Wykład 2: Filozoficzno-psychologiczne podłoże systemu edukacji w Polsce.
Edukacja monologowa a wpływ psychologii rozwoju i psychologii
humanistycznej – implikacje dla pedagogiki i dydaktyki. Edukacja holistyczna
i dialogowa w szkole

B.D.Gołębniak , Szkoła wspomagająca rozwój, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.)

Z. Kwieciński, B.Śliwerski cz 2, str.99 -107 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004

Funkcja adaptacyjna i emancypacyjna szkoły - rozwój
jednostki czy społeczeństwa ?

Zewnętrzna presja na adaptację

•

pojawienie

się

państw

narodowych,

rozwój

nowoczesnego

przemysłu,

realizacja

programów

wychowania narodowego, państwowego

•

systemy totalitarne (faszyzm, hitleryzm, komunizm)-
„.kontrolująca” edukacja

Ku szkole dla ucznia

•

przełom XIX i XX w. - szkoły alternatywne, wpływ
poznawczej psychologii rozwojowej Jeana Piageta,
psychoanalizy

Zygmunta

Freuda,

psychologii

indywidualnej Alfreda Adlera

Kryzys

•

koniec lat sześćdziesiątych - pierwsze oznaki kryzysu
oświatowego, rozwój pedagogiki progresywistycznej i
nowych kierunków edukacji humanistycznej, edukacji
refleksyjnej, radykalnej reformy szkoły

za: B.D Gołębniak

Kategoria
porównania

Szkoła tradycyjna

Szkoła
progresywistyczna

Filozofia

Idealizm i realizm;
odwołanie

do

absolutnych,
ponadczasowych

i

uniwersalnych
wartości

oraz

możliwości poznania
ś

wiata

poprzez

zmysły

i

rozumowanie

Pragmatyzm, zmiana,
proces i względność
ś

wiata oraz ludzkiego

poznania

Ideologia

Transmisja kulturowa

Romantyczna

i

progresywna

Cel
kształcenia

Akceptacja

swego

miejsca w życiu

Poprawa jakości życia,
wspomaganie
demokracji

Uczenie się

Opanowywanie
zorganizowane-

go

materiału nauczania
(głównie faktów i
poglądów)

Kooperatywne
rozwiązywanie
problemów

Program

Zorganizowana,
podzielona

na

przedmioty,
hierarchicznie
ustrukturyzowana
wiedza
odzwierciedlająca
kulturalne

Interdyscyplinarny,
opierający

się

na

doświadczeniach

i

zainteresowaniach
ucznia

dziedzictwo
ludzkości

Model
nauczania

Przekaz

wiedzy,

modelowanie
zachowań

Bezpośrednie,
fenomenologiczne,
przez działanie; akcent
na metodę

Model
oceniania

Ocenianie

produktu

(rezultatów)
kształcenia,
ś

wiadectwa,

pro-

mocje

Ocenianie

formujące

(systematyczne
przekazywanie
informacji

zwrotnej

dotyczącej

sposobu

pracy)

Model
wychowania

Rygoryzm
wychowawczy

Podmiotowe
traktowanie ucznia

Model
motywowania

Zewnętrzny (kary i
nagrody)

Wspieranie motywacji
wewnętrznej

Zmiana

Inicjowana

i

sterowana z zewnątrz

Od

wewnątrz,

od

siebie,

z

pełnym

podzielaniem
przesłanek leżących u
jej podstaw przez jej
rzeczywistych
realizatorów,

tzn.

nauczycieli

Modele szkoły współczesnej

Szkoła tradycyjna, czyli konserwatywna

•

autokratyczne stosunki: nauczyciele uczniowie

•

dominacja

nauczycieli

:

stosowanie

nauczania

frontalnego, praca pod kierunkiem i według wzoru
prezentowanego uprzednio przez nauczyciela

•

wiedza naukowa, traktowana jako „pewna”, dobrze
ustrukturyzowana i podawana w sposób jasny i
przystępny: szkolne przedmioty nauczania, korzystanie z
pomocy naukowych

•

dbałość o wykształcenie podstawowych umiejętności

- szkolnych (czytania, pisania, rachowania)

- akademickich (zestawiania danych, porównywania,
dowodzenia itp.)

•

surowa dyscyplina na lekcji, sterowanie aktywnością
uczniów za pomocą systemu kar i nagród

•

w strategii motywowania uczniów do nauki ważną rolę
odgrywają

elementy

rywalizacji

(rankingi

indywidualnych osiągnięć, klas, szkół)

Szkoła romantyczna

•

zindywidualizowane nauczanie: uczniowie uczą się
według

indywidualnych

planów

(semestralnych,

miesięcznych, tygodniowych, dziennych)

•

nauczyciel rezygnuje z autorytetu opartego na władzy na
rzecz

pobłażliwości

w

wychodzeniu

naprzeciw

ujawnianym potrzebom edukacyjnym każdej jednostki

•

uczniowie

działają

nie

tyle

według

wzoru

demonstrowanego przez nauczyciela, ile w celu
zrealizowania czegoś dla nich ważnego

•

akcentuje się nie tyle przedmiot, ile metodę uczenia:
uczniowie, zachęcani do odkrywania wiedzy

•

wzmacnianie motywacji wewnętrznej: duża swoboda w
określaniu, czego i jak uczeń chce się uczyć - troska o to,
aby wiedza wynoszona przez uczniów z takiej szkoły
była w pełni usystematyzowana, pozostaje wyraźnie na
drugim planie

•

klasa jako zbiór indywidualności, klimat wzajemnej
akceptacji, gotowości do współdziałania

Szkoła nowoczesna

•

uczenie się w elastycznie tworzonych, małych grupach
roboczych

•

uczniowie realizują autorskie projekty edukacyjne, często
wykraczając poza ramy pojedynczych przedmiotów
szkolnych

•

akcent położony jest na sam proces uczenia się,
doświadczanie, wyzwalanie zachowań kreatywnych

•

wiedza

jest

traktowana

jako

prawdopodobna,

tymczasowa,

wymagająca

stałej

weryfikacji

i

modyfikacji.

•

demokratyczny styl kierowania pracą uczniów

•

dużą wagę przywiązuje się do wielości i różnorodności
materiałów edukacyjnych (podręczników, kart pracy,
czasopism, technologii informacyjnej) jako zasobów

naukowych

Trzy wersje szkoły nowoczesnej

Model terapeutyczny

•

wpływ psychologii A.Maslowa i C. Rogersa oraz
wyników badań nad znaczeniem obrazu własnej osoby i
motywacji dla osiągnięć szkolnych ucznia

•

cel edukacji: pełny rozwój jednostki i jej samorealizacja

•

edukacja:

prowadzenie

uczniów

do

pełnego

zrozumienia i akceptacji siebie i innych, poprzez
rozpoznanie mocnych stron i ograniczeń oraz wspieranie
niezależności uczniów

•

uczeń: indywidualność kontrolująca własne uczenie
się

•

rola nauczyciela: tworzenie warunków do ujawnienia
osobistych celów edukacji i pomoc uczniom w ich
określaniu i organizowaniu proces uczenia się i
doświadczania sukcesu

•

nauczanie

- dostosowane do poziomu rozwoju i zdolności uczniów

- szczególna rola informacji zwrotnej i konstruktywnego,
wyrażania uznania dla osiągnięć i postępów

- kreowanie bogatego w materiały i interakcje środowiska
uczenia się

- dzielenie się wiedzą, praca grupowa, wzajemne
wyrażanie akceptacji

Model refleksyjny

•

dydaktyczne implikacje teorii Lwa Wygorskiego,
Jeana Piageta, Jerome”a Brunera, wyników badań
nad związkiem między mową a myśleniem

•

przywiązywanie dużej wagi do rozwoju
poznawczego wspieranego czynnikami
społecznymi (procesami porozumiewania się)

-

uruchamianie wszystkich kanałów komunikacyjnych

(mówienie „od siebie do drugiego”, aktywne słuchanie,
czytanie traktowane jako „wypytywanie” podręczników
itp.)
- język medium porozumiewania się i instrument myślenia.

uczenie się opiera się na aktualne aktywności dzieci, ujętej
w elastyczne ramy organizacyjne w postaci bloków ścieżek,
czy tematów wiodących

•

duża rola wewnętrznej motywacji uczenia się

•

ocenianie formatywne (formujące i kształtujące) :

- diagnozowanie poziomu rozwoju struktur
poznawczych i moralnych każdego ucznia w klasie
- monitorowanie uzyskiwanych przez niego postępów
- rozmowy na temat postępów z uczniem i jego
rodzicami

M. Sielatycki, Metodyka nauczania zintegrowanego, str. 15 – 27, w: Program
Nowa Szkoła. Integracja międzyprzedmiotowa, CODN, Warszawa 1999

INTEGRACJA MIĘDZYPRZEDMIOTOWA

→

integracja procesu nauczania, kształcenia umiejętności i

wychowania – nauczyciele powinni współdziałać na rzecz
tworzenia w świadomości uczniów zintegrowanego systemu
wiedzy, umiejętności i postaw

Wprowadzenie:
1/ kształcenia zintegrowanego w klasach I – III szkoły
podstawowej
2/ bloków przedmiotowych
3/ ścieżek edukacyjnych

Postulaty:
- przekazywanie spójnej wizji świata;
- odejście od encyklopedyzmu
- przejście od wąskiej specjalizacji poszczególnych
nauczycieli ku ich szerszemu przygotowaniu pedagogicznemu
i zawodowemu;
- położenie nacisku na osiąganie przez uczniów uniwersalnych
umiejętności, a nie jak dotychczas – głównie wiedzy;
- współpraca nauczycieli w szkole, prowadząca do spójności
szkolnych programów nauczania i wychowania
- integrowanie szkoły ze środowiskiem lokalnym, co
powoduje lepsze zaspokojenie lokalnych potrzeb
edukacyjnych uczniów.

Powyższy materiał został opracowany przez M. Adamus na podstawie literatury:

1.

B.D.Gołębniak , Szkoła wspomagająca rozwój, w: Pedagogika. Podręcznik
akademicki, (red.) Z. Kwieciński, B.Śliwerski cz 2, str.99 -107 (wybrane fragmenty),
PWN, Warszawa 2004

2.

M. Grondas, Ujęcia holistyczne w edukacji, str. 42-45 (wybrane fragmenty), w:
Program Nowa Szkoła. Integracja międzyprzedmiotowa, CODN, Warszawa 1999.

3.

H. Rylke, Grażyna Klimowicz , Szkoła dla ucznia. Jak uczyć życia z ludźmi ,
Warszawa 1992

4.

M. Sielatycki, Metodyka nauczania zintegrowanego, str. 15-27 (wybrane fragmenty),
w: Program Nowa Szkoła. Integracja międzyprzedmiotowa, CODN, Warszawa 1999