1

Grafika inżynierska

5. Odwzorowywanie obiektów na

płaszczyźnie rysunku

Z geometrycznego punktu widzenia otaczające nas przedmioty (obiekty) są

przeważnie trójwymiarowe, tj. mają długość, wysokość i szerokość. Ryso-

wanie punktów oraz obiektów liniowych i płaskich jest względnie łatwe.

Trudności powstają przy rysowaniu brył (obiektów trójwymiarowych) na

płaszczyźnie dwuwymiarowej.
Współcześnie w rysunku technicznym, np. maszynowym, stosuje się przede

wszystkim dwie metody rysowania przedmiotów trójwymiarowych:


metodę rzutowania aksonometrycznego,



metodę rzutowania prostokątnego.

Przedstawianie — termin odpowiadający dawnym określeniom: rysowanie,

odwzorowywanie, odzwierciedlanie.
Obiekt — dowolny przedmiot rzeczywisty lub wyobrażony, przedstawiany na

płaszczyźnie rysunku.
Metody rzutowania — sposoby graficznego przedstawiania obiektów na

płaszczyźnie rysunku, opisane w normie.
Rzut — graficzne przedstawienie przedmiotu, wykonane wg określonej meto-

dy rzutowania, opisanej w normie.
Rzutowanie — czynności rysunkowe prowadzące do otrzymania rzutu opisa-

nego w normie, spełniające wymagania przyjętej metody rzutowania.
Rzut aksonometryczny — poglądowe przedstawienie trójwymiarowego

przedmiotu w jednym rzucie, dające jego trójwymiarowe wyobrażenie i speł-

niające wymagania opisanej metody rzutowania aksonometrycznego.

Rzut prostokątny — dwuwymiarowe przedstawienie trójwymiarowego przed-

miotu, wykonane wg zasad rzutowania prostokątnego, które nie oddaje jego

trójwymiarowej budowy.
Płaszczyzna rysunku — płaszczyzna nośnika informacji technicznej (np.

arkusza papieru, kalki technicznej), na której jest przedstawiony rysowany

obiekt.
Płaszczyzna rzutu — część płaszczyzny rysunku, na którą jest rzutowany

przedmiot.
Linia rzutowania — rzeczywista linia prosta łącząca element obiektu (np.

punkt) z płaszczyzną rzutu.
Obserwator — osoba kierująca wzrok w stronę rzutowanego obiektu i płasz-

czyzny rzutu w sposób opisany w normie, w zakresie przyjętej metody rzuto-

wania.
Kierunek obserwacji — umowna linia prosta łącząca oko obserwatora z rzu-

towanym obiektem lub płaszczyzną rzutu, pod kątem określonym w przyjętej

metodzie rzutowania.
Identyfikator — przedmiot lub symbol graficzny, np. literowy, będący znakiem

rozpoznawczym.
Identyfikacja — ustalenie tożsamości określonego elementu, np. rzutu,

z identyfikatorem.
Widok — rzut obrazujący zewnętrzne zarysy przedmiotu.
Rzut główny — rzut przedstawiający przedmiot widziany z przodu; widok

z przodu.

W rysunku technicznym zaleca się następujące aksonometrie (PN-EN ISO

5456-3):

1. Rzuty aksonometryczne

a) izometryczną — rzut w izometrii,
b) dimetryczną — rzut w dimetrii,
c) ukośną — rzut ukośny.

Przykłady brył rzutowanych w izometrii

1. Rzuty aksonometryczne

Przykłady brył rzutowanych w aksonometrii ukośnej

1. Rzuty aksonometryczne

Rzuty aksonometryczne odzwierciedlają przedmiot w sposób poglądowy,

wyraźny i czytelny, również dla człowieka nie znającego zasad rysunku

technicznego. Sporządzenie jednak takiego rzutu, szczególnie rysunku

przedmiotu o złożonych kształtach, jest bardzo pracochłonne, wymaga czasu

i sporych umiejętności. Z tych m.in. powodów w technice mają zastosowanie

rysunki wykonane wg metody rzutowania prostokątnego.

2. Rzuty prostokątne

Warunkiem tej metody rzutowania jest

zachowanie kątów prostych między prostą

rzutującą, płaszczyzną rzutu (rzutnią) oraz

między dodatkowymi płaszczyznami rzutu.

2. Rzuty prostokątne

2. Rzuty prostokątne

2

2. Rzuty prostokątne

Obecnie powszechnie stosowanym sposobem odwzorowywania przedmio-

tów w rysunku technicznym jest rzutowanie prostokątne wg metody

pierwszego kąta (PN-EN ISO 5456-2).

3. Rzutowanie obiektów wg metody pierwszego kąta

Prostopadłościan rzutni

Polega ono na wyznaczaniu rzutów prostokątnych przedmiotu na wzajemnie

prostopadłych rzutniach przy założeniu, że obiekt rzutowany znajduje się

między obserwatorem i rzutnią.

Umowny prostopadłościan rzutów rozwija się do układu płaskiego w nastę-

pujący sposób:

3. Rzutowanie obiektów wg metody pierwszego kąta

Uzyskanie rzutów metodą pierwszego kąta jest możliwe również przez obra-

canie przedmiotu o kąt 90 .

3. Rzutowanie obiektów wg metody pierwszego kąta

Rzutowanie tą metodą różni się od metody poprzedniej tym, że rzutnia znaj-

duje się między obserwatorem a przedmiotem.

4. Rzutowanie obiektów wg metody trzeciego kąta

Prostopadłościan rzutni

Dopuszczane jest dowolne rozmieszczenie rzutów na jednym arkuszu lub

oddzielnych arkuszach, pod warunkiem, że na rzucie głównym będą

umieszczone strzałki z symbolami pisanymi małymi literami, identyfikujące

odpowiedni kierunek rzutowania, a pozostałe rzuty będą oznaczone wielkimi

literami alfabetu (identyfikator), umieszczonymi nad rzutem, po jego lewej

stronie.

5. Rzutowanie identyfikowane strzałkami

Rzutowanie prostokątne z lustrzanym odbiciem jest przedstawieniem rysun-

kowym, w którym obrazowany przedmiot jest reprodukcją obrazu w lustrze

umieszczonym równolegle do płaszczyzn poziomych tego przedmiotu.

6. Rzutowanie prostokątne z lustrzanym odbiciem

6. Rzutowanie prostokątne z lustrzanym odbiciem

Na opracowaniu rysunkowym (oprócz metody rzutowania identyfikowanego

strzałkami) należy umieścić odpowiedni symbol graficzny.

7. Symbole graficzne identyfikujące metody rzutowania

Oznaczenie metod rzutowania: a) wg metody pierwszego kąta,

b) wg metody trzeciego kąta, c) z lustrzanym odbiciem

3



Przed przystąpieniem do rzutowania przedmiotu należy go dokładnie

obejrzeć ze wszystkich stron oraz ustalić, która z nich jest geometrycznie

najbardziej urozmaicona. Ta właśnie strona powinna być uznana jako

przednia, czyli przeznaczona do odwzorowania w rzucie głównym (widok

z przodu). Dodatkowym wymaganiem jest takie ułożenie przedmiotu, aby

przednia powierzchnia była równoległa do pionowej płaszczyzny rzutu.

8. Wskazówki praktyczne przy odwzorowywaniu przedmiotu



Po ustaleniu “przodu” należy rozstrzygnąć, która strona będzie “górą”,

a która “dołem”. Należy tu kierować się zasadą, że górą powinna być ta

strona, która jest geometrycznie bardziej urozmaicona niż strona dolna,

podobnie stroną lewą powinna być ta, która jest bardziej urozmaicona od

prawej.



Rzuty od A do F muszą zajmować położenie wyłącznie takie, jak na

przedstawianych wcześniej rysunkach. Wolno je jedynie odsuwać lub

zbliżać do względem siebie, ale nie można ich przemieszczać ukośnie.



Po opanowaniu reguł rzutowania nie należy rzutów oznaczać ani rysować

między nimi linii pomocniczych.



Nigdy nie należy dążyć do zwiększania liczby rzutów poza niezbędne

minimum, konieczne do jednoznacznego odwzorowania przedmiotu.

W praktyce rysunkowej nieczęsto zdarza się konieczność odwzorowania

przedmiotu aż w sześciu rzutach. Autor opracowywanego rysunku musi sam

zdecydować, które rzuty pominąć. Rzut główny (A) rysuje się zawsze,

a w dalszej kolejności rzut z góry (B) lub rzut z lewej strony (C) — kiedy

stosujemy dwa rzuty, oraz B i C — kiedy rysujemy obiekt w trzech rzutach.

Pozostałe rzuty stosuje się dopiero wówczas, kiedy zachodzi potrzeba ich

wykonania.

8. Wskazówki praktyczne przy odwzorowywaniu przedmiotu

Grafika inżynierska

5. Odwzorowywanie obiektów na

płaszczyźnie rysunku