WPŁYW CZYNNIKÓW ŚRODOWISKOWYCH NA

POWSTAWANIE CHORÓB:

UKŁADU KRĄŻENIA:

•

przebywanie w atmosferze ubogiej w tlen np. na większej wysokości n.p.m.

(Hipoksja)

W następstwie hipoksji dochodzi do stymulacji adrenergicznej i zwiększonego
wydzielania katecholin, co prowadzi do przyśpieszonej pracy serca, wzrostu
napięcia naczyń tętniczych i żylnych z następową zwiększoną diurezą, spadkiem
objętości krwi krążącej i wzrostem ciśnienia tętniczego; następstwem jest
niedotlenienie i niedokrwienie mięśnia sercowego.
Przebywanie na większej wysokości może wywołać rozwój nadciśnienia płucnego, ma
ono jednak charakter łagodny i szybko wraca do normy.
Obrzęk płuc - powyżej.2400 m n.n.m.: objawy pod postacią duszności, sinicy,
tachykardii, kaszlu - w przypadku pozostania w górach rokowanie jest niepomyślne

•

ekspozycja na wysokie i niskie temperatury:

Hipertermia - zwiększa aktywność układu adrenergicznego oraz
układu renina-angiotensyna; dochodzi do przyśpieszenia pracy
serca i regionalnego skurczu naczyń z równoczesnym rozszerzeniem naczyń
skórnych, zmniejszenie napływu krwi do serca może spowodować zapaść naczyniową.
Hipotermia - Niska temperatura jest szczególnie niebezpieczna dla osób z chorobą
wieńcową serca, skurcz naczyń krwionośnych powoduje wzrost ciśnienia tętniczego,
co zwiększa obciążenia serca i wzrost zapotrzebowania na tlen z równoczesnym
zmniejszeniem przepływu wieńcowego. Atak dusznicy bolesnej serca może być
spowodowany oddychaniem zimnym powietrzem (-20 C).

UKŁADU ODDECHOWEGO:
Czynniki powodujące choroby alergiczne uk. oddechowego:

•

spaliny z silników Diesla

- stanowią nieswoisty adjuvant sprzyjający

przełamywaniu barier immunologicznych w stronę sprzyjającą alergizacji.
Ekspozycja na te spaliny wyzwala często objawy skazy atopowej.

•

dym tytoniowy

- czynnik ułatwiający infekcje zarówno u dzieci jak i u dorosłych

(choroby te charakteryzuje skurcz oskrzeli; dzieci eksponowane na dym mają
gorsze parametry czynnościowe układu oddechowego; palenie tytoniu przez
kobiety w ciąży zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia astmy u dziecka co
najmniej dwukrotnie.

•

zanieczyszczenia powietrza domowego

- obecność chemicznych zanieczyszczeń

ułatwia alergizację: formaldehyd – stała ekspozycja na ten związek łączy się z
częstym występowaniem dziecięcej astmy oskrzelowej; obecność w pomieszczeniach
roztoczy kurzu domowego, które są silnym alergenem

•

ozon

- wrażliwość na ten czynnik jest osobnicza, pojedyncza ekspozycja na ozon

indukuje zapalenie dróg oddechowych

•

tlenki azotu i dwutlenek siarki

- podwyższone stężenie tych związków wybitnie

pogarsza czynności układu oddechowego, sprzyja infekcjom, prowadzi do
wzrostu nadreaktywności oskrzeli

UKŁADU POKARMOWEGO:
Alergia pokarmowa — występowanie pewnych powtarzalnych dolegliwości ujawniających
się w trakcie lub po spożyciu określonych pokarmów, dobrze tolerowanych przez osoby
zdrowe.
Alergia pokarmowa uwarunkowana jest przez swoiste mechanizmy immunologiczne,
rozwija się zwykle w okresie niemowlęcym lub wczesnego dzieciństwa i stanowi pierwszy
przejaw choroby atopowej.
Przewód pokarmowy jest miejscem powtarzalnego i rozległego kontaktu ustroju dziecka z
alergenami pokarmowymi t.j. trofoalergenami.
Alergeny pokarmowe są strukturami białkowymi pochodzenia zwierzęcego lub

1

roślinnego. O alergenności białka decydują obecne w nim determinanty antygenowe
(epitopy), zdolne do wiązania się z właściwymi sobie przeciwciałami. Alergeny
pokarmowe pobudzają produkcję specyficznych immunoglobulin - IgE u co najmniej
50% wrażliwych osobników.
Alergeny pokarmowe zwierzęce:

•

mleko krowie

•

białko jaja kurzego

•

żółtko jaja kurzego

•

mięso zwierząt

•

ryby

•

skorupiaki

Alergeny pokarmowe roślinne:

•

ziarna zbóż

•

soja

•

ryż

•

orzechy arachidowe

•

niektóre warzywa (pomidor, seler, marchew)

•

niektóre owoce (jabłko, truskawka, cytrusy)

NARZĄDY ZMYSŁÓW :
Hałas to każdy niepożądany lub szkodliwy dla zdrowia człowieka dźwięk lub zbiór
dźwięków o różnych częstotliwościach, słyszalny lub niesłyszalny.
Miarą hałasu jest poziom dźwięku wyrażony w decybelach (dB). Dopuszczalny max,
poziom dźwięku w Polsce-85 dB. 1/3 populacji polskiej narażona jest na hałas o
poziomie przekraczającym dopuszczalne normy.
„Hałas nie wywołuje skutków odczuwalnych natychmiast, działa jak bardzo cierpliwy,
perfidny morderca"
Działanie hałasu może być:

•

przeszkadzające - rozprasza uwagę, zmniejsza rozumienie mowy, wywołuje
zmęczenie, utrudnia wypoczynek

•

uciążliwe - upośledza słuch, powoduje objawy nerwicowe,

•

szkodliwe - prowadzi do całkowitej głuchoty, uniemożliwia ustne porozumiewanie
się, wywołuje stres, wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego.

Szkodliwe działanie hałasu kumuluje się w czasie i zależy od:

•

natężenia

•

częstotliwości

•

charakteru

•

czasu działania w ciągu dnia i całego życia

•

osobniczej wrażliwości

•

wieku i płci

•

stanu zdrowia, zwłaszcza uszu.

Hałas może wywoływać bezpośrednie szkodliwe działanie zarówno na ucho środkowe
jak i wewnętrzne.
Silne bodźce akustyczne mogą spowodować:

•

pęknięcia lub wtłoczenia błony bębenkowej

•

rozerwania łańcuszka kosteczek

•

krwiaki jamy bębenkowej

2

UKŁADU ENDOKRYNNEGO:

Wpływ niedoboru jodu na tarczycę :

● przeciętne zapotrzebowanie na jod wynosi 50-100 u.g/dobę

●

dietą niskojodowa prowadzi do zwiększenia masy gruczołu tarczowego, jest to
proces o charakterze adaptacyjnym, ale jeżeli nasilenie jest duże prowadzi do
stanu patologicznego jakim jest wole

●

na obszarach z niską podażą jodu wykazano większą liczbę przypadków
nadczynności tarczycy o charakterze wola guzkowego toksycznego oraz większą
częstość występowania raka pęcherzykowego tarczycy

●

niedobór jodu w okresie życia płodowego prowadzi do zaburzeń rozwojowych,
zwłaszcza rozwoju mózgu, znaczny niedobór prowadzi do upośledzenia
głębokiego stopnia (kretynizm)

●

jeżeli w danej populacji wole występuje u co najmniej 10% osób lub u 20%
dzieci w wieku szkolnym mówimy wówczas o tzw. wolu endemicznym

Wpływ nadmiaru jodu :

•

Nadmiar jodu może wywołać proces autoimmunizacyjny w tarczycy (choroba
Grayesa-Basedowa). Mechanizmy tego procesu nic są do końca poznane jednym
z nich może być zwiększona immunogenność jodowanych białek.

•

Innymi czynnikami środowiskowymi, które wydają się mieć znaczenie w
etiopatogenezie autoimmunologicznych chorób tarczycy są bakterie, wirusy, a
także grzyby — u 36% chorych ze świeżo rozpoznaną chorobą Graves-Basedowa
oraz u 67% chorych z chorobą Hashimoto stwierdza się serologicznie cechy
niedawno przebytej infekcji bakteryjnej lub wirusowej

Chorobotwórcze czynniki biotyczne środowiska wydają się odgrywać istotną rolę także
w etiopatogenezie innych autoimmunizacyjnych chorób układu dokrewnego - trzustka,
nadnercza (choroba Addisona).

UDZIAŁ CZYNNIKÓW ŚRODOWISKOWYCH W POWSTAWANIU OTYŁOŚCI
Zjawisko otyłości należy postrzegać jako nie tylko defekt genetyczny, lecz jako chorobę
o wieloczynnikowej etiologii i patogenezie, w powstawaniu której istotną rolę
odgrywają czynniki środowiskowe.
Czynniki będące przyczyną otyłości :

•

błędy w sposobie żywienia (nawyki żywieniowe - ilość, jakość, częstość i sposób
spożywania posiłków)

•

wzrost dostępności relatywnie taniej żywności, w tym produktów o wysokiej wartości
kalorycznej i wysokiej zawartości tłuszczu (agresywny marketing i reklama żywności)

•

znaczne (w niektórych społeczeństwach wręcz drastyczne) ograniczenie poziomu
codziennej aktywności fizycznej populacji

3