis

jądro komórkowe

- nucleus

jelito -

intestinum

kinetoplast -

kinetoplast

kloaka

- cloaca

62

NAZEWNICTWO

POLSKO-ŁACIŃSKIE DO OPISÓW RYSUNKÓW

larwa

- larva

macica

- uterus

makronukleus

- macronucleus

mięsień -

musculus

narządy rozrodcze (układ rozrodczy)

- systema generativa

nasieniowód

- vas deferens

pseudopodium (nibynóżka)

- pseudopodium

odbyt -

anus

ootyp -

ootypus

oskórek -

cuticula

otoczka -

capsula

otwór gębowy

- stoma

otwór odbytowy

- porus analis

otwór wydalniczy

- porus excretorius

pęcherzyk nasienny

- vesicula seminalis

pochwa

- vagina

proglotyd

- proglottis

p. dojrzały

- p. matura

p. niedojrzały

- p. immatura

p. przejrzały

- p. gravida

przedsionek płciowy

- atrium genitale

przełyk -

oesophagus

przewód wydalniczy

- ductus excretorius

przewód wyprowadzający

- vas efferens

przewód żółtkowy

- ductus vitellarius

przyssawka -

acetabulum

p. gębowa

- a. orale

p. brzuszna

- a. ventrale

rizoplast

- rhizoplastos

ryjek

- rostellum

rzęska -

cilium

skoleks

- scolex

skrzydełko (oskórkowe nicieni)

- ala

spikula -

spiculum

torebka gębowa

- capsula buccalis

torebka kopulacyjna

- bursa copulatrix

NAZEWNICTWO POLSKO-ŁACIŃSKIE DO OPISÓW RYSUNKÓW

63

ujście pochwy (= żeński otwór płciowy) -

vulva

wić

- flagellum

wodniczka tętniąca

- v. pulsans

wodniczka trawienna

- v. nutrativa

żółtnik -

vitellarium

64

KARTA

ZALICZEŃ ĆWICZEŃ

Imię i nazwisko studenta .......................................................................

Nr grupy studenckiej

..........................................

Data Nr

Temat

ćwiczenia

Podpis

1 Nauka mikroskopowania

2 Przywry (część I)

3 Przywry (część II)

4 Tasiemce (część I)

5 Tasiemce (część II)

Test z zakresu ćwiczeń 1 - 5

6 Nicienie (część I)

7 Nicienie (część II)

8 Nicienie (część III)

Test z zakresu ćwiczeń 6 - 8

9 Pierwotniaki (część I)

10 Pierwotniaki (część II)

11 Pierwotniaki (część III)

12 Pierwotniaki (część IV)

13 Pajęczaki i owady

Test z zakresu ćwiczeń 9 - 13