Islam a demokracja

O demokracji (każdy z nas czytał to już milion razy... ale jakby ktoś zapomniał to

przypominam ;] )-

Termin powstał w V w.p.n.e . na terenie greckich miast-państw (polis). Termin oczywiście oznacza

władzę ludu (demos-lud, kratos-wladza), Na terenie polis małe społeczności podejmowały decyzję

w sprawach ważnych zbiorowo. Na początku demokracja była bezpośrednia.

Obecnie demokracja opanowuje większość świata, różne kultury. Obecna demokracja jest pośrednia

lub przedstawicielska.

Ważne daty dla demokracji:

•

XIV w – Marsyliusz z Padwy sformułował zasady demokracji reprezentatywnej

•

XVII w – J.J. Rosseau „Umowa społeczna” - dzieło przeciwstawiające się monarchii.

Podwaliny demokracji przedstawicielskiej

•

XIX w. – J.S. Mill pierwszy sformułował zasady demokracji liberalnej

•

1789r. - Wielka Rewolucja Francuska – wolność, równość, braterstwo

•

1787r. - konstytucja USA – pierwsza demokratyczna konstytucja. A. Lincoln „demokracja to

rząd ludu, dla ludu i przez lud”

Wspólne cechy demokracji przedstawicielskiej:

•

nieskrępowana rywalizacja polityczna

•

odpowiedzialność i kontrola nad władzą wykonawczą

•

ochrona praw demokratycznych

Według R .Dahla demokracja to – wybrany rząd, wolne i uczciwe wybory, wolność sumienia, słowa

i prasy, prawo dorosłych do przeciwstawiania się rządowi oraz kandydowania na stanowiska

rządowe

R. Dahl uznał również, że w większości państw na świecie nie ma warunków, by demokracja się

przyjęła.

Dwa najważniejsze kierunki rozwoju ostatnich dekad XX wieku:

•

demokratyzacja

•

odnowa religijna

Przejawy demokratyzacji krajów bliskowschodnich :

•

wybory parlamentarne w Jordanii – 1989 rok

•

wybory parlamentarne w zjednoczonym Jemenie – 1993 rok

•

wybory parlamentarne w Algierii - 1991 rok

•

wybory parlamentarne w Maroko – 1993 rok

•

wybory parlamentarne w Mauretanii – 1992 rok

Dlaczego demokracja nie pasuje do islamu :

Demokracja to ukształtowany naród i autonomia jednostek – kraje islamskie są słabo ukształtowane

pod tym względem. Państwa arabskie po upadku kolonializmu były rządzone przez

charyzmatycznych przywódców (Naser (rządy autorytarno-populistyczne) w Egipcie, Bourgiba w

Tunezji itp.). Państwa arabskie pod ich rządami stałe się narodowe i nie wykształciły instytucji

demokratycznych. Zamiast autonomii jednostek powstawały asabija (wspólnoty oparte na więzi

religijnej lub rodzinnej). Wspólnoty te nie przekształciły się jednak w społeczeństwo, które byłoby

gotowe na demokratyzację.

Władza w krajach islamu traktowała lud patrymonialnie (rozdzielała dobra i liczyła na

wdzięczność) – to umacniało władzę rządów. Z czasem warunki ekonomiczne utrudniały tę formę

władzy przez co rządy zmuszone były do liberalizacji sfery ekonomicznej i politycznej swych

państw w latach 80 (Egipt, Jordania, Jemen (YEAH! MAN!)) Proces demokratyzacji uwypuklił się

po wojnie w zatoce perskiej ( 1990-1991 ). Przykładem takich przemian jest Arabia Saudyjska,

która była rządzona przez rodzinę Al'Sud. Po 30 latach obietnic w wyniku wojny w zatoce perskiej

powołali w końcu ciało konstytucyjne – Madżlis asz-Szura, które stanowiło zalążek parlamentu.

W okresie 1983-1993 2/3 krajów arabskich wprowadziło reformy, dzięki którym obywatele zaczęli

mieć wpływa na politykę państwa.

Przykłady państw, które wprowadziły lub przywróciły system wielopartyjny:

•

Egipt

•

Maroko

•

Mauretania

•

Algieria

•

Tunezja

•

Jordania

•

Liban

•

Sudan

•

Jemen

Trzy najbardziej autokratyczne państwa arabskie:

•

Syria

•

Irak

•

Libia

Liberalizacja władzy w państwach arabskich ma charakter obronny. Rządy autorytarne

wprowadzają częściową wolność dalej jednak trzymając władzę w swoich rękach i odpierając

opozycję wchłaniając ją i neutrlaizując.

Szura(konsultacja)- początki już w społeczeństwie beduinów. Szejchowie (wodzowi) musieli

konsultować ważne decyzję z notablami i starszyzną plemienną. Szura wymieniana jest dwukrotnie

w koranie (co ułatwia fundamentalistom przyjęcie nowej, demokratycznej formy wybierania swoich

reprezentantów w parlamencie). Według fundamentalistów szura jest podstawą jedynej, prawdziwej

demokracji.

alimamowie – uczeni, teolodzy-prawnicy. Stali na straży prawa w dawnych państwach islamskich,

również stanowili je.

madżlis as-szura – zgromadzenie konsultatywne

madżlis diwanijah – zgromadzenie doradcze (w Kuwejcie, składa się z przedstawicieli

najważniejszych rodzin

baj'a – akceptacja władzy przez poddanych i korporacje miejskie na drodze umowy lub kontraktu

mediacja – w państwach arabski od wieków spory rozwiązuje się na zasadzie mediacji

idżithad(niezależna opinia) – jeden z tradycyjnych elementów islamu, stanowi również podwaliny

demokracji arabskiej. Niegdyś piąte źródło prawa w islamie. Pozwalało prawnikom na

wykorzystywanie własnej, niezależnej opinii w ocenie sporów prawnych.

szajch al-islam – nadrzędny autorytet religijny, który mógł pozbawić księcia władzy

welajat-e-faigh – grupa uczonych prawników (alimamów), którzy przejęli władzę w Islamskiej

Republice Iranu... nie wiem kiedy, ale chyba dawno.

Cztery źródła praw w islamie:

•

koran

•

sunna

•

idżma (zgoda całego społeczeństwa, ale praktycznie to uzgodniona opinia prawników)

•

qijas (metoda porównawcza – szukanie analogi w koranie do rozwiązywania problemów

prawnych)

Państwa arabskie przez nieposiadanie wystarczających podstaw prawnych potrzebują alimów oraz

opinii społeczeństwa muzułmańskiego. Fundamentaliści krytykują prawodawstwo niewiązane z

koranem, przy czym sami używają do tego zasady idżithadu. (też tego nie rozumiem, araby są

pojebane) W strukturze państw islamu brakowało trójpodziału władzy – alimowie poprzez idżme

(powszechną akceptację) stanowili podstawy prawne.

Przykłady detronizacji sułtanów tureckich przez szajch al-islam:

•

Ibrahim (1648)

•

Mehmed IV (1687)

•

Ahmed III (1730)

•

Selima III (1807)

infitah – otwarcie systemu gospodarczego i politycznego w Egipcie (lata 70)

fatwa – orzeczenie prawne

Przyczyny rozpoczęcia procesu demokratyzacji państw arabskich:

•

kryzys gospodarczy trwający do dzisiaj (czego konsekwencją były pierwsze powszechne

wybory parlamentarne w Tunezji, Algierii i Jordanii – rozpoczęcie procesu liberalizacji na

skutek protestów ludności)

•

wojna w Zatoce Perskiej ( czego konsekwencją było powstanie Madżlis as-szura (1992) w

Arabii Saudyjskiej – quasi parlamentu oraz wprowadzeniu swobód osobistych takich jak

zakaz rewizji domów przez policje bez podstaw prawnych czy zakaz aresztowania ludności,

jeśli ta nie działa przeciw prawu oraz powstanie w 1993 Komitetu Obrony Praw Człowieka

na terenie Arabii Saudyjskiej, czego władze przez lata się wystrzegały)

mutachalif – określenie społeczeństwa jemeńskiego jako zacofane

talahum – konferencja plemienna

Według Antoszewskiego demokracja to rywalizacja polityczna, odpowiedzialność egzekutywy oraz

ochrona praw człowieka. W krajach arabskich żaden z tych czynników nie występuje w klasycznej

formie :

•

opozycja polityczna nie jest prawnie akceptowana

•

odpowiedzialność egzekutywy przed wyborcami nie istnieje w krajach autorytarnych,

patrymonialnych, które nadal występują w krajach islamu

•

poprzez negocjacje, ugode i klientelizm państwa arabskie obchodzą na około wykształcenie

się społeczeństwa obywatelskiego

Brak demokracji reprezentatywnej nie wyklucza występowania innych odmian demokracji:

•

Kuwejt i Libia – próby nawiązania do tradycyjnej demokracji bezpośredniej, greckiej

•

islam narzuca równe traktowanie wszystkich co wykształca podstawy demokracji społecznej

•

opozycja antyrządowa nosi znamiona demokracji ekonomicznej walcząc o równy stopień

zamożności

•

w krajach arabskich brakuje instytucji takich jak dobrze zorganizowany parlament, który

pozwoliłby na demokrację polityczną

•

brak demokracji politycznej widoczny jest na gruncie represji jakich doświadczają

opozycjoniści

Elementy świadczące o wkraczaniu demokracji do państw arabskich:

•

spełnione zostały formalne wymogi demokratyzacji – wzrost wykształcenia ludności,

zróżnicowanie ekonomiczne oraz przepływ informacji

•

trzy wskaźniki demokratyzacji państw islamu – formy retoryczne (używanie nomenklatury i

haseł demokratycznych), formy prawne (zapisane w konstytucjach swobody obywatelskie..

niestety nie zawsze przestrzegane ), formy instytucjonalne (mniej lub bardziej

demokratyczne wybory)

•

coraz większa świadomość ludności dotycząca ich praw i obowiązków co sprzyja

powstawaniu coraz liczniejszych ugrupowań i organizacji pozarządowych

•

demokracja wraz z religią staje się formą aktywności społecznej jak niegdyś nacjonalizm

•

coraz większe znaczenie demokracji w krajach bliskowschodnich wyraża się w roszczeniach

ludności o partycypację w polityce

Czy demokracja ma prawo bytu w islamie?

•

Obecnie odrzuca się wartości autorytarne wytworzone po zerwaniu z kolonializmem. Islam

oraz demokracja współdziałają w krajach bliskowschodnich by umocnić pozycję obu.

•

Wciąż nie wiadomo czy islam przyjmie europejski punkt widzenia na prawa człowieka,

który jest podstawą zachodniej demokracji.

•

Trudno narzucić jeden szablon prowadzenia polityki do każdej kultury. Tak samo jest z onz-

owską formułą praw człowieka

Czy istnieje możliwość syntezy zachodu z islamem oraz islamu z zachodem?

•

Na gruncie islamu taka synteza dokonuje się nieustannie

•

Proces globalizacji doprowadza do coraz większego poszanowania demokracji przez różne

kultury

•

Przykładem syntezy jest powiązanie przez islam zasad demokracji z zasadami koranu

•

Synteza dokonywać będzie się nieprzerwanie