made by koperek©

PROGRAM



Rudimenta Latinitatis – podręcznik;



trzy deklinacje;



sześd czasów w stronie czynnej;

Alfabet łacioski zawiera 24 litery, jest podstawą alfabetów wszystkich języków europejskich.
W zasadzie nie różni się zbyt dużo od alfabetu polskiego, nie ma w nim tylko zmiękczeo typu „ś”, „d”
oraz kilku liter:

K

funkcję „k” pełni litera „c”

przed a, o, u  czytana jako „k”

np. Cato, konsul, cum

przed e, i, ae, oe  czytana jako „c”

np. Cicero, Caesar, circus

J

funkcję „j” pełni litera „i”

np., iaceo, Iulia

W

funkcję „w” pełni litera „u”

w odpowiednich złożeniach

qu

– [kv] , np. aqua [akva]

gu

– [gv], np. lingua [lingva]

su

– [sv], np. consuedudo [konsvetudo]

Oprócz tego w złożeniach „

th

” (np. theatrum) i „

ph

” (np. philosophus) „h” jest nieme.

Istnieją również tzw.

DYFTONGI

, czyli pojedyncze samogłoski (na ogół długie) o zmiennym przebiegu

artykulacji, co sprawia, że ucho ludzkie słyszy dwa dźwięki, mimo że są one zespolone niejako
w jeden i mają właściwości pojedynczej samogłoski. Są to:

- ae  czytane jako "e”
- oe  czytane jako "e”
- au  czytane jako "au”
- eu  czytane jako "eu”

erudio, erudire, erudivi, eruditum

– byd wykształconym

eklektyzm

(gr. ἐκλεκτικός  wybierający) - łączenie niejednorodnych elementów, pochodzących

z różnych stylów lub doktryn w jedną całośd

made by koperek©

AKCENT

w łacinie pada na drugą sylabę od kooca. Nieliczne wyjątki, które akcentuje się na sylabę

ostatnią,

powstały

w

wyniku apokopy ostatniej

sylaby

w

wyrazie

trzysylabowym.

Wyrazy

te

to: abhinc, adhuc, istinc.

W

pozostałych

przypadkach

akcent

w języku

łacioskim uzależniony jest od iloczasu. Działa tu tak zwane prawo przedostatniej sylaby
(łac. lex paenultimae syllabae), które stanowi, że:



jeśli przedostatnia sylaba wyrazu jest długa (z natury lub pozycji), akcent pada na nią;



w przeciwnym wypadku akcent pada na trzecią sylabę od kooca.

Podział samogłosek:



Samogłoski długie (łac. vocales productae): ā, ē, ī, ō, ū

(akcent pada ZAWSZE tylko na nie)



Samogłoski krótkie (łac. vocales correptae): ă, ĕ, ĭ, ŏ, ŭ

PRZYPADKI

Rzeczowniki łacioskie, podobnie jak polskie, mogą występowad w trzech rodzajach (

genera

), męskim

(

masculinum

), żeoskim (

femininum

), oraz nijakim (

neutrum

). W dwóch liczbach (

numeri

):

pojedynczej (

singularis

) i mnogiej (

pluralis

). Odmieniają się przez sześd przypadków (

casi

): mianownik

(

nominativus

), dopełniacz (

genetivus

), celownik (

dativus

), biernik (

accusativus

), narzędnik

(

ablativus

), wołacz (

vocativus

).

NOMINATIVUS (PODAJE SŁOWNIK)

kto ? co ?

GENETIVUS (PODAJE SŁOWNIK)

kogo ? czego ? czyj ? czyja ? czyje?

DATIVUS

komu? czemu? dla kogo?

ACCUSATIVUS

kogo? co?

ABLATIVUS

z/o kim? czym? gdzie? kiedy?

LOCATIVUS

o!

DEKLINACJA I

Do deklinacji I należą głównie rzeczowniki rodzaju żeoskiego zakooczone w Nom Sg na -a. Koocówki
fleksyjne deklinacji I to:

Singularis

Pluralis

Nom.

-

ā

-

ae

Gen.

-

ae

-

arum

Dat.

-

ae

-

is

Acc.

-

am

-

as

Abl.

-

a

-

is

Voc.

-

ă

-

ae

Np.

schola, - ae
vita, - ae
via, - ae
terra, - ae
tabula, - ae
fabula, - ae

magistra, - ae
domina, - ae
amica, - ae
puella, - ae
ancilla, - ae

(niewolniczka)

made by koperek©

Bardzo łatwo zauważyd związki między poszczególnymi przypadkami. Na przykład:

Nom Sg/Pl = Voc Sg/Pl
Gen Sg = Nom Pl
Gen Sg = Dat Sg
Dat Pl = Abl Pl

Deklinacji nie ulegają jedynie rzeczowniki, lecz także przymiotniki. Każdy przymiotnik dostosowuje
się jednak do rzeczownika w rodzaju, przypadku i liczbie, jest to jedna ze złotych zasad łaciny,
tzw zgodnośd przymiotników. W wiekszości przypadków przymiotnik przyjmie taką samą koocówkę
jak rzeczownik (aqua clara, feminae bonae, mensarum alteaurm), jednak są przymiotniki, które mają
własną deklinacje.

WYJĄTKI

W pierwszej deklinacji jest parę wyjątków. Są to rzeczowniki rodzaju męskiego zakooczone w nom sg
na a. Rzeczowników tych jest niewiele. Najczęściej spotykane to nazwy zawodów
(

poeta, agricola, nauta

) lub narodowości (

persa

). Odmieniają się jak rzeczowniki rodzaju żeoskiego,

pierwszej deklinacji, jednak gdy połączone są z przymiotnikami, przymiotniki te odmieniają się
według deklinacji II.