Biologia i Ekologia

Temat

ć

wiczenia: Budowa wybranych organizmów

ż

ywych – budowa

tkanek ro

ś

linnych

Cze

ść

praktyczna

W klasycznym uj

ę

ciu tkanka to zespół komórek o wspólnym pochodzeniu, bliskiej

lokalizacji, podobnej budowie i specjalizuj

ą

cych si

ę

w pełnieniu podobnych funkcji.

Za najwa

ż

niejsz

ą

przyczyn

ę

ewolucyjnego ró

ż

nicowania si

ę

tkanek, a tak

ż

e organów ro

ś

linnych,

botanicy uznaj

ą

„wyj

ś

cie” plechowców (

ś

ci

ś

lej glonów) ze

ś

rodowiska wodnego i zasiedlanie l

ą

du.

Adaptacja do nowych warunków

ż

ycia odbywała si

ę

stopniowo i dotyczyła:

1. Budowy anatomicznej, zwi

ą

zanej z wytwarzaniem tkanek przystosowanych do pełnienia

okre

ś

lonych funkcji

ż

yciowych, których „zacz

ą

tki” posiadały ju

ż

glony.

2. Budowy morfologicznej, zwi

ą

zanej z formowaniem si

ę

organów wegetatywnych (łodyg, li

ś

ci,

korzeni) i generatywnych (zal

ąż

ków, nasion, kwiatów i owoców).

3. Fizjologii, głównie procesów rozmna

ż

ania i rozwoju prowadz

ą

cych przede wszystkim

do uniezale

ż

nienia rozmna

ż

ania płciowego od

ś

rodowiska wodnego.

Wła

ś

ciwe tkanki pojawiły si

ę

po raz pierwszy u psylofitów. Psylofity (dzisiaj całkowicie wymarłe)

były pierwszymi ro

ś

linami l

ą

dowymi. Pełni

ę

rozwoju tkanki osi

ą

gn

ę

ły u współczesnych ro

ś

lin

naczyniowych. Jednak proces ich formowania rozpocz

ą

ł si

ę

ju

ż

w karbonie, około 320 mln lat

temu i trwa do dnia dzisiejszego.

Cel

ć

wiczenia:

Zapoznanie si

ę

z budow

ą

tkankow

ą

ro

ś

lin z uwzgl

ę

dnieniem wpływu czynników

ś

rodowiskowych.

Wyposa

ż

enie stanowiska:

- mikroskopy ,

- preparaty trwałe tkanek ro

ś

linnych,

- szkiełka podstawowe i nakrywkowe,

- palniki gazowe,

- bibuła filtracyjna, woda destylowana,

- pipety, no

ż

yki.

Materiały:

- zeszyt A4 gładki, ołówek, gumka, długopis,

- li

ść

moczarki kanadyjskiej.

Przebieg

ć

wiczenia

Wszystkie preparaty ogl

ą

da

ć

pod mikroskopem w powi

ę

kszeniu 100- 400 razy. .

Zadanie 1. Merystem wierzchołkowy, na przykładzie sto

ż

ka wzrostu łodygi bobu – przekrój

podłu

ż

ny ogl

ą

dany pod mikroskopem w powi

ę

kszeniu 10x10.

- Wykona

ć

rysunek i zaznaczy

ć

: merystem wierzchołkowy, zawi

ą

zki li

ś

ci, zawi

ą

zki p

ą

czków

bocznych, li

ś

cie okrywaj

ą

ce sto

ż

ek wzrostu.

Zadanie 2. Tkanka przewodz

ą

ca, na przykładzie łodygi dyni.

- Wykona

ć

rysunek zaznaczaj

ą

c: komórki drewna, łyka i kambium (miazg

ę

twórcz

ą

), oraz wi

ą

zki

przewodz

ą

ce (w przypadku przekroju przez łodyg

ę

, tak

ż

e: epiderm

ę

, kor

ę

pierwotn

ą

z kolenchym

ą

i mi

ę

kiszem, i walec osiowy). Zwróci

ć

uwag

ę

na ró

ż

nice mi

ę

dzy komórkami drewna

i wyja

ś

ni

ć

ich znaczenie funkcjonalne.

Zadanie 3. Tkanka wzmacniaj

ą

ca – sklerenchyma (włókna) w łodydze lnu.

- Zidentyfikowa

ć

podstawowe elementy budowy łodygi (patrz zad. 2). Odszuka

ć

włókna

sklerenchymy (w warstwie łyka) i zwróci

ć

uwag

ę

na grubo

ść

ich

ś

cian komórkowych. Wykona

ć

i opisa

ć

2 rysunki: przekrój przez łodyg

ę

i włókna sklerenchymy.

Zadanie 4. Tkanka korkowa, przetchlinka w perydermie, na przykładzie bzu.

- Wykona

ć

rysunek zaznaczaj

ą

c: warstwy felogenu, komórki korka tworz

ą

ce peryderm

ę

i przetchlink

ę

w perydermie.

- Jak

ą

funkcj

ę

pełni

ą

przetchlinki ? (porówna

ć

z aparatami szparkowymi).

Zadanie 5. Epiderma z włoskami rozgał

ę

zionymi (kutnerowatymi), na przykładzie li

ś

cia

dziewanny.

- Wykona

ć

i opisa

ć

rysunek włoska kutnerowatego wraz z widocznymi fragmentami blaszki

li

ś

ciowej.

- Jakie znaczenie przystosowawcze ma kutner utworzony z g

ę

sto rozmieszczonych na li

ś

ciu

włosków?

Zadanie 7. Li

ść

ro

ś

liny nagozal

ąż

kowej na przykładzie igły sosny.

- Wykona

ć

rysunek przekroju poprzecznego igły sosny zaznaczaj

ą

c: skórk

ę

, hypoderm

ę

, aparaty

szparkowe (w zagł

ę

bieniach) z komorami powietrznymi, mi

ę

kisz asymilacyjny z przewodami

ż

ywicznymi, walec osiowy z dwoma wi

ą

zkami przewodz

ą

cymi (rozpozna

ć

komórki drewna i łyka)

i poło

ż

on

ą

mi

ę

dzy wi

ą

zkami tkank

ę

transfuzyjn

ą

.

- Jakie elementy budowy li

ś

cia sosny decyduj

ą

o jego charakterze kseromorficznym, czyli

o przystosowaniu do oszcz

ę

dnej gospodarki wod

ą

?

Zadanie 8. Li

ść

ro

ś

liny okrytozal

ąż

kowej dwuli

ś

ciennej na przykładzie li

ś

cia jabłoni – przekrój

poprzeczny przez blaszk

ę

li

ś

ciow

ą

z ogonkiem

- Wykona

ć

rysunek li

ś

cia zaznaczaj

ą

c: skórk

ę

z aparatami szparkowymi, mi

ę

kisz asymilacyjny

(palisadowy i g

ą

bczasty) i wi

ą

zk

ę

przewodz

ą

c

ą

otoczon

ą

tkank

ą

wzmacniaj

ą

c

ą

. Porówna

ć

budow

ę

skórki po obu stronach blaszki. Powi

ą

za

ć

obserwowane struktury z poznanymi funkcjami

li

ś

cia.

Zadnie 9. Li

ść

ro

ś

liny okrytozal

ąż

kowej jednoli

ś

ciennej na przykładzie li

ś

cia moczarki kanadyjskiej

i kosa

ć

ca (irysa).

- Wykona

ć

preparat przy

ż

yciowy li

ś

cia moczarki w kropli wody i narysowa

ć

zaobserwowane

tkanki. Preparaty przy

ż

yciowe wykonuje si

ę

na szkiełku podstawowym (w kropli spłaszczonej).

Na odtłuszczone szkiełko podstawowe (wyj

ę

te z alkoholu, dokładnie wytarte i trzykrotnie

przeci

ą

gni

ę

te nad płomieniem palnika) nale

ż

y nanie

ść

najpierw kropl

ę

jałowej wody destylowanej,

a nast

ę

pnie pobrany fragment li

ś

cia umie

ś

ci

ć

w tej kropli. Cało

ść

nakry

ć

szkiełkiem nakrywkowym.

Nadmiar płynu osusza si

ę

bibuł

ą

filtracyjn

ą

. Preparaty przy

ż

yciowe nale

ż

y ogl

ą

da

ć

bezpo

ś

rednio

po przygotowaniu,

ż

eby nie dopu

ś

ci

ć

do przeschni

ę

cia materiału. Najlepsz

ą

jako

ść

uzyskuje si

ę

przy preparatach cienkich, blisko brzegu kropli.

- Wykona

ć

rysunek li

ś

cia kosa

ć

ca (irysa) zaznaczaj

ą

c: skórk

ę

z aparatami szparkowymi, mi

ę

kisz

asymilacyjny, wi

ą

zki przewodz

ą

ce, tkank

ę

wzmacniaj

ą

c

ą

.

- Porówna

ć

budow

ę

tkankow

ą

li

ś

ci ro

ś

lin nagozal

ąż

kowych i okrytozal

ąż

kowych. Jaki jest

mechanizm funkcjonowania aparatów szparkowych?

Literatura do

ć

wicze

ń

:

1. Pałczy

ń

ski A., Podbielkowski Z., Polakowski B. Botanika. PWN, Warszawa 1994, str. 82-

110 (tkanki).

2. Solomon, Berg, Martin, Villee. Biologia, MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1996,

str. 680-728 (tkanki i organy ro

ś

linne).

3. Szweykowska A., Szweykowski J., Botanika, cz.1, Morfologia, PWN, Warszawa 1998, str.

122-142.