6.11.2013 – historia starożytna powszechna – wykład

TEMAT: EGIPT W OKRESIE STAREGO I ŚREDNIEGO PAŃSTWA

I STARE PAŃSTWO (około 3000/2850-2250 r. p.n.e.; dynastie I-VI)

1. DZIELI SIĘ NA DWA PODOKRESY:

a) okres Tynicki: 3000/2850-2650 r. p.n.e. (około)
b) okres memficki: 2650-2250 r. p.n.e.

2. EPOKA TYRANÓW
Nowe państwo potrzebuje silnych władców będących również bezwzględnymi wojskowymi –
innymi słowy, tyranów. Tacy też byli pierwsi władcy tego okresu – świadczą o tym ich
tytulatura (imiona znaczące np. „wojownik”, „skorpion” czy „wąż”) oraz zabytki (np.
płaskorzeźby przedstawiające Narmera rozbijającego maczugą głowy przeciwników).

3. TRZY NAJWAŻNIEJSZE DLA MŁODEGO PAŃSTWA KWESTIE:

a) wojsko
b) administracja
c) propaganda, budowa wizerunku władcy; dwa elementy:

- mumia – proces mumifikacji był niesamowicie precyzyjny (dzięki czemu Egipcjanie

znali dobrze anatomię, a więc mogli zajmować się zaawansowaną chirurgią) i miał
charakter religijny.

Jak to robiono? Na wolnym powietrzu, w pobliżu rzeki ustawiano stół „sekcyjny”
i kapłani w strojach liturgicznym zabierali się do pracy;
1) otwieranie czaszki, wymywanie i suszenie
2) tułów – robiono rozcięcie w okolicach lewej pachy (najczęściej), wyjmowano
wnętrzności (zostawiano serce – to w nim według Egipcjan mieścił się rozum),
które były chowane osobno
3) całość wkładano na około 40 dni do sody oczyszczonej w celu odwodnienia i
zmiękczenia tkanek (dzięki czemu nie występował „uśmiech pośmiertny”)
4) wypełniano ciała sianem/trocinami/kamieniami, a w przypadku bogaczy
tkaninami nasączonymi odpowiednimi miksturami
5) zaszywano, czasami do oczodołów wkładano szklane oczy
6) ciało myto, nasączano miksturami, zawijano – mumia gotowa.
Po co to robiono? Egipcjanie wierzyli, że po śmierci dusza ulatuje z ciała, ale ma
obowiązek zajmować się sprawami ziemskimi. Żeby wrócić potrzebowała ciała i
to ciała, które mogła rozpoznać. Gdy zmarłych chowano w piaskach pustyni,
problem nie istniał, bo piasek konserwuje, ale pochówek w budowlach wymagał
przeprowadzenia zabiegu mumifikacji.

- piramida – budowane od czasów III dynastii, konkretnie od faraona Dżesera,

pierwotnie w formie postawionych jedna na drugiej mastab (piramida schodkowa;
Imhotep); jako materiału używano miękkich wapieni, a później piaskowców, brak zaprawy
murarskiej; budowane były w trakcie przestoju w pracach rolniczych, robotnicy dostawali

za swoją pracę wynagrodzenie; oprócz piramidy w „kompleksie” były również świątynie i
inne miejsca kultu.

Dlaczego spełniały funkcje propagandowe? Piramidy stały na lewym brzegu Nilu,
dokładnie naprzeciw miasta Memfis (notabene, po mieście tym pozostała kupka
kamieni, a „cmentarz” jak stał, tak stoi). Nekropolia była więc stale obecna w
życiu miasta. Była w niej też „obecna” dusza faraona „odwiedzającego” swoje
państwo. Wierzono bowiem, że faraon nawet z zaświatów wpływa na to, co
dzieje się w Egipcie. W dodatku zza rzeki dochodził do Memfis ciągły śpiew
kapłanów odprawiających modły w świątyniach, a zachodzące słońce oświetlało
piramidy „od tyłu” – a faraon był przecież uznawany za wcielenie boga słońca lub
za jego syna.

Taki hieroglif

oznaczał słowo „promień”, więc kształt piramidy ma większy

sens, to nie tylko wytwór wyobraźni architekta.
Piramida była więc sposobem na pokazanie ludowi mocy i potęgi faraona.

4. KRYZYS
Zanim nastał czas Średniego Państwa w Egpicie zaczyna dziać się źle. Ogólny kryzys
powoduje osłabienie monarchii, upadek autorytetu władzy.
Jest to tak zwany I OKRES PRZEJŚCIOWY (2250-2050 r. p.n.e.; dynastie VII-X)

II ŚREDNIE PAŃSTWO (ok. 2050-1778 r. p.n.e.; dynastie XI i XII)

1. SILNE DYNASTIE – WAŻNI WŁADCY:

Mentuhotep I

XI DYNASTIA

Antef I
Antef II
Antef III
Mentuhotep II
Mentuhotep III
Amenemhat I

XII DYNASTIA

Amenemhat II
Amenemhat III
Amenemhat IV
Senuseret I
Senuseret II
Senuseret III
Sobeknefrure

2. OKRES KLASYCZNY, OKRES ODBUDOWY PAŃSTWA, OKRES EKSPANSJI EGIPTU
Następuje stabilizacja państwa, odbudowa, Egipt odżywa i zaczyna ekspansje w sposób
metodyczny i szczegółowo zaplanowany. Oprócz względów gospodarczych ważne są też
względy strategiczne – bogacący się Egipt zaczyna być łakomym kąskiem dla państw
wschodnich, więc stara się „zablokować” możliwą agresję zajmując jak najwięcej terenu

dzisiejszego Izraela czy Syrii. Po prostu tam, w terenie górzystym, łatwiej było zatrzymać
wroga z dala od bogactw faraonów.

EKSPANSJA EGIPTU

POŁUDNIE – DZISIEJSZY SUDAN

WSCHÓD – PUSTYNIE WSCHODNIA,

PÓŁWYSEP SYNAJ, DZISIEJSZY IZRAEL,

PALESTYNA

1. kamień

1. kamień (również kamienie szlachetne)

2. złoto

2. miedź (na narzędzia i ozdoby)

3. drewno (na przykład heban)

3. drewno (cedr libański)

4.

niewolnicy

(służący

raczej

celom

rekreacyjnym – na przykład do wachlowania
bogatych Egipcjan w czasie upałów)

4. pachnidła, zioła – ważny element dla
żyjących i nieżyjących Egipcjan, dla higieny i
medycyny (robili np. „tabletki” do ssania na
ból zębów)