Motywacja
Motyw - hipotetyczny stan wewnętrzny organizmu, który aktywizuje zachowanie i popycha organizm do jakiegoś celu (nie można ich bezpośrednio zaobserwować i zmierzyć). Może występować w postaci potrzeb, popędów i pobudek.
Pojęcie motywu implikuje związek przyczynowy - cel, zamiar, intencja, potrzeba, brak, popęd, pragnienie, motyw.
Motywację charakteryzuje:
wzbudzenie energii
ukierunkowanie wysiłku na określony cel
selektywne zwracanie uwagi na określone bodźce
zorganizowanie pojedynczych reakcji w zintegrowany wzorzec czy sekwencje
wytrwałe kontynuowanie czynności
Teorie motywacji: Dlaczego robimy to, co robimy?
Teoria instynktu: Robimy to, co samo naturalnie przychodzi.
Zachowanie instynktowne - sztywne wzorce zachowań, będące reakcją na wystąpienie bodźca zwanego czynnikiem wyzwalającym.
Redukcja popędów i homeostaza - wg teorii C. Hulla motywy pierwotne (głód, pragnienie) automatycznie powodują wzrost pobudzenia i aktywizują zachowanie. Poprzez mechanizm skojarzeń możemy wyuczyć się popędów wtórnych (dążenie do zdobycia pieniędzy).
Homeostaza - tendencja do utrzymania równowagi wewnątrz organizmu.
Motywy traktowane są w sposób mechaniczny i uważane są za efekt chęci przetrwania i redukcji napięć.
Teoria humanistyczna: Muszę być sobą
A. Maslow - ludzie motywowani są świadomą potrzebą osobistego rozwoju.
Fizjologia → Bezpieczeństwo → Przynależność i miłość → Szacunek i dowartościowanie → Samo-urzeczywistnienie
Badania wykazują, że ludzie o niskim wykształceniu, wykonujący prace nieskomplikowane, niesamodzielni zawodowo dążą jedynie do zaspokojenia potrzeb niższych.
Ludzie cechują się zdolnością do samo-urzeczywistnienia - inicjowanie przez samego człowieka dążenia do stania się osobą, którą mógłby się stać, realizując w pełni swój potencjał.
Teoria poznawcza: Myślę, więc jestem konsekwentny
J. Piaget, G. Kelley - ludzie wykształcają umysłowe reprezentacje świata. Dążą do zrozumienia świata, by móc kontrolować bieg wydarzeń.
Ludzie są motywowani do usuwania sprzeczności między różnymi elementami swojego światopoglądu.
L Festinger - ludzie są motywowani do utrzymania wewnętrznej zgodności swoich poglądów i do usprawiedliwienia swojego postępowania.
Modele sytuacji konfliktowych
Konflikt dążenie-dążenie
Konflikt unikanie-unikanie
Konflikt dążenie-unikanie
Motywacja wewnętrzna vs zewnętrzna
wewnętrzne czynniki motywacyjne tkwią w nas - motywacja do robienia czegoś, co sprawia przyjemność
zewnętrzne czynniki motywacyjne znajdują się poza nami - motywacja do robienia czegoś ze względu na nagrodę lub możliwość uniknięcia kary
ludzie działają bardziej twórczo, gdy mają wewnętrzną motywację do tego, co robią. Intensywne stosowanie czynników zewnętrznych może stłumić motywację wewnętrzną.
Ciekawość, wyzwania i kontrola
ciekawość człowieka budzą rzeczy, które są umiarkowanie nowe w stosunku do wcześniejszych doświadczeń i umiarkowanie trudne do opanowania
człowiek aktywnie dąży do samookreślenia, poczucia kompetencji, związku z innymi ludźmi i pewnego stopnia autonomii
gdy czujemy, że nasza swoboda jest krępowana, możemy doświadczyć reaktancji - dążenie do występowania przeciwko temu, co sprawuje nad nami kontrolę
Wewnętrznie motywowane działania zaspakajają naszą potrzebę kompetencji i samookreślenia.
Poczucie własnej skuteczności
realizacja celów zależy w dużym stopniu do wiary w to, że możemy je osiągnąć (Bandura)
główną przeszkodę w realizacji celów stanowi przekonanie, że jest się niezdolnym do wykonania zadania
Cele i plany
ważnym czynnikiem motywującym człowieka są cele i plany ich osiągnięcia
cele pomagają koncentrować uwagę, mobilizować zasobu, skłaniają do wytrwałości i zachęcają do szukania sposobów ich realizacji
Prawo Yorkesa-Dodsona
I prawo Y-D - W miarę wzrostu natężenia motywacji sprawność działania wzrasta do pewnego momentu, po czym zaczyna spadać, a przy bardzo wysokim natężeniu motywacji sprawność działania jest niska.
II prawo Y-D - W rozwiązywaniu zadania łatwego największą sprawność osiąga się przy wysokim poziomie motywacji, a w rozwiązywaniu zadań trudnych - przy niskim poziomie motywacji.
Potrzeba osiągnięć
dążenie do sukcesu i ocena własnej sprawności
odzwierciedla różnice w wadze, jaką przypisują jednostki do planowania i wysiłku wkładanego w osiąganie celów
pobudza zachowanie i kieruje nim
wpływa na percepcję wielu sytuacji i interpretacje zachowań własnych i cudzych
wiąże się z rozwojem ekonomicznym społeczeństw
Frustracja
Stan organizmu, który powstaje wtedy, gdy udaremnione jest zaspokojenie określonej potrzeby lub kiedy na drodze do jej realizacji pojawia się przeszkoda.
człowiek znalazł się w sytuacji nierozwiązywalnego problemu
nie ma możliwości ucieczki lub wycofania
jest silnie motywowany do reagowania
Przyczyny frustracji
konflikty motywacyjne
dysonans poznawczy
struktura osobowości, np. konflikt między potrzebami a standardami zachowania, aspiracjami a możliwościami
Stres
H. Selye - niespecyficzna reakcja organizmu, powstająca w odpowiedzi na bodźce szkodliwe
J. Strelau - wynik interakcji między wymaganiami a możliwościami
R.S. Lazarus - relacja między osobą a otoczeniem, która oceniana jest przez osobą jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi
Komponenty stresu:
podwyższenie poziomu aktywacji
pojawienie się silnych emocji
pojawienie się motywacji do przezwyciężania stresu
Stres przebiega w 3 stadiach:
stadium reakcji alarmowej - mobilizowane są siły obronne
stadium odporności - przystosowanie do stresora
Organizm próbuje odbudować utracone zasoby energii i naprawić doznawane szkody.
stadium wyczerpania - wyczerpanie energii, gdy sensor jest silny i działa długo
Przedłużający się stres może doprowadzić do zawężenia naczyń krwionośnych i zmian rytmu serca, alergii, wrzodów, chorób wieńcowych, osłabienia układu odpornościowego.