07 UDZIAL W DZIALANIACH ZWIAZANYCH Z PRZYWRACANIEM ZBIOROWO NARUSZONEGO PORZADKU PUBLICZNEGO

PODRĘCZNIK DLA

SŁUCHACZA

JM07

Udział w działaniach związanych

z przywracaniem zbiorowo naruszonego

porządku publicznego

SPIS TREŚCI

Wstęp

Umiejętność samokształcenia a uczeń dorosły ................................................................

J E D N O S T K A S Z K O L N A N R I

Przewodnik dla słuchacza ................................................................................................

Materiały dla słuchacza ....................................................................................................

Literatura uzupełniająca ................................................................................................... 13
Sprawdzian postępów .......................................................................................................

J E D N O S T K A S Z K O L N A N R II

Przewodnik dla słuchacza ................................................................................................ 15
Materiały dla słuchacza ....................................................................................................

Literatura uzupełniająca ................................................................................................... 20
Sprawdzian postępów .......................................................................................................

J E D N O S T K A S Z K O L N A N R III

Przewodnik dla słuchacza ................................................................................................ 22
Materiały dla słuchacza ....................................................................................................

Literatura uzupełniająca ................................................................................................... 27
Sprawdzian postępów .......................................................................................................

J E D N O S T K A S Z K O L N A N R IV

Przewodnik dla słuchacza ................................................................................................ 29
Materiały dla słuchacza ....................................................................................................

Literatura uzupełniająca ................................................................................................... 34
Sprawdzian postępów .......................................................................................................

J E D N O S T K A S Z K O L N A N R V

Przewodnik dla słuchacza ................................................................................................ 36
Materiały dla słuchacza ....................................................................................................

Literatura uzupełniająca ................................................................................................... 40
Sprawdzian postępów .......................................................................................................

J E D N O S T K A S Z K O L N A N R VI

Przewodnik dla słuchacza ................................................................................................ 42
Materiały dla słuchacza ....................................................................................................

Literatura uzupełniająca ................................................................................................... 47
Sprawdzian postępów .......................................................................................................

J E D N O S T K A S Z K O L N A N R VII

Przewodnik dla słuchacza ................................................................................................ 49
Materiały dla słuchacza ....................................................................................................

Literatura uzupełniająca ................................................................................................... 58
Sprawdzian postępów .......................................................................................................

J E D N O S T K A S Z K O L N A N R VIII

Przewodnik dla słuchacza ................................................................................................ 60
Materiały dla słuchacza ....................................................................................................

Literatura uzupełniająca ................................................................................................... 65
Sprawdzian postępów .......................................................................................................

J E D N O S T K A S Z K O L N A N R IX

Przewodnik dla słuchacza ................................................................................................ 67
Materiały dla słuchacza ....................................................................................................

Literatura uzupełniająca ................................................................................................... 74
Sprawdzian postępów .......................................................................................................

J E D N O S T K A S Z K O L N A N R X

Przewodnik dla słuchacza ................................................................................................ 76
Materiały dla słuchacza ....................................................................................................

Literatura uzupełniająca ................................................................................................... 90
Sprawdzian postępów .......................................................................................................

Wstęp

Opracowanie skierowane jest do słuchaczy szkolenia zawodowego podstawowego re-

alizowanego w jednostkach szkoleniowych Policji. Ma ono za zadanie wspomagać pozalek-
cyjne przygotowanie się słuchaczy do zajęć programowych ukierunkowanych na proces
kształtowania umiejętności związanych z gotowością policjanta do dalszego pełnienia służby
w Policji.

Przedstawiony materiał szkoleniowy podzielono na cztery zasadnicze elementy:

- przewodnik dla słuchacza – informującego w niezbędnym zakresie, co będzie przedmio-

tem zajęć szkolnych i w jaki sposób będą one realizowane,

- materiał dla słuchacza – rozwijające treściowo kluczowe punkty nauczania, stanowiące

minimum programowe,

- literaturę uzupełniającą – umożliwiającą pogłębienie wiedzy przez słuchacza,

sprawdzian postępów – stanowiący przede wszystkim element samooceny słuchacza.

Opracowanie nie zastępuje innych dostępnych pozycji oraz zalecanych w ramach zajęć.

Służba w Policji uwarunkowana jest przede wszystkim przepisami prawa, dlatego też treści
programowe należy na bieżąco analizować i przyswajać, korzystając równolegle z bezpośred-
nich tekstów źródłowych wskazanych przepisów.

Autorzy podręcznika wyrażają nadzieję, że proponowane opracowanie w znacznym

stopniu ułatwi opanowanie treści programowych realizowanych przez jednostki szkoleniowe
Policji, a także znajdzie odbiorców przekonanych o potrzebie samokształcenia i bieżącej na-
uki własnej.

UMIEJĘTNOŚĆ SAMOKSZTAŁCENIA A UCZEŃ DOROSŁY

W procesie kształcenia, przez który rozumiemy ogół czynności i procesów umożliwia-

jących ludziom uzyskanie orientacji w otaczającej rzeczywistości przyrodniczej i społecznej,
możemy wyróżnić dwa podstawowe rodzaje działań i czynności. Jeden z nich obejmuje sa-
modzielne czynności i działania mające na celu zdobycie wiadomości, umiejętności i spraw-
ności praktycznych, wynikających z zamierzonej aktywności i dążeń jednostki. Należy w tym
miejscu wskazać, że opanowanie wiedzy i umiejętności w sposób samodzielny, nie podlega-
jący kontroli zewnętrznej i bez pomocy nauczyciela, nazywamy samokształceniem. Zasadni-
czym warunkiem skuteczności samokształcenia jest systematyczna autokontrola i samoocena.
Drugi rodzaj czynności obejmuje te działania człowieka, które są kierowane przez instytucje
specjalnie powołane do organizowania i regulowania procesów poznawania świata. Tymi
instytucjami są różnego typu szkoły, tworzące w danym społeczeństwie określony system
kształcenia. Ich zadaniem jest pomaganie człowiekowi w zdobywaniu wybranego zasobu
wiedzy, umiejętności i sprawności.

Kształcenie w instytucjach do tego powołanych stanowi często dla osoby punkt wyjścia

do kontynuowania z własnej już woli czynności zaspokajających jej zainteresowania i podno-
szących poziom jej umiejętności zawodowych, i rozszerzających zakres wiedzy. W praktyce
oba te rodzaje działań i czynności – samodzielnych i kierowanych – przenikają się i są ze sobą
ściśle sprzężone. Przykładem tego jest kształcenie eksternistyczne, które chociaż kierowane
i organizowane przez specjalne instytucje, w dużej mierze opiera się na samokształceniu.

Wiedza i umiejętności nabyte przez człowieka w szkole okazują się często niewystar-

czające. Wprawdzie funkcjonują zinstytucjonalizowane formy dalszego podnoszenia poziomu
wykształcenia ogólnego i kwalifikacji zawodowych, ale istnieją zawody i specjalności, w któ-
rych sama jednostka musi wykazywać wiele samodzielności. Potrzeba samokształcenia wyda-
je się być w tej sytuacji niezbędna. Staje się ono jednak w pełni możliwe dopiero po osiągnię-
ciu odpowiednio wysokiego poziomu wiedzy i umiejętności.

Samokształcenie jest umiejętnością nabywania nowych doświadczeń. Im bardziej jest

ona rozwinięta, i im dłużej wykorzystuje ją człowiek, tym większe są szanse realizacji jego
maksymalnych możliwości. Uzasadnione jest więc pytanie o to, co składa się na umiejętność
samokształcenia i co gwarantuje jego realizację? Jest to przede wszystkim dostrzeganie luk
we własnym systemie wiedzy, a następnie odczuwanie potrzeby ich uzupełnienia. Właśnie to
skłania człowieka do zamierzonej aktywności.

Równie ważne jest ukierunkowanie, przez które rozumieć należy posiadanie orientacji

co do tego, jak można uzyskać potrzebne informacje, dokąd udać się, do kogo zwrócić
i gdzie znaleźć materiały źródłowe. W placówkach szkolnych problem taki nie istnieje, nad
przebiegiem kształcenia i jego realizacją bowiem czuwa nauczyciel. Decydując się jednak na
wysiłek samokształcenia, jednostka sama musi podejmować decyzje i dokonywać wyboru.
Ich rezultaty zależą bezpośrednio od umiejętności realizacji prawidłowo skonstruowanych
planów działań. Nieodzowne staje się zatem tworzenie takich planów. Niezbędna jest tu pla-
styczność działań, zakładająca konieczność przekształcania ukształtowanego już systemu
wiedzy w miarę napływu nowych informacji, które uprzednio nie mogły być uwzględnione.
Najcenniejsze są przy tym informacje, przyczyniające się do udoskonalenia tego systemu,
stanowiąc niezbędny warunek wartościowego samokształcenia.

Współczesną rzeczywistość charakteryzuje ogromna dynamika rozwoju. Stawia to ludzi

dorosłych wobec konieczności aktywnego korzystania z tych wszystkich źródeł informacji,
które umożliwiają skuteczne i racjonalne działanie. Z tych względów rozwija się właśnie sze-
roki ruch kierowanego samokształcenia. Ruch ten wiąże się niewątpliwie z tym, że rozwój

środków masowego komunikowania się oraz szeroki rozwój sieci szkolnictwa dla dorosłych
przygotowuje i pobudza ludzi do uprawiania samokształcenia.

Szkolnictwo dla dorosłych, dla ludzi pracujących zawodowo, uzupełniających i pod-

wyższających lub wręcz doskonalących swoje kwalifikacje zawodowe i ogólne, pełni ważną
funkcję społeczną. Przygotowuje ich do racjonalnego rozwiązywania swoich problemów za-
wodowych, społecznych i do sprostania wymogom nowoczesnej cywilizacji, ucząc ich zara-
zem umiejętności skutecznego operowania informacjami naukowymi i korzystania z dostęp-
nych różnorakich źródeł wiedzy.

W odróżnieniu od dzieci i młodzieży, człowiek dorosły ma większe poczucie podmioto-

wości i związany z tym realny wpływ na rozwiązywanie problemów dotyczących jego pracy
zawodowej, aktywności społecznej i życia rodzinnego. Ta podmiotowość i autonomia wyraża
się przede wszystkim w procesie podejmowania decyzji i realizowania planów życiowych.
W większości przypadków decyzje podejmowane przez ludzi dorosłych w zakresie ich pracy
zawodowej, nauki i życia rodzinnego mają charakter świadomy, dobrowolny i racjonalny.

W literaturze przedmiotu dostrzega się różnice między uczącym się człowiekiem doro-

słym a uczniem młodocianym i akcentuje się głównie odmienną sytuację społeczną tego
pierwszego oraz dojrzałość jego procesów i mechanizmów psychicznych. Charakteryzując
możliwości rozwojowe ucznia dorosłego, podkreśla się, że jego rozwój umysłowy i fizyczny
jest bardziej zaawansowany oraz to, że wykonuje on pracę zawodową, ma większe od mło-
dzieży doświadczenie życiowe, cechuje go poważniejszy i odpowiedzialny stosunek do życia,
równowaga wewnętrzna, rozbudzona potrzeba samodzielności i większa odporność na trud-
ności życiowe. Ponadto, w zakresie procesów i mechanizmów psychicznych, uczeń dorosły
ma większy zakres uwagi, umiejętność bardziej obiektywnego spostrzegania, bardziej rozwi-
nięty krytycyzm i ostrożność w wyrażaniu sądów, zdolność świadomego spostrzegania pod-
porządkowanego uwadze i woli, umiejętność odróżniania cech trwałych, ważnych i typo-
wych, różnorodne rodzaje sprawności spostrzegania. Uczeń dorosły ma bardziej kierowaną
i twórczą wyobraźnię, lepszą pamięć bezpośrednią i logiczną, większą zdolność myślenia
abstrakcyjnego, większą umiejętność kierowania własnym myśleniem, bogatszy zasób wia-
domości i doświadczenia, dokładniej pracujący umysł i umiejętność prowadzenia dłuższego
toku rozumowania.

Literatura:
1) Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki ogólnej, Warszawa 1984.
2) Pedagogika, praca zbiorowa pod red. Godlewskiego M., Krawcewicza S.,Wujka K., War-

szawa 1976.

3) Turos L., Andragogika, Warszawa 1980.
4) Włodarski Z., Rozwój i kształtowanie doświadczenia indywidualnego, Warszawa 1975.

PRZEWODNIK DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS01.
Nazwa jednostki szkolnej: Wykonywanie musztry indywidualnej.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach
związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku pu-
blicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidual-
nych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Policji
na poziomie podstawowym.
Stron: 2.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS01PS01

Wskazówki dla słuchacza:
1. Wymagania wejściowe.

Nie przewiduje się.

2. Cele szkolenia.

Po zakończeniu jednostki szkolnej będziesz potrafił:

- przyjąć postawę zasadniczą i swobodną,
- rozpocząć marsz, bieg z miejsca i z marszu, maszerować w miejscu,
- wykonać zwroty,
- zachować się w szyku i poza nim,
- zdejmować i wkładać nakrycie głowy,
- oddawać honory w różnych miejscach i sytuacjach.

3. Metody nauczania i uczenia się.

W ramach pokazu zostaną Ci zademonstrowane m.in.: podstawowe czynności poli-

cjanta w szyku i poza nim, przyjmowanie postawy zasadniczej i swobodnej, zdejmowanie
i wkładanie nakrycia głowy, oddawanie honorów w różnych sytuacjach bez broni oraz
w nakryciu lub bez nakrycia głowy, marsz, bieg z miejsca i z marszu, maszerowanie
w miejscu. Umiejętności te będziesz wykształcał podczas ćwiczeń praktycznych. Na za-
kończenie realizacji jednostki szkolnej otrzymasz polecenie doskonalenia w ramach samo-
kształcenia umiejętności, które były przedmiotem jednostki szkolnej. Twoja postawa, regu-
laminowe zachowania będą oceniane w każdym czasie podczas trwania szkolenia przez
wszystkich pracowników jednostki szkolnej i będzie to miało wpływ na ocenę okresową ze
wszystkimi z tego wynikającymi konsekwencjami.
4. Sposoby oceniania.
- Wykształcone przez Ciebie umiejętności stanowiące przedmiot realizacji kluczowych

punktów nauczania podlegać będą ocenie według zapisu uogólnionego – zaliczono
(zal.) lub nie zaliczono (nzal.).

- Każdą negatywną ocenę uzyskaną w trakcie jednostki szkolnej musisz poprawić na

ocenę pozytywną, w tym negatywne oceny umiejętności.

- Otrzymane negatywne oceny umiejętności podlegać będą zaliczeniu podczas realizacji

JS03 lub na podstawie sprawdzianu pisemnego (wyboru rodzaju sprawdzianu dokona

prowadzący) i poprawiane będą według zapisu uogólnionego: zaliczono (zal.) lub nie
zaliczono (nzal.). Nie dokonuje się przeliczenia oceny „zal.” na ocenę punktową „2”.

- Oceny otrzymane podczas realizacji jednostki szkolnej JS01 wraz z ocenami uzy-

skanymi w pozostałych jednostkach szkolnych jednostki modułowej 07 stanowią
ocenę zaliczeniową (średnia wszystkich ocen) jednostki modułowej JM07, która
jest wystawiana po zrealizowaniu wszystkich jednostek szkolnych jako ocena
okresowa.

Obszary podlegające ocenie podczas wykonywania zadania praktycznego:
- właściwe reagowanie na zapowiedź komendy,
- regulaminowe zachowanie się po otrzymaniu polecenia wynikającego z treści komendy.

MATERIAŁY DLA SŁUCHACZA

JM07JS01MS01

Musztra indywidualna.

Musztra to ćwiczenia, które uczą, jak przyjmować postawę zasadniczą i swobodną,

oddawać honory, poruszać się z bronią i bez broni, formować szyki oraz zachowywać się
w szyku i poza nim.

Rozróżnia się musztrę indywidualną i zespołową.
Musztra indywidualna przygotowuje policjanta do wystąpień służbowych oraz do

działań w zespole.

Postawa zasadnicza to pozycja przyjmowana przez policjanta do wykonania nakaza-

nych czynności lub do wystąpień służbowych.

W postawie zasadniczej policjant stoi nieruchomo. Ciężar ciała spoczywa równo-

miernie na obu stopach. Pięty są złączone, stopy zaś rozwarte na szerokość środkowej czę-
ści podeszwy buta. Nogi w kolanach wyprostowane, mięśnie nóg lekko naprężone. Tułów
wyprostowany. Brzuch lekko wciągnięty, ramiona cofnięte – na jednakowej wysokości
i równolegle do linii frontu. Ręce opuszczone i wyprostowane w łokciach. Palce zwarte
i wyprostowane, palec środkowy ułożony wzdłuż szwu spodni (spódnicy). Głowa podnie-
siona, wzrok skierowany na wprost, usta zamknięte. Policjant przyjmuje postawę zasadni-
czą na komendę „BACZNOŚĆ” oraz bez tej komendy w następujących przypadkach:
1) na zapowiedź komendy niepoprzedzonej komendą „BACZNOŚĆ”,
2) po wykonaniu komendy „ZBIÓRKA”,
3) wydawania lub przyjmowania rozkazów,
4) składania meldunków i przedstawiania się,
5) oddawania honorów w miejscu,
6) podawania komend w miejscu.

Postawa swobodna to pozycja umożliwiająca policjantowi częściowy odpoczynek

podczas wykonywania regulaminowych czynności i wystąpień służbowych.

Przyjmuje się ją na komendę „SPOCZNIJ” oraz samoczynnie w sytuacjach określo-

nych w regulaminach, np. po odliczeniu. Na komendę „SPOCZNIJ” policjant energicznie
wysuwa lewą nogę w lewo skos na odległość równą połowie długości stopy. Ciężar ciała
spoczywa na prawej nodze. Ręce są opuszczone swobodnie, palce ułożone dowolnie. Poli-
cjant ma swobodę ruchów, lecz nie wolno mu rozmawiać w szyku.

Zwroty w miejscu wykonuje się na komendę „W LEWO (W PRAWO, W TYŁ) –

ZWROT”. Zwroty w lewo i w tył wykonuje się w stronę lewej ręki, na obcasie buta lewej
nogi i czubka prawego buta, energicznie dostawiając najkrótszą drogą nogę postawioną
w tył. Zwrot w prawo – odwrotnie. W czasie zwrotu górna część ciała pozostaje jak w po-
stawie zasadniczej, nóg w kolanach się nie zgina.

Szyk to określone w regulaminie ustawienie policjantów (pojazdów) lub pododdziałów

do wspólnego wykonywania czynności – w ugrupowaniu rozwiniętym lub marszowym.

Na szyk składają się następujące elementy:

- skrzydło – prawe i lewe zakończenie szyku,
- front – kierunek ustawienia policjantów (pojazdów),
- odstęp – oddalenie między policjantami (pojazdami), pododdziałami lub oddziałami,

mierzone wzdłuż frontu szyku,

- odległość – oddalenie między policjantami, szeregami i pododdziałami (pojazdami),

mierzone w głąb szyku,

- szerokość – odstęp między skrzydłami szyku,
- głębokość – odległość od czoła do ogona szyku,
- czoło kolumny,
- ogon kolumny,
- kierunkowy – poruszający się w nakazanym kierunku policjant, pojazd lub pododdział,

do którego dostosowują swój ruch inni policjanci (pododdziały, pojazdy); w kolumnie
dwójkowej, trójkowej, czwórkowej itd. – to policjant (pojazd) na prawym skrzydle czo-
ła kolumny (pierwszego szeregu); podczas oddawania honorów w marszu na komendę
„NA LEWO – PATRZ” kierunkowym jest policjant lewoskrzydłowy,

- zamykający – policjant (pojazd) lub pododdział znajdujący się w ostatnim szeregu ko-

lumny na lewym skrzydle.

Czynności policjantów w szyku:

- krycie – ustawienie się policjantów (pojazdów) lub pododdziałów w rzędzie, w linii

prostej,

- równanie – ustawienie się policjantów (pojazdów) lub pododdziałów w szeregu, w linii

prostej,

- odstępowanie – zwiększanie odstępów między policjantami (pododdziałami) w szyku

o określoną liczbę kroków,

- łączenie – powrót do szyku poprzedniego (przed odstępowaniem).

Rys. 1. Elementy szyku – ugrupowanie rozwinięte.

ło

ść

odstęp

lewe skrzydło

prawe skrzydło

szerokość szyku

front

Rys. 2. Elementy szyku – ugrupowanie marszowe.

Rozkazy, komendy w musztrze przekazuje się ustnie, sygnałem lub przez środki łącz-

ności. W marszu komendy i rozkazy przekazują wzdłuż kolumny dowódcy pododdziałów
(pojazdów) lub obserwatorzy. W szyku dowódca ugrupowania zajmuje miejsce, z którego
może najdogodniej dowodzić. Dowódcy niższych szczebli znajdują się w miejscach przewi-
dzianych dla nich w regulaminie i mogą występować z szyku tylko na komendę lub za ze-
zwoleniem dowódcy ugrupowania. Dowódca podając komendę policjantom w ugrupowaniu
rozwiniętym, stoi na środku przed frontem szyku w odległości umożliwiającej obserwowanie
skrzydeł lub większej części szyku bez konieczności odwracania głowy. Dowódca maszeru-
jący na czele pododdziału podaje komendy bez zatrzymywania się, zwracając głowę w lewo.
W czasie marszu mogą wychodzić z szyku – aby podać komendy i sprawdzić sposób ich wy-
konania – tylko dowódcy od szczebla kompanii wzwyż. Dowódcy niższych szczebli podają
komendy ze swoich miejsc. Mogą je opuścić, jeśli zezwoli na to dowódca kompanii. Podczas
samodzielnego marszu plutonu lub drużyny ich dowódcy mogą wychodzić z szyku, aby po-
dać komendy i sprawdzić ich wykonanie. Jeżeli dowodzenie pododdziałem (policjantem)
przejmuje inny dowódca, poprzedza to zapowiedzią zawierającą nazwę tego pododdziału
(stopień i nazwisko policjanta) oraz wyrażeniem „NA

MOJĄ

KOMENDĘ”.

Komenda to krótki rozkaz – podany słownie lub przez środki łączności – do natych-

miastowego wykonania, a gdy dotyczy grupy policjantów lub pododdziału (oddziału) –
również jednoczesnego i jednolitego.

Komenda składa się z zapowiedzi i hasła. Zdarzają się komendy zawierające tylko

hasło, np. „BACZNOŚĆ” i „SPOCZNIJ”.

ło

ść

łę

odstęp

kierunkowy

zamykający

czoło kolumny

ogon kolumny

Zapowiedź komendy podaje się wyraźnie, głosem donośnym, przeciągając ostatnią

zgłoskę. Hasło komendy podaje się po krótkiej przerwie, głośno, wyraźnie, krótko i dobit-
nie. Po haśle należy wykonać komendę.

Aby zwrócić uwagę pododdziałów lub poszczególnych policjantów, w zapowiedzi

komendy wymienia się nazwę pododdziału lub stopień i nazwisko policjanta, np. „PIERW-
SZA KOMPANIA (PLUTON, DRUŻYNA), W SZEREGU – ZBIÓRKA”, „POSTERUNKO-
WY MALINOWSKI, W PRAWO – ZWROT”.

Wszystkie komendy podawane pododdziałom (policjantom) w miejscu poprzedza się

komendą „BACZNOŚĆ”. Wyjątkiem są te, które składają się z samego hasła, i wezwania
skierowane do pododdziałów, np. „PIERWSZA DRUŻYNA”, lub do policjanta, np. „PO-
STERUNKOWY KRÓL”.

Komendy przekazywane przez środki łączności dotyczące wszystkich pododdziałów

przyjmują i natychmiast podają swoim pododdziałom ich dowódcy.

Aby przerwać niewłaściwie wykonywaną czynność, powrócić do poprzedniego poło-

żenia oraz umożliwić poprawne jej wykonanie, podaje się komendę „WRÓĆ”.

Podczas podawania komend i wydawania rozkazów poszczególnym policjantom – do

wykonania czynności musztry – wymienia się jedynie stopień i nazwisko policjanta lub
jego funkcję.
Marsz i zatrzymywanie.

Marsz rozpoczyna się z postawy zasadniczej lewą nogą. Wykonuje się go krokiem defi-

ladowym lub zwykłym. Marsz poprzedza komenda, np. „PIERWSZA DRUŻYNA,
KIERUNEK NA WPROST (W PRAWO, W LEWO, W TYŁ NA PRAWO, W TYŁ NA LEWO) –
MARSZ” lub „PIERWSZA DRUŻYNA, ZA MNĄ – MARSZ”. Po każdej komendzie pierwsze
trzy kroki wykonuje się krokiem defiladowym na wprost (z wyjątkiem marszu w miejscu).

Krok defiladowy stosuje się:

a) rozpoczynając marsz (pierwsze trzy kroki),
b) w marszu po komendzie „BACZNOŚĆ”,
c) w marszu po zapowiedzi komendy dotyczącej zatrzymania się,
d) w czasie występowania z (wstępowania do) szyku.

Policjanci rozpoczynający marsz krokiem defiladowym podnoszą stopę na wysokość

około 10 cm i stawiają ją sprężyście z lekkim przybiciem. Długość kroku wynosi 60-80 cm.
Tempo marszu to 112-116 kroków na minutę.

Krok zwykły obowiązuje podczas przemarszu pododdziałów w rejonie skoszarowa-

nia, koncentracji itp. Policjanci występujący indywidualnie stosują go również podczas
oddawania honorów w marszu, a także w czasie podchodzenia do (odchodzenia od) przeło-
żonego. Długość kroku zwykłego wynosi 60-70 cm, tempo marszu – 112-116 kroków na
minutę. Z kroku defiladowego do zwykłego przechodzi się na komendę „SPOCZNIJ”.

Po-

licjanci

stawiają jeszcze jeden krok defiladowy i rozpoczynają marsz krokiem zwykłym.

Komendy podaje się na lewą lub prawą nogę.

Marsz w miejscu wykonuje się na komendę „W MIEJSCU – MARSZ”, zarówno roz-

poczynającą marsz w miejscu, jak i podaną do przejścia z ruchu do marszu w miejscu.
W pierwszym przypadku policjanci rozpoczynają marsz w miejscu lewą nogą. W drugim
przypadku komendy podaje się na dowolną nogę. Następny krok policjanci wykonują jesz-
cze w ruchu, po czym maszerują w miejscu. Marsz ten polega na podnoszeniu i opuszcza-
niu na przemian prawej i lewej nogi na wysokość około 10 cm z jednoczesnym ruchem rąk
w takt marszu (jak podczas marszu w ruchu).

Aby policjanci maszerujący w miejscu ruszyli naprzód, podaje się komendę „NA

WPROST – MARSZ” na lewą nogę. Policjanci wykonują jeszcze jeden krok w miejscu..

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

JM07JS01LU01

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:
1. Zarządzenie nr 21 Komendanta Głównego Policji z 20 maja 1993 roku w sprawie funk-

cjonowania organizacji hierarchicznej w Policji.

2. Grzywa K., Metodyka nauczania musztry, Słupsk 2000.

JEDNOSTKA SZKOLNA JS01.
Nazwa jednostki szkolnej: Wykonywanie musztry indywidualnej.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach
związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku pu-
blicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidual-
nych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Policji
na poziomie podstawowym.
Stron: 1.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS01SP01

SPRAWDZIAN POSTĘPÓW:
1. Czy potrafisz określić pojęcia:

- musztry,
- ugrupowania,
- szyku,
- elementów szyku,
- czynności policjanta w szyku,
- szeregu,
- dwuszeregu,
- kolumny,
- linii kolumn,
- komendy,
- postawy zasadniczej i swobodnej?

2. Czy potrafisz:

- przyjąć postawę zasadniczą i swobodną (bez broni),
- rozpocząć marsz, bieg z miejsca i z marszu,
- maszerować w miejscu,
- wykonywać zwroty w miejscu bez broni,
- maszerować krokiem defiladowym, zwykłym, dowolnym,
- występować z i wstępować do pierwszego, drugiego szeregu,
- wykonać komendy „DO MNIE”, „WSTĄP” po wywołaniu z szyku i w sytuacji,

kiedy się w nim nie znajdujesz,

- wykonać krycie, równanie, odstępowanie i łączenie w szyku,
- regulaminowo zdejmować i wkładać nakrycie głowy w umundurowaniu wyjścio-

wym, w umundurowaniu ćwiczebnym,

- oddawać honory w miejscu, w nakryciu i bez nakrycia głowy, bez broni,
- oddawać honory w marszu, w nakryciu i bez nakrycia głowy, bez broni,
- oddawać honory w nakryciu głowy w miejscu i w marszu w sytuacjach nietypo-

wych (np. gdy masz obie ręce zajęte lub niesprawną prawą rękę, podczas podtrzy-
mywania lewą ręką innej osoby),

- oddawać honory podczas biegu?

PRZEWODNIK DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS02.
Nazwa jednostki szkolnej: Zasady regulaminowego zachowania
się policjantów.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działa-
niach związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego po-
rządku publicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywi-
dualnych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów
Policji na poziomie podstawowym.
Stron: 2.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS01PS01

Wskazówki dla słuchacza:
1. Wymagania wejściowe.

Wymagane są umiejętności oddawania honorów, przyjmowania postawy zasadniczej

i swobodnej, zwrotów w miejscu.
2. Cele szkolenia.

Po zakończeniu jednostki szkolnej będziesz potrafił:

- rozróżniać korpusy i stopnie policyjne,
- przestrzegać drogi służbowej,
- regulaminowo zwracać się do przełożonego (starszego) oraz do innego policjanta prze-

bywającego w obecności przełożonego (starszego),

- oddawać honory zgodnie z obowiązującymi zasadami i uwarunkowaniami,
- oddawać honory w czasie zajęć, odpraw, konferencji służbowych itp. z udziałem poli-

cjantów,

- regulaminowo przedstawiać się, witać oraz żegnać,
- prowadzić służbowe rozmowy telefoniczne,
- składać meldunek w różnych sytuacjach służbowych,
- regulaminowo reagować na otrzymane polecenia,
- prawidłowo reagować po wejściu do pomieszczenia, w którym znajduje się przełożony

lub starszy,

- prawidłowo reagować w sytuacji mijania się z przełożonym lub starszym w wąskim

przejściu.

3. Metody nauczania i uczenia się.

Zostaną Ci zaprezentowane stopnie policyjne ze wskazaniem usytuowania ich ozna-

czeń w zależności od rodzaju umundurowania. Prowadzący zademonstruje oddawanie ho-
norów w różnych sytuacjach. Przedstawiona zostanie formuła składająca się na meldunek,
formuła zwracania się do policjanta przebywającego w obecności przełożonego lub starsze-
go, meldowania się po wejściu do pomieszczenia służbowego. Zademonstrowane zostanie
zachowanie się podczas mijania się z przełożonym lub starszym.

W ramach kolejnych godzin będziesz ćwiczyć samodzielnie i w parze regulaminowe

zachowanie się policjantów w różnych sytuacjach służbowych, zgodnie z wyszczególnio-
nymi w programie celami.

Na zakończenie realizacji jednostki szkolnej otrzymasz polecenie doskonalenia w ra-

mach samokształcenia umiejętności, które były przedmiotem jednostki szkolnej. Twoja
postawa, regulaminowe zachowania będą oceniane w każdym czasie podczas trwania szko-
lenia przez wszystkich pracowników jednostki szkolnej i będzie to miało wpływ na ogólną
ocenę okresową ze wszystkimi z tego wynikającymi konsekwencjami.
5. Sposoby oceniania.
- Nabywane przez Ciebie wiadomości i umiejętności podlegać będą bieżącej ocenie we-

dług zapisu uogólnionego – zaliczono (zal.) lub nie zaliczono (nzal.).

- Każda otrzymana przez Ciebie negatywna ocena uzyskana w trakcie jednostki szkolnej

musi być poprawiona na ocenę pozytywną, w tym negatywne oceny wystawione
w wyniku stwierdzenia nieregulaminowego zachowania się przez Ciebie poza realiza-
cją jednostki szkolnej.

- Zaliczenie jednostki szkolnej JS02 następuje wspólnie z pozostałymi jednostkami

szkolnymi wchodzącymi w skład jednostki modułowe

i stanowić będzie wspólnie z

nimi ocenę okresową.

Obszary podlegające ocenie podczas wykonywania zadania praktycznego:
- regulaminowe zachowanie się po otrzymaniu polecenia do określonego zachowania się,
- umiejętności komunikowania się,

opanowanie emocjonalne.

MATERIAŁY DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS02.
Nazwa jednostki szkolnej: Zasady regulaminowego zachowania się
policjantów.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach
związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku
publicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidu-
alnych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Poli-
cji na poziomie podstawowym.
Stron: 3.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS01MS01

Zasady regulaminowego zachowania się policjantów.

W czasie prowadzenia rozmów policjanci zwracają się do siebie, wymieniając przed

stopniem policyjnym słowo „PAN”.

Policjant zwracający się do innych policjantów służbowo wymienia ich stopień

w formie skróconej, np. zwracając się do starszego sierżanta mówi „PANIE SIERŻANCIE”.
Podobnie postępuje, zwracając się do (młodszego, starszego, sztabowego) aspiranta, pod-
komisarza, nadkomisarza, podinspektora, młodszego inspektora. Stopnie starszego poste-
runkowego, nadinspektora i generalnego inspektora wymienia się w pełnym brzmieniu.

Poza służbą i w sytuacjach nieoficjalnych dopuszczane są inne formy zwracania się –

bezpośrednie – zależne od wzajemnych kontaktów, lecz z zachowaniem godności.

Policjant zwracający się do kapelanów używa formy tytulatury religijno-kościelnej,

np. „KSIĘŻE KAPELANIE”, „KSIĘŻE BISKUPIE”.

Policjanci – zwracając się do przełożonych i starszych – przyjmują postawę zasadni-

czą i oddają honory. Stosownie do miejsc, w których przebywają, przełożeni (starsi) zezwa-
lają na przyjęcie postawy swobodnej. W czasie ćwiczeń (szkolenia, obsługi urządzeń) poli-
cjant nie zmienia pozycji lub przyjmuje taką jak przełożony.

Podczas witania się lub żegnania przełożony (starszy), podając rękę, może użyć wyra-

żenia „CZOŁEM” lub „CZOŁEM PANIE POSTERUNKOWY”, a następnie salutuje. Pod-
władny (młodszy) odpowiada także „CZOŁEM” lub „CZOŁEM PANIE INSPEKTORZE”.

Służbowe przedstawianie się to podanie przełożonemu (starszemu), który nie zna

młodszego (podwładnego), swojego stanowiska, stopnia i nazwiska, np. „PANIE INSPEK-
TORZE, DOWÓDCA PLUTONU – POSTERUNKOWY JAWORSKI”.

Przełożony (starszy) postępuje podobnie, jeśli nie jest znany.
W służbowych rozmowach telefonicznych obowiązuje policjantów obustronne przed-

stawianie się. Policjant, który otrzymał sygnał, przedstawia się, podając swój stopień i na-
zwisko, a w razie powiadomienia lub stwierdzenia, że będzie rozmawiał z przełożonym,
mówi „MELDUJĘ SIĘ PANIE KOMISARZU” i po zakończeniu rozmowy używa sformu-
łowania „DZIĘKUJĘ, ZROZUMIAŁEM, WYKONUJĘ, ODMELDOWUJĘ SIĘ”.

Meldunek to zwięzła informacja, którą składa podwładny przełożonemu. W informa-

cji podaje się kolejno: tytuł, stopień policyjny przełożonego, swoje stanowisko, stopień,

nazwisko i czynność wykonywaną przez jednostkę, np. „PANIE INSPEKTORZE –
DOWÓDCA PLUTONU POSTERUNKOWY KOWALSKI MELDUJE PLUTON GOTOWY
DO ZAJĘĆ”.

Meldunek składa się przede wszystkim w następujących sytuacjach:

1) w przypadku przybycia przełożonego do jednostki (zajęcia, odprawa itp.),
2) podczas pełnienia służby dyżurnej – w czasie pierwszego przybycia przełożonego

w danym dniu,

3) na zbiórce jednostki oraz w czasie witania osób przez kompanię honorową,
4) po przybyciu do przełożonego (starszego) – o celu przybycia,
5) podczas obejmowania i zdawania służby,
6) po wykonaniu polecenia, rozkazu lub decyzji.

Policjant, chcąc zwrócić się do innego policjanta przebywającego w obecności prze-

łożonego (starszego), używa zwrotu np. „PANIE INSPEKTORZE PROSZĘ O POZWOLE-
NIE ZWRÓCENIA SIĘ DO PANA NADKOMISARZA KOWALSKIEGO” (zasada nie obo-
wiązuje w sytuacjach wymagających koncentracji i uwagi).

W odpowiedzi na polecenie przełożonego lub starszego policjant odpowiada twier-

dząco, np. „TAK JEST, ZROZUMIAŁEM” lub przecząco „NIE ZROZUMIAŁEM”. W przy-
padku kiedy polecenie dla przyjmującego nie jest jasne, policjant przyjmujący polecenie
prosi o jego powtórzenie.

Policjant wchodzi do pomieszczenia przełożonego po uzyskaniu jego zgody. Przed

wejściem pozostawia wierzchnie okrycie (płaszcz, czapkę). Po wejściu oddaje honory
i zgłasza cel swego przybycia. Po załatwieniu sprawy lub otrzymaniu polecenia oddaje ho-
nory, wykonuje zwrot w kierunku wyjścia i wychodzi.

Policjant wchodzący z bronią nie zmienia jej położenia. Pełniąc służbę, będąc w heł-

mie lub trzymając broń „za pas” – nie zdejmuje nakrycia głowy.

W grupie policjantów znajdujących się w wąskim przejściu pierwszy, który zauważy

zbliżającego się przełożonego (starszego), podaje komendę „PRZEJŚCIE”. Policjanci za-
trzymują się, przepuszczają przechodzącego, oddają honory przez „sfrontowanie”. Sfron-
towanie jest równoznaczne z przyjęciem postawy zasadniczej.

W warunkach umożliwiających swobodne mijanie się policjanci dopasowują swoje

zachowanie do zasad poszanowania przełożonych (starszeństwa), ogólnych reguł ruchu
i okoliczności (sytuacji).

W czasie zajęć, odpraw, konferencji służbowych itp. z udziałem policjantów i pra-

cowników cywilnych honory oddaje się na komendę „PANOWIE OFICEROWIE (ASPI-
RANCI, PODOFICEROWIE)”, z udziałem tylko pracowników cywilnych – „PANIE, PA-
NOWIE”, z udziałem szeregowych policjantów (grupa mieszana) – na komendę „PROSZĘ
WSTAĆ”. Jeżeli uczestnikami są jedynie szeregowi policjanci, to podaje się komendę
„WSTAĆ”, „BACZNOŚĆ”. Na komendę obecni wstają frontem do przełożonego, a poli-
cjanci przyjmują postawę zasadniczą. Przełożony – po przyjęciu meldunku słowem
„DZIĘKUJĘ” – zezwala przyjąć postawę swobodną (siedzącą). Zgromadzeni siadają rów-
nocześnie z przełożonymi lub na polecenie meldującego „PROSZĘ SIADAĆ”.

Oddawanie honoru jest oznaką szacunku dla tradycji, symboli oraz przełożonych

i starszych, a także przejawem koleżeństwa, dobrego wychowania i dyscypliny.

Policjanci są obowiązani oddawać honory:

1) Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej,
2) Marszałkowi Sejmu i Senatu,
3) Prezesowi Rady Ministrów,
4) Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji,
5) Komendantowi Głównemu Policji,
6) przełożonym, starszym i równym stopniem,

7) fladze państwowej oraz banderze wojennej podczas wchodzenia na i schodzenia z okrętu,
8) przed Grobem Nieznanego Żołnierza,
9) symbolom i miejscom upamiętniającym bohaterską walkę i męczeństwo narodu pol-

skiego i innych narodów, jeśli są tam wystawione posterunki honorowe,

10) w czasie uroczystości pogrzebowych z policyjną lub wojskową asystą honorową.

Policjantów obowiązuje wzajemne oddawanie honorów. Podwładni i młodsi oddają

honor pierwsi, a policjanci równi stopniem – jednocześnie.

Policjanci nie mają obowiązku oddawania honorów w czasie:

1) przechodzenia przez jezdnię oraz mijania się w odległości większej niż ok. 15 kroków,
2) prowadzenia pojazdów lub obsługiwania maszyn i urządzeń,
3) bezpośredniego udziału w akcjach ratowniczych, udzielania pomocy poszkodowanym,

zabezpieczania miejsc wypadków,

4) legitymowania, odprowadzania i konwojowania osób oraz podczas interwencji,
5) przebywania w ośrodkach leczniczych,
6) przebywania w placówkach publicznych,
7) przebywania w stołówkach, palarniach itp.,
8) wykonywania prac porządkowo-gospodarczych,
9) wykonywania czynności służbowych wymagających koncentracji uwagi na innych oso-

bach lub obiektach.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS02.
Nazwa jednostki szkolnej: Zasady regulaminowego zachowania się
policjantów.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach
związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku
publicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidu-
alnych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Po-
licji na poziomie podstawowym.
Stron: 1.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS02LU01

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:
1. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji (Dz.U. Nr 30, poz. 179 z późn. zm.),

art. 47.1.

2. Zarządzenie nr 21 Komendanta Głównego Policji z dnia 20 maja 1993 roku w sprawie

funkcjonowania organizacji hierarchicznej w Policji.

SPRAWDZIAN POSTĘPÓW

JM07JS02SP01

SPRAWDZIAN POSTĘPÓW:

Na podstawie zrealizowanych ćwiczeń i wykładów w ramach jednostki szkolnej, zaznacza-
jąc w odpowiednich miejscach „X” jako odpowiedź „TAK” lub „NIE”, oceń:

TAK

NIE

1. Czy rozumiesz pojęcie „droga służbowa”?

2. Czy wiesz, w jakich okolicznościach można pominąć drogę

służbową?

3. Czy potrafisz:

- regulaminowo zwracać się do przełożonego (starszego),

- zwracać się do innego policjanta przebywającego

w obecności przełożonego (starszego),

- oddawać honory w czasie zajęć, odpraw, konferencji

służbowych itp. z udziałem policjantów,

- służbowo przedstawić się, witać i żegnać,

- prowadzić służbowe rozmowy telefoniczne,

- składać meldunki (w różnych sytuacjach służbowych),

- regulaminowo reagować na otrzymane polecenia,

- wchodzić do pomieszczenia, w którym znajduje się

przełożony lub starszy (z bronią i bez broni),

- reagować w sytuacjach mijania się z przełożonym lub

starszym w wąskim przejściu?

PRZEWODNIK DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS03.
Nazwa jednostki szkolnej: Wykonywanie musztry zespołowej.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działa-
niach związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego po-
rządku publicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywi-
dualnych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów
Policji na poziomie podstawowym.
Stron: 2.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS03PS01

Wskazówki dla słuchacza:
1. Wymagania wejściowe.

Prowadzący zajęcia będzie bazował na Twoich umiejętnościach z zakresu:

- przyjmowania postawy zasadniczej i swobodnej,
- rozpoczynania marszu, biegu z miejsca i z marszu, maszerowania w miejscu,
- wykonywania zwrotów,
- maszerowania właściwym krokiem marszowym,
- oddawania honorów w różnych sytuacjach,
- zachowania się w szyku i poza nim.
2. Cele szkolenia.

Po zakończeniu jednostki szkolnej będziesz potrafił:

1) wykonywać zbiórki przez pododdział zgodnie z wymogami komendy:

- w miejscu,
- w marszu,

2) zmieniać front ugrupowania pododdziału w miejscu:

- z szeregu w rząd i odwrotnie,
- z szeregu w kolumnę dwójkową i odwrotnie,
- z szeregu w kolumnę trójkową i odwrotnie,
- z dwuszeregu w kolumnę dwójkową i odwrotnie,
- z dwuszeregu w kolumnę czwórkową i odwrotnie,
- z trójszeregu w kolumnę trójkową i odwrotnie,

3) zmieniać szyk ugrupowania marszowego:

- z kolumny dwójkowej w rząd i odwrotnie,
- z kolumny czwórkowej w kolumnę dwójkową i odwrotnie,

4) odliczać w ugrupowaniu rozwiniętym,
5) zaginać i odginać skrzydła,
6) witać się z przełożonym,
7) oddawać honory przez pododdział (pluton, kompanię):

- w ugrupowaniu rozwiniętym bez broni,
- w ugrupowaniu marszowym bez broni,

8) zmieniać szyk w ugrupowaniu marszowym:

- z kolumny dwójkowej w rząd i odwrotnie,

- z kolumny czwórkowej w kolumnę dwójkową i odwrotnie.

3. Metody nauczania i uczenia się.

W ramach realizacji jednostki szkolnej zostaną Ci zaprezentowane sposoby wykony-

wania zbiórek przez pododdział Policji w miejscu i w marszu, zgodnie z wymogami ko-
mendy. Prowadzący opierając się na szkolonej grupie, zademonstruje Ci:
a) zmiany frontu ugrupowania w miejscu:

b) zmiany szyku ugrupowania marszowego:

- z kolumny dwójkowej w rząd i odwrotnie,
- z kolumny czwórkowej w kolumnę dwójkową i odwrotnie.

c) a ponadto:

- oddawanie honorów w ugrupowaniu rozwiniętym i marszowym,
- zmianę szyku ugrupowania marszowego z kolumny dwójkowej w rząd i odwrotnie,
- zmianę szyku ugrupowania marszowego z kolumny czwórkowej w kolumnę dwój-

kową i odwrotnie,

- odliczanie na zbiórce w szeregu i dwuszeregu,
- zaginanie i odginanie skrzydła,
- witanie się z przełożonym,
- oddawanie honorów przez pododdział (pluton, kompanię) w ugrupowaniu rozwinię-

tym bez broni,

- oddawanie honorów przez pododdział (pluton, kompanię) w ugrupowaniu marszo-

wym bez broni.

Pamiętaj, że zawsze na zapowiedź komendy musisz przyjąć postawę zasadniczą, a na

hasło przystąpić do jej energicznego wykonania.

Umiejętności te będziesz wykształcał podczas ćwiczeń praktycznych. Pamiętaj, że

będą Ci one przydatne nie tylko podczas realizacji innych zajęć obejmujących problematy-
kę działań zespołowych Policji, ale również będą one oceniane w każdej fazie szkolenia
przez wszystkich pracowników jednostki szkolnej, co wpłynie na ogólną ocenę okresową
ze wszystkimi z tego wynikającymi konsekwencjami.
4. Sposoby oceniania.
- Wykształcone przez Ciebie umiejętności będące przedmiotem realizacji jednostki

szkolnej podlegają bieżącej ocenie według zapisu uogólnionego – zaliczono (zal.) lub
nie zaliczono (nzal.).

- Negatywna ocena uzyskana w trakcie jednostki szkolnej nie podlega poprawieniu na

ocenę pozytywną, ma natomiast wpływ na ogólną ocenę jednostki modułowej (podczas
obliczania oceny średniej „nzal.” odpowiada cyfrze „1”).

- Oceny otrzymane podczas realizacji jednostki szkolnej JS03 wraz z ocenami uzy-

skanymi w pozostałych jednostkach szkolnych jednostki modułowej 07 stanowią
ocenę zaliczeniową (średnia wszystkich ocen) jednostki modułowej JM07, która jest
wystawiana po zrealizowaniu wszystkich jednostek szkolnych jako ocena okresowa.

Obszary podlegające ocenie podczas wykonywania zadania praktycznego:
- dynamika oraz jednoczesna i jednolita reakcja na otrzymane polecenie,
- zgranie poszczególnych czynności w ramach pododdziału.

MATERIAŁY DLA SŁUCHACZA

JM07JS03MS01

Musztra zespołowa.

Musztra zespołowa przygotowuje pododdziały i oddziały do wystąpień służbowych

oraz działania w szyku pieszym i z pojazdami.

Ugrupowanie w musztrze to ustawienie policjantów pododdziałów i oddziałów pie-

szych lub z pojazdami w szyku odpowiednim do wykonania określonych czynności, fron-
tem w wyznaczonym kierunku, w ustalonych odstępach i odległościach.

Rozróżnia się ugrupowania rozwinięte i marszowe.
Ugrupowanie rozwinięte to ustawienie oddziału, pododdziału w linii prostej, fron-

tem w jednym kierunku, w nakazanym szyku, w odstępach określonych w regulaminie lub
rozkazem dowódcy. Ugrupowanie marszowe to ustawienie oddziału, pododdziału lub
pododdziałów w kolumnach do marszu.

Aby ustawić policjantów w szyku, dowódca zarządza zbiórkę. Na zapowiedź ko-

mendy, np. „PIERWSZA DRUŻYNA”,

lub na komendę „BACZNOŚĆ”, policjanci zwracają

się frontem do dowódcy i przyjmują postawę zasadniczą. Następnie dowódca podaje zapo-
wiedź, np. „W DWUSZEREGU”, i staje w postawie zasadniczej w miejscu, w którym chce
ustawić pododdział. Na hasło „ZBIÓRKA” policjanci biegną do dowódcy i stają w nakaza-
nym szyku w postawie zasadniczej i w tym samym co on kierunku (jeżeli nie nakazał ina-
czej). Policjant prawoskrzydłowy staje z lewej strony dowódcy, a na zbiórce w kolumnie
(rzędzie) – za nim. Rozpoczynając formowanie szyku, dowódca wychodzi przed front pod-
oddziału na taką odległość, aby mógł objąć go wzrokiem lub wykonuje wykrok prawą nogą
z jednoczesnym zwrotem w lewo. Aby wyrównać i pokryć w szyku, dowódca podaje ko-
mendę „SPOCZNIJ”.

Dowódca może również nakazać zbiórkę w innym miejscu lub kierunku. Określa to

w komendzie, np. „PIERWSZA DRUŻYNA, W DWUSZEREGU (KOLUMNIE DWÓJKO-
WEJ) NA DRODZE, PRAWE SKRZYDŁO (CZOŁO) NA WYSOKOŚCI TRYBUNY, FRON-
TEM DO HANGARU – ZBIÓRKA”.

Jeżeli zbiórkę nakazuje ponownie, można podać ko-

mendę „PIERWSZA DRUŻYNA, W DWUSZEREGU, NA POPRZEDNIM MIEJSCU –
ZBIÓRKA”.

Formowanie kolumny w marszu odbywa się na komendę np. „DRUGA DRUŻYNA,

W KOLUMNIE DWÓJKOWEJ, ZA MNĄ, W MARSZU – ZBIÓRKA”

–

dwójka czołowa

maszeruje za dowódcą drużyny w odległości trzech kroków, reszta policjantów dołącza do

niej. Dowódca może również nakazać zbiórkę w wyznaczonym miejscu i kierunku marszu,
podając komendę np. „DRUGA DRUŻYNA, W KOLUMNIE DWÓJKOWEJ, NA DRODZE
W KIERUNKU WSI, W MARSZU – ZBIÓRKA”.

Na komendę „ROZEJŚĆ

SIĘ”

policjanci

natychmiast rozchodzą się w dowolnych

kierunkach. Dowódca może w komendzie określić miejsce, w którym mają przebywać,
np. „NA ŁĄKĘ – ROZEJŚĆ

SIĘ”, „DO NAMIOTÓW (BIEGIEM) – ROZEJŚĆ

SIĘ”, lub

kierunek rozejścia się, np. „OD CZOŁA, W PRAWO – ROZEJŚĆ

SIĘ”.

Komendę

„ROZEJŚĆ

SIĘ”

można podać w każdym szyku w miejscu lub w marszu.

Równanie i krycie w szyku policjanci wykonują samoczynnie po komendzie

„SPOCZNIJ” albo na komendę „RÓWNAJ – W

PRAWO

LEWO)”. Na komendę

„RÓWNAJ

–

PRAWO

LEWO)” wszyscy policjanci równocześnie i energicznie zwra-

cają głowy w prawo (w lewo) z wyjątkiem prawoskrzydłowego (lewoskrzydłowego) i stają
tak, aby prawym (lewym) okiem widzieć tylko swego sąsiada, a lewym (prawym) pierś
czwartego od siebie. Po wyrównaniu na komendę „BACZNOŚĆ” jednocześnie zwracają
głowy na wprost.

Przesunięcie szyku o krok w przód lub w tył odbywa się na komendę np. „PIERW-

SZA DRUŻYNA, KROK NA WPROST (W TYŁ) – MARSZ”. Policjanci robią krok w nakaza-
nym kierunku, nie zmieniając frontu. Aby przesunąć szyk do przodu na odległość większą
niż krok, podaje się komendę np. „DRUŻYNA, SZEŚĆ KROKÓW NA WPROST – MARSZ”,
lub jeżeli nie podaje się liczby kroków – „DRUŻYNA, NA WPROST – MARSZ”. Aby prze-
sunąć szyk w tył na odległość większą niż krok, najpierw należy podać komendę do wyko-
nania zwrotu w tył, a następnie dotyczącą przesunięcia. Przesunięcie szyku w prawo (lewo)
wykonuje się po zmianie frontu szyku.

W marszu z kolumny dwójkowej w rząd przechodzi się na komendę „W RZĄD –

TYŁ”. Policjanci z lewego rzędu przechodzą w takt marszu za swych prawych sąsiadów,

zachowując regulaminowe odległości (około 1,2 m).

Z rzędu w kolumnę dwójkową przechodzi się na komendę „W DWÓJKI – W

PRZÓD”. Policjanci, na których podczas odliczania wypadła cyfra dwa, przesuwają się
w przód na lewo od swych poprzedników. Ustawione w ten sposób dwójki dołączają i kryją
dwójkę czołową, która skraca krok bez komendy. Po przyjęciu regulaminowych odstępów
i odległości podaje się komendę „ZWYKŁY – KROK”.

Skrzydła ugrupowania rozwiniętego zagina się na komendę np. „DRUGA DRU-

ŻYNA ZAGIĄĆ SKRZYDŁO – MARSZ”, „OD POSTERUNKOWEGO WIERZBICKIEGO
ZAGIĄĆ LEWE (PRAWE) SKRZYDŁO – MARSZ” lub „OD POSTERUNKOWEGO KALI-
NOWSKIEGO I SIERŻANTA ZIELIŃSKIEGO ZAGIĄĆ SKRZYDŁO – MARSZ”. Jeżeli za-
ginanie następuje od wyznaczonego policjanta, mówi on wówczas „JESTEM” i podnosi na
sekundę lewą rękę do poziomu. Stojący za nim w następnych szeregach również podnoszą
lewe ręce do poziomu.

Na komendę dotyczącą zagięcia skrzydeł pododdział lub policjanci skrzydłowi wraz

z wymienionymi w zapowiedzi zaginają skrzydło (skrzydła), przesuwając się do przodu
krokiem zwykłym. Wymieniony policjant zachodzi w miejscu w prawo (lewo) w takim
tempie, aby maszerujący po okręgu mogli zachować równanie. Policjanci ci zatrzymują się
po dojściu do miejsca, w którym są ustawieni pod kątem 90 stopni w stosunku do frontu
pododdziału. Po zagięciu skrzydeł podaje się komendę „SPOCZNIJ”. Skrzydła odgina się
na komendy, np. „PIERWSZA I TRZECIA DRUŻYNA (OD POSTERUNKOWEGO KALI-
NOWSKIEGO I SIERŻANTA ZIELIŃSKIEGO) W TYŁ – ZWROT”, „ODGIĄĆ SKRZYDŁA
– MARSZ”. Policjanci zaginający poprzednio skrzydła wykonują w tył zwrot, wracają na
poprzednie miejsce w taki sam sposób jak podczas zaginania skrzydeł i zatrzymują się
w linii pododdziału. Na komendę „W TYŁ – ZWROT”

robią w tył zwrot, po czym na ko-

mendę „SPOCZNIJ” przyjmują postawę swobodną.

W marszu z kolumny czwórkowej w kolumnę dwójkową przechodzi się na ko-

mendę „W DWÓJKI – W

TYŁ”.

Policjanci oznaczeni podczas odliczania cyfrą dwa prze-

chodzą w takt marszu za swych sąsiadów z prawej strony i kryją ich, zachowując przepiso-
wą odległość. Lewy rząd w tym czasie dołącza do prawego. Policjanci idący w pierwszej
dwójce nie zmieniają długości kroku.

Z kolumny dwójkowej w czwórkową przechodzi się na komendę „W CZWÓRKI –

PRZÓD”. Policjanci lewego rzędu oznaczeni podczas odliczania cyfrą jeden odstępują

w lewo, natomiast ci, którzy poprzednio przeszli w tył (oznaczeni cyfrą dwa), wstępują na
swoje dawne miejsce (na wysokość jedynek). Czoło skraca krok bez komendy. Policjanci
maszerują dalej krokiem zwykłym na komendę „ZWYKŁY

KROK”.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS03.
Nazwa jednostki szkolnej: Wykonywanie musztry zespołowej.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach
związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku
publicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidual-
nych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Policji
na poziomie podstawowym.
Stron: 1.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS03LU01

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:
1. Zarządzenie nr 21 Komendanta Głównego Policji z 20 maja 1993 roku w sprawie funk-

cjonowania organizacji hierarchicznej w Policji.

2. Grzywa K., Metodyka nauczania musztry, Słupsk 2000.

SPRAWDZIAN POSTĘPÓW

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS03.
Nazwa jednostki szkolnej: Wykonywanie musztry zespołowej.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach
związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku pu-
blicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidual-
nych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Policji
na poziomie podstawowym.
Stron: 1.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS03SP01

SPRAWDZIAN POSTĘPÓW:

Na podstawie zrealizowanych ćwiczeń i wykładów w ramach jednostki szkolnej, zaznacza-
jąc w odpowiednich miejscach „X” jako odpowiedź „TAK” lub „NIE”, oceń, czy potrafisz
występując w strukturze pododdziału?:

TAK

NIE

1. Wykonać zbiórkę zgodnie z wymogami komendy:

- w miejscu,

- w marszu?

2. Zmienić front ugrupowania pododdziału w miejscu:

- z szeregu w rząd i odwrotnie,

- z szeregu w kolumnę dwójkową i odwrotnie,

- z szeregu w kolumnę trójkową i odwrotnie,

- z dwuszeregu w kolumnę dwójkową i odwrotnie,

- z dwuszeregu w kolumnę czwórkową i odwrotnie,

- z trójszeregu w kolumnę trójkową i odwrotnie?

3. Zmienić szyk ugrupowania marszowego:

- z kolumny dwójkowej w rząd i odwrotnie,

- z kolumny czwórkowej w kolumnę dwójkową i odwrot-

nie?

4. Odliczyć na zbiórce w szeregu i dwuszeregu?
5. Zagiąć i odgiąć skrzydła?

6. Witać się z przełożonym?

7. Oddawać honory w ugrupowaniu rozwiniętym bez broni?

8. Oddawać honory w ugrupowaniu marszowym bez broni?

9. Zmieniać szyk w ugrupowaniu marszowym:

- z kolumny dwójkowej w rząd i odwrotnie,

- z kolumny czwórkowej w kolumnę dwójkową i odwrot-

nie?

PRZEWODNIK DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS04.
Nazwa jednostki szkolnej: Formowanie kordonów i dwukordonów.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach
związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku
publicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidual-
nych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Policji
na poziomie podstawowym.
Stron: 2.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS04PS01

Wskazówki dla słuchacza:
1. Wymagania wejściowe.

Prowadzący zajęcia będzie oczekiwać od Ciebie umiejętności w zakresie:

Po zakończeniu jednostki szkolnej będziesz potrafił:

1) określić podstawowe pojęcia:

- kordonu,
- kordonu zwartego,
- kordonu rozczłonkowanego,

2) przyjmować postawę kordonową,
3) formować kordon zwarty w miejscu:

- z szeregu,
- z rzędu,
- z kolumny dwójkowej,

4) formować kordon zwarty z marszu,
5) formować kordon rozczłonkowany w miejscu:

- od wskazanego,
- od lewego i od prawego,

6) formować kordon rozczłonkowany z marszu,
7) zwiększać i zmniejszać odstępy w kordonie:

- od wskazanego,
- od prawego,
- od lewego,

8) formować dwukordon oraz dwie linie kordonów:

- wiązać kordon oraz dwukordon: za ręce, za pasy,
- zmieniać front kordonu i dwukordonu,

9) formować kordon dwufrontowy:

- w miejscu,
- z marszu,
- zwiększać i zmniejszać odstępy w kordonie dwufrontowym,

10) zwijać kordony.

3. Metody nauczania i uczenia się.

W ramach realizacji jednostki szkolnej zostaną Ci zaprezentowane sposoby formo-

wania kordonów i dwukordonów. Pamiętaj, że zawsze na zapowiedź komendy musisz przy-
jąć postawę zasadniczą, a na hasło przystąpić do jej energicznego wykonania. Umiejętności
te będziesz wykształcał podczas ćwiczeń praktycznych. Pamiętaj, że będą Ci one przydatne
w trakcie realizacji zajęć poligonowych, gdzie również będą oceniane.

Od wykładowcy prowadzącego zajęcia otrzymasz pełny zasób informacji w zakresie

niezbędnym do opanowania wiedzy i umiejętności określonej w przedmiotowej jednostce
szkolnej w ramach zajęć oraz podczas samokształcenia. Twoim zadaniem jest zapoznać się
ze wskazaną przez wykładowcę literaturą. W trakcie zajęć korzystaj z pomocy prowadzą-
cego zajęcia. W przypadku niezrozumienia określonych treści masz prawo skorzystać
z konsultacji w terminie wyznaczonym przez wykładowcę.
4. Sposoby oceniania.
- Nabywane przez Ciebie wiadomości będące przedmiotem realizacji pierwszego klu-

czowego punktu nauczania podlegają bieżącej ocenie według obowiązującej skali ocen
(skala: 6 – 1).

- Wykształcone przez Ciebie umiejętności będące przedmiotem realizacji od drugiego do

jedenastego kluczowego punktu nauczania podlegają bieżącej ocenie według zapisu
uogólnionego – zaliczono (zal.) lub nie zaliczono (nzal.).

- Każda negatywna ocena uzyskana w trakcie jednostki szkolnej musi być poprawiona na

ocenę pozytywną, w tym negatywne oceny umiejętności.

- Otrzymana negatywna ocena umiejętności podlega zaliczeniu podczas realizacji JS05

lub na podstawie sprawdzianu pisemnego (wyboru rodzaju sprawdzianu dokonuje na-
uczyciel) i poprawiana jest według zapisu uogólnionego: zaliczono (zal.) lub nie zali-
czono (nzal.). Nie dokonuje się przeliczenia oceny „zal.” na ocenę punktową „2”.

- Oceny otrzymane podczas realizacji jednostki szkolnej JS04 wraz z ocenami uzy-

Obszary podlegające ocenie podczas wykonywania zadania praktycznego:
- właściwe reagowanie na zapowiedź komendy,
- energiczna realizacja polecenia wynikającego z treści komendy.

MATERIAŁY DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS04.
Nazwa jednostki szkolnej: Formowanie kordonów i dwukordo-
nów.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działa-
niach związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego po-
rządku publicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywi-
dualnych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów
Policji na poziomie podstawowym.
Stron: 3.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS04MS01

Formownie kordonów i dwukordonów.

Kordon to szyk, w którym policjanci stoją w linii obok siebie w odstępach nakaza-

nych komendą dowódcy.

Policjanci w kordonach stoją zawsze w postawie ustalonej dla kordonów. W postawie

tej policjant stoi w małym rozkroku, pięty rozsunięte są na długość stopy, palce skierowane
na zewnątrz, ręce swobodnie założone z tyłu korpusu.

W przypadkach uzasadnionych (potrzeba interwencji itp.) policjant może zmienić po-

stawę lub wystąpić z kordonu.

Przyjęcie postawy kordonowej następuje na komendę dowódcy „W KORDONIE –

STAŃ”.

Kordon, w którym funkcjonariusze stoją obok siebie w odstępach o szerokości dłoni,

to kordon zwarty.

W miejscu formuje się kordon zwarty:

1) z szeregu – „W KORDONIE – STAŃ” na zapowiedź tej komendy policjanci przyjmują

postawę zasadniczą, a na hasło postawę określoną dla kordonów,

2) z rzędu – „W KORDON W LEWO (W PRAWO) – ZWROT” na tę komendę policjanci

wykonują zwrot w lewo (w prawo), po czym przyjmują postawę regulaminową,

3) z kolumny dwójkowej – „W KORDON W LEWO (W PRAWO) – FRONT” na tę ko-

mendę policjanci z kolumny przechodzą do szeregu, a następnie odstawiają lewą nogę
w bok, przyjmując postawę regulaminową.

Kordon zwarty w marszu rozwija się z rzędu na komendę „W KORDONIE –

STAWAJ

LEWO

PRAWO)”. Po tej komendzie policjant czołowy zatrzymuje się, wy-

konuje zwrot w lewo (w prawo) i przyjmuje postawę regulaminową, pozostali dochodzą
kolejno do poprzedników, również zatrzymują się, wykonują zwrot w nakazanym kierunku,
przyjmując postawę ustaloną dla kordonów.

W kordonie rozczłonkowanym policjanci stoją w odstępach do dziesięciu kroków.

Kordon rozczłonkowany w miejscu formuje się tylko z szeregu na komendę „W KOR-
DONIE OD LEWEGO (PRAWEGO, POSTERUNKOWEGO) wskazać ręką NA SZEŚĆ –
ODSTĄP”. Na zapowiedź tej komendy policjanci przyjmują postawę zasadniczą. Na hasło
policjant skrzydłowy albo wskazany, od którego ma rozpocząć się zwiększanie odstępów,

wraca do poprzedniej postawy. Pozostali policjanci wykonują zwrot w kierunku odstępowa-
nia i oglądając się przez lewe ramię na bezpośrednio za nim maszerującego policjanta, ma-
szerują (biegną), zwiększając odstępy o tyle, by wynosiły one między nimi sześć kroków,
zatrzymują się, wykonują zwrot w kierunku frontu szyku i przyjmują regulaminową postawę.

Kordon rozczłonkowany z marszu rozwija się od czoła maszerującego rzędu na ko-

mendę, np. „W KORDON, WZDŁUŻ KRAWĘŻNIKA PRAWEGO CHODNIKA, ODSTĘP
TRZY – STAWAJ

LEWO

PRAWO)”. Na hasło komendy czołowy rzędu po kroku wy-

konanym prawą (lewą) nogą, lewą (prawą) nogę odstawia na krok w bok, zatrzymuje się
i dostawia drugą nogę, przyjmując postawę zasadniczą i robiąc przejście maszerującemu
rzędowi, po czym wykonuje w lewo (w prawo) zwrot i przyjmuje postawę regulaminową.
Następny policjant od momentu zrównania się ze stojącym poprzednikiem odlicza nakaza-
ną liczbę kroków – odstęp – i wykonuje te same czynności. W ten sam sposób postępują
kolejno pozostali policjanci.

W celu zmniejszenia odstępów w kordonie, np. z dziesięciu do czterech kroków, po-

daje się komendę „W KORDONIE, DO PRAWEGO (LEWEGO, POSTERUNKOWEGO),
wskazać ręką NA CZTERY – ZMNIEJSZYĆ

ODSTĘP. Na zapowiedź tej komendy policjan-

ci przyjmują postawę zasadniczą. Na hasło policjant skrzydłowy albo wskazany wraca do
poprzedniej postawy. Pozostali policjanci wykonują zwrot w jego kierunku i maszerują,
zmniejszając odstępy, kolejno zatrzymują się, wykonują zwrot w kierunku frontu szyku
i przyjmują postawę regulaminową.

Przejście z kordonu rozczłonkowanego w kordon zwarty odbywa się na komendę „W

KORDONIE DO PRAWEGO (LEWEGO, WSKAZANEGO) – ŁĄCZ”.

Dwukordon formuje się w miejscu z dwuszeregu na komendę „W DWUKORDONIE

– STAŃ”. Na zapowiedź tej komendy policjanci przyjmują postawę zasadniczą, na hasło
drugi szereg wykonuje prawą nogą wykrok w prawo na tyle, by po dostawieniu lewej nogi
i przyjęciu postawy zasadniczej zbliżyć się do pierwszej linii i pokryć przerwy między po-
licjantami pierwszego szeregu, a następnie jednocześnie w obu szeregach przyjąć postawę
regulaminową.

Wiązanie kordonu wykonuje się na komendę „W KORDONIE ZA PASY (ZA RĘCE)

– CHWYĆ”. Po tej komendzie policjanci, robiąc prawą nogą wykrok do przodu na dłu-
gość stopy, chwytają za pasy policjantów z lewej i z prawej strony w ten sposób, by prawe
ręce wszystkich w kordonie, krzyżując się z lewymi rękoma sąsiadów po prawej, były na
wierzchu.

Tymi samymi zasadami należy kierować się przy chwytach za ręce, z tym że należy

prawą ręką chwytać lewą rękę drugiego sąsiada z lewej strony (plecionka).

Wiązanie dwukordonu wykonuje się na komendę „W DWUKORDONIE ZA PASY

(ZA RĘCE) – CHWYĆ”. Zwolnienie rąk, puszczenie pasów oraz powrót do poprzedniej
postawy odbywa się na komendę „W KORDONIE (DWUKORDONIE) PASY (RĘCE) –
PUŚĆ”.

Zmiana frontu kordonu (dwukordonu) odbywa się na komendy „KORDON, W TYŁ –

ZWROT”, „KORDON W LEWO ZACHODŹ – MARSZ, KORDON – STÓJ”.

Kordon dwufrontowy w miejscu formuje się z kordonu rozczłonkowanego na ko-

mendę „W KORDONIE DWUFRONTOWYM – STAŃ”. Na zapowiedź tej komendy poli-
cjanci przyjmują postawę zasadniczą, na hasło komendy „dwójki” wykonują w tył zwrot
i jednocześnie z „jedynkami” przyjmują postawę regulaminową. Przed sformowaniem kor-
donu dwufrontowego z szeregu lub kordonu zwartego należy zwiększyć odstępy między
policjantami przynajmniej na pół kroku oraz odliczyć do dwóch.

Kordon dwufrontowy z marszu rozwija się od czoła maszerującego rzędu na ko-

mendę „W KORDON DWUFRONTOWY, KIERUNEK [np.] GŁÓWNE WEJŚCIE DO
GMACHU, ODSTĘP TRZY – STAWAJ”.

Przed powiększaniem lub zmniejszaniem odstępów w kordonie dwufrontowym nale-

ży przejść do kordonu na komendę „W KORDON, DWÓJKI W TYŁ – ZWROT”.

Zwinięcie kordonu zwartego polega na przeformowaniu go w szereg na komendę

„BACZNOŚĆ”, po której policjanci przyjmują postawę zasadniczą, a następnie komendę
„SPOCZNIJ”, albo w szyk marszowy, np. „W PRAWO – ZWROT”.

Zwijanie kordonu rozczłonkowanego odbywa się:

1) przez łączenie,
2)

przez przejście w rząd z marszu na komendę wydaną policjantowi na jednym ze skrzydeł
kordonu „W PRAWO (LEWO) – ZWROT, ZA MNĄ – MARSZ”. Po tej komendzie poli-
cjant skrzydłowy po wykonaniu zwrotu maszeruje za dowódcą wzdłuż frontu kordonu, za
nim dołączają kolejno pozostali policjanci z kordonu, formując szyk marszowy.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS04.
Nazwa jednostki szkolnej: Formowanie kordonów i dwukordonów.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach
związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku pu-
blicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidual-
nych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Policji
na poziomie podstawowym.
Stron: 1.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS04LU01

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:
1. Zarządzenie nr 21 Komendanta Głównego Policji z 20 maja 1993 roku w sprawie funk-

cjonowania organizacji hierarchicznej w Policji.

2. Zarządzenie nr 11 Komendanta Głównego Policji z dnia 20 maja 1998 roku w sprawie

wprowadzenia do użytku służbowego w Policji Regulaminu ogólnego i musztry Policji.

3. Grzywa K., Metodyka nauczania musztry, Słupsk 2000.

SPRAWDZIAN POSTĘPÓW

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS04.
Nazwa jednostki szkolnej: Formowanie kordonów i dwukordonów.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach
związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku pu-
blicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidual-
nych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Policji
na poziomie podstawowym.
Stron: 1.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS04SP01

SPRAWDZIAN POSTĘPÓW:

Na podstawie zrealizowanych ćwiczeń i wykładów w ramach jednostki szkolnej, zaznacza-
jąc w odpowiednich miejscach „X” jako odpowiedź „TAK” lub „NIE”, oceń:

TAK

NIE

Czy realizując zadanie w strukturze drużyny, potrafisz:

- formować kordon zwarty w miejscu: z szeregu, z rzędu i z ko-

lumny dwójkowej,

- formować kordon zwarty z marszu,

- formować kordon rozczłonkowany w miejscu: od wskazanego

funkcjonariusza oraz od lewego i od prawego,

- formować kordon rozczłonkowany z marszu,

- zwiększać i zmniejszać odstępy w kordonie: od wskazanego, od

prawego oraz od lewego,

- formować dwukordon oraz dwie linie kordonów,

- wiązać kordon oraz dwukordon: za ręce i za pasy,

- zmieniać front kordonu i dwukordonu,

- formować kordon dwufrontowy: w miejscu, z marszu, zwięk-

szać i zmniejszać odstępy w kordonie dwufrontowym,

- zwijać kordon?

PRZEWODNIK DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS05.
Nazwa jednostki szkolnej: Rozwijanie i zwijanie linii posterunków
i linii patroli.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach
związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku pu-
blicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidual-
nych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Policji
na poziomie podstawowym.
Stron: 2.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS05PS01

Wskazówki dla słuchacza:
1. Wymagania wejściowe.

Umiejętności, jakie będą wymagane od Ciebie:

- przyjmowanie postawy zasadniczej i swobodnej,
- rozpoczęcie marszu, biegu z miejsca i z marszu, maszerowanie w miejscu,
- wykonywanie zwrotów,
- maszerowanie właściwym krokiem marszowym,
- oddawanie honorów w różnych sytuacjach,
- zachowanie się w szyku i poza nim.
2. Cele szkolenia.

Po zakończeniu jednostki szkolnej będziesz potrafił:

- rozwijać i zwijać linię posterunków jednoosobowych z miejsca i z marszu,
- rozwijać i zwijać linię posterunków dwuosobowych z miejsca i z marszu,
- rozwijać i zwijać linię patroli jednoosobowych z miejsca i z marszu,
- rozwijać i zwijać linię patroli dwuosobowych z miejsca i z marszu.
3. Metody nauczania i uczenia się.

W ramach realizacji jednostki szkolnej zostaną Ci zaprezentowane sposoby rozwija-

nia i zwijania linii posterunków oraz linii patroli jedno- i dwuosobowych z miejsca i z mar-
szu. Umiejętności te będziesz wykształcał podczas ćwiczeń praktycznych. Pamiętaj, że bę-
dą Ci one przydatne w trakcie realizacji zajęć poligonowych, gdzie również będą oceniane.
Zwróć uwagę na podstawowe różnice pomiędzy specyfiką pełnienia służby w kordonie
rozczłonkowanym a specyfiką pełnienia służby w kordonie w linii posterunków i w linii
patroli. Od wykładowcy prowadzącego zajęcia otrzymasz pełny wybór informacji w zakre-
sie niezbędnym do opanowania wiedzy i umiejętności w ramach przedmiotowej jednostki
szkolnej, w trakcie zajęć oraz podczas samokształcenia. Twoim zadaniem jest zapoznać się
ze wskazaną przez wykładowcę literaturą. W trakcie zajęć korzystaj z pomocy prowadzą-
cego zajęcia. W przypadku niezrozumienia określonych treści masz prawo skorzystać
z konsultacji w terminie wyznaczonym przez wykładowcę.

4. Sposoby oceniania.
- Nabywane przez Ciebie wiadomości będące przedmiotem realizacji pierwszego klu-

czowego punktu nauczania podlegają bieżącej ocenie według obowiązującej skali ocen
(skala: 6 – 1).

- Wykształcone umiejętności będące przedmiotem realizacji od 2 – 5-kluczowego punktu

nauczania podlegają bieżącej ocenie według zapisu uogólnionego – zaliczono (zal.) lub
nie zaliczono (nzal.).

- Każda negatywna ocena uzyskana w trakcie jednostki szkolnej musi być poprawiona na

ocenę pozytywną, w tym negatywne oceny umiejętności.

- Otrzymana negatywna ocena umiejętności podlega zaliczeniu podczas realizacji JS06

- Oceny otrzymane podczas realizacji jednostki szkolnej JS05 wraz z ocenami uzy-

Obszary podlegające ocenie podczas wykonywania zadania praktycznego:
- przestrzeganie regulaminowych zasad wynikających z postanowień regulaminu ogól-

nego i musztry,

- dynamika oraz zgranie czynności w ramach pododdziału.

MATERIAŁY DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS05.
Nazwa jednostki szkolnej: Formowanie kordonów i dwukordo-
nów.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działa-
niach związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego po-
rządku publicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywi-
dualnych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów
Policji na poziomie podstawowym.
Stron: 2.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS05MS01

Rozwijanie linii posterunków i patroli.

Posterunki jedno- i dwuosobowe rozwijane są na określonym odcinku z szyku mar-

szowego w odstępach większych niż 10 kroków. Zasięg określa dowódca w wydanej ko-
mendzie. Z pododdziału stojącego w szyku rozwiniętym, przed wydaniem komendy do
rozwinięcia linii posterunków, należy sformować odpowiedni szyk marszowy – rząd lub
kolumnę dwójkową.

Linię posterunków rozwija się z miejsca od czoła szyku marszowego na komendę np.

„W LINIĘ JEDNOOSOBOWYCH (DWUOSOBOWYCH) POSTERUNKÓW, KIERUNEK
WZDŁUŻ ULICY POLICJANTÓW, ODSTĘP DWADZIEŚCIA, NA CHODNIKU STAWAJ
W LEWO (W PRAWO), PLUTON – MARSZ”. Na hasło komendy czołowy rzędu po kroku
wykonanym prawą (lewą) nogą, lewą (prawą) nogę odstawia na krok w bok i zatrzymując
się, dostawia drugą nogę, przyjmując postawę zasadniczą i robiąc przejście maszerującemu
rzędowi, a następnie wykonuje w lewo (w prawo) zwrot i przystępuje do wykonywania
czynności służbowych.

Następny policjant od momentu zrównania się ze stojącym poprzednikiem odlicza

nakazaną liczbę kroków – odstęp – i wykonuje te same czynności. W ten sam sposób po-
stępują kolejno pozostali policjanci.

Z marszu linię posterunków rozwija się na komendę np. „W LINIĘ JEDNOOSO-

BOWYCH (DWUOSOBOWYCH) POSTERUNKÓW, KIERUNEK WZDŁUŻ ULICY POLI-
CJANTÓW, ODSTĘP DWADZIEŚCIA, NA CHODNIKU – STAWAJ W LEWO (PRAWO)”.

Z miejsca linię patroli rozwija się na komendę np. „W LINIĘ JEDNOOSOBOWYCH

(DWUOSOBOWYCH) PATROLI, PO OBU STRONACH ULICY POLICJANTÓW, OD-
STĘP CZTERDZIEŚCI, PLUTON – MARSZ”. Na hasło tej komendy pododdział rozpoczy-
na marsz. Pierwsza dwójka zachodzi w tył na lewo i rozpoczyna patrolowanie po tej stronie
ulicy, po której idzie pododdział. Następna dwójka po odliczeniu dwudziestu kroków skrę-
ca w lewo (w prawo) i rozpoczyna patrolowanie po przeciwnej stronie ulicy również w od-
wrotnym kierunku marszu pododdziału. Następne patrole po odliczeniu odpowiedniej licz-
by kroków wykonują na przemian takie same czynności. W ten sposób odległość między
patrolami po jednej stronie ulicy wynosić będzie 40 kroków.

Z marszu linię patroli rozwija się na komendę „W LINIĘ JEDNOOSOBOWYCH

(DWUOSOBOWYCH) PATROLI, PO OBU STRONACH ULICY POLICJANTÓW, OD-
STĘP CZTERDZIEŚCI, ZACHODŹ – W TYŁ NA LEWO (PRAWO)”. Na hasło komendy
pierwszy patrol zachodzi w tył na lewo (prawo) i rozpoczyna patrolowanie, robiąc miejsce
dla maszerującego dalej szyku marszowego, następne patrole po odliczeniu nakazanej licz-
by kroków, od miejsca odejścia swych poprzedników, wykonują takie same czynności.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

JM07JS05LU01

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:
1. Zarządzenie nr 21 Komendanta Głównego Policji z 20 maja 1993 roku w sprawie funk-

cjonowania organizacji hierarchicznej w Policji.

2. Zarządzenie nr 11 Komendanta Głównego Policji z dnia 20 maja 1998 roku w sprawie

wprowadzenia do użytku służbowego w Policji Regulaminu ogólnego i musztry Policji.

3. Grzywa K., Metodyka nauczania musztry, Słupsk 2000.

SPRAWDZIAN POSTĘPÓW

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS05.
Nazwa jednostki szkolnej: Rozwijanie i zwijanie linii posterunków
i linii patroli.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach zwią-
zanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku publicznego
– SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidualnych
oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Policji na pozio-
mie podstawowym.
Stron: 1.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS05SP01

SPRAWDZIAN POSTĘPÓW:

Na podstawie zrealizowanych ćwiczeń i wykładów w ramach jednostki szkolnej, zaznaczając
w odpowiednich miejscach „X” jako odpowiedź „TAK” lub „NIE”, oceń:

TAK

NIE

Czy potrafisz:

- rozwinąć i zwinąć linię posterunków jednoosobowych z miejsca

i z marszu,

- rozwinąć i zwinąć linię posterunków dwuosobowych z miejsca

i z marszu,

- rozwinąć i zwinąć linię patroli jednoosobowych z miejsca i z mar-

szu,

- rozwinąć i zwinąć linię patroli dwuosobowych z miejsca i z mar-

szu?

PRZEWODNIK DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS06.
Nazwa jednostki szkolnej: Formowanie i manewrowanie tyralierą
policyjną.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach
związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku
publicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidual-
nych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Policji
na poziomie podstawowym.
Stron: 2.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS06PS01

Wskazówki dla słuchacza:
1. Wymagania wejściowe.

Wymagane będą od Ciebie umiejętności z zakresu:

- przyjmowania postawy zasadniczej i swobodnej,
- rozpoczynania marszu, biegu z miejsca i z marszu, maszerowania w miejscu,
- wykonywania zwrotów, maszerowania właściwym krokiem marszowym,
- oddawania honorów w różnych sytuacjach,
- zachowania się w szyku i poza nim.
2. Cele szkolenia.

Po zakończeniu jednostki szkolnej będziesz potrafił:

1) określić pojęcie tyraliery policyjnej,
2) formować tyralierę policyjną przez drużynę (z miejsca i z marszu):

- w linię,
- skosem w prawo,
- skosem w lewo,

3) formować tyralierę policyjną przez pluton (z miejsca i z marszu):

- w linię,
- w linię podwójną,
- skosem w prawo ,
- skosem w lewo,

4) formować tyralierę policyjną przez kompanię (z miejsca i z marszu):

- w linię,
- w linię podwójną,
- w linię potrójną,
- skosem w prawo,
- skosem w lewo,

5) zmniejszać i zwiększać odstępy w tyralierze,
6) wiązać tyralierę (w miejscu i w marszu) za ręce i za pasy,
7) manewrować tyralierami,
8) formować i manewrować kolumną głęboką.

UWAGA: realizacja pkt 2 – 8 następuje w strukturze pododdziału, po wydaniu odpowied-
niej komendy przez prowadzącego zajęcia.
3. Metody nauczania i uczenia się.

W ramach realizacji jednostki szkolnej zostaną Ci zaprezentowane sposoby formo-

wania i manewrowania tyralierą policyjną. Umiejętności te będziesz wykształcał podczas
ćwiczeń praktycznych. Pamiętaj, że będą Ci one przydatne w trakcie realizacji zajęć poli-
gonowych, gdzie również będą oceniane.
4. Sposoby oceniania.
- Wykształcone przez Ciebie umiejętności będące przedmiotem realizacji jednostki

szkolnej podlegają bieżącej ocenie według zapisu uogólnionego – zaliczono (zal.) lub
nie zaliczono (nzal.).

- Negatywna ocena uzyskana w trakcie jednostki szkolnej nie podlega poprawieniu na

ocenę pozytywną, ma natomiast wpływ na ogólną ocenę jednostki modułowej (podczas
obliczania oceny średniej „nzal.” odpowiada cyfrze „1”).

- Oceny otrzymane podczas realizacji jednostki szkolnej JS06 wraz z ocenami uzy-

Obszary podlegające ocenie podczas wykonywania zadania praktycznego:
- dynamika oraz jednoczesna i jednolita reakcja na otrzymane polecenie,
- przestrzeganie regulaminowych zasad wynikających z postanowień regulaminu ogól-

nego i musztry.

MATERIAŁY DLA SŁUCHACZA

JM07JS06MS01

Formowanie tyralier policyjnych.

Tyraliera policyjna to szyk pieszy stosowany przez pododdziały Policji w działa-

niach przywracających porządek publiczny i innych, w których nie występują osoby uzbro-
jone w broń palną.

W tyralierach tych policjanci ustawiają się w odstępach do dziesięciu kroków, przyj-

mując kształt nakazany komendą.

Jeżeli dowódca nie określi w komendzie kształtu tyraliery i wielkości odstępów, poli-

cjanci rozwijają linię prostopadłą do kierunku działania, przyjmując odstępy między sobą
równe szerokości dłoni.

Tyraliery policyjne formuje się w kształcie:

1) linii,
2) skosu,
3) klina,
4) oskrzydlenia.

Każda z nich może być formowana pojedynczo, podwójnie oraz potrójnie.
W tyralierze podwójnej i potrójnej policjanci drugiej i trzeciej linii ustawiają się, kry-

jąc odstępy powstałe między policjantami pierwszej (drugiej) linii. Odległości między po-
szczególnymi liniami wynoszą do 1,5 kroku.

Pododdziały mogą rozwijać tyraliery zarówno z linii kolumn kompanii, plutonów,

drużyn, jak i z rzędu, kolumny dwójkowej, trójkowej, a także wprost z samochodów. Przy
rozwijaniu tyralier należy pamiętać o odpowiednich odstępach i odległościach między po-
szczególnymi kolumnami pododdziałów, które są uzależnione od rodzaju tyraliery i odstę-
pów między policjantami.

Pododdział rozwija tyralierę w miejscu i z marszu na komendę „PIERWSZA,

KIERUNEK NA WPROST – W TYRALIERĘ”. Jeżeli komenda zakończyła się hasłem
„NAPRZÓD”, pododdział po rozwinięciu tyraliery z miejsca się nie zatrzymuje.

Drużyna, działając samodzielnie, może formować tyraliery: pojedyncze w linię, sko-

sem w prawo, skosem w lewo.

Pluton, działając samodzielnie, formuje tyraliery: pojedyncze i podwójne w linię,

skosem w prawo, skosem w lewo.

Kompania formuje tyraliery: pojedyncze, podwójne i potrójne w linię, skosem

w prawo, skosem w lewo, klinem i oskrzydleniem.

Przy formowaniu tyralier obowiązuje zasada: parzyści na prawo, nieparzyści na lewo.

Ustawienie policjantów w drużynie:

Ustawienie w rzędzie:

Ustawienie w pojedynczej tyralierze:

Ustawienie w podwójnej tyralierze:

Ustawienie w potrójnej tyralierze:

Zwiększanie odstępów między policjantami w tyralierach wykonuje się w miejscu i w

marszu. W celu zwiększenia odstępów w tyralierze podaje się komendę np. „OD LEWEGO
(PRAWEGO) NA SZEŚĆ – ODSTĄP”.

Jeżeli tyraliera stoi w miejscu, odstępowanie odbywa się jak w kordonach. Jeżeli tyra-

liera maszeruje (biegnie), odstępowanie odbywa się podobnie, z tym że skrzydło (środek), od
którego następuje odstępowanie, zmniejsza tempo, by nie spowodować załamania tyraliery.

Zmniejszanie odstępów między policjantami wykonuje się na komendę „DO LEWE-

GO (PRAWEGO) NA DWA – ZMNIEJSZYĆ ODSTĘPY”.

Jeżeli tyraliera stoi w miejscu, łączenie i zmniejszanie odstępów odbywa się jak

w kordonach.

Wiązanie tyralier odbywa się podobnie jak wiązanie kordonów.
Wiązanie tyraliery wykonuje się na komendę „W TYRALIERZE ZA PASY (ZA RĘCE)

– CHWYĆ”.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS06.
Nazwa jednostki szkolnej: Formowanie i manewrowanie tyralierą
policyjną.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach
związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku pu-
blicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidual-
nych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Policji
na poziomie podstawowym.
Stron: 1.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS06LU01

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:
1. Zarządzenie nr 21 Komendanta Głównego Policji z 20 maja 1993 roku w sprawie funk-

cjonowania organizacji hierarchicznej w Policji.

2. Zarządzenie nr 11 Komendanta Głównego Policji z 20 maja 1998 roku w sprawie

wprowadzenia do użytku służbowego w Policji Regulaminu ogólnego i musztry Policji.

3. Grzywa K., Metodyka nauczania musztry, Słupsk 2000.

SPRAWDZIAN POSTĘPÓW

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS06.
Nazwa jednostki szkolnej: Formowanie i manewrowanie tyralierą poli-
cyjną.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach zwią-
zanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku publicznego
– SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidualnych
oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Policji na pozio-
mie podstawowym.
Stron: 1.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS06SP01

SPRAWDZIAN POSTĘPÓW:

Na podstawie zrealizowanych ćwiczeń i wykładów w ramach jednostki szkolnej, zaznaczając
w odpowiednich miejscach „X” jako odpowiedź „TAK” lub „NIE”, oceń czy potrafisz:

TAK

NIE

1. Sformować tyralierę policyjną przez drużynę (z miejsca i z marszu):

- w linię,

- skosem w prawo,

- skosem w lewo?

2. Sformować tyralierę policyjną przez pluton (z miejsca i z marszu):

- w linię,

- w linię podwójną,

- skosem w prawo,

- skosem w lewo?

3. Sformować tyralierę policyjną przez kompanię (z miejsca i z marszu):

- w linię,

- w linię podwójną,

- w linię potrójną,

- skosem w prawo,

- skosem w lewo?

4. Zmniejszać i powiększać odstępy w tyralierze?

5. Wiązać tyralierę (w miejscu i w marszu) za ręce i za pasy?

6. Sformować kolumnę głęboką?

PRZEWODNIK DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS07.
Nazwa jednostki szkolnej: Strzelanie z RWGŁ-3, pistoletu sygnało-
wego, rzucanie UGŁ-200 (UGŁ-200/1, UGD), RGD, petardą aku-
styczną.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach
związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku
publicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidual-
nych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Policji
na poziomie podstawowym.
Stron: 2.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS07PS01

Wskazówki dla słuchacza:
1. Wymagania wejściowe.

Wymagana jest podstawowa wiedza i umiejętności z zakresu budowy i posługiwania

się karabinkiem AKMs.
2. Cele szkolenia.

Po zakończeniu jednostki szkolnej będziesz potrafił:

- stosować w praktyce podstawowe pojęcia z zakresu przeznaczenia, zasad użycia, bu-

dowy, właściwości bojowych RWGŁ-3, PS wz. 86 (wz. 44), UGŁ-200 (UGŁ-200/1,
UGD), RGD, petard, naboi sygnałowych kal. 26 mm,

- respektować warunki bezpiecznego obchodzenia się z RWGŁ-3, pistoletem sygnało-

wym, oraz UGŁ-200 (UGŁ-200/1, UGD), RGD, petardami,

- strzelać z RWGŁ-3, pistoletu sygnałowego, rzucać UGŁ-200 (UGŁ-200/1, UGD),
- określić przeznaczenie, podstawowe właściwości bojowe AW, AWGŁ-3.
3. Metody nauczania i uczenia się.

Zostaniesz włączony do jednej z 4 grup. Będziesz przechodził pomiędzy poszczegól-

nymi stanowiskami, na których:
- na „stanowisku” 1: zaprezentowany zostanie RWGŁ-3 i PS wz. 86 (wz. 44) i omó-

wione ich przeznaczenie, właściwości bojowe oraz ogólne zasady eksploatacji,

- na „stanowisku” 2: zaprezentowana zostanie AWGŁ-3 i omówione jej przeznaczenie,

właściwości bojowe oraz ogólne zasady eksploatacji,

- na „stanowisku” 3: zaprezentowana zostanie AW i omówione jej przeznaczenie, wła-

ściwości bojowe oraz ogólne zasady eksploatacji,

- na „stanowisku” 4: zaprezentowane zostaną granaty łzawiące RGD-2a i 2b oraz petar-

da, a następnie omówione ich przeznaczenie i zasady użytkowania.

Każdorazowo zostaną szczegółowo omówione zasady bezpiecznego użytkowania po-

szczególnych środków wzmocnienia, środków pozoracji pola walki, chemicznych środków
obezwładniających i naboi specjalnych.

Podczas kolejnego etapu zajęć wykonasz trzy ćwiczenia instrukcyjne i strzelanie

z RWGŁ-3, pistoletu sygnałowego oraz rzut UGŁ-200 (UGŁ-200/1, UGD), petardą aku-
styczną (z zapalnikiem tarciowym lub lontem), RGD.

Podczas ćwiczeń zachowaj szczególne środki bezpieczeństwa, zgodne z wymogami,

obsługą i eksploatacją RWGŁ-3, PS wz. 86 (wz. 44) oraz podczas rzutu UGŁ-200
(UGŁ-200/1, UGD), petardą oraz RGD.
4. Sposoby oceniania.

Podczas ćwiczeń ocena zaliczająca „zal.” będzie wystawiana, gdy w:

- ćwiczeniu nr 1 pokryte obłokiem gazu zostaną minimum 3 figury,
- ćwiczeniu nr 2 pokryte obłokiem gazu zostaną minimum 3 figury,
- ćwiczeniu nr 3 dojdzie co najmniej do jednego trafienia w ,,okno”.

Niezależnie od osiągniętego wyniku, ocenę „nzal.” otrzymasz w przypadku nie-

zachowania środków bezpieczeństwa podczas ćwiczenia.

W przypadku nie uzyskania oceny „zal.” będziesz miał prawo do poprawki podczas

realizacji tej jednostki szkolnej oraz jednostki szkolnej nr 08.

MATERIAŁY DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS07.
Nazwa jednostki szkolnej: Strzelanie z RWGŁ-3, PS wz. 86, rzuca-
nie UGŁ-200.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach
związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku
publicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidual-
nych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Policji
na poziomie podstawowym.
Stron: 7.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS07MS01

Parametry i zasady użytkowania wybranych technicznych środków wzmocnienia oraz
środków pozoracji i naboi specjalnych.

Ręczna wyrzutnia granatów łzawiących RWGŁ-3.

Ręczna wyrzutnia granatów łzawiących RWGŁ-3 służy do miotania granatów łza-

wiących typu UGŁ-200 na odległość do 100 m. Jako ładunek miotający do wyrzutni stosuje
się 7,62 mm naboje wz. 43 ślepe. Konstrukcja wyrzutni oparta jest na niektórych podzespo-
łach, mechanizmach i elementach 7,62 mm kbk AKMS. W lufie RWGŁ-3 na wysokości
stożka przejściowego wywiercony jest poprzeczny otwór, w który wstawiony jest kołek
uniemożliwiający wprowadzenie naboju bojowego.
Zasadnicze podzespoły wyrzutni:
1) lufa,
2) komora zamkowa z bezpiecznikiem,
3) osada pokrywy,
4) nasadka cylindryczna,
5) pokrywa komory zamkowej,
6) suwadło,
7) zamek,
8) urządzenie powrotne,
9) mechanizm spustowy,

10) magazynek.

Fabrycznie do wyrzutni przewidziany jest magazynek łukowy mieszczący 10 naboi,

jednakże można podłączyć magazynek mieszczący 30 sztuk naboi od kbk – AKMS.
Warunki bezpieczeństwa:
1) w działaniach przywracających naruszony porządek publiczny miotanie granatów od-

bywa się wyłącznie na rozkaz dowódcy pododdziału,

2) miotanie granatów „na wprost” i pod kątem mniejszym niż 30 stopni jest zabronione,
3) nie wolno kierować wyrzutni, nawet bez włożonego granatu, w stronę ludzi,
4) nie należy pozostawiać wyrzutni bez nadzoru.

Automatyczna wyrzutnia granatów łzawiących AWGŁ-3.

Automatyczna wyrzutnia AWGŁ-3 zamontowana na wozach bojowych przeznaczona

jest do odpalania i wystrzeliwania granatów łzawiących (UGŁ-200) na odległość do 200 m
torami stromymi i płaskimi. Zakres pracy w płaszczyźnie pionowej (kąty podniesienia
i obniżenia) wynosi od 5 do 65 stopni, a kąt obrotu – 360 stopni. Wyrzutnia składa się
z pięciu jednostek automatycznych (luf). Jako ładunek miotający stosuje się 7,62 mm nabój
miotający wz. 43 do granatników nasadkowych „UNM”.
Zespoły i mechanizmy wyrzutni:
1) 5 jednostek automatycznych, które mogą być użyte również jako broń indywidualna –

wówczas odpalenie następuje poprzez naciśnięcie języka spustowego,

2) podstawa,
3) łoża,
4) listwy mocujące – służące do połączenia wyrzutni z wozem bojowym,
5) 10 magazynków granatów – mieszczących po 5 granatów każdy,
6) 5 magazynków ładunków miotających – mieszczących po 30 sztuk 7,62 mm naboi

każdy.

Zarówno wyrzutnia, jak i poszczególne jednostki, dostosowana jest wyłącznie do pro-

wadzenia ognia automatycznego. Strzelanie ogniem pojedynczym odbywa się poprzez
krótkotrwałe pociągnięcie dźwigni spustu centralnego wyrzutni lub pojedynczej jednostki
automatycznej.
Warunki bezpieczeństwa:
1) granaty i ładunki miotające należy przechowywać z dala od otwartych palenisk i w

temperaturze nie wyższej jak 25 stopni C,

2) w czasie odpalania granatów zabrania się przebywać na linii ognia,
3) odpalanie granatów prowadzić można tylko na rozkaz właściwego przełożonego,
4) w przypadku zapalenia się granatu w magazynku należy bezzwłocznie odłączyć maga-

zynek od jednostki i odrzucić go w kierunku „z wiatrem”,

5) obsługa wyrzutni powinna mieć założone okulary ochronne i być wyposażona w maski

przeciwgazowe,

6) w okresie przechowywania i transportu suwadła powinny się znajdować w przednim

położeniu,

7) do wyjmowania granatu z komory należy bezwzględnie używać szczypiec,
8) bez uzasadnionej potrzeby nie należy zwalniać suwadła bez granatu (oddawać „suche-

go” strzału).

Z wyrzutni można prowadzić ogień seryjny „w punkt” lub oddawać serię strzałów

z tzw. posiewem wzdłużnym – gdy odblokowane łoże zmienia swoje położenie pionowe
(zmienny kąt podniesienia luf), lub z posiewem poprzecznym – gdy łoże poruszane jest
w płaszczyźnie poziomej – regulując kąt obrotu w czasie strzelania. Tego typu strzelania
może prowadzić tylko doświadczona obsługa. W każdym innym wypadku strzelanie po-
winno się odbywać przy zaryglowanych i zabezpieczonych mechanizmach regulacyjnych.

Miotacz wody.

Miotaczem wody, zwanym dalej „armatką wodną” („AW”) jest specjalny pojazd sa-

mochodowy, wyposażony w zbiornik i armaturę wodną wraz z agregatem pompującym
i innym sprzętem do pobierania i miotania wody.

Armatki wodne stanowią etatowe wyposażenie oddziałów i pododdziałów Policji.

Użycie armatki wodnej polega na usytuowaniu jej w szyku lub ugrupowaniu bojowym
i atakowaniu celów strumieniami wody czystej lub barwionej środkiem chemicznym. Do

barwienia wody mogą być stosowane chemiczne środki, w które wyposażone są oddziały
i pododdziały Policji. Zastosowanie barwionej wody ma na celu oznaczenie plamami, ła-
twymi do odbarwienia – odzieży lub ciała uczestników zbiegowiska, umożliwiającymi
funkcjonariuszom rozpoznanie ich i zatrzymanie.

Armatki wodne można użyć do rozpraszania zbiegowisk, obrony obiektów i w dzia-

łaniach zaporowych, stosując następujące strumienie wody:
1) poszerzony,
2) uderzeniowy,
3) zaporowy.

Strumienie wody mogą być miotane w sposób ciągły lub przerywany. Strumienie po-

szerzone i uderzeniowe mogą być stosowane we wszystkich formach działania w warun-
kach poważnego naruszenia porządku lub bezpieczeństwa publicznego, tj. w działaniach
rozpraszających, zaporowych i w obronie obiektów.

Strumienia zaporowego używa się do działań zaporowych i obrony obiektów, można

go także używać w działaniach rozpraszających.

Armatki wodne przewidziane do obrony obiektów publicznych lub do działań zapo-

rowych powinny być, w miarę możliwości, sprzężone na czas działania ze stałym źródłem
wody.

Strumień poszerzony jest najłagodniejszym środkiem ataku wodnego. Osiąga się go

poprzez ustawienie prądownicy – działka skosem do góry w kierunku zbiegowiska. Wyrzu-
cona woda rozprasza się w powietrzu i spada na cel w postaci deszczu.

Strumień uderzeniowy jest najsilniejszym atakiem wodnym i polega na skierowaniu

zwartego ciągu wody na uczestników zajść. Strumień uderzeniowy należy miotać do celów
z odległości co najmniej 20 m. Maksymalne ciśnienie strumienia uderzeniowego może być
stosowane jedynie z odległości co najmniej 35 m. Niezależnie od siły ciśnienia, strumień
uderzeniowy należy miotać w taki sposób, aby nie stwarzał niebezpieczeństwa dla życia
ludzkiego, tzn. kierować go przede wszystkim na nogi uczestników zajść. Strumienie po-
szerzone i uderzeniowe mogą być stosowane od 0,5 do 1 m przed frontem zbiegowiska
w celu tworzenia wału wodnego na ulicy, placu, by nie dopuścić uczestników zbiegowiska
do zajmowania dalszej przestrzeni.

Strumień zaporowy dotyczy górnych działek, które skierowane są w dół przed po-

jazdem.

Komenda, np. „AW (KRYPTONIM …) KIERUNEK NA WPROST STRUMIENIEM

ZAPOROWYM CIĄGŁYM – NAPRZÓD”.

26 mm pistolet sygnałowy wz. 1986.

Przeznaczony jest do strzelania nabojami sygnałowymi, oświetlającymi i łzawiącymi

oraz pociskami miotanymi (amunicją gumową) typu „RÓJ” i „BĄK”, a także nabojami
specjalnymi dymno-błyskowymi typu „GROM” (50, 70, 100).
Elementy pistoletu:
1) lufa,
2) chwyt,
3) szkielet.

W skład kompletu wchodzi również futerał z miejscami na 13 sztuk naboi.

Dane taktyczno-techniczne:
1) masa niezaładowanego pistoletu

– 0,56 kg,

2) masa załadowanego pistoletu

– 0,62 kg,

3) długość

pistoletu

–

200

mm,

4) długość

lufy

–

155

mm,

5) praktyczna szybkostrzelność

– 10 – 12 szt./min,

6) liczba naboi w futerale

– 13 szt.,

7) wysokość wzlotu sygnału (gwiazdki) – 80 – 120 m,
8) widoczność sygnału

– do 7 km,

9) widoczność dymu

– do 2 km.

W celu załadowania pistoletu sygnałowego należy:
1) otworzyć lufę – lufa otwiera się samoczynnie, pod działaniem sprężyny lufy, po naci-

śnięciu (kciukiem) na zatrzask lufy do oporu,

2) włożyć nabój do przewodu lufy i wsunąć aż do oparcia się kryzy łuski o wyrzutnik,

trzymając pistolet cały czas w tej samej dłoni,

3) zamknąć lufę, tzn. obrócić ją w taki sposób, aby ułożyła się wzdłuż szkieletu, wówczas

następuje samoczynne zazębienie i zatrzask lufy zajmuje górne położenie,

4) napiąć kurek – naciskając kciukiem radełkowaną główkę kurka i obracając go w kie-

runku do siebie, aż do oporu.

Uniwersalny granat łzawiący UGŁ-200/200-1.

Podstawowym typem granatu łzawiącego jest granat o symbolu UGŁ-200, a granat

UGŁ-200/1 stanowi jego modyfikację, różniąc się od pierwowzoru tym, że po jego odpale-
niu słyszalne są efekty akustyczne – charakterystyczny świst, a następnie seria strzałów
„pistoletowych”. Wygląd zewnętrzny granatów akustycznych jest taki sam jak granatu
UGŁ-200, z tym że na obudowie, w połowie wysokości, widoczne są zaklejone taśmą bez-
barwną otwory „świstawek”.

Granaty mogą być odpalane ręcznie lub za pomocą urządzeń do ich miotania,

np. RWGŁ-3, AWGŁ-3. Granaty akustyczne mogą być wystrzeliwane z wyrzutni typu
AWGŁ-3 z utrudnieniem, gdyż powodują częste zacięcia spowodowane „utykaniem” gra-
natu w magazynku lub przewodzie lufy.

Ciężar ładunku palno-łzawiącego wynosi 200 g, a czas rozpalania od 3 do 4 s. Począ-

tek intensywnego dymienia następuje po 8 s od momentu odpalenia granatu. Całkowity
czas „dymienia” wynosi 12 – 18 s. Pojedynczy granat wytwarza obłok łzawiącego dymu
o długości 25 – 40 m i szerokości 4 – 6 m przy średnich warunkach atmosferycznych.
Zabrania się:
1) przewozić granaty bez pokrywek i etatowych opakowań,
2) używać granatów w zamkniętych pomieszczeniach, szczególnie o małej kubaturze,
3) odpalony granat kierować główką zapalnika w stronę ubrania,
4) zbyt długo przetrzymywać w dłoni odpalony granat,
5) rzucać granaty bezpośrednio w osobę lub grupę osób.

Ręczny granat dymny RGD-2 (biały i czarny).

W przypadku granatów dymnych RGD-2 można uzyskać obłok dymu czarnego lub

białego. Czas rozpalania się masy pirotechnicznej granatu wynosi do 10 s, a intensywnego
dymienia 50 – 80 s w przypadku dymu białego i 45 s dla dymu czarnego.
Zabrania się:
1) zbliżać do siebie granat w czasie przygotowywania go do użycia,
2) kierować koniec granatu w stronę twarzy swojej lub sąsiadów w czasie zapalania lub

rozpalania się zapłonnika,

3) trzymać granat w ręku dłużej niż 1 – 2 s po zapaleniu się zapalnika.

Petarda akustyczna.

Obecnie wykorzystuje się dwa rodzaje petard:

1) z lontem,
2) z zapalnikiem.

W obu typach petard środkiem wybuchowym jest masa pirotechniczna umieszczona

w korpusie papierowym (tekturowym), która po zapaleniu wybucha. W przypadku petard
z lontem zapalenie petardy następuje po potarciu potarką pastylki z masy palnej umiesz-
czonej na końcu lontu. Petarda z zapalnikiem wybucha po zainicjowaniu zapłonu poprzez
wyrwanie zawleczki zapalnika, w wyniku czego zostaje zwolniony sprężysty drut oporowy,
który zapala masę podpałową. Czas palenia się lontu i opóźnienie wybuchu w petardach
z zapalnikiem wynosi około 15 s.
Warunki bezpieczeństwa:
1) petardy należy przenosić i przewozić w oryginalnych opakowaniach,
2) petardę odpaloną należy natychmiast odrzucić na odległość minimum 25 m,
3) niewybuchów petard nie należy zbierać przed upływem 15 min od chwili zapalenia,
4) zebrane niewybuchy winny zostać zniszczone w bezpiecznym miejscu,
5) w przypadku petard z zapalnikiem wkręcanym w korpus petardy należy przenosić od-

dzielnie petardy i zapalniki,

6) zapalonych petard nie należy wrzucać bezpośrednio w tłum lub na obszarze tłumu, lecz

obrzucać nimi przestrzeń dzielącą pododdział od tłumu, w taki sposób, aby bezpieczna
odległość 25 m była zachowana zarówno z jednej, jak i drugiej strony.

Nabój pistoletowy łzawiący NPŁ-26, naboje specjalne.

Przeznaczony jest do wystrzeliwania z pistoletu sygnałowego i RGZ-86. Służy do

obezwładniania, za pomocą gazu łzawiącego, niebezpiecznych przestępców ukrytych we
wszelkiego rodzaju pomieszczeniach o trudnym dostępie (schronach, piwnicach) w budyn-
kach i na otwartej przestrzeni. Używa się go także wówczas, gdy zbliżenie się do miejsca
przebywania przestępcy jest niemożliwe, np. z uwagi na konieczność przejścia przez pole
ostrzału przeciwnika.

Wewnętrzna łuska NPŁ-26 wystrzeliwana jest z tak dużą siłą, że w wyniku strzału

oddanego z odległości 25-30 m przebija dwie szyby okienne o grubości 2,5 mm, a nienapo-
tykający przeszkód pocisk leci na odległość powyżej 100 m. Ładunek palno-łzawiący o cię-
żarze 30 g, jaki zawiera jeden nabój, daje takie stężenie gazu, że w pomieszczeniu o kuba-
turze do 30 m

przebywanie staje się niemożliwe, a użycie dwóch pocisków w takim sa-

mym pomieszczeniu może spowodować stężenie śmiertelne.

Czas intensywnego dymienia wynosi 4 – 5 s. Po odpaleniu naboju ładunek łzawiący

leci na odległość 100 – 150 m i po upływie 1,9 – 2,3 s od wystrzelenia zaczyna dymić. Na-
bój łzawicy użyty w terenie otwartym przy średnich warunkach atmosferycznych wytwarza
obłok skażonego powietrza o szerokości 2 – 3 i długości 6 – 10 m. Czas działania dymów
łzawiących trwa przy pogodzie bezwietrznej do 30 s, a przy silnym wietrze 8 – 10 s.

Należy pamiętać, że w trakcie spalania ładunku palno-łzawiącego spaleniu ulega tak-

że tekturowa wewnętrzna łuska, co w określonych sytuacjach może być przyczyną pożaru.
Nie wolno stosować starych, przeterminowanych i spęczniałych nabojów. Nie wolno strze-
lać NPŁ-26 „na wprost”, bezpośrednio do ludzi. Używając NPŁ, należy zwracać uwagę na
charakter terenu, aby nie spowodować pożaru. Naboje należy przechowywać w fabrycz-
nych opakowaniach, a w czasie ćwiczeń i działań porządkowych – w futerale pistoletu sy-
gnałowego.

Istnieje znaczna liczba naboi specjalnego przeznaczenia, w szczególności naboi sy-

gnałowych, oświetlających i akustycznych przeznaczonych do wystrzeliwania z pistoletu
sygnałowego, RGZ wz. 86 lub broni gładkolufowej o kalibrze 12/70.

Naboje sygnałowe kal. 12/70.

Podstawowym elementem naboju jest wypraska pirotechniczna umieszczona w łusce

polietylenowej, która w zależności od składu masy wytwarza podczas spalania płomień
barwy białej, czerwonej lub zielonej. Wysokość wzlotu wynosi około 80 m, czas świecenia
– 5-7 s.

Podane rodzaje naboi specjalnych wykorzystywane są przez Policję w ograniczonym

zakresie, np. podczas działań przywracających naruszony porządek publiczny i w przypad-
ku sygnalizacji niebezpieczeństwa lub wzywania pomocy, m.in. podczas służby na wodach.
Warunki bezpieczeństwa

Bez względu na rodzaj użytej amunicji specjalnej, która została wyżej opisana, należy

przestrzegać podstawowego warunku bezpieczeństwa dla życia i zdrowia ludzkiego, jakim
jest całkowity zakaz strzelania „na wprost”, w kierunku pojedynczych osób lub grupy ludzi.
Zabronione jest również oddawanie strzałów pod kątem mniejszym niż 30 stopni, z uwagi
na możliwość „rykoszetowania” wyprasek pirotechnicznych od podłoża, a tym samym
stworzenia niebezpieczeństwa dla życia i zdrowia ludzkiego.

Instrukcyjne strzelanie z RWGŁ-3, AWGŁ-3, PS wz. 86, rzut UGŁ-200, RDG, petardą.

Strzelanie z ręcznej wyrzutni granatów łzawiących (RWGŁ-3):
1) cel

– „zbiegowisko” (5 figur ts-3a) w prostokącie poprzecznym

do osi strzelania 30 × 20 m,

2) odległość

– 50 – 75 m,

3) liczba granatów

– 3 szt.,

4) czas

– 3 min,

5) postawa

– stojąca,

6) zaliczenie

– pokrycie obłokiem gazu co najmniej 3 figur.

Strzelec w punkcie amunicyjnym otrzymuje 3 granaty UGŁ-200 oraz naboje miotające

(7,62 mm nb. wz. 43 ćwiczebny „ślepy”). Na linii wyjściowej ładuje naboje do magazynka
i podłącza go do wyrzutni. Na komendę prowadzącego strzelanie „NA LINIĘ OGNIA –
MARSZ” przechodzi na wyznaczone miejsce. Na komendę „ŁADUJ” ładuje granat do wy-
rzutni RWGŁ-3. Na komendę „CEL, ZBIEGOWISKO, GRANATEM” odbezpiecza i przeła-
dowuje wyrzutnię. Na komendę „OGNIA” odstrzeliwuje kolejne granaty w kierunku celu.

Uwaga! Zabrania się używać do miotania UGŁ-200, uniwersalnych nabojów miotają-

cych UNM wz. 3/60 (z białym zaślepieniem).

Strzelanie z pistoletu sygnałowego PS-26 mm nabojem pistoletowym łzawiącym
(NPŁ):
1) cel

– rama o wymiarach 1 × 1,5 m (okno), umieszczona na wyso-

kości od 1,5 m,

2) odległość

– 15 m,

3) liczba naboi

– 3 szt.,

4) czas

– 2 min,

5) postawa

– stojąca,

6) zaliczenie

– co najmniej 1 trafienie w „okno”.

Strzelec na linii wyjściowej otrzymuje trzy naboje. Na komendę „NA LINIĘ OGNIA

– MARSZ” strzelec przechodzi na stanowisko ogniowe. Na komendę „ŁADUJ” wprowadza
nabój do przewodu lufy. Po komendzie prowadzącego strzelanie „OGNIA” strzelający
przyjmuje postawę strzelecką, odwodzi kurek i ostrzeliwuje cel.

Uwaga! Zaleca się strzelać oburącz w rękawiczkach skórzanych w celu ochrony na-

sady kciuka dłoni przed stłuczeniem.

Rzut uniwersalnym granatem łzawiącym (UGŁ-200/200-1):
1) cel

– „zbiegowisko” (5 figur ts-3a w prostokącie 20 × 30 m po-

przecznie do osi rzutu),

2) odległość

– 20 – 30 m,

3) liczba granatów

– 1 szt.,

4) czas

– 1 min,

5) postawa

– stojąca,

6) zaliczenie

– trafienie granatem w prostokąt.

Prowadzący ćwiczenie wyznacza linię ognia, oznaczając ją czerwonymi chorągiew-

kami, oraz linię wyjściową – białymi chorągiewkami w odległości 10 m od linii ognia.
W określonej odległości od linii ognia oznacza się – uwzględniając kierunek wiatru – pro-
stokąt, z umieszczonymi na rogach i w środku (łącznie) pięcioma figurami. Rzuty granatem
odbywają się indywidualnie. Rzucający w punkcie amunicyjnym otrzymuje granat i prze-
chodzi na linię wyjściową. Na komendę prowadzącego rzut „NA LINIĘ OGNIA – MARSZ”
przechodzi na stanowisko ogniowe i przygotowuje granat do rzutu (ściąga i odrzuca kaptu-
rek). Na komendę „CEL ZBIEGOWISKO, GRANATEM – OGNIA” rzucający zapala granat
potarką i natychmiast rzuca do celu. Zaleca się rzucać granat pod kątem stromym, by w ten
sposób przedłużyć czas jego lotu.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS07.
Nazwa jednostki szkolnej: Strzelanie z RWGŁ-3, pistoletu sygnało-
wego, rzucanie UGŁ-200 (UGŁ 200/1, UGD), RGD, petardą aku-
styczną.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach
związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku
publicznego SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidu-
alnych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Poli-
cji na poziomie podstawowym.
Stron: 1.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS07LU01

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:
1. Zarządzenie nr 21 Komendanta Głównego Policji z 20 maja 1993 roku w sprawie funk-

cjonowania organizacji hierarchicznej w Policji.

2. Zarządzenie nr 11 Komendanta Głównego Policji z dnia 20 maja 1998 roku w sprawie

wprowadzenia do użytku służbowego w Policji Regulaminu ogólnego i musztry Policji.

3. Zarządzenie Nr 95 Dyrektora Departamentu Gospodarki Materiałowo-Technicznej

MSW z 30 grudnia 1978 roku w sprawie wprowadzenia do użytku służbowego instruk-
cji „Ręczna wyrzutnia granatów łzawiących RWGŁ-3”.

4. Instrukcja Nr 1 Komendanta Głównego Milicji Obywatelskiej z dnia 26 listopada 1977

roku w sprawie miotacza wody i sposobu jego użycia.

5. Automatyczna Wyrzutnia Granatów Łzawiących AWGŁ-3. Opis i użytkowanie oraz

sposoby i zasady strzelania, Warszawa 1988.

6. Gwizdała K., Chemiczne środki obezwładniające i naboje specjalne, Słupsk 1995.

SPRAWDZIAN POSTĘPÓW

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS07.
Nazwa jednostki szkolnej: Strzelanie z RWGŁ-3, pistoletu sygnałowe-
go, rzucanie UGŁ-200 (UGŁ-200/1, UGD), RGD, petardą akustyczną.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach
związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku pu-
blicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidual-
nych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Policji
na poziomie podstawowym.
Stron: 1.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS07SP01

SPRAWDZIAN POSTĘPÓW:

Na podstawie zrealizowanych ćwiczeń i wykładów w ramach jednostki szkolnej, zaznacza-
jąc w odpowiednich miejscach „X” jako odpowiedź „TAK” lub „NIE”, oceń:

TAK

NIE

Czy wymienisz chemiczne środki obezwładniające oraz środki
pozoracji pola walki stosowane przez pododdziały Policji?

Czy znasz warunki bezpieczeństwa podczas posługiwania się che-
micznymi środkami obezwładniającymi?

Czy znasz warunki bezpieczeństwa podczas posługiwania się środ-
kami pozoracji pola walki?

Czy znasz zasady użycia RWGŁ-3 oraz podstawowe parametry
taktyczno-techniczne?

Czy wymienisz urządzenia do miotania chemicznych środków
obezwładniających, pocisków i naboi specjalnych?

PRZEWODNIK DLA SŁUCHACZA

Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach
związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku pu-
blicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidual-
nych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Policji
na poziomie podstawowym.
Stron: 2.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS08PS01

Wskazówki dla słuchacza:
1. Wymagania wejściowe.

Wymagane są umiejętności z zakresu:

- stosowania w praktyce podstawowych pojęć dotyczących przeznaczenia, zasad użycia,

budowy, właściwości bojowych RWGŁ-3, PS wz. 86 (wz. 44), UGŁ-200 (200/1,
UGD), RGD, petard,

- respektowania warunków bezpiecznego obchodzenia się z RWGŁ-3,

PS wz. 86 (wz. 44), oraz UGŁ-200 (200/1, UGD) , RGD, petardami,

- wykonywania strzelania z RWGŁ-3, PS wz. 86 (wz. 44),
- rzucania UGŁ-200 (200/1, UGD), RGD i petardą,
- wykonywania poleceń w zakresie:

• formowania tyralier policyjnych o kształtach zgodnych z wydaną komendą,

• manewrowania tyralierami,

• formowania kordonów i dwukordonów,
• rozwijania linii posterunków i linii patroli.

2. Cele szkolenia.

Po zakończeniu jednostki szkolnej będziesz potrafił:

- prewencyjnie zabezpieczyć rejon działań (przed i po działaniach),
- wykonać polecenie sformowania tyraliery policyjnej po spieszeniu pododdziału z ko-

lumny marszowej pojazdów (kolumny dwójkowej, trójkowej, linii kolumn plutonów
pojazdów kompanii) po zatrzymaniu pojazdów i w marszu,

- wykonać podstawowe elementy taktyki działań pododdziałów Policji wobec tłumu

biernego i agresywnego,

- wykorzystywać UGŁ oraz RWGŁ-3 w marszu i po zatrzymaniu tyraliery.
3. Metody nauczania i uczenia się.

Zajęcia będą realizowane w strukturze kompanii w warunkach poligonowych.

Będziesz uczestniczył w ćwiczeniach z taktyki działania pododdziałów Policji w za-

kresie:
- prewencyjnego zabezpieczenia rejonu działań (przed i po działaniach),
- usuwania tłumu biernego,
- rozpraszania tłumu agresywnego.

Będziesz uczestniczył w spieszaniu pododdziału z:

- kolumny marszowej pojazdów,
- kolumny dwójkowej i trójkowej pojazdów,
- linii kolumn plutonów pojazdów kompanii.

W dalszej fazie zajęć będziesz ćwiczył rzucanie UGŁ-200 (UGŁ-200/1, UGD), strze-

lanie z RWGŁ-3 w marszu i po zatrzymaniu tyraliery.

Przed przystąpieniem do kolejnej fazy zajęć wskazana zostanie konieczność wygła-

szania apeli, poleceń przed przystąpieniem do działań pododdziału Policji (uprzedzania
o możliwości użycia środków przymusu bezpośredniego, zaapelowania do wartości wyż-
szych itp.), a następnie zostaną zaprezentowane przykładowe „apele”.

Następnie zapoznasz się z charakterystyką tłumu i jego przywódcy.
Przed przystąpieniem do ćwiczenia usuwania tłumu biernego zostaną przypomniane

zasady postępowania w sytuacji przebywania wśród zgromadzonych – osób posiadających
immunitet.
4. Sposoby oceniania.
- Wykształcone przez Ciebie umiejętności będące przedmiotem realizacji jednostki

szkolnej podlegać będą bieżącej ocenie według zapisu uogólnionego – zaliczono (zal.)
lub nie zaliczono (nzal.).

- Z uwagi na niepowtarzalność realizowanej tematyki negatywna ocena uzyskana w trak-

cie jednostki szkolnej nie podlega poprawieniu na ocenę pozytywną, ma natomiast
wpływ na ogólną ocenę jednostki modułowej (podczas obliczania oceny średniej
„nzal.” odpowiada cyfrze „1”).

- Oceny otrzymane podczas realizacji jednostki szkolnej JS08 wraz z ocenami uzy-

skanymi w pozostałych jednostkach szkolnych jednostki modułowej 07 stanowią
ocenę zaliczeniową (średnia wszystkich ocen) jednostki modułowej JM07 i jest ona
wystawiana po zrealizowaniu wszystkich jednostek szkolnych jako ocena okreso-
wa.

Obszary podlegające ocenie podczas wykonywania zadania praktycznego (ćwiczeń):
- praworządność działania (znajomość i stosowanie procedur),
- stosowanie właściwej taktyki i technik działania, w szczególności przestrzeganie zasad

bezpieczeństwa,

- umiejętność komunikowania się,
- właściwe wykorzystanie elementów wyposażenia służbowego,
- postawa podczas wykonywania poleceń do działań.

MATERIAŁY DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS08.

Nazwa jednostki szkolnej: Podstawowe elementy taktyki działania
pododdziału Policji w warunkach przywracania naruszonego po-
rządku publicznego z wykorzystaniem środków transportu,
wzmocnienia i chemicznych środków obezwładniających.

Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach
związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku
publicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidual-
nych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Policji
na poziomie podstawowym.
Stron: 3.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS08MS01

Przywracanie naruszonego porządku publicznego w strukturze ugrupowania kompanii
z wykorzystaniem chemicznych środków obezwładniających.

Formowanie ugrupowań plutonu i kompanii.

Pododdziały mogą rozwijać tyraliery zarówno z linii kolumn kompanii, plutonów

i drużyn, jak i z rzędu, kolumny dwójkowej, trójkowej, a także wprost z samochodów.

Pluton przed rozwinięciem tyraliery może przejść w szyk „linia kolumn drużyn” na

komendę, np. „PIERWSZY, W LINIĘ KOLUMN DRUŻYN, KIERUNEK NA WPROST,
KIERUNKOWA PIERWSZA, ODSTĘP DWADZIEŚCIA – ROZWIŃ (NAPRZÓD)”, dowód-
cy drużyn wydają komendy, np. „PIERWSZA (DRUGA, TRZECIA) ZA MNĄ – MARSZ”.
Po tej komendzie drużyny maszerują (biegną) za dowódcami drużyn, formując w marszu
(biegu) linię kolumn drużyn. Po osiągnięciu odstępów nakazanych komendą pluton zatrzy-
muje się na komendę, np. „PIERWSZY – STÓJ”, albo formuje w marszu inny szyk nakaza-
ny odrębną komendą dowódcy plutonu. Odstępy między kolumnami drużyn wykładowca
określa każdorazowo w wydanej komendzie. Zmiany w ugrupowaniu może dokonać
w miejscu i w marszu. W kolumnie trójkowej plutonu drużyny zajmują miejsca: pierwsza
w środku, druga z prawej, trzecia z lewej strony drużyny pierwszej. Pierwsza drużyna roz-
wija tyraliery w środku formującego się szyku, druga na przedłużeniu pierwszej z prawej
strony, a trzecia na przedłużeniu pierwszej z lewej strony.

Drużyny w tyralierach „skosem w lewo” i „skosem w prawo” są usytuowane wzglę-

dem siebie tak samo jak w tyralierze „w linię”. Tyraliery plutonu „skosem w lewo” i „sko-
sem w prawo” rozwijają drużyny na komendę, np. „PIERWSZY SKOSEM W LEWO
(W PRAWO) KIERUNEK NA WPROST/KIERUNEK TEN SAM, ODSTĘP DWA – W TYRA-
LIERĘ (BIEGIEM – W TYRALIERĘ)”. Po tej komendzie policjanci lewego (prawego)
skrzydła zwalniają, prawego (lewego) skrzydła przyspieszają marsz, nie zmieniając jego
kierunku. Gdy skos tyraliery z kierunkiem działania utworzy kąt 45 stopni, policjanci za-
chowują się jak przed wydaniem komendy (stoją, maszerują, biegną).

Podstawowe elementy taktyki działania pododdziałów Policji w warunkach przywra-
cania naruszonego porządku publicznego z wykorzystaniem środków transportu,
wzmocnienia i chemicznych środków obezwładniających.

Wyprzedzające działania prewencyjne to aktywna i szeroko prowadzona profilak-

tyka mająca na celu niedopuszczenie do zagrożenia bezpieczeństwa lub niebezpiecznego
zakłócenia porządku publicznego.

Działania te polegają na:

1) rozwinięciu systemu rozpoznania rejonów, miejsc i obiektów zagrożonych,
2) rozpoznaniu środowisk i osób mogących dopuszczać się zagrożeń,
3) objęciu systemem służby przez patrole wieloosobowe terenów zagrożonych w celu

eliminowania prób zakłócenia porządku,

4) wykonywaniu zadań prewencyjnych w formie aktywnego legitymowania, zatrzymywa-

nia agresywnych osób, fotografowania i filmowania,

5) organizowaniu działań zaporowych w określonych kierunkach w celu eliminowania

możliwości swobodnego przemieszczania się grup i osób w dowolne miejsca i rejony,

6) uruchomieniu działań profilaktyczno-ostrzegawczych.

Działania zaporowo-blokujące polegają na odpowiednim rozmieszczeniu posterun-

ków, patroli i kordonów wokół zagrożonego zajściami rejonu (obiektu).

Celem tych działań jest:

1) odizolowanie rejonu zagrożonego lub objętego zajściami od obszaru spokojnego,
2) zlokalizowanie zakłócenia porządku publicznego na możliwie najmniejszym obszarze,
3) stworzenie dogodnych warunków do przedsięwzięć profilaktycznych w okresie zagro-

żenia i przywrócenia porządku w przypadku jego naruszenia.

Można stosować blokady rejonu: całkowite, częściowe, na określonych kierunkach.
Działania defetystyczne to zespół czynności ostrzegawczych, demonstrujących siłę

i destrukcyjnych, zmierzających do wywołania wśród zebranych ludzi niewiary w powo-
dzenie podjętego przez nich przedsięwzięcia. Polegają na umiejętnym rozmieszczeniu pod-
oddziałów i innych sił Policji w rejonie zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego.
Wszystkie podejmowane przedsięwzięcia muszą stwarzać wrażenie znacznej i przeważają-
cej siły Policji. Podczas tych działań stosować należy odezwy i przekazywać informacje
o bezcelowości przedsięwzięcia. Zaleca się demonstracyjne stosowanie kamer i aparatów
fotograficznych jako środka psychologicznego oddziaływania na tłum.

Działania rozpraszające mają na celu rozproszenie tłumu. Przed przystąpieniem do

rozpraszania tłumu biernego należy:
1) odizolować obszar, na którym znajduje się tłum,
2) ustalić kierunki wypierania tłumu lub miejsce, z którego tłum musi być usunięty,
3) wydawać polecenia do określonego zachowania,
4) apelować o rozwagę i dyscyplinę,
5) wskazywać odpowiednie trasy pieszym i zmotoryzowanym; wypierając demonstrantów

z określonego miejsca, policjanci używają tylko siły fizycznej; niekiedy zamiast ich
wypierać, muszą ich po prostu wynosić; stawiających opór czynny lub dopuszczających
się przestępstw i wykroczeń – zatrzymują.

Niekiedy zdarza się, że demonstrujący w czasie protestu lub pseudokibice na impre-

zie sportowej stają się tłumem agresywnym. Cechą takiego tłumu jest dokonywanie aktów
przemocy lub niszczycielskiego działania.

Przy rozpraszaniu tłumu agresywnego wkroczenie pododdziałów Policji musi być

gwałtowne, a uderzenie silne bez jakiegokolwiek wzywania (i nakazywania) do określone-
go zachowania. Celem takiego działania jest rozczłonkowanie tłumu na kilka części, ze-

pchnięcie osób w dogodny dla Policji teren, zatrzymanie najbardziej agresywnych uczest-
ników i całkowite usunięcie tłumu. Pododdziały rozpraszające muszą być wyposażone
w odpowiedni sprzęt i środki wzmocnienia. Podczas działań wobec zbiorowisk agresyw-
nych należy przestrzegać następujących zasad:
1) nie rozpoczynać działań ofensywnych, jeżeli nie dysponuje się odpowiednią ilością sił

i środków,

2) zawsze zabezpieczać tyły i skrzydła szyków,
3) stosować manewr taktycznego odwrotu w sytuacji znacznej przewagi tłumu,
4) nie dopuszczać do rozczłonkowania pododdziału,
5) mając możliwość wyboru miejsca rozpraszania tłumu, należy:

a) unikać terenów przemysłowych, handlowych i ważnych obiektów,
b) uwzględnić kilka tras rozchodzenia się tłumu w różnych kierunkach,
c) unikać tzw. ślepych zaułków stanowiących dla tłumu pułapkę.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS08.
Nazwa jednostki szkolnej: Podstawowe elementy taktyki działania
pododdziału Policji w warunkach przywracania naruszonego po-
rządku publicznego z wykorzystaniem środków transportu,
wzmocnienia i chemicznych środków obezwładniających.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach
związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku
publicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidual-
nych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Policji
na poziomie podstawowym.
Stron: 1.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS08LU01

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:
1. Zarządzenie nr 21 Komendanta Głównego Policji z 20 maja 1993 roku w sprawie funk-

cjonowania organizacji hierarchicznej w Policji.

2. Zarządzenie nr 11 Komendanta Głównego Policji z dnia 20 maja 1998 roku w sprawie

wprowadzenia do użytku służbowego w Policji Regulaminu ogólnego i musztry Policji.

3. Zarządzenie Nr 95 Dyrektora Departamentu Gospodarki Materiałowo-Technicznej

MSW z 30 grudnia 1978 roku w sprawie wprowadzenia do użytku służbowego instruk-
cji „Ręczna wyrzutnia granatów łzawiących RWGŁ-3”.

4. Procedury postępowania Policji w zakresie taktyki działania i dowodzenia Oddziałami

Policji w przypadku zagrożeń naruszenia porządku publicznego lub zbiorowego zakłó-
cenia porządku, Komenda Główna Policji 2000.

5. Instrukcja Nr 1 Komendanta Głównego Milicji Obywatelskiej z dnia 26 listopada

1977 roku w sprawie miotacza wody i sposobu jego użycia.

6. Automatyczna Wyrzutnia Granatów Łzawiących AWGŁ-3. Opis i użytkowanie oraz

sposoby i zasady strzelania, Warszawa 1988.

7. Gwizdała K., Chemiczne środki obezwładniające i naboje specjalne, Słupsk 1995.

SPRAWDZIAN POSTĘPÓW

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS08.
Nazwa jednostki szkolnej: Podstawowe elementy taktyki działania pod-
oddziału Policji w warunkach przywracania naruszonego porządku
publicznego z wykorzystaniem środków transportu, wzmocnienia i che-
micznych środków obezwładniających.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach zwią-
zanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku publicznego
– SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidualnych
oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Policji na pozio-
mie podstawowym.
Stron: 1.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS08SP01

SPRAWDZIAN POSTĘPÓW:

Na podstawie zrealizowanych ćwiczeń i wykładów w ramach jednostki szkolnej, zaznaczając
w odpowiednich miejscach „X” jako odpowiedź „TAK” lub „NIE”, oceń:

TAK

NIE

1. Czy potrafisz scharakteryzować tyraliery policyjne?

2. Czy potrafisz rozpoznać:

- tłum bierny,

- tłum agresywny?

3. Czy znasz właściwości bojowe RWGŁ-3?

4. Czy wiesz, jakich zasad bezpieczeństwa należy przestrzegać podczas rzutu:

- petardą,

- RGD,

- UGŁ-200 (UGŁ-200/1)?

PRZEWODNIK DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS09.
Nazwa jednostki szkolnej: Udział w prowadzeniu zorganizowanych
działań pościgowych.

JM07JS09PS01

Wskazówki dla słuchacza:
1. Wymagania wejściowe.

Wymagana jest podstawowa wiedza i umiejętności z zakresu budowy i posługiwania

się karabinkiem AKMs oraz posiadanymi w dyspozycji środkami łączności.
2. Cele szkolenia.

Po zakończeniu jednostki szkolnej będziesz potrafił:

1) zdefiniować i scharakteryzować poszczególne formy działań pościgowych,
2) realizować zadania w poszczególnych formach działań pościgowych:

- w pościgu:

• czołowym,

• równoległym,

• kombinowanym,

- działaniach zaporowych,
- okrążeniu,
- zasadzce,
- w wypadzie.

3. Metody nauczania i uczenia się.

W ramach wykładu zapoznany zostaniesz ze zwięzłą charakterystyką specyfiki pro-

wadzenia zorganizowanych działań pościgowych. Zostanie przedstawiona charakterystyka
pościgu czołowego, równoległego i kombinowanego oraz działań zaporowych, okrążenia,
zasadzki i wypadu.

Podczas czterech godzin zajęć będziesz uczestniczył w symulacji realizowanej

w strukturze kompanii w warunkach poligonowych (w realiach maksymalnie zbliżonych do
rzeczywistych). Zostanie wyznaczona Ci rola, w ramach której będziesz musiał wykazać
się niezbędnymi umiejętnościami podczas realizacji przydzielonego zadania.
4. Sposoby oceniania.
- Nabywane przez Ciebie wiadomości podlegać będą bieżącej ocenie według obowiązu-

jącej skali ocen (skala: 6 – 1).

- Wykształcone przez Ciebie umiejętności będące przedmiotem zajęć symulacyjnych

będą poddawane ocenie według zapisu uogólnionego – zaliczono (zal.) lub nie zaliczo-
no (nzal.).

- Każdą negatywną ocenę uzyskaną w trakcie jednostki szkolnej musisz poprawić na

ocenę pozytywną, w tym negatywne oceny umiejętności.

- Otrzymaną negatywną ocenę umiejętności będziesz musiał poprawić na podstawie

sprawdzianu pisemnego (wyboru rodzaju sprawdzianu dokona nauczyciel). Poprawa ta
będzie dokonywana oceną uogólnioną: zaliczono (zal.) lub nie zaliczono (nzal.). Nie
będzie dokonywane przeliczenie oceny „zal.” na ocenę punktową „2”.

- Oceny otrzymane przez Ciebie podczas realizacji jednostki szkolnej JS09 wraz

z ocenami uzyskanymi w pozostałych jednostkach szkolnych jednostki modułowej
07 stanowią ocenę zaliczeniową (średnia wszystkich ocen) jednostki modułowej
JM07 i będzie ona wystawiana po zrealizowaniu wszystkich jednostek szkolnych
jako ocena okresowa.

Obszary podlegające ocenie podczas wykonywania zadania praktycznego:

− praworządność działania (znajomość i stosowanie procedur),
− stosowanie właściwej taktyki i technik działania, w szczególności przestrzeganie zasad

bezpieczeństwa,

− umiejętność komunikowania się przy wykorzystaniu technicznych środków łączności,

− właściwe wykorzystanie elementów wyposażenia służbowego.

MATERIAŁY DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS09.
Nazwa jednostki szkolnej: Udział w prowadzeniu zorganizowanych
działań pościgowych.

JM07JS09MS01

Prowadzenie zorganizowanych działań pościgowych

Działania pościgowe wykonywane przez pododdziały Policji stanowią zespół przed-

sięwzięć organizacyjnych, taktycznych i materiałowo-technicznych, które zmierzają do
ujęcia osób ściganych, stanowiących zagrożenie dla bezpieczeństwa lub porządku publicz-
nego, w szczególności niebezpiecznych przestępców.

Pododdziały Policji do działań pościgowych kieruje się zazwyczaj w trybie alarmo-

wym i przekazuje do dyspozycji dowódcy akcji lub operacji policyjnej.

W zależności od rodzaju zadania, potrzeb oraz warunków prowadzenia działań pości-

gowych, policjantów (grupy policjantów) oraz jednostki i komórki organizacyjne Policji
dodatkowo wyposaża się w:
1) kolczatki drogowe i inne środki przymusu bezpośredniego oraz uzbrojenie,
2) hełmy i kamizelki kuloodporne,
3) środki:

a) transportu (policyjne i pozapolicyjne),
b) łączności,
c) pozoracji,
d) przenośne znaki drogowe, barierki oraz inne środki i urządzenia,
e) sprzęt oświetleniowy i nagłaśniający,
f) plany i mapy,
g) inny sprzęt specjalistyczny.

W działaniach wykorzystuje się również śmigłowce. Służą one do:

1) rozpoznania i patrolowania oraz koordynowania działań,
2) szybkiego przemieszczania sił i środków,
3) zorganizowania powietrznego punktu dowodzenia.

Czynności związane z prowadzonymi działaniami pościgowymi załoga śmigłowca re-

jestruje za pomocą sprzętu audiowizualnego, np. kamery SVHS, VHS, termowizyjne.

Formami działań pościgowych (zgodnie z Rozkazem nr 13 Komendanta Głównego

Policji z dnia 25 sierpnia 1995 roku w sprawie taktyki działania pododdziałów zwartych

Policji w sytuacji zagrożenia lub naruszenia porządku publicznego oraz pościgu za niebez-
piecznym przestępcą) są:
1) pościg, w tym:

a) bezpośredni (czołowy),
b) równoległy,
c) kombinowany,

2) działania zaporowe,
3) okrążenie
4) zasadzka,
5) wypad.

Wykonywanie działań pościgowych

Rozpoznanie.

Rozpoznanie w działaniach pościgowych to całokształt czynności, których celem jest

zapewnienie dowodzącemu działaniami dopływu informacji, mających wpływ na ich orga-
nizację i przebieg.

Opierając się na analizie danych otrzymanych w ramach rozpoznania, należy ustalić:

1) miejsce pobytu, rysopis i dane osoby ściganej,
2) kierunki i sposób ucieczki,
3) pojazd, jakim aktualnie posługuje się osoba ścigana,
4) topografię terenu i charakterystykę terenu,
5) kontakty osoby ściganej oraz inne informacje związane z tą osobą (uzbrojenie, deter-

minacja, temperament, skłonności, uzależnienia, stan zdrowia itp.),

6) źródła dowodowe,
7) inne dane istotne dla prowadzonych działań.

W toku prowadzenia rozpoznania należy przestrzegać następujących zasad:

1) powszechności,
2) ciągłości,
3) sprawności i szybkości przekazywania informacji,
4) bieżącego analizowania uzyskanych informacji.
Pościg.

Pościg bezpośredni (czołowy) rozpoczyna się z miejsca popełnienia przestępstwa

bądź z miejsca pojawienia się osób ściganych i prowadzi do momentu ich ujęcia, zagubie-
nia śladów lub wydania polecenia przez kierującego działaniami o zaprzestaniu pościgu.

Celem pościgu bezpośredniego prowadzonego pieszo jest ujęcie osób ściganych przez

policjantów prowadzących pościg indywidualnie bądź w składzie grupy pościgowej.

Podczas prowadzenia pościgu bezpośredniego przy wykorzystaniu pojazdu należy:

1) dążyć do utrzymania w polu widzenia pojazdu, którym poruszają się osoby ścigane,
2) przekazywać na bieżąco dyżurnemu jednostki Policji informacje niezbędne do zorgani-

zowania wsparcia, wystawienia posterunków blokadowych, skierowania grupy poli-
cjantów do prowadzenia pościgu równoległego,

3) w miejscach wzmożonego ruchu na drogach i w strefach zamieszkania przed użyciem

broni palnej, biorąc przede wszystkim pod uwagę bezpieczeństwo osób postronnych,
ocenić zasadność i celowość zastosowania tego środka, uwzględniając przede wszyst-
kim podstawy prawne dopuszczające użycie broni w pościgu; jeżeli osoby ścigane są
uzbrojone, używać broni palnej w pościgu tylko w warunkach zapewniających celność

strzału oraz mieć na uwadze, że może zaistnieć konieczność użycia broni służbowej
podczas zatrzymywania tych osób,

4) kontynuować pościg, nie podejmując próby wyprzedzania i blokowania pojazdu osób

ściganych do czasu aż znajdą się one w sytuacji, gdy dalsza ucieczka nie będzie możliwa,

5) wspólnie z grupą policjantów, o których mowa w pkt 2, dokonać ujęcia i zatrzymania

osób ściganych.

W skład grupy pościgowej, w tym również posługującej się pojazdem, należy w mia-

rę możliwości włączyć przewodnika z psem służbowym.

Jeżeli w pościgu bezpośrednim biorą udział policjanci pododdziałów antyterrory-

stycznych, przy użyciu specjalistycznych pojazdów służbowych, można zastosować dyna-
miczne zatrzymanie pojazdu, którym poruszają się osoby ścigane.

Pościg równoległy prowadzi się bez bezpośredniego kontaktu z osobami ściganymi

w przypadku występowania korzystnych warunków terenowych lub układu sieci dróg.

Pościg kombinowany to połączenie pościgu bezpośredniego z równoległym. Celem

pościgu kombinowanego jest niedopuszczenie do oderwania się osób ściganych od prowa-
dzących pościg bezpośredni, wyprzedzenie ich i odcięcie drogi ucieczki przez policjantów
prowadzących pościg równoległy oraz wspólne okrążenie i ujęcie osób ściganych.

Działania zaporowe to przedsięwzięcia zmierzające do izolacji określonego obszaru

lub uniemożliwienia przemieszczania się osoby ściganej na określonym kierunku w celu
uniemożliwienia opuszczenia danego rejonu przez tę osobę i stworzenia warunków do jej
zatrzymania.

Okrążenie jest elementem taktyki działań pościgowych Policji polegającym na roz-

winięciu sił ograniczających możliwość manewru zlokalizowanej w ściśle określonym re-
jonie grupy osób ściganych, a następnie dążeniu do zatrzymania tych osób, ewentualnie
likwidacji poprzez zdecydowany atak pododdziału uderzeniowego.

Zasadzka polega na skrytym rozmieszczeniu policjantów w miejscu, do którego mo-

że przybyć (przechodzić, przejeżdżać) osoba ścigana. Zasadzki w warunkach działań pości-
gowych powinny być organizowane szybko i mieć charakter działań doraźnych.

Miejsce wybrane do zorganizowania zasadzki powinno umożliwiać zajęcie odpo-

wiednio zamaskowanych stanowisk, prowadzenie z nich ciągłej obserwacji i rozwinięcie
działań zmierzających do zatrzymania osób ściganych. Jeżeli miejsce, w którym powinna
być zorganizowana zasadzka, nie odpowiada powyższym warunkom, należy zastosować
pozorujące przedsięwzięcia organizacyjno-techniczne (np. roboty drogowe, prace leśne).

Zorganizowanie zasadzki wymaga przygotowania pododdziału (akcji, operacji) przez

dowódcę, które polega na:
1) ustaleniu i rozpoznaniu miejsca,
2) ustaleniu sposobu i zasad łączności,
3) doborze grupy policjantów i ich wyposażenia, wyznaczeniu dowódcy, określeniu za-

dań,

4) ustaleniu sposobu dojścia, wycofania i podmiany policjantów na zasadzce,
5) zapoznaniu dowódców wykonujących zadania w pobliżu zasadzki z faktem jej zorgani-

zowania w celu uniknięcia dekonspiracji, osiągnięcia maksymalnej skuteczności i nie-
dopuszczenia do narażenia policjantów na niebezpieczeństwo.

W warunkach działań pościgowych nie zawsze możliwe jest przygotowanie zasadzki

według wyżej wymienionych wymogów. Ze względu na potrzebę szybkiego działania za-
sadzki mogą być organizowane w sposób doraźny, jednak zawsze powinny być oparte na
decyzji dowódcy pododdziału, z powiadomieniem dowódcy akcji (operacji) i zachowaniem
wszystkich możliwych zasad zmierzających do zminimalizowania niebezpieczeństwa dla
policjantów. Zadanie rozpoznania miejsca zasadzki i jej zorganizowania spoczywa wów-
czas na dowódcy zasadzki.

Liczebność grupy policjantów na zasadzce uzależniona jest od właściwości wybrane-

go miejsca, liczby osób ściganych, uzbrojenia tych osób i wyposażenia policjantów. Grupa
policjantów na zasadzce nie powinna jednak liczyć mniej niż trzy osoby i powinna za-
pewnić:
1) objęcie ciągłą okrężną obserwacją przedpola zasadzki, a w odniesieniu do zasadzek

w pomieszczeniach lub kombinowanych – również osób tam przebywających,

2) niedopuszczenie do przedwczesnego zdekonspirowania zasadzki przez osoby znajdują-

ce się w pomieszczeniach objętych zasadzką,

3) liczebną przewagę policjantów oraz przewagę ich wyposażenia w stosunku do osób

ściganych, które mogą pojawić się w miejscu zasadzki.

Funkcjonariuszom na zasadzce wyznacza się odpowiednie stanowiska. Są to stanowi-

ska obserwacyjne i stanowiska ogniowe na wypadek, gdyby oczekiwane osoby ścigane
dysponowały bronią palną i były zdecydowane na jej użycie. Ponadto wydziela się podgru-
pę, której zadaniem jest zatrzymanie osób ściganych. Jeżeli zasadzka organizowana jest
przeciwko uzbrojonej grupie osób ściganych, dowódca zasadzki powinien wyznaczyć grupę
odwodową przeznaczoną do wzmocnienia grupy zatrzymującej w przypadku wywiązania
się z walki.

Zasadzka trwa do czasu:

1) ujęcia osób ściganych,
2) dekonspiracji,
3) zakończenia działań pościgowych na danym terenie,
4) bezzasadności jej kontynuowania z innych względów.

W przypadku ujęcia osób ściganych decyzję o zlikwidowaniu zasadzki podejmuje jej

dowódca. W innych przypadkach likwidacja zasadzki następuje na polecenie dowódcy ak-
cji (operacji) kierującego działaniami pościgowymi. Po zlikwidowaniu zasadzki dowódca
zobowiązany jest sporządzić sprawozdanie.

Wypad jest metodą działań pościgowych stosowaną w celu ujęcia osób ściganych

przebywających w kryjówkach lub innych miejscach (obiektach).

Z zasady wypad jest elementem kończącym pozostałe formy działań pościgowych.

Istotą wypadu jest zaskoczenie osób ściganych. Efekt ten osiąga się przez dokładną organi-
zację działań, szybkie i skryte zbliżenie się do obiektu oraz przeprowadzenie ataku w opty-
malnym czasie w sposób gwarantujący pełne zaskoczenie. Wypadu dokonują pododdziały
w składzie drużyny, plutonu lub kompanii. Pododdziały mogą być wzmocnione odpowied-
nio policjantami pododdziału antyterrorystycznego.

Z pododdziału biorącego udział w wypadzie wydziela się:

1) grupę szturmową, której zadaniem jest wykonanie ataku, ujęcie osób ściganych oraz

dokonanie przeszukania,

2) grupę okrążającą, której zadaniem jest zablokowanie obiektu w celu odcięcia drogi

ucieczki oraz ubezpieczenie zewnętrzne działań grupy atakującej,

3) odwód, który w zależności od sytuacji może być wykorzystany do wzmocnienia jednej

z ww. grup lub, w wypadku niepowodzenia, do wykonywania bezpośredniego pościgu.

Ze składu odwodu należy również organizować zasadzkę poza pierścieniem blokują-

cym na kierunku przypuszczalnego wycofania się osób ściganych.

Przeszukiwanie rozpoznawcze w działaniach pościgowych wykonywane jest w sytu-

acji braku bezpośredniego kontaktu z osobami ściganymi.

Realizacja przeszukania rozpoznawczego dokonywana jest przy uwzględnieniu na-

stępujących zasad:
1) w przeszukiwaniu rozpoznawczym rozróżnia się przeszukiwanie terenu i przeszukiwa-

nie obiektów;

2) przeszukiwanie terenu prowadzi się „w pasie” i „dośrodkowo”, gdy nieznane jest do-

kładne miejsce pobytu osób ściganych, ale wiadomo, że znajdują się one (lub mogą się
znajdować) w określonym rejonie, oraz „gwiaździście” („odśrodkowo”) w przypadku
wykrycia śladów albo przedmiotów pozostawionych przez osoby ścigane lub pocho-
dzących z przestępstwa;

3) przeszukiwanie terenu prowadzi się w zasadzie do zapadnięcia zmroku; na okres nocy

wzmacnia się siły stanowiące blokadę tego rejonu;

4) przed przeszukiwaniem obiektu należy dokonać jego okrążenia, wyznaczyć grupę poli-

cjantów do przeszukiwania obiektu, a po jego zakończeniu przejść do kontynuacji prze-
szukiwania terenu.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS09.
Nazwa jednostki szkolnej: Udział w prowadzeniu zorganizowanych
działań pościgowych.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach
związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku
publicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidual-
nych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Policji
na poziomie podstawowym.
Stron: 1.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS09LU01

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:
1. Zarządzenie nr 833 Komendanta Głównego Policji z 20 lipca 2004 roku w sprawie or-

ganizowania i prowadzenia przez Policję działań pościgowych.

2. Procedury postępowania Policji podczas prowadzenia działań pościgowych, Komenda

Główna Policji 2000.

SPRAWDZIAN POSTĘPÓW

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS09.
Nazwa jednostki szkolnej: Udział w prowadzeniu zorganizowanych
działań pościgowych.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach
związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku pu-
blicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidual-
nych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Policji
na poziomie podstawowym.
Stron: 1.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS09SP01

SPRAWDZIAN POSTĘPÓW:
Na podstawie zrealizowanych ćwiczeń i wykładów w ramach jednostki szkolnej, zaznacza-
jąc w odpowiednich miejscach „X” jako odpowiedź „TAK” lub „NIE”, oceń:

TAK

NIE

1. Czy potrafisz scharakteryzować:

- pościg czołowy,

- pościg równoległy,

- pościg kombinowany?

2. Czy potrafisz wskazać swoje zadania w:

- działaniach zaporowych,

- okrążeniu,

- zasadzce,

- wypadzie?

PRZEWODNIK DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS10.
Nazwa jednostki szkolnej: Postępowanie policjanta w sytuacjach
kryzysowych.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach
związanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku
publicznego – SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidual-
nych oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Policji
na poziomie podstawowym.
Stron: 2.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS10PS01

Wskazówki dla słuchacza:
1. Wymagania wejściowe.

Nie przewiduje się.

2. Cele szkolenia.

Wymagane są od Ciebie podstawowe wiadomości i umiejętności z zakresu szczegó-

łowej charakterystyki:
- poszczególnych rodzajów alarmów, trybu ich zarządzania i ogłaszania,
- systemu alarmowania w jednostkach Policji,
- obowiązków policjanta po ogłoszeniu określonego alarmu,
- zadań realizowanych przez Policję w sytuacji zaistnienia katastrofy naturalnej, awarii

technicznej na poszczególnych etapach alarmowania i ostrzegania, działań porządko-
wych, bezpośrednich działań ratowniczych, przywracania stanu pierwotnego.

3. Metody nauczania i uczenia się.

W ramach wykładu zostaniesz zapoznany z poszczególnymi rodzajami alarmów, try-

bem ich zarządzania i ogłaszania. Prowadzący szczegółowo zapozna Cię z obowiązującym
systemem alarmowania i powiadamiania w jednostkach organizacyjnych Policji oraz wyni-
kającymi z niego obowiązkami policjanta po ogłoszeniu określonego alarmu.

Na podstawie charakterystyki zdarzeń spełniających znamiona katastrofy naturalnej

i awarii technicznej zapoznany zostaniesz z zadaniami realizowanymi przez Policję w sytu-
acji ich zaistnienia na poszczególnych etapach alarmowania i ostrzegania, działań porząd-
kowych, bezpośrednich działań ratowniczych, przywracania stanu pierwotnego.

Następnie omówione zostaną przykładowe techniki kontrolowania stresu przed, pod-

czas i po zdarzeniu, z uwzględnieniem specyfiki danej sytuacji oraz wskazania dotyczące
obowiązku policjanta sprawowania opieki nad ofiarami tragedii.

Zostaniesz zapoznany z mapami geograficznymi ogólnymi oraz mapami geograficz-

nymi specjalnymi. W dalszej kolejności scharakteryzowane zostaną podstawowe różnice
pomiędzy planem, szkicem oraz mapą. W zajęciach z wykorzystaniem map topograficz-
nych zostaniesz zapoznany z charakterystykami skal map wielkoskalowych, średnioskalo-
wych i małoskalowych. Zostaną wyjaśnione Ci m.in. takie pojęcia, jak: nomenklatura map,
poziomice, warstwice, odkształcenie kartograficzne, dokładność mapy, legenda mapy, zna-

ki kartograficzne, generalizacja mapy, szczegółowość mapy, orientowanie mapy. Za pomo-
cą foliogramów zaprezentowane zostaną Ci podstawowe rodzaje umownych znaków topo-
graficznych.

Ponadto zostaną omówione sposoby orientowania się w terenie na podstawie pew-

nych cech przedmiotów terenowych; słońca; słońca i zegarka; słońca zegarka i zapałki;
księżyca; gwiazdy polarnej oraz busoli. Ten etap realizowany będzie przez dwie pierwsze
jednostki lekcyjne.

W ramach pięciu godzin weźmiesz udział w ćwiczeniu polegającym na praktycznym

wykorzystaniu zdobytej wiedzy z zakresu orientowania się w terenie z mapą i bez mapy.
Sposoby oceniania.
- Nabywane przez Ciebie wiadomości i umiejętności podlegać będą ocenie według zapi-

su uogólnionego – zaliczono (zal.) lub nie zaliczono (nzal.).

- Każdą negatywną ocenę uzyskaną w trakcie jednostki szkolnej musisz poprawić na

ocenę pozytywną.

- Zaliczenie jednostki szkolnej JS10 następuje wspólnie z pozostałymi jednostkami

szkolnymi wchodzącymi w skład jednostki modułowej 07 i stanowi wspólnie z nimi
ocenę okresową.

Obszary podlegające ocenie podczas wykonywania zadania praktycznego:
- umiejętność orientowania się w terenie z mapą i bez mapy,
- umiejętność posługiwania się busolą oraz mapą,
- czas realizacji zadania.

MATERIAŁY DLA SŁUCHACZA

JM07JS10PN01

Kluczowe punkty nauczania 1 – 7 należy realizować na podstawie Zarządzenia

nr pf 21 Komendanta Głównego Policji z dnia 13 grudnia 2000 roku w sprawie stanów go-
towości do działań i alarmowania w jednostkach organizacyjnych Policji.

Katastrofy naturalne i awarie techniczne.

Zdarzenia powszechnie nazywane katastrofą lub klęską żywiołową z punktu widzenia

Policji należy zaliczyć do tzw. sytuacji szczególnych, charakteryzujących się dużą inten-
sywnością oraz udziałem dodatkowych sił i środków. Wszystkie podejmowane działania
w tego typu sytuacjach mają na celu neutralizację mogących wystąpić zagrożeń lub przy-
wrócenie stanu rzeczy istniejącego przed zdarzeniem.

Pojawiające się zagrożenia można podzielić na katastrofy naturalne, czyli sytuacje

spowodowane przez działanie sił natury, oraz tzw. awarie techniczne powstałe w wyniku
gwałtownego zdarzenia zakłócającego przebieg procesów technologicznych. Oba wspo-
mniane zdarzenia mają charakter nagły i niespodziewany, mogą powodować powszechne
zagrożenie dla życia, bezpieczeństwa i zdrowia ludzi oraz mienia o znacznej wartości. Zda-
rzenia spowodowane siłami natury często wywołują poważne zakłócenia w funkcjonowa-
niu gospodarki narodowej.

Zgodnie z Zarządzeniem nr 24/98 Komendanta Głównego Policji z dnia 10 listopada

1998 roku, definicje tych pojęć brzmią:

Katastrofa naturalna – sytuacja spowodowana przez działanie sił natury, w szcze-

gólności są to powodzie, susze, pożary, wyładowania atmosferyczne, osuwiska, zjawiska
lodowe na rzekach i zbiornikach wodnych, masowe występowanie szkodników, chorób
roślin i zwierząt albo ognisk chorób zakaźnych ludzi, do których opanowania nie wystar-
czają rutynowe działania odpowiednich służb oraz niezbędne jest uruchomienie dodatko-
wych sił i środków.

Awaria techniczna – sytuacja powstała w wyniku gwałtownego zdarzenia zakłócają-

cego przebieg procesów technologicznych lub też w wyniku celowego albo niewłaściwego
wykorzystania tych technologii w procesie produkcji, transportu albo przechowywania,
w wyniku czego nastąpiło zagrożenie życia i zdrowia ludzi, ich niezbędnego zaopatrzenia
lub mienia.

Działalność Policji podczas akcji ratowniczych związana jest z likwidacją skutków

katastrof i awarii technicznych, a przede wszystkim z wykonywaniem zadań dotyczących

zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz zadań polegających na niesieniu
pomocy poszkodowanym i organom organizującym lub kierującym akcją.

Zadania Policji w warunkach katastrof naturalnych i awarii technicznych dzielimy na

cztery grupy działań występujących na kolejno pojawiających się etapach:
1) zadania w zakresie alarmowania i ostrzegania – ukierunkowane są na uzyskiwanie,

przetwarzanie i przekazywanie informacji o zdarzeniu;

2) zadania w zakresie działań porządkowych – siły policyjne skierowane są do miejsca

zdarzenia i mają na celu np.: zorganizowanie dojazdów ekipom ratowniczym i objaz-
dów rejonów zagrożonych; ochronę porządku na miejscu zdarzenia przez zabezpiecze-
nie miejsc mogących stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia; niedopuszczenie do two-
rzenia się zbiegowisk i zapobieganie objawom paniki, udział i kierowanie ewakuacją
ludności, ochronę pozostawionego mienia;

3) zadania w zakresie działań ratowniczych – skoncentrowane są na udzielaniu pierw-

szej pomocy potrzebującym; pomocy w ewakuacji i ratowaniu osób poszkodowanych,
chorych i rannych; udostępnianiu posiadanych środków na potrzeby prowadzonej akcji
ratowniczej;

4) zadania w zakresie działań mających na celu przywrócenie stanu istniejącego

przed wystąpieniem zagrożenia – prowadzone są w celu przywrócenia porządku
i bezpieczeństwa w miejscu zdarzenia przez regulację ruchu, ochronę miejsc dystrybu-
cji środków przeznaczonych dla poszkodowanych oraz przez udzielenie informacji
o miejscach pobytu poszkodowanych i zabezpieczonego mienia, a także o aktualnym
stanie zagrożenia.

Akcje ratownicze prowadzi się przede wszystkim w celu ratowania ludzi poszkodowa-

nych lub zagrożonych, ratowania i ochrony mienia, usuwania powstałych zniszczeń, zapobie-
gania dalszym skutkom i likwidowania zagrożeń, neutralizacji bezpośrednich skutków zda-
rzenia oraz zapewnienia ochrony i bezpieczeństwa porządku publicznego w rejonie akcji ra-
towniczej i jej otoczenia. Akcje ratownicze podejmuje się, gdy katastrofa naturalna lub awa-
ria techniczna spowodowała skutki, które możliwe są do usunięcia jedynie przy sprawnie
zorganizowanych działaniach różnych sił i środków. W akcjach ratowniczych uczestniczą
organy, instytucje i przedsiębiorstwa zajmujące się ratowaniem z urzędu: straż pożarna, po-
gotowie ratunkowe, techniczne, które dysponują środkami i siłami niezbędnymi do prowa-
dzenia akcji. W akcjach ratowniczych może również uczestniczyć wojsko oraz inne wyspe-
cjalizowane organizacje, takie jak GOPR czy WOPR. Policja jest tylko częścią zintegrowa-
nego systemu ratowniczego działającego w sytuacjach kryzysowych. Głównie zapewnia bez-
pieczeństwo i porządek publiczny w rejonie akcji w celu umożliwienia siłom ratowniczym
niesienia pomocy poszkodowanym oraz zapobiega powstawaniu dalszych strat.

Pierwsze czynności przybyłego na miejsce zdarzenia policjanta powinny być ukie-

runkowane na dokonanie oceny sytuacji, przekazanie informacji i dalsze utrzymywanie
kontaktu radiowego z dyżurnym jednostki. Ponadto niezwłocznie trzeba przystąpić do ko-
ordynowania działań ratowniczych na miejscu zdarzenia do czasu przybycia wyspecjalizo-
wanych służb ratowniczych. Policjant powinien ostrożnie zbliżyć się do miejsca zdarzenia.
W informacji przekazywanej dyżurnemu należy podać rodzaj i dokładną lokalizację zda-
rzenia, faktyczne i potencjalne zagrożenie, najdogodniejsze trasy dojazdu, orientacyjną
liczbę ofiar i poszkodowanych. Podejmując działania interwencyjne, funkcjonariusz musi
dążyć do zaprowadzenia porządku na miejscu zdarzenia, usunięcia osób postronnych, za-
pobiegania panice, blokowania drogi itp. W razie potrzeby przystępuje do udzielania po-
mocy poszkodowanym lub zagrożonym, dokonuje zabezpieczenia mienia przed zniszcze-
niem lub kradzieżą. Powinien pamiętać też o wstępnym zabezpieczeniu śladów, które mogą
stanowić materiał dowodowy. W momencie przybycia wyspecjalizowanych służb ratowni-
czych przekazuje kierowanie działaniami uprawnionej osobie.

W związku z intensywnością działań należy pamiętać o odpowiednim planowaniu

i organizacji działań prowadzonych w warunkach katastrof naturalnych i awarii technicz-
nych. W tym celu jednostki Policji zobowiązane są do podejmowania odpowiednich przed-
sięwzięć realizowanych na etapie zapobiegania, przygotowania, reagowania i odbudowy.

Faza zapobiegania – w fazie tej realizuje się działania, mające na celu zminimalizo-

wanie prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia albo w celu ograniczenia jego skutków,
przez stałe analizowanie sytuacji mogących spowodować zagrożenie. Ponadto należy
uczestniczyć w opracowywaniu przez właściwe organy różnych aktów prawnych ograni-
czających możliwość wystąpienia zagrożenia oraz stale egzekwować przepisy dotyczące
bezpieczeństwa.

Faza przygotowania – podczas tej fazy realizowane są odpowiednie plany i doku-

menty określające sposób działania w przypadku wystąpienia ewentualnych zagrożeń oraz
sposób właściwego, sprawnego reagowania. Ważną czynnością jest opracowanie planu
działania opartego na informacjach o realnych zagrożeniach występujących na danym ob-
szarze, uzyskanych od innych podmiotów powołanych do działań ratowniczych. Oprócz
tego należy przygotować i odpowiednio zorganizować własne stanowisko dowodzenia,
ustalić system alarmowania stanów osobowych jednostki oraz przygotować odpowiednie
wyposażenie dla policjantów działających w ramach ewentualnej akcji ratowniczej. Na
uwagę zasługuje konieczność prowadzenia przez jednostki Policji lub właściwe służby sys-
tematycznych szkoleń i ćwiczeń. Przygotowany plan działania jest podstawowym doku-
mentem kierownika jednostki, określającym jego obowiązki, organizację działań, zasób sił
i środków oraz zasady podległości, współdziałania i koordynacji wykonywanych zadań
w warunkach katastrofy naturalnej i awarii technicznej. Plan działania kierownika jednostki
jest częścią – elementem składowym powiatowego planu działania.

Faza reagowania – w czasie jej trwania wyróżnia się dwa etapy: pierwszy to działa-

nia wstępne – obejmujące przyjęcie informacji o zdarzeniu, jej weryfikację, powiadomienie
właściwych służb i skierowanie do rejonu zagrożonego jednostek patrolowych znajdują-
cych się najbliżej. Drugi etap to akcja ratownicza – która obejmuje alarmowanie, ostrzega-
nie i zapewnienie obiegu informacji. Podczas jej trwania należy zmierzać do zapewnienia
oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego w miejscu zdarzenia, dokonać
odpowiedniego zabezpieczenia ruchu drogowego. Oprócz tego podejmuje się czynności
mające na celu ochronę mienia, ewentualną ewakuację ludności i udział w bezpośrednich
czynnościach ratowniczych. W przypadku awarii technicznych należy pamiętać o wszczę-
ciu czynności dochodzeniowo-śledczych.

Faza odbudowy – działania Policji skoncentrowane są na przywróceniu stanu istnie-

jącego przed zdarzeniem, m.in. przez przywrócenie ruchu osób i pojazdów oraz zapewnie-
nie porządku publicznego i bezpieczeństwa w rejonie zakończonej akcji ratowniczej. Po
zakończonych działaniach, po przeprowadzeniu odpowiedniej analizy i oceny działań
wnioski należy wykorzystać w procesie planowania i szkolenia policjantów.

Zgodnie z wytycznymi Komendanta Głównego Policji podczas katastrof

i awarii technicznych, w zależności od rozmiarów i lokalizacji zdarzenia, można zorgani-
zować dowodzenie na trzech różnych poziomach, odpowiadających trzem różnym obsza-
rom działania:
1) poziom podstawowy – interwencyjny – oznacza czynności podejmowane po zaistnieniu

zdarzenia, które są realizowane bezpośrednio w jego rejonie z wykorzystaniem sił
znajdujących się aktualnie w służbie i nadzorowanych przez dyżurnego jednostki;

2) poziom akcji policyjnej – oznacza szczebel dowodzenia i koordynacji działań sił po-

ziomu interwencyjnego oraz sił wsparcia znajdujących się w dyspozycji jednostki; tego
typu działania realizowane są do szczebla komendy powiatowej (miejskiej) Policji;

3) poziom operacji policyjnej – oznacza całokształt działań związanych z kierowaniem

siłami, koordynację i ich kontrolę w sytuacji, gdy zdarzenie obejmuje swoim zasięgiem
obszar większy niż jednej jednostki; operacje policyjne realizowane są na szczeblu
KWP (stołecznej) lub KGP, ewentualnie komendy powiatowej (miejskiej) w sytuacji
dysponowania do działań siłami innych jednostek.

W przypadku poważniejszych zdarzeń na potrzeby kierowania i dowodzenia może

być powołany sztab kryzysowy, który jest organem pomocniczym osoby dowodzącej ope-
racją. Jego zadaniem jest przetwarzanie informacji związanych z zagrożeniem, wypraco-
wywanie propozycji decyzji, koordynowanie działań jednostek uczestniczących w operacji
oraz utrzymywanie współdziałania z innymi służbami i instytucjami zaangażowanymi
w działania ratownicze.

Szczegółowe zadania i organizację sztabu dowódcy operacji policyjnej określa Za-

rządzenie nr 18/2000 Komendanta Głównego Policji z dnia 28 listopada 2000 roku.

Obecnie w Polsce jest około 160 zakładów przemysłowych, w których każda poważ-

niejsza awaria może doprowadzić do katastrofy przemysłowej zgubnej w swoich skutkach
dla setek ludzi i środowiska przyrodniczego. Do niedawna największe zagrożenie stanowiły
zakłady chemiczne, natomiast obecnie jedna z prężniej rozwijających się gałęzi przemysłu
– branża gazu płynnego. Zagrożenie stwarza więc kilkadziesiąt baz i rozlewni gazu płynne-
go propan-butan, rozmieszczonych w różnych częściach i województwach kraju. Do zakła-
dów niebezpiecznych zalicza się również rafinerie ropy naftowej i bazy ropopochodnych
paliw płynnych. Ponadto dużą grupę stanowią te zakłady, które przy produkcji używają
niebezpiecznych substancji chemicznych. Bardzo poważne zagrożenie niosą zakłady zloka-
lizowane blisko dużych skupisk ludzkich i osiedli mieszkaniowych. Z katastrof naturalnych
największym zagrożeniem dla Polski są powodzie, jak np. z 1997 roku, którą nazwano
„powodzią tysiąclecia”.

W sytuacji powodzi, analizując specyfikę działań Policji, należy pamiętać o:

- zapewnieniu możliwości dojazdu i wyjazdu z miejsc zagrożonych lub dotkniętych po-

wodzią wszystkim służbom ratowniczym,

- zapewnieniu pilotażu transportów osób ewakuowanych i ich dobytku do miejsc wyzna-

czonych oraz konwojów z pomocą humanitarną dla powodzian,

- zapobieganiu powrotowi osób ewakuowanych do rejonów zagrożonych bądź zalanych,
- zabezpieczeniu rejonów objętych ewakuacją w celu ochrony mienia pozostawionego

przez powodzian,

- ostrzeganiu ludności przed nadejściem fali z wykorzystaniem dostępnych środków tech-

nicznych,

- udzielaniu pomocy w dostarczaniu powodzianom żywności, wody, lekarstw, a także

paszy dla zwierząt,

- patrolowaniu wałów przeciwpowodziowych, urządzeń wodnych i mostów oraz usuwa-

niu gapiów stojących w rejonach tych obiektów,

- izolowaniu dróg dojścia na tereny zalane i pozalewane,
- kontrolowaniu osób wchodzących lub wyjeżdżających z tych terenów,
- ochronie zlokalizowanych punktów przerzutu materiałów i środków przeznaczonych

dla powodzian.

Trzeba podkreślić, że każdy policjant wykonujący na miejscu zdarzenia czynności

związane z ratowaniem życia i zdrowia ludzkiego oraz mienia ma prawo do:
- żądania od instytucji państwowych udzielenia niezbędnej pomocy (np. użycia środków

transportu, łączności),

- zwracania się o udzielenie niezbędnej pomocy do jednostek gospodarczych i organizacji

społecznych,

- zwracania się do każdego obywatela o udzielenie doraźnej pomocy.

Należy dodać, że w każdym przypadku katastrofy naturalnej lub poważnej awarii

technicznej służba policjanta może być związana z ewentualnym, dodatkowym stresem
wynikającym z kontaktu z osobami poszkodowanymi, ludźmi cierpiącymi lub osobami,
którym pomóc już nie można.
Przykładowe techniki kontrolowania stresu, opieka nad ofiarami tragedii.

Stres określa się jako stan zachwiania równowagi psychofizycznej, naturalny mechanizm
służący przeżyciu. Istotą stresu jest przygotowanie człowieka do funkcjonowania w sytu-
acjach ekstremalnych, trudnych (np. do ucieczki, walki, zmagania się z zagrożeniem).
Wszystkie zmiany w fizjologii mają na celu zmobilizowanie sił potrzebnych do radzenia
sobie w sytuacji stresowej. Stres jest naturalnym mechanizmem służącym przeżyciu, który
nie powinien prowadzić do skutków negatywnych. Człowiek przez nadanie różnym wyda-
rzeniom, sytuacjom społecznym błędnego znaczenia doprowadził do stanu, kiedy sytuacje
bez istotnego znaczenia dla przetrwania prowadzą do uruchomienia mechanizmu stresu,
który trwa przez dłuższy czas doprowadzając do znacznego pogorszenia stanu zdrowia.

W życiu każdego z nas występuje nieskończenie wiele źródeł stresu, zarówno obiek-

tywnych, jak i subiektywnych. Warto uświadomić sobie, że stresory u każdego z nas mają
indywidualny charakter.

Do źródeł stresu zaliczyć można więc wiele czynników o różnych charakterystykach

i intensywności, począwszy od drobnych kłopotów dnia codziennego, poprzez zinteriory-
zowane systemy wartości, po nieprzewidywalne i niekontrolowane wydarzenia życiowe o
charakterze traumatycznym.
Stresory subiektywne – zależne od nas – są to indywidualne oceny sytuacji jednostki.

Pamiętając, że zaburzenie emocjonalne nie jest wynikiem samej sytuacji, jaka zdarza
się w naszym życiu, ale efektem przekonań, które powstają w związku z nią; warto
uświadomić sobie, że często my sami jesteśmy źródłem stresu. Odgrywają tu role takie
indywidualne cechy jak:

- pesymizm
- niska samoocena
- wrażliwość emocjonalna
- wzór zachowania A – duża potrzeba osiągnięć, tendencja do dominacji, agresywność.

przed zdarzeniem
● posiądź wiedzę i informacje na temat zdarzeń krytycznych i reakcji kryzysowych; ludzie
poinformowani są w stanie lepiej kierować stresem kiedy nastąpi krytyczne zdarzenie
● upewnij się co do istniejących przepisów i procedur regulujących działania i zachowania
w takich sytuacjach
● zorganizuj dobrze przygotowany zespół i upewnij się, że zespół ten przygotowany jest do
działania w kontakcie z różnymi służbami, osobami i grupami w różnych okolicznościach

podczas zdarzenia
● uspokój się przed przybyciem, spróbuj wziąć kilka głębokich oddechów, aby pomóc so-
bie na spokojnie przemyśleć, w jaki sposób zaczniesz opanowywać sytuację (trening men-
talny)
● aktywne działanie w sytuacji kryzysowej (kiedy trwa) może być bardzo pomocne, ale
uważaj na nadmiar bodźców, na które możesz być narażony w takiej sytuacji
● rób regularne przerwy, zwracaj uwagę na własny odpoczynek i właściwie się odżywiaj
● twoja praca różni się w zależności od specyfiki przypadku, dwie godziny pracy pociągać
powinny za sobą pół godziny przerwy (oczywiście uwzględniamy specyfikę warunków, np.
niska temperatura, upał, kurz, itp.), pół dnia przerwy po pięciu dniach pracy lub cały dzień

przerwy po dziesięciu dniach pracy przy zdarzeniach nadzwyczajnych pomaga utrzymać
ludziom optymalne funkcjonowanie
● upewniaj się zawsze, że posiadasz umiejętności aby poradzić sobie z danym zadaniem
● poczucie humoru pomaga, ale bądź ostrożny z jego nadmiarem, szczególnie w obecności
ofiar zdarzenia
● nie przesadzaj z kontrolowaniem własnych emocji, kontrolowane wyrażenie własnych
emocji jest zdrowsze niż całkowite ich tłumienie.
● jedz kiedy możesz, nawet jeśli nie czujesz głodu, potrzebujesz energii, unikaj nadmiaru
cukru, jedzenia małowartościowego, konserwowanego, białego pieczywa,, jedz żywność
zróżnicowaną (proteiny, witaminy, sole mineralne) również owoce i warzywa
● w przedłużających się działaniach preferowana jest zmiana co 8 godzin; dopuszcza się
zmiany 12 godzinne (maksimum) w systemie 12 godzin pracy i 12 godzin odpoczynku
● nikt nie powinien spać krócej niż 4 godziny na dobę; jednocześnie 4 godziny snu na 24
stanowi wymóg konieczności i nie wolno traktować tego jako zwyczaj !!! Ideałem jest 7-8
godzin snu na dobę
● pomocne jest przypominać ludziom, że pracują na miejscu katastrofy; sprawia to, że je-
steśmy skupieni i uważni
● zwracaj uwagę na to, aby jak najmniej „wystawiać się na hałas, brud i niebezpieczeństwo
bez zbytniej konieczności
● zadbaj o wycofanie z miejsca zdarzenia niepotrzebnych osób i służb
● zwracaj uwagę na rotacje personelu (tak aby nikt nie był zaangażowany ciągle w jednym
miejscu)
● przed odesłaniem ludzi „na zaplecze” najlepsze jest ich przenoszenie z pracy silnie stre-
sującej do pracy umiarkowanie stresującej (stopniowanie), podobnie przeniesieni z „odwo-
du” do pracy umiarkowanie stresującej a następnie silnie stresującej funkcjonują lepiej niż
przenoszeni nagle do silnie stresującego środowiska
● zajmowanie się szczątkami ludzkimi i tzw. „czynnikiem ludzkim” jest ekstremalnie stre-
sującą pracą, a ludzie zajmujący się tym potrzebują częstych przerw i emocjonalnego
wsparcia, rotacja jest tutaj obowiązkowa
● zapewnij obecność służb wspomagających celu zapewnienia podstawowych potrzeb per-
sonelu zajmującego się bezpośrednio zdarzeniem
● służby wspomagające (logistyka, lekarze, inni specjaliści) zawsze powinny występować
„w
tle” i nie rozpraszać uwagi osób zaangażowanych bezpośrednio w interwencję

po zdarzeniu
● odpoczywaj
● jedz zdrową żywność
● ćwicz - ćwiczenia fizyczne pomagają zredukować wpływ substancji chemicznych wy-
dzielanych w sytuacji odczuwania distresu, na organizm człowieka, nawet spacery są bar-
dzo pomocne. Jednak nikt nie powinien ćwiczyć, jeśli fizycznie nie jest w stanie
● dołącz do grup wsparcia
● bądź aktywny, nie pozwalaj sobie na poddanie się apatii i znudzeniu
● podziel się swoimi emocjami z osobami którym ufasz
● sny i myśli na temat tragedii są zwyczajem, mogą się nasilać wraz z upływem czasu, jeśli
utrzymują się i nasilają po upływie trzech tygodni/ miesiąca po zdarzeniu, powinieneś zgło-
sić się do specjalisty
● nie żartuj z tragedii, niektórzy ludzie są bardziej wrażliwi na przykre doświadczenia
● nie angażują się w bezproduktywne sytuacje obejmujące krytykę ze strony innych osób,
jeśli nastąpiły błędy, powinny być one „załatwione” przez zespół osób odpowiedzialnych

za organizacje interwencji
● gniew jest często spotykaną emocją po intensywnych, istotnych zdarzeniach - nie bierz
tego do siebie, jeśli widzisz osoby mające z tym problem, zadbaj o wsparcie dla nich
● żyj „tu i teraz,” opowieści o wypadkach wojennych, które były jeszcze gorsze nie zawsze
pomagają ludziom, którzy mają inne doświadczenia
● wysłuchaj tych, którzy chcą rozmawiać o swoich doświadczeniach
●płacz po bolesnych wydarzeniach jest normą, jednak ciągły płacz występujący z zaburze-
niami snu i niemożnością powrotu do równowagi psychicznej powinien sprowokować za-
sięgniecie pomocy specjalistów
● pomagajcie sobie nawzajem, starajcie się zrozumieć i dbać o siebie nawzajem

opieka nad ofiarami tragedii

● chroń ofiary przed dalszym stresem, jak np. presja, poszukiwacze sensacji, gwałtowne
widoki i dźwięki, itp.
● zmobilizuj ośrodki niezbędne dla wsparcia ofiar jak, np. Niebieska Linia, ITAKA
● pomóż ofiarom w odnalezieniu zaginionych członków rodziny i przyjaciół
● zgrupuj razem rodziny
● zgrupuj ludzi pochodzących z tych samych obszarów zamieszkania,
● uważnie słuchaj ofiar, potrzebują możliwości wyrażenia siebie
● zadbaj o przekazywanie ofiarom rzetelnych, aktualnych informacje, są one ogromnie
ważne dla dobrego samopoczucia ofiar
● zapewnij ludzi, że są bezpieczni
● załatw miejsca dla ofiar (bezpieczne, intymne)
● zadbaj o ich medyczne, socjalne, religijne, psychologiczne potrzeby
● nie mów ofiarom, że „mają szczęście” bo mogło być gorzej, takie stwierdzenia zwykle
budzą gniew i poczucie winy
● obchodź się z ofiarami delikatnie (zwracaj uwagę na dotyk: delikatne dotykanie ramion
lub dłoni)
● utrzymuj spokój i zadbaj, aby twój głos brzmiał spokojnie i pewnie
● zszokowane, ogłuszone i wyczerpane osoby powinny być ewakuowane natychmiast i w
pierwszej kolejności
● chociaż zwykliśmy zwracać uwagę na ofiary które zachowują się hałaśliwie, histerycznie
lub roszczeniowo, musimy pamiętać, że one na „liście numer dwa” do ewakuacji
● ci, którzy czują się dobrze, lub na takich wyglądają, znajdują się na „liście numer trzy”
● dzieci są najbardziej podatne na zranienie psychiczne, należy się im szczególna uwaga

Orientacja w terenie – mapa podstawowym źródłem informacji.

Już od najdawniejszych czasów ludzie starali się przedstawić obraz powierzchni zie-

mi na podstawie swoich obserwacji. Potrzeba stworzenia czegoś na wzór obecnej mapy
pojawiła się wskutek tworzenia się społeczeństw, ich nieustannej migracji, w miarę rozwo-
ju życia społecznego, wiedzy i nauki, a później w związku z coraz bardziej rozległymi kon-
taktami między społecznościami i narodami, w miarę rozwoju stosunków handlowych
i politycznych. Rozwój mapy był nierozerwalnie związany z rozszerzaniem się horyzontów
myślowych i tworzeniem nowych wyobrażeń o świecie.

Dużą rolę w kształtowaniu światopoglądu geograficznego odegrały wysoko rozwinię-

te ludy starożytnego Egiptu, Babilonu i Chin. Uczeni greccy w latach 500 – 300 p.n.e. po-
trafili udowodnić, że Ziemia ma kształt kulisty, i zmierzyć jej promień. Odkrycia poszcze-
gólnych lądów następowały na przestrzeni stuleci aż do XVI w., kiedy to po raz pierwszy

opłynięto Ziemię dookoła. Zakątki „Czarnej Afryki” poznawano praktycznie do końca
XVIII w. Obecnie nic nie da się ukryć przed człowiekiem, a za pomocą środków technicz-
nych, którymi dysponuje, potrafi zbadać każdy fragment powierzchni kuli ziemskiej z nie-
zwykłą dokładnością. Pomimo to mapa nie straciła na swoim znaczeniu i również dzisiaj
jest bogatym źródłem informacji. Przykładowo podstawowym materiałem ułatwiającym
orientację w terenie jest mapa topograficzna, która dostarcza szeregu istotnych informacji
dotyczących badanego obszaru.

Dla opanowania umiejętności odpowiedniego posługiwania się mapą konieczna jest

znajomość podstawowych pojęć i zasad stosowanych w kartografii oraz przy sporządzaniu
tego typu dokumentów.

Mapa – obraz przedstawiający powierzchnię Ziemi lub jej część w określonym

zmniejszeniu, na płaszczyźnie, z zachowaniem zasad odwzorowania, przy użyciu symbo-
licznych znaków umownych. Ze względu na treść, mapy geograficzne dzielimy na ogólne
(ogólnogeograficzne) i specjalne (tematyczne).

Mapy geograficzne ogólne (ogólnogeograficzne) – uwzględniają większość elemen-

tów tworzących krajobraz geograficzny, tj. rzeźbę terenu, rzeki, jeziora, lasy, osiedla, kole-
je, drogi, czasami granice podziałów administracyjnych i innych zjawisk społecznych. Ma-
py ogólnogeograficzne dzieli się zazwyczaj na trzy grupy: mapy topograficzne, przeglądo-
wo-topograficzne i przeglądowe.

Mapy geograficzne specjalne (tematyczne) – przedstawiają wąski, wybrany krąg

zjawisk, np. przyrodniczych i społecznych. Wśród nich wyróżniamy mapy hipsometryczne,
hydrologiczne, geologiczne, glebowe, turystyczne, morskie, synoptyczne itp.

Plan – obraz niewielkiego obszaru powierzchni Ziemi, wykonany w rzucie pozio-

mym. Od mapy różni się tym, że przedstawia tak mały obszar powierzchni Ziemi, że można
ją traktować jako płaszczyznę. Plany wykonuje się zazwyczaj w dużych skalach do
1:25 000.

Mapy topograficzne – mapy, na których zmniejszenie wymiarów liczbowych w sto-

sunku do ich wymiarów rzeczywistych nie przekracza 1:200 000. Sporządza się je na pod-
stawie bezpośrednich pomiarów w terenie lub metodą fotogrametryczną, ze zdjęć lotni-
czych, w wyniku niewielkiej generalizacji zdjęć topograficznych. Stanowią one materiały
źródłowe do opracowywania map poglądowych.

Odległość topograficzna – odległość między dwoma punktami na powierzchni Zie-

mi, mierzona w jednym poziomie.

Podziałka mapy (skala mapy) – oznacza stosunek długości na mapie do odpowiada-

jącej jej długości w terenie, co można przedstawić albo liczbowo (np. podziałka liczbowa –
1:10 000, która oznacza, że jednostce długości na mapie odpowiada w terenie długość
10 tys. razy większa) albo w postaci ułamka, lub przez porównanie dwu jednostek, np.
1 cm = 10 km, czyli podziałka mianowana. Ponadto istnieje tzw. sposób wykreślny, czyli
podziałka liniowa.

Podział map ze względu na skalę:

a) wielkoskalowe

– np. 1:10 000; 1:25 000,

b) średnioskalowe

– np. 1:50 000; 1:100 000,

c) małoskalowe

– np. 1:200 000; 1:500 000; 1:1 000 000.

Nomenklatura map – przyjęty system podziału całej lub części powierzchni Ziemi

na mniejsze obszary obejmujące poszczególne arkusze map, które są oznaczone odpowied-
nimi godłami.

Odkształcenie kartograficzne – niezgodność odległości na mapie z przyjętą po-

działką główną w wyniku niemożliwości wiernego przedstawienia powierzchni kuli ziem-
skiej na płaszczyźnie.

Dokładność mapy– zgodność wykreślenia linii siatki kartograficznej i rozmieszcze-

nia znaków na mapie z położeniem odpowiednich punktów w terenie i z założeniami od-
wzorowania kartograficznego. O dokładności mapy decyduje jej podziałka, np. na mapie
1:100 000 błąd w umieszczeniu znaku wynoszący 0,2 mm odpowiada 20-metrowemu błę-
dowi w terenie, gdy ten sam błąd na mapie 1:1 000 odpowiada w terenie błędowi zaledwie
0,2 m.

Legenda mapy – tekst załączony do mapy, podający niezbędne wiadomości o sposo-

bie wykonania mapy.

Znaki kartograficzne – znaki graficzne na mapie, za pomocą których przedstawiono

całą jej treść; znaki topograficzne – znaki kartograficzne stosowane na mapach topograficz-
nych.

Generalizacja mapy – uogólnienie mapy polegające na opuszczeniu na mapie szcze-

gółów uznanych za mało ważne, uproszczeniu linii i zastąpieniu znaków cząstkowych zna-
kami zbiorowymi.

Szczegółowość mapy – stopień uwzględnienia na mapie obfitości szczegółów. Mapa

szczegółowa jest mało zgeneralizowana, zawiera dużą ilość szczegółów. W potocznej mo-
wie myli się często szczegółowość mapy z jej dokładnością.

Orientowanie mapy – takie ustawienie mapy w poziomie, aby kierunki przedstawio-

ne na mapie pokrywały się z odpowiednimi kierunkami w terenie.
Treść map topograficznych i sposób ich przedstawienia.

Zasadniczą część mapy stanowi rysunek sytuacyjny będący obrazem pokrycia terenu

znajdującego się na powierzchni ziemi. Rysunek ten powinien być zarówno dokładny, jak
i czytelny, tzn. taki, aby każda linia, znak czy punkt na mapie przedstawiały w sposób jed-
noznaczny i dostatecznie zrozumiały poszczególne elementy środowiska przyrodniczo-
społecznego, w tym np. rodzaje pokrycia terenu wraz z ich dokładnym umiejscowieniem.
Osiąga się to przez przedstawienie na mapie przedmiotów terenowych w postaci sygnatur
i symboli, nazywanych znakami topograficznymi lub krótko – znakami umownymi.

Znaki umowne powinny być:

- poglądowe i wyraziste, tj. przypominać swoim obrazem lub kolorem wygląd zewnętrz-

ny lub charakterystyczne właściwości przedmiotów terenowych,

- treściowe, tj. przedstawiające nie tylko rozmieszczenie i rodzaj przedmiotów, ale cza-

sami dające również ich charakterystykę ilościową i jakościową,

- standardowe, tj. jednakowe w miarę możliwości dla wszystkich skal i rodzajów map

topograficznych,

- estetyczne i proste w rysunku, łatwe do zrozumienia i zapamiętania.

Rodzaje znaków umownych:

- punktowe – są to znaki przedmiotów niedających się przedstawić w skali mapy,

np. pojedyncze drzewo, studnia; są one większe niż w rzeczywistości, ścisłe położenia
określa punkt główny znaku, czasami jego podstawa,

- liniowe – przedstawiają przedmioty terenowe dające w rzucie poziomym linie, np. dro-

gi, koleje, granice, ogrodzenia,

- konturowe – są to znaki przedstawiające elementy środowiska geograficznego i przed-

mioty terenowe, które dadzą się przedstawić w skali mapy, np. powierzchnia łąki,

- objaśniające – uzupełniające charakterystykę przedmiotów terenowych, np. znak drze-

wa iglastego wskazuje przeważający gatunek w obrębie konturu.

Rzeźbę i ukształtowanie terenu przedstawia się za pomocą poziomic i warstwic.
Poziomica – linia krzywa, zamknięta, łącząca punkty położone na tej samej wysoko-

ści w stosunku do przyjętego poziomu. Mapa poziomicowa – mapa, na której przedstawio-
no ukształtowanie terenu za pomocą poziomic.

Warstwica – przestrzeń między dwiema powierzchniami poziomymi. Mapa warstwi-

cowa – mapa, na której ukształtowanie terenu przedstawiono za pomocą skali barw hipso-
metrycznych, przykładowo oddzielających powierzchnie między dwiema poziomicami
o określonych wysokościach bezwzględnych, np. od 100 do 200 m.

Wysokość punktu nad poziomem morza (n.p.m.) określa się według wartości pozio-

mic. W praktyce mogą wystąpić dwa przypadki: w pierwszym dany punkt leży na konkret-
nej poziomicy, wówczas jego wysokość bezwzględna jest równa wartości poziomicy.
W drugim przypadku punkt leży pomiędzy poziomicami, w tej sytuacji można ustalić jego
dokładną wysokość na podstawie odpowiedniego i prostego przeliczenia – podziału prostej
łączącej dwie sąsiednie poziomice.

Kierunki nachylenia terenu ustala się na podstawie:

- sieci

wodnej,

- kresek spadów na poziomicach,
- cyfr

oznaczających wysokość poszczególnych poziomic,

- opisanych

wartości oznaczających wysokość danych punktów.

Posługiwanie się mapą.

Umiejętność czytania mapy topograficznej polega na tym, że w czasie przeglądania

na niej rzeźby terenu, przedmiotów terenowych i pokrycia terenu należy umieć odtworzyć
sobie dostatecznie jasny obraz przestrzenny dowolnego wycinka powierzchni Ziemi. Pod-
stawowym warunkiem dobrej analizy we wszystkich przypadkach jest umiejętność prawi-
dłowego czytania rzeźby terenu i powiązania z nią innych obiektów terenowych. Można to
osiągnąć, właściwie rozumiejąc znajdujące się na mapie sygnatury i symbole – nazwane
umownymi znakami topograficznymi – które przedstawiają rzeczywiste elementy i przed-
mioty terenowe.

Aby można było posługiwać się mapą w terenie bez większych trudności oraz

prawidłowo i szybko odczytać z niej niezbędne dane, należy przygotować ją do pracy.

Przygotowanie mapy do pracy obejmuje ocenę mapy, właściwe sklejenie oraz uwy-

datnienie ważnych dla nas elementów.

Ocena mapy – polega na dokładnym przeglądzie opisu pozaramkowego każdego ar-

kusza i ustaleniu na tej podstawie danych, które je cechują, a w szczególności: skali mate-
riału podstawowego, rozległości terenu, daty uaktualnienia mapy i wysokości warstwowej.

Sklejenie mapy – przed sklejeniem map należy zorientować się co do rozciągłości te-

renu objętego mapami i ułożyć sąsiednie arkusze według godeł; mapy należy sklejać pasa-
mi lub słupami, a następnie łączyć je.
Ogólne zasady studiowania terenu na podstawie mapy.

Każdy znak umowny należy czytać nie oddzielnie, lecz w powiązaniu z innymi przy-

ległymi znakami oraz formami rzeźby terenu. W ten sposób określamy nie tylko rodzaj
danego przedmiotu, lecz również jego właściwości uwarunkowane charakterem terenu,
w którym występuje.

Badania terenu przeprowadza się w ustalonej kolejności. Przede wszystkim na pod-

stawie powierzchownego przeglądu całego badanego obszaru określa się ogólny charakter
rzeźby (teren równinny, pagórkowaty, falisty, górzysty) i inne ważniejsze jego cechy, okre-
ślające również, w jakim stopniu dany teren jest otwarty lub zamknięty, pocięty siecią
wodną, zalesiony czy bagnisty, jak również jaka jest gęstość sieci dróg, osiedli itp.

Teren równinny – teren płaski, względnie prawie płaski o nieznacznych wzniesie-

niach i o bardzo łagodnych nachyleniach, różnice wysokości względnych rzadko przekra-
czają 40 m/1 km.

Teren falisty – płytkie, niewielkie doliny i wzniesienia o łagodnych zboczach, różni-

ce wysokości względnych dochodzą do 50 m/1 km.

Teren pagórkowaty – teren o różnorodnych, przeważnie drobnych formach terenu,

urozmaiconym przebiegu linii brzegowych (cieków i zbiorników wodnych). Nachylenia
zboczy wahają się w granicach 10 – 25 stopni, a różnice wysokości względnych dochodzą
do 100 m/1 km.

Teren górski – charakteryzuje się bardzo wyraźnymi formami terenu ze stromymi

zboczami i bardzo wyraźnie rysującymi się liniami grzbietowymi, różnice wysokości
względnych dochodzą do 200 m/1 km.

Teren wysokogórski – charakteryzuje się ostro rysującymi się grzbietami, dużą

stromością zboczy (dochodzącą do 90 stopni), dużą ilością skalnych urwisk, wysokości
bezwzględne osiągają około i ponad 2000 m.

Tradycyjną metodą określania położenia danego punktu jest ustalenie jego współ-

rzędnych geograficznych, odczytanie długości i szerokości geograficznej wyrażonych licz-
bowo.

Współrzędne geograficzne (koordynaty geograficzne) – wartości liczbowe określa-

jące położenie danego punktu na powierzchni Ziemi (szerokość i długość geograficzna).

Siatka geograficzna – układ wybranych południków i równoleżników pomyślany na

Ziemi lub wykreślony na jej modelu.

Szerokość geograficzna – kąt zawarty między płaszczyzną równika a promieniem

ziemskim przechodzącym przez określony punkt na powierzchni Ziemi. Szerokość geogra-
ficzna miejsca obserwacji jest równa astronomicznej wysokości bieguna niebieskiego.

Szerokość północna – na północ od równika od 0° do 90º.
Szerokość południowa – na południe od równika od 0° do 90º.
Długość geograficzna – kąt zawarty pomiędzy płaszczyznami południka zerowego a

płaszczyzną południka przechodzącego przez dany punkt. Południk zerowy przechodzi
przez miejscowość Greenwich.

Długość wschodnia – liczy się wzdłuż równika lub dowolnego równoleżnika od 0°

do 180º na wschód od południka zerowego.

Długość zachodnia – liczy się od 0° do 180º na zachód od południka zerowego.
Drugim sposobem określania położenia punktu na mapie jest podanie jego współ-

rzędnych prostokątnych płaskich, opartych na siatce kilometrowej.

Siatka kilometrowa na mapie (siatka topograficzna) – kwadratowa krata umiesz-

czona na mapach topograficznych w odstępach odpowiadających 1 km z oznaczeniem od-
ległości od równika i południka zerowego.

Chcąc wskazać w przybliżeniu położenie dowolnego punktu na mapie w układzie

współrzędnych prostokątnych płaskich, wystarczy wymienić kwadrat siatki, w którym ten
punkt się znajduje. W tym celu podajemy umieszczony na mapie opis liczbowy poziomej
i pionowej linii siatki. Przestrzegać należy zasady, że jako pierwszą podajemy liczbę odno-
szącą się do poziomej linii siatki, a do pionowej – jako drugą. Współrzędne te określamy
jako współrzędne przybliżone. Jeżeli zachodzi potrzeba dokładnego określenia punktu na
mapie, to określamy jego współrzędne od najbliższych linii siatki kilometrowej. Zapisuje-
my więc oznaczenie liczbowe linii poziomej tworzącej dolny bok kwadratu. Mierzymy za
pomocą podziałki w skali danej mapy odległość tej linii do punktu i otrzymaną odległość
w metrach dopisujemy do oznaczenia liczbowego linii poziomej, otrzymując wartość z do-
kładnością do 1 m. W podany sposób otrzymujemy rzędną.

Przy sporządzaniu dokumentów taktycznych działań policji obowiązują następujące

zasady:
- wielkość znaków umówionych powinna odpowiadać w przybliżeniu skali danej mapy

(planu) lub szkicu oraz wielkości oznaczonego podziału, obiektu, przedmiotu itp.,

- własne pododdziały oraz pododdziały współdziałające, ich rozmieszczenie, położenie

i kierunki działania oznacza się kolorem brązowym,

- sprzęt techniczny, obiekty i urządzenia, nazwy oraz napisy dotyczące własnych sił

i środków oznacza się kolorem czarnym, przeciwnika – czerwonym,

- rejony

skażone bojowymi środkami rażenia oznacza się kolorem żółtym,

- działania własne oraz zapasowe miejsca pobytu oznacza się liniami przerywanymi,
- znaki umówione stosuje się zgodnie z załącznikiem do Zarządzenia nr 4/98 Komendan-

ta Głównego Policji w sprawie wprowadzenia do użytku służbowego Zbioru znaków
umówionych Policji.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

JM07JS10LU01

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:
1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 roku w sprawie sposobu two-

rzenia gminnego zespołu reagowania, powiatowego i wojewódzkiego zespołu reagowa-
nia kryzysowego oraz Rządowego Zespołu Koordynacji Kryzysowej i ich funkcjonowa-
nia.

2. Zarządzenie nr 18 Komendanta Głównego Policji z dnia 28 listopada 2000 roku w spra-

wie metod i form wykonywania zadań Policji w przypadkach zagrożenia życia i zdrowia
ludzi lub ich mienia albo bezpieczeństwa i porządku publicznego.

3. Wytyczne nr 3 Komendanta Głównego Policji z dnia 16 czerwca 2000 roku w sprawie

postępowania Policji w warunkach katastrofy naturalnej i awarii technicznej oraz
w czasie innych zdarzeń zagrażających bezpieczeństwu ludzi i środowiska.

4. Znajdek J., Fila A., Marczak M., Formalno-prawne aspekty kierowania i dowodzenia

działaniami zespołowymi Policji, Szczytno 2001.

5. Zarządzenie nr 4/98 Komendanta Głównego Policji z dnia 27 lutego 1998 roku w spra-

wie wprowadzenia do użytku służbowego w Policji „Zbioru znaków umówionych Poli-
cji”.

6. Podstawowe wiadomości o działaniach Policji w przypadku katastrof naturalnych

i awarii technicznych oraz niezbędne informacje ułatwiające posługiwanie się mapą to-
pograficzną w działaniach w terenie i pracach sztabowych, Słupsk 2002.

7. Dzikiewicz B., Topografia, MON 1989.
8. Tablice poglądowe do nauki terenoznawstwa, MON, Sztab Generalny WP.

SPRAWDZIAN POSTĘPÓW

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS10.
Nazwa jednostki szkolnej: Postępowanie policjanta w sytuacjach kryzy-
sowych.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Udział w działaniach zwią-
zanych z przywracaniem zbiorowo naruszonego porządku publicznego
– SZP01.JM07.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do służbowych wystąpień indywidualnych
oraz działań w strukturach pododdziałów i oddziałów Policji na pozio-
mie podstawowym.
Stron: 1.
Opracowali: K. Grzywa, J. Grabowski.

JM07JS10SP01

SPRAWDZIAN POSTĘPÓW:

Na podstawie zrealizowanych ćwiczeń i wykładów w ramach jednostki szkolnej, zaznaczając
w odpowiednich miejscach „X” jako odpowiedź „TAK” lub „NIE”, oceń:

TAK

NIE

1. Czy potrafisz określić pojęcia:

- katastrofy naturalnej,

- awarii technicznej?

2. Czy potrafisz scharakteryzować:

- poszczególne rodzaje alarmów, tryb ich zarządzania i ogłaszania,

- obowiązujący system alarmowania w jednostkach Policji,

- obowiązki policjanta po ogłoszeniu określonego alarmu,

- zadania realizowane przez Policję w sytuacji zaistnienia katastro-

fy naturalnej,

- awarii technicznej na poszczególne etapy alarmowania i ostrze-

gania,

- działań porządkowych, bezpośrednich działań ratowniczych oraz

przywracania stanu pierwotnego?

3. Czy potrafisz określić, co rozumiesz przez pojęcie:

- mapa topograficzna,

- treść mapy topograficznej,

- umowne znaki topograficzne?

4. Czy potrafisz:

- rozróżnić mapy geograficzne ogólne od map geograficznych spe-

cjalnych,

- wskazać kierunek północny na podstawie słońca i busoli?

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
UDZIAŁ W DZIAŁANIACH ZWIĄZANYCH Z PRZYWRACANIEM ZBIOROWO NARUSZONEGO PORZĄDKU PUBLICZNEGO
07 Realizacja prac zwiazanych z Nieznany (2)
Prawo Wykroczeń, ogól, Prawo wykroczeń to ogół norm prawnych regulujących przeciwdziałanie naruszeni
Cw 09 E 07 Siła działająca na przewodnik z prądem w otoczeniu magnesu stałego
KO-Ksztalcenie Obywatelskie, Wskazanie szkolonej kadrze faktycznych i prawnych możliwości działania
07 Realizacja prac związanych z logistyczną obsługą
07 Organizowanie działalności informacyjnej
Wykaz działań związanych ze zlokalizowaniem i usunięciem usterki komputera
wykaz strażaków z OSP, którzy POSIADAJĄ badaniA lekarskie uprawniające DO udziału w DZIAŁANIACH rato
wykaz strażaków z OSP, których należy SKIEROWAĆ po raz pierwszy na badania lekarskie uprawniające do
wniosek o Wypłacenie Ekwiwalentu dla członków osp za udział w DZIAŁANIACH ratowniczych
07 Realizacja prac związanych z logistyczną obsługą
BEZPIECZEŃSTWO I PORZĄDEK PUBLICZNY, administracja
prawoMiedzIPolicyjne, prawo policyjne1], Porządek publiczny - zapobieganie takim zjawiskom, jak star
Departament-Porzadku-Publicznego
BEZPIECZEŃSTWO I PORZĄDEK PUBLICZNY W GMINIE
BEZPIECZEŃSTWO I PORZĄDEK PUBLICZNY, Przysposobienie obronne

więcej podobnych podstron