made by koperek©

LES GLOSES

– najstarsze zabytki języka francuskiego; rodzaj słowników, komentarzy do tekstu.



glossarium

- list of words with their definitions and/or other annotations



glossa

*łac.+ - obsolete or foreign word that requires explanation”), from Ancient

Greek γλῶσσα (glossa,“tongue”).

We Francji były dwa rodzaje les gloses:



romaosko – łacioskie



łaciosko – germaoskie

Francja dzieliła się na dwie strefy językowe:

a)

na południu –

langue d'oïl

[podgrupa dialektów romaoskich, występujących

w północnej Francji na Wyspach Normandzkich oraz w Walonii (Belgia)]:



francuski,



angevin,



burginiooski,



szampaoski,



franc-comtois,



gallo,



lotaryoski,



normandzki



auregnais,



guernésiais,



jèrriais,



sercquiais,



pikardyjski,



poitevin-saintongeais,



walooski.

b)

na północy –

langue d'oc

(język oksytaoski (occitan / lenga d'òc, okcytaoski),

w Polsce częściej nazywany językiem prowansalskim, należy do grupy romaoskiej
języków indoeuropejskich. Język oksytaoski jest blisko spokrewniony z językiem
katalooskim, z którym tworzy diasystem oksytanoromaoski. Często i bezpodstawnie
bywa uznawany za dialekt języka francuskiego i nazywany patois.



gaskooski (zawierający w sobie także bearnés i aranés) na zachodzie,



langwedocki i prowansalski na południu,



limuzyoski, owerniacki i vivaroaupenc na północy.

Okres świetności lenga d'òc przypada na wieki XII i XIII, kiedy to był głównym

językiem liryki średniowiecznej, językiem trubadurów.

made by koperek©

Dawny język francuski nazywany był

LINGUA ROMANA RUSTICA

(francuska łacina wiejska).

Składał się częściowo z łaciny ludowej, języka galów i języka germaoskiego. W tekstach można
spotkad francuskie wyrazy zlatynizowane, np.



rauba – robe;



soniare – curare (fr. take care);

Les glosses de Rechenâu

to komentarze do wuglaty w języku romaoskim.

Do dzisiaj zachowały się tylko dwa rękopisy, oba wykonane na polecenie Karola Wielkiego.
Jeden z nich zawiera 1200 haseł, drugi 84 hasła.

TEXT

(fr.) -->

TEXTUM

(łac.) - dzieło doskonałe i nieskooczone; pojęcie stosowane jedynie

w odniesieniu do Biblii.

Mnisi średniowieczni przepisywali teksty antyczne. Zachowało się niewiele

AUTOGRAFÓW

,

czyli tekstów pisanych własnoręcznie przez autora lub pod jego nadzorem. Kopiści natomiast
poczyniali sobie z pismami całkiem swobodnie, dlatego egzemplarze, które mamy dzisiaj
do dyspozycji, wcale nie muszą byd wierne oryginałowi.

Les glosses de Cassel

zawierają 265 haseł. Odnosiły się do życia codziennego, napisane

w języku romaoskim, tłumaczonym na germaoski.

Pierwszym tekstem, napisanym w języku francuskim były

Przysięgi Strasbourskie

(fr. Serments

de Strasbourg, łac. Sacramenta Argentariae) - złożona w Strasburgu, 14 lutego 842 r. przez
Ludwika Niemieckiego i Karola Łysego przeciw ich starszemu bratu, cesarzowi Lotarowi. Tekst
przysięgi strasburskiej jest najstarszym zachowanym świadectwem języków francuskiego i
niemieckiego. Ostatecznie pokój z Lotarem zawarto w Verdun w 843 roku, a dziedzictwo Karola
Wielkiego zostało podzielone na trzy części.

NITHARD (ok. 790-845) wnuk Karola Wielkiego z nieprawego łoża (matka - Berta, ojciec - Angilbert
opat St. Riquer), autor dzieła Historiarum libri quattuor opisującego historię paostwa Franków lat
814-843, był świadkiem tego wydarzenia i zaznaczył, że przysięgę złożono w dwóch językach
które historycy określili jako starofrancuski i starogórnoniemiecki.

Znaczenie historyczne przysięgi strasburskiej jest mniejsze niż traktatu z Verdun (843),
który kooczy wrogośd trzech braci i zakreśla kształt Europy na następne wieki.

Przysięgi Strasbourskie nie są jednak tekstem literackim. Pierwszymi tego typu dziełami są:



Sequence de St. Eulalie, przypuszczalnie napisana pomiędzy 881 i 882. Jest to
29 linijkowa adaptacja hymnu Prudencjusza ze zbioru Peristephanon Liber (utwór III);



Le Sermon sur Jonas (kazanie o Jonaszu) napisane tzw.

notami tyrooskimi

(posługujący się wieloma skrótami system szybkiego pisania, który pojawił się
w ostatnich latach republiki rzymskiej. Jak pisze Swetoniusz w „Żywotach sławnych
mężów”, opracował je Tullius Tiro (Tyron), sekretarz Marka Tulliusza Cycerona
(106-43 przed Chr.). By móc wiernie notowad mowy swego pryncypała Tyron wymyślił
rodzaj współczesnej stenografii. Specjalne skróty zastosowane przez Tyrona nazwano

made by koperek©

notami tyrooskimi. Istnieje również wersja przypisująca wynalezienie systemu
szybkiego pisania – a tym samym i skrótów – poecie Enniusowi. System Tyrona zyskał
wielką popularnośd, posługiwali się nim pisarze zapisujący mowy urzędników
występujących na zebraniach ludowych i w senacie, mowy, w których poruszano
kwestie prawne i które niejednokrotnie same stawały się podstawą dla nowych praw.
Pisarzy owych, z racji posługiwania się przez nich notami tyrooskimi zwano
notariuszami).

W 813r. wydano zarządzenie, według którego wszystkie kazania miały byd głoszone w lingua
romana rustica.