elektryk 724[01] z1 02 n

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Eleonora Muszyńska

Przesyłanie energii elektrycznej
724[01].Z1.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Elżbieta Burlaga
mgr Ireneusz Wróblewski

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Barbara Kapruziak

Konsultacja:
mgr inż. Ryszard Dolata

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 724[01].Z1.02
„Przesyłanie energii elektrycznej”, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu elektryk.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Linie napowietrzne – rodzaje i części składowe

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Zasady budowy linii napowietrznych. Układy przewodów na

słupach.

Podstawowe

obostrzenia

obowiązujące

przy

skrzyżowaniach i zbliżeniach

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Linie kablowe – rodzaje i części składowe. Zasady budowy linii

kablowych i podstawowe obostrzenia

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Zasady łączenia przewodów linii napowietrznych i żył kabla

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Typowe uszkodzenia linii napowietrznych i kablowych –

sposoby ich usuwania

5.5.1. Ćwiczenia

5.6. Budowa, zasada działania i zastosowanie przekładników

prądowych i napięciowych

5.6.1. Ćwiczenia

5.7. Przekaźniki stosowane w automatyce zabezpieczającej. Zasada

działania automatyki SPZ i SZR

5.7.1 Ćwiczenia

5.8. Środki ochrony od porażeń prądem elektrycznym i ochrony

przepięciowej w liniach napowietrznych i kablowych

5.8.1. Ćwiczenia

5.9. Zasady bezpiecznej pracy przy budowie i eksploatacji linii

napowietrznych i kablowych

5.9.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych z zakresu charakteryzowania procesów przesyłania energii elektrycznej
w szkole kształcącej w zawodzie.

Wiadomości i umiejętności z tej dziedziny zostały określone w jednostce modułowej

724[01].Z1.02. „Przesyłanie energii elektrycznej”. Jest to jednostka modułowa zawarta
w module „System elektroenergetyczny” (Schemat układu jednostek modułowych
przedstawiony jest na stronie 4 poradnika).

W poradniku zamieszczono:

−

szczegółowe cele kształcenia,

−

przykładowe scenariusze dwóch zajęć z wykorzystaniem aktywizujących metod
kształcenia,

−

ćwiczenia,

−

przykładowe zestawy zadań testowych przygotowane na potrzeby sprawdzenia
efektywności kształcenia.
Treść programu jednostki modułowej zawiera podstawowe zagadnienia związane

z budową i eksploatacją linii elektroenergetycznych oraz działaniem podstawowych układów
automatyki zabezpieczeniowej. W wyniku realizacji programu, uczeń powinien między
innymi opanować umiejętności:

−

rozpoznawania elementów składowych linii napowietrznych i kablowych,

−

rozpoznawania elementów składowych osprzętu potrzebnego do budowy linii
napowietrznych i kablowych,

−

montażu i uruchamiania układów automatyki SPZ i SZR.
Aby umożliwić uczniowi opanowanie tych umiejętności, zaleca się stosować

aktywizujące i praktyczne metody nauczania, jak gry dydaktyczne, metodę tekstu
przewodniego, ćwiczenia oraz metodę projektów. Podczas ćwiczeń, należy kształtować
umiejętność czytania oznaczeń przewodów i kabli, schematów sieci elektroenergetycznych,
przetwarzania odczytanych danych.

Ćwiczenia należy wykonywać indywidualnie lub w małych grupach (2

4 osobowych).

Po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej, nauczyciel powinien

sprawdzić wiadomości i umiejętności za pomocą testu pisemnego. W tym celu w poradniku
zamieszczono dwa przykładowe testy sprawdzające, razem z obudową metodyczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

724[01].Z1

System elektroenergetyczny

724[01].Z1.01

Wytwarzanie energii elektrycznej

724[01].Z1.02

Przesyłanie energii elektrycznej

724[01].Z1.03

Rozdzielanie energii elektrycznej

724[01].Z1.04

Eksploatowanie odbiorników energii elektrycznej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

rozróżniać podstawowe wielkości elektryczne i ich jednostki,

−

stosować ważniejsze wzory z zakresu elektrotechniki,

−

charakteryzować zjawiska zachodzące w polu elektrycznym i magnetycznym,

−

rozróżniać materiały stosowane w elektrotechnice,

−

określać właściwości materiałów przewodzących i izolacyjnych,

−

odczytywać proste schematy i na ich podstawie analizować pracę układów elektrycznych,

−

rozpoznawać elementy składowe systemu elektroenergetycznego,

−

korzystać z literatury technicznej, podręczników, norm, katalogów oraz przepisów
budowy i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych,

−

wykorzystywać technologię komputerową i informacyjną,

−

pracować w grupie i indywidualnie,

−

oceniać swoje umiejętności,

−

uczestniczyć w dyskusji,

−

przygotowywać prezentację,

−

prezentować siebie i grupę, w której pracuje,

−

stosować różne sposoby przekazywania przygotowanych informacji,

−

przestrzegać przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

objaśnić rodzaje linii napowietrznych i kablowych,

−

rozpoznać przewody stosowane do budowy linii napowietrznych po ich wyglądzie
i oznaczeniu literowo-cyfrowym,

−

rozpoznać rodzaj kabla na podstawie jego wyglądu i oznaczenia literowo-cyfrowego,

−

rozpoznać na schemacie, modelu lub w terenie części składowe linii napowietrznych
i kablowych,

−

rozpoznać sprzęt stosowany do budowy linii napowietrznych i kablowych,

−

określić najważniejsze obostrzenia obowiązujące przy budowie linii napowietrznych
i kablowych,

−

rozpoznać rodzaje słupów linii napowietrznych,

−

rozpoznać izolatory linii napowietrznych,

−

opisać ochronę od porażeń prądem elektrycznym w liniach napowietrznych i kablowych,

−

określić środki ochrony przepięciowej w liniach napowietrznych i kablowych,

−

określić rodzaje zakłóceń występujących w liniach napowietrznych i kablowych,

−

rozpoznać na schemacie i na podstawie wyglądu zewnętrznego przekładnik prądowy
i napięciowy,

−

rozpoznać na podstawie wyglądu zewnętrznego i oznaczeń literowo–cyfrowych
przekaźniki zabezpieczeniowe,

−

zmontować na podstawie schematów ideowych i montażowych proste układy
z przekaźnikami zabezpieczeniowymi,

−

wyjaśnić działanie podstawowych układów automatyki sieciowej SPZ i ZSR,

−

zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony od porażeń prądem
elektrycznym, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska przy budowie
i eksploatacji linii napowietrznych i kablowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca:

…………………………………………...

Modułowy program nauczania: Elektryk 724[01]
Moduł:

System elektroenergetyczny 724[01].Z1

Jednostka modułowa:

Przesyłanie energii elektrycznej 724[01].Z1.02

Temat: Linie kablowe – rodzaje i części składowe.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności rozpoznawania kabli elektroenergetycznych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozpoznać rodzaj kabla na podstawie jego wyglądu,

−

rozpoznać rodzaj kabla na podstawie oznaczenia literowo-cyfrowego,

−

wymienić podstawowe elementy budowy każdego kabla,

−

rozpoznać rodzaj materiału, z którego wykonane są poszczególne elementy kabla,

−

określić przeznaczenie poszczególnych warstw w kablu,

−

skorzystać z literatury i kart katalogowych wyrobów,

−

zastosować zasady bhp, ochrony ppoż. I ochrony środowiska obowiązujące na
stanowisku pracy.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka heurystyczna,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

w grupach dwuosobowych,

−

indywidualna,

−

zbiorowa.

Czas: 90 minut.

Środki dydaktyczne:

−

odcinki różnych kabli elektroenergetycznych,

−

gablota poglądowa,

−

katalogi kabli elektroenergetycznych różnych firm,

−

podręczniki lub poradniki dla elektryka.

Przebieg zajęć:
1. Powitanie uczniów.
2. Sprawdzenie listy obecności.
3. Przedstawienie uczniom celów zajęć.
4. Podanie tematu lekcji, zapisanie tematu w zeszytach do ćwiczeń.
5. Z pomocą uczniów (metodą pytań i odpowiedzi), przy wykorzystaniu dostępnych

środków dydaktycznych, następuje ustalenie, z jakich podstawowych elementów składa
się każdy kabel, z jakich materiałów wykonane są poszczególne warstwy i jaka jest ich
rola w kablu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Uczniowie, pracując indywidualnie, zapisują w zeszytach najważniejsze informacje na

temat budowy i przeznaczenia: żyły, izolacji, powłoki, ekranu, pancerza, wypełniacza.

7. Przedstawienie uczniom zasad oznaczania literowo–cyfrowego kabli, zapisanie

w zeszytach znaczenia wszystkich symboli literowych i cyfrowych.

8. Uczniowie, pracując w grupach dwuosobowych, zapoznają się z układem katalogów

kabli elektroenergetycznych i analizują oferty handlowe różnych producentów kabli.

9. Przedstawiciele grup prezentują oferty handlowe producentów kabli – omawiają rodzaje

kabli, ich budowę i zastosowanie. Podczas prezentacji uczniowie zwracają szczególną
uwagę na poprawne rozszyfrowywanie symboli kabli podanych w katalogach.

10. Praca uczniów w grupach dwuosobowych przy wykonywaniu ćwiczenia (załącznik).
11. Prezentacja wyników pracy przez liderów poszczególnych grup uczniowskich.
12. Ocena pracy poszczególnych grup, podsumowanie zajęć.

Zakończenie zajęć

Praca domowa:

Przygotuj

krótką

prezentację

temat

budowy

zastosowania

kabli

elektroenergetycznych o izolacji z sześciofluorku siarki SF

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach

−

ankieta ewaluacyjna.

Załącznik do scenariusza zajęć 1

Ćwiczenie

Spośród

dostępnych

Wam

dziesięciu

krótkich

odcinków

różnych

kabli

elektroenergetycznych, należy wybrać cztery, których budowa świadczy o tym, że są to kable
oznaczone symbolem:
a) YKY–żo 4x16 RE mm

0,6/1 Kv,

b) YKYFty 3x10 RE mm

0,6/1 Kv,

c) YAKXs–żo 4x50 SM mm

0,6/1 Kv,

d) AknFtA 3x35 mm

6/10 Kv.

Wskazówki do realizacji

Aby wykonać ćwiczenie, należy:

1) dokonać krótkiej analizy budowy wszystkich odcinków kabli,
2) na podstawie informacji dostępnych w oznaczeniach literowo–cyfrowych wyłonić

właściwe odcinki kabli,

3) podczas prezentacji wybór uzasadnić.

Wyposażenie stanowisk pracy:

−

skrzynki zawierające krótkie odcinki różnych kabli elektroenergetycznych (po jednej
skrzynce na każdą grupę uczniów).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca:

………………………………………...

Modułowy program nauczania: Elektryk 724[01]
Moduł:

System elektroenergetyczny 724[01].Z1

Jednostka modułowa:

Przesyłanie energii elektrycznej 724[01].Z1.02

Temat: Budowa, zasada działania i zastosowanie przekładników prądowych

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności stosowania przekładników prądowych w praktyce.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozpoznać przekładnik prądowy na podstawie wyglądu zewnętrznego,

−

rozpoznać przekładnik prądowy na schemacie,

−

rozpoznać przekładnik prądowy na podstawie oznaczeń literowych zacisków,

−

podać znaczenie parametrów umieszczonych na tabliczce znamionowej przekładnika,

−

włączyć przekładnik do sieci zgodnie z zasadami bhp,

−

zaproponować sposób zbadania przekładnika prądowego,

−

zbadać przekładnik prądowy, zachowując bezpieczeństwo podczas montażu układu oraz
przy wykonywaniu pomiarów.

Metody nauczania–uczenia się:

−

wykład z elementami pogadanki heurystycznej,

−

pokaz,

−

metoda tekstu przewodniego,

−

ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

zbiorowa,

−

w grupach 3-osobowych.

Czas: 3 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

różne rodzaje przekładników prądowych,

−

zdjęcia lub schematy przekładników prądowych,

−

stanowisko z doprowadzoną siecią TN–S, zabezpieczone niezależnym wyłącznikiem
różnicowoprądowym o prądzie zadziałania I

∆

≤

30 Ma,

−

amperomierze, woltomierze o różnych zakresach pomiarowych,

−

jednofazowe odbiorniki energii elektrycznej o różnych mocach znamionowych,

−

przewody łączeniowe,

−

kompletnie wyposażone skrzynki monterskie.

Przebieg zajęć:
1. Powitanie uczniów.
2. Sprawdzenie listy obecności.
3. Nawiązanie do tematu, przedstawienie celów zajęć.
4. Zapisanie tematu do zeszytów.
5. Przy wykorzystaniu dostępnych pomocy dydaktycznych, nauczyciel omawia:

−

rolę przekładników prądowych w układach przesyłowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

budowę przekładników prądowych i ich różne rozwiązania techniczne,

−

działanie przekładników prądowych oraz zasady ich bezpiecznej eksploatacji,

−

parametry znamionowe przekładników prądowych.

6. Uczniowie, pracując w grupach dwuosobowych, dokonują oględzin przekładników

dostępnych na ich stanowiskach pracy i rozpoznają wszystkie elementy budowy.

7. Z pomocą uczniów następuje ustalenie, w jaki sposób należy włączyć do sieci uzwojenie

pierwotne przekładnika prądowego oraz w jaki sposób do uzwojenia wtórnego podłączyć
mierniki.

8. Zapisanie do zeszytów ćwiczeń najważniejszych informacji o budowie, działaniu

i zastosowaniu przekładników prądowych.

9. Zapoznanie uczniów z zasadami pracy z tekstem przewodnim, dotyczącym badania

przekładników prądowych oraz określenie czasu wykonania zadania.

10. Rozdanie uczniom tekstów przewodnich.
11. Praca uczniów z tekstem przewodnim.
12. Prezentacja wyników pracy przez liderów grup.
13. Podsumowanie zajęć.

Zakończenie zajęć

Praca domowa

Dany jest przekładnik prądowy o znamionowym prądzie strony wtórnej I

=5 A,

znamionowym prądzie pierwotnym I

=250 A. Ile zwojów N

powinien mieć ten przekładnik

po stronie wtórnej, jeżeli liczba zwojów strony pierwotnej N

=2.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

ankieta ewaluacyjna.

Załącznik do scenariusza zajęć 2

Tekst przewodni

Zaproponuj sposób zbadania przekładnika prądowego, a po akceptacji nauczyciela,

przeprowadź badania.

Rozwiązuj postawione zadanie etapami.

Faza I – informacje:

Wiadomo, że w układach przesyłowych płyną czasami prądy robocze przekraczające

zakresy pomiarowe mierników lub przekaźników zabezpieczeniowych. Z tej przyczyny,
a także ze względu na bezpieczeństwo, zachodzi często konieczność obniżenia wartości tych
prądów oraz oddzielenia obwodów pomiarowych i zabezpieczających od sieci
elektroenergetycznej. Służą do tego przekładniki prądowe.

Zanim zaproponujesz układ do zbadania przekładnika prądowego, odpowiedz na pytania

korzystając z wiadomości i umiejętności zdobytych w czasie lekcji oraz z dostępnej literatury.
1. Jak zbudowany jest przekładnik prądowy?
2. Dlaczego przekładniki stosuje się tylko w obwodach prądu przemiennego?
3. Jakimi literami alfabetu oznacza się zaciski uzwojenia strony pierwotnej przekładnika

prądowego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Jakimi literami alfabetu oznacza się zaciski uzwojenia strony wtórnej przekładnika

prądowego?

5. Co nazywamy przekładnią znamionową przekładnika prądowego?
6. Jaki miernik służy do pomiaru prądu i w jaki sposób włącza się ten miernik do obwodu

odbiorczego?

7. W jaki sposób, znając moc P oraz napięcie U odbiornika, można obliczyć prąd I płynący

przez ten odbiornik?

8. Z jakich podstawowych elementów składa się każdy obwód elektryczny?

Faza II – planowanie:

Zanim przystąpisz do zbadania przekładnika prądowego, odpowiedz na pytania, które

ułatwią Ci wykonanie zadania:
1. Jakie pomiary chciałbyś wykonać w celu zbadania przekładnika prądowego?
2. W jaki sposób zamierzasz utworzyć obwód prądu roboczego i połączyć odbiornik energii

elektrycznej z siecią zasilającą?

3. W jaki sposób zaciski strony pierwotnej przekładnika prądowego należy włączyć do

obwodu prądu przemiennego?

4. Jakie mierniki będą Ci potrzebne podczas pomiarów?
5. Czym będziesz się kierował przy wyborze i doborze mierników?
6. W jaki sposób, przed podłączeniem układu do sieci zasilającej upewnisz się o braku

napięcia zasilającego?

7. W jaki sposób, po zmontowaniu układu, załączysz napięcie zasilające na Twoim

stanowisku pracy?

8. Zaproponuj układ pomiarowy, w którym można zmierzyć potrzebne wielkości oraz

tabelę, w której zapiszesz wyniki.

Poniżej masz miejsce na swoje propozycje:

Faza III – ustalenia:

Przedstaw swoją propozycję i postaraj się przekonać nauczyciela, że masz wystarczającą

ilość informacji do rozwiązania postawionego problemu. Odpowiedz jeszcze na następujące
pytania:
1. Jaka jest wartość napięcia zasilającego odbiornik jednofazowy?
2. Jaki jest prąd znamionowy odbiornika o mocy P wykorzystanego do pomiarów, w celu

zbadania przekładnika?

3. W jaki sposób sprawdzisz, czy prąd znamionowy odbiornika jest zbliżony do prądu

znamionowego strony pierwotnej przekładnika?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Faza IV – realizacja:

Możesz już zmontować układ i przeprowadzić pomiary. Pamiętaj jednak, że:

a) podczas montażu układu i przy wykonywaniu pomiarów należy zastosować zasady bhp,
b) zacisków uzwojenia strony wtórnej przekładnika prądowego nie wolno nawet na chwilę

pozostawiać rozwartych.

Faza V – sprawdzenie:

Wykonałeś już pomiary i zanotowałeś wyniki. Przedstaw teraz wyniki swoich pomiarów

i porównaj je z danymi umieszczonymi na tabliczce znamionowej badanego przekładnika.

Faza VI – analiza:

Dokonując analizy odpowiedz na pytania:

1. Czy wyniki pomiarów, jakie uzyskałeś pokrywają się z danymi umieszczonymi na

tabliczce znamionowej przekładnika prądowego?

2. Jakie umiejętności nabyłeś wykonując ćwiczenie?
3. Jakie popełniłeś błędy wykonując zadanie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Linie napowietrzne – rodzaje i części składowe

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Spośród dostępnych na stanowisku pracy przewodów elektrycznych, wybierz przewód

mający zastosowanie w linii napowietrznej. Omów budowę i właściwości wybranego przez
Ciebie przewodu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać oględzin wszystkich przewodów dostępnych na stanowisku pracy,
2) wskazać przewód mający zastosowanie w liniach napowietrznych,
3) uzasadnić swój wybór, omówić budowę wybranego przewodu i podać jego symbol

literowy,

4) scharakteryzować właściwości przewodów linii napowietrznych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

różne przewody elektryczne (co najmniej 5 rodzajów), w tym jeden przewód linii
napowietrznej.

Ćwiczenie 2

Rozpoznaj rodzaj izolatora na podstawie jego wyglądu zewnętrznego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać szczegółowych oględzin izolatora wskazanego przez nauczyciela,
2) podać jego nazwę, uzasadniając swoją odpowiedź,
3) omówić budowę izolatora oraz sposób mocowania do konstrukcji wsporczych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

−

rzeczywisty izolator liniowy (stojący lub wiszący ) lub model izolatora liniowego.

Ćwiczenie 3

Jakie rodzaje słupów przedstawione są na podanym niżej fragmencie trasy linii

napowietrznej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) narysować w zeszycie przedstawiony wyżej schemat linii,
2) podać nazwy wszystkich konstrukcji wsporczych przedstawionych na rysunku,
3) scharakteryzować właściwości każdego słupa, określić jego rolę w linii.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt do ćwiczeń,

−

długopis.

Ćwiczenie 4

Na Twoim stanowisku pracy zgromadzono różne rodzaje osprzętu liniowego. Rozpoznaj

wszystkie elementy i podzespoły oraz określ ich rolę.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyjaśnić, co to jest osprzęt i jakie rodzaje osprzętu stosuje się w liniach napowietrznych,
2) wskazać zaciski, złączki i odstępniki, omówić przeznaczenie poszczególnych elementów,
3) wskazać trzony i wieszaki, omówić ich budowę i przeznaczenie,
4) wskazać rożki lub pierścienie ochronne, omówić ich przeznaczenie w linii.

RPK

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

skrzynka zawierająca co najmniej 20 różnych elementów osprzętu liniowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Zasady budowy linii napowietrznych. Układy przewodów

na słupach. Podstawowe obostrzenia obowiązujące przy
skrzyżowaniach i zbliżeniach

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyszukaj informacje w podręcznikach i innych źródłach oraz przygotuj prezentację

na temat: „Układy przewodów na słupach w liniach napowietrznych dwutorowych”.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyjaśnić, co to jest linia dwutorowa,
2) narysować schematy układów przewodów w liniach dwutorowych,
3) omówić przedstawione schematy, podając przykładowe wymiary w metrach.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

−

podręczniki lub poradniki dla elektryka,

−

czasopisma fachowe, ewentualnie stanowisko z dostępem do Internetu,

−

zeszyt do ćwiczeń.

Ćwiczenie 2

Uzasadnij potrzebę zastosowania środków zwiększających niezawodność pracy linii

w układzie jak na rysunku:

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyjaśnić, czy na rysunku przedstawiono zbliżenie czy skrzyżowanie linii z drogą,
2) określić ewentualne zagrożenia wynikające z pracy linii na tym odcinku,
3) wyjaśnić pojęcie: „obostrzenie”,
4) wskazać możliwe środki zwiększające niezawodność pracy linii.

linia napowietrzna

droga

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt do ćwiczeń,

−

długopis.

Ćwiczenie 3

Scharakteryzuj różne sposoby zawieszenia przewodów w liniach napowietrznych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) scharakteryzować zawieszenie przelotowe na izolatorach stojących i wiszących,
2) scharakteryzować zawieszenie odciągowe na izolatorach stojących i wiszących,
3) scharakteryzować zawieszenie przelotowe i odciągowe bezpieczne.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

tablice przedstawiające rzeczywiste zwieszenia przelotowe i odciągowe,

−

makiety, schematy lub zdjęcia zawieszeń wykonane w warunkach rzeczywistych.

Ćwiczenie 4

Scharakteryzuj zasady budowy linii napowietrznych po dokonaniu oględzin różnych linii

napowietrznych (np. podczas wycieczki dydaktycznej).

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) pracować samodzielnie, opracowując informacje na temat:

–

jakie różnice można zaobserwować w budowie linii niskiego i wysokiego napięcia,

–

co to jest przęsło i jakie stosuje się rozpiętości przęseł w liniach napowietrznych
(podaj orientacyjne wartości w metrach),

–

w jakim miejscu przęsła poziomego rozkłada się maksymalny zwis przewodu i ile
on wynosi (w przybliżeniu w metrach),

–

w jaki sposób rozpoznać można sekcję odciągową,

–

przez jakie tereny przebiegały obserwowane przez Ciebie linie,

2) zaprezentować wyniki swojej pracy, zwracając uwagę na posługiwanie się pojęciami

technicznymi z zakresu budowy linii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

elementy metody projektów.

Środki dydaktyczne:

−

rzeczywiste linie napowietrzne niskiego i wysokiego napięcia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Linie kablowe – rodzaje i części składowe. Zasady budowy

linii kablowych i podstawowe obostrzenia

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odczytaj oznaczenia kabli i rozpoznaj ich rodzaje na podstawie symbolu literowo–

cyfrowego:
–

HKnFt 12/20 Kv 3x240 RMC mm

–

YKYFoy 0,6/1 Kv 4x50 mm

–

XHAKXS 10 Kv 1x400 mm

–

YKY–żo 0,6/1 Kv 5x10 mm

–

XUHAKXS 12/20 Kv 1x120 mm

–

AknFt 6/10 Kv 3x120 RMC mm

–

YHKXS 15 Kv 1x120 mm

–

HAKnFtA 12/20 Kv 3x240 RMC mm

–

YKSYFoy–żo 0,6/1 Kv 25x1,5 RE mm

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odczytać oznaczenia i nazwać każdy kabel, wymieniając wszystkie warstwy podane

w symbolu literowym,

2) wskazać wartość napięcia znamionowego kabla, liczbę żył, ich przekrój znamionowy

i rodzaj budowy,

3) zapisać do zeszytu pełne nazwy kabli rozpoznanych po ich symbolach literowo-

cyfrowych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

zeszyt do ćwiczeń,

–

długopis.

Ćwiczenie 2

Masz do dyspozycji

skrzynkę zawierającą krótkie odcinki różnych kabli

elektroenergetycznych. Wybierz wśród nich pięć różnych próbek, a następnie na podstawie
wyglądu zewnętrznego, rozpoznaj ich rodzaje i podaj właściwe symbole.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) pracować samodzielnie, mając 20 minut na wykonanie ćwiczenia,
2) dokonać szczegółowych oględzin wszystkich wybranych próbek kabli i omówić ich

budowę,

3) wyjaśnić rolę poszczególnych warstw w każdym rozpoznanym kablu,
4) podać oznaczenie literowo–cyfrowe każdego rozpoznanego kabla.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

skrzynka zawierająca co najmniej 10 różnych odcinków kabli.

Ćwiczenie 3

Znajdź elementy zaliczane do osprzętu kablowego, wśród dostępnych na stanowisku

elementów wyposażenia mechanicznego. Omów rolę poszczególnych elementów wybranego
przez Ciebie osprzętu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) pracować samodzielnie mając 10 minut na wykonanie ćwiczenia,
2) wśród różnych elementów wyposażenia mechanicznego wybrać elementy zaliczane do

osprzętu kablowego,

3) na podstawie wyglądu zewnętrznego nazwać wszystkie elementy osprzętu kablowego,
4) podać przeznaczenie poszczególnych elementów osprzętu oraz omówić sposób ich

montażu,

5) zwrócić szczególną uwagę na poprawność wypowiedzi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

skrzynka zawierająca różne elementy osprzętu kablowego.

Ćwiczenie 4

Kabel elektroenergetyczny jest ułożony w ziemi w układzie jak na rysunku. Wyjaśnij

dlaczego jest on niewłaściwie eksploatowany.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przypomnieć sobie wiadomości na temat:

−

głębokości na jakich zakopuje się kable,

−

sposobu ułożenia kabla na dnie wykopu,

−

zasady oznaczania trasy kabla,

2) dokonać analizy układu przedstawionego na rysunku i wyciągnąć odpowiednie wnioski.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektów.

Środki dydaktyczne:

−

podręczniki z elektroenergetyki, poradniki dla elektryka,

−

zeszyt do ćwiczeń,

−

długopis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Zasady łączenia przewodów linii napowietrznych i żył kabla

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Połącz żyły dwóch odcinków kabli i wykonaj montaż mufy kablowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ochrony ppoż.,
2) dobrać zestaw montażowy do wykonania mufy kablowej przelotowej dla kabli

czterożyłowych – 0,6/1 Kv,

3) przygotować odcinki kabli do montażu:

a) oczyścić kable z brudu i kurzu,
b) zdjąć powłoki z kabli oraz odizolować końce łączonych żył na długości będącej

połową długości złączki plus 10 mm,

c) przeformować końce żył sektorowych za pomocą praski, nierówności usunąć

pilnikiem i oczyścić,

d) na koniec jednego z kabli nasunąć rurę do odtwarzania powłoki oraz nasunąć na

dłuższe końce rury do odtwarzania izolacji,

4) wykonać montaż mufy:

a) na każdą żyłę po jednej stronie połączenia nałożyć złączki i zaprasować,
b) zaprasować wszystkie żyły pamiętając o zachowaniu kolorów łączonych żył,
c) złączki oczyścić z nierówności i zatłuszczeń,
d) podgrzać połączenie do temperatury 50

C palnikiem na gaz propan–butan lub

nagrzewnicą elektryczną,

e) na połączenie nasunąć rury termokurczliwe

−

obkurczanie rur rozpocząć od ich

środka w kierunku ich końców,

f) po ostygnięciu uformować żyły, dociskając je do siebie kilkoma owinięciami taśmy

PCV,

g) nasunąć rurę do odtwarzania powłoki tak, aby zachodziła na powłoki obu

połączonych kabli na taką samą długość i obkurczyć ją,

5) dokonać sprawdzenia połączenia przez mechaniczne pociąganie oraz pomiar rezystancji

izolacji.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

odcinki kabli do wykonania połączenia,

–

zestawy montażowe do wykonania mufy,

–

praska hydrauliczna,

–

pilnik, papier ścierny, taśma PCV,

–

palnik lub nagrzewnica,

– miernik do pomiaru rezystancji izolacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Spośród dostępnych na stanowisku pracy różnych elementów osprzętu, wybierz element

pozwalający połączyć przewody linii napowietrznych, w sposób zapewniający przewodzenie
elektryczne, ale bez przejmowania naciągu przewodów.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać oględzin wszystkich elementów zgromadzonych na stanowisku pracy,
2) rozpoznać

elementy

umożliwiające

wykonywanie

połączeń

przewodów

linii

napowietrznych oraz podać ich nazwy,

3) wskazać element umożliwiający wykonanie połączenia zapewniające przewodzenie

elektryczne bez przejmowania naciągu, wskazać zastosowanie tego połączenia w liniach.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

różne elementy osprzętu przeznaczone do łączenia przewodów i żył w kablach.

Ćwiczenie 3

Wykonaj połączenie za pomocą złączki dwóch odcinków linki stalowo–aluminiowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ochrony ppoż.,
2) pobrać z magazynu dwa odcinki linki stalowo–aluminiowej oraz odpowiednią do

zakarbowywania złączkę oraz przekładkę,

3) dobrać komplet szczęk do prasek odpowiedni do rodzaju i przekroju przewodu,
4) zabezpieczyć końce oplotu aluminiowego drutem wiązałkowym,
5) obciąć końcówki przewodów,
6) oczyścić przewody szczotką drucianą,
7) wsunąć końce obu przewodów do tulei, w taki sposób, aby wystawały z przeciwnej

strony po około 2 cm, między przewodami umieścić aluminiową przekładkę,

8) zaprasować tulejkę pod kontrolą nauczyciela (zakarbowywanie rozpocząć od środka),
9) sprawdzić jakość połączenia przez mechaniczne pociąganie.

złączka przewód

przekładka

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

dwa krótkie odcinki linki stalowo–aluminiowej,

−

praska do zaprasowywania tulejek oraz komplet szczęk,

−

złączka: tulejka aluminiowa,

−

drut wiązałkowy,

−

kompletna skrzynka monterska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Typowe uszkodzenia linii napowietrznych i kablowych

sposoby ich usuwania

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj rodzaj uszkodzenia w danym odcinku kabla YAKY 4x35 mm

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) sprawdzić, czy kabel nie ma uszkodzeń mechanicznych,
2) w zależności od wyników oględzin, dokonać pomiarów rezystancji uzwojeń i rezystancji

izolacji (wcześniej należy się zapoznać z zasadami wykonywania tych pomiarów),

3) sporządzić zestawienie wyników pomiarów,
4) wyciągnąć odpowiednie wnioski,
5) stosować zasady bhp i ochrony ppoż. podczas pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

odcinek kabla YAKY 4x35 mm

–

miernik do pomiaru rezystancji uzwojeń,

–

miernik do pomiaru rezystancji izolacji,

–

poradniki dla elektryków, instrukcje obsługi mierników,

–

zeszyt do ćwiczeń.

Ćwiczenie 2

Wykonaj prostą naprawę linii napowietrznej niskiego napięcia – napraw zerwane

zawieszenie przelotowe przewodu na izolatorze stojącym.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać (w poprzednich rozdziałach) informacje o sposobach wykonywania zawieszeń,
2) wyjaśnić, jakie zawieszenie nazywamy przelotowym i jakie są zasady wykonywania

zawieszenia przelotowego na izolatorze stojącym,

3) pobrać z magazynu potrzebne do wykonania zawieszenia materiały i narzędzia,
4) wykonać zawieszenie przelotowe, uzasadnić poprawność wykonania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

izolator stojący zamontowany na stole montażowym,

−

odcinek przewodu gołego AFL,

−

taśma aluminiowa 10x1 mm,

−

drut wiązałkowy lub uchwyt oplotowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.6. Budowa, zasada działania i zastosowanie przekładników

prądowych i napięciowych

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wśród dostępnych na Twoim stanowisku pracy urządzeń, wykorzystywanych w układach

do przesyłania energii elektrycznej, rozpoznaj i wskaż przekładnik prądowy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić jest cel stosowania przekładników w układach do przesyłu energii,
2) podać sposób oznaczenia literowego zacisków stron pierwotnych i wtórnych

w przekładnikach prądowych,

3) dokonać oględzin wszystkich urządzeń zgromadzonych na stanowisku pracy,
4) rozpoznać przekładnik prądowy, wskazać rdzeń, uzwojenie pierwotne i wtórne, omówić

przeznaczenie poszczególnych elementów budowy,

5) odczytać na tabliczce znamionowej wartość znamionową prądu pierwotnego i wtórnego,
6) określić sposób włączenia przekładnika do sieci prądu przemiennego.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

różne urządzenia elektryczne, np. przekładniki (prądowy i napięciowy), przekaźniki
zabezpieczające, dławiki, wyłączniki.

Ćwiczenie 2

Dany jest przekładnik napięciowy o parametrach: U

= 15000 V, U

= 100 V, N

=300 zw.

Zaproponuj sposób sprawdzenia czy w uzwojeniu pierwotnym nie ma przerwy. Oblicz liczbę
zwojów pierwotnych N

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) rozpoznać na schemacie przekładnik napięciowy i wskazać zaciski uzwojenia

pierwotnego oraz wtórnego,

2) zaproponować sposób sprawdzenia ciągłości uzwojenia pierwotnego (wskazać miernik

oraz określić sposób pomiaru),

3) wyjaśnić, jaki wynik pomiaru może świadczyć o przerwie w uzwojeniu pierwotnym,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) zapisać do zeszytu dane znamionowe analizowanego urządzenia,
5) obliczyć przekładnię U

przekładnika napięciowego,

6) obliczyć liczbę zwojów pierwotnych, wiedząc, że U

= N

7) zaprezentować wyniki swojej pracy, zwracając uwagę na poprawność słownictwa.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia projektowe.

Środki dydaktyczne:

−

schematy budowy różnych urządzeń, a wśród nich schemat przekładnika napięciowego,

−

zeszyt do ćwiczeń,

−

kalkulator,

−

długopis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.7. Przekaźniki stosowane w automatyce zabezpieczającej.

Zasada działania automatyki sieciowej SPZ i SZR

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj zasadę działania nadprądowego przekaźnika elektromagnetycznego

współpracującego z wyłącznikiem w układzie jak na rysunku:

– sprężyna wyłączająca

– sprężyna zwrotna

Z – zapadka zamka wyłącznika
L – cewka wyłączająca
P – przekładnik prądowy
Q – wyłącznik

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Uczeń powinien:

1) wyjaśnić co to jest przekaźnik nadprądowy,
2) wyjaśnić, co to jest elektromagnes i jaką rolę pełni w przekaźniku ruchoma zwora,
3) wskazać na rysunku cewkę elektromagnesu oraz rdzeń przekaźnika,
4) wyjaśnić budowę wyłącznika (Q) i rolę zapadki (Z),
5) określić cel zastosowania w układzie przekładnika prądowego (P),
6) przeanalizować działanie układu,
7) zaprezentować wyniki swojej analizy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt do ćwiczeń,

−

długopis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Dany jest zestaw ćwiczeniowy do montażu i badania układu automatyki SPZ. Zmontuj

i uruchom ten układ, a następnie wyjaśnij jego działanie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się ze schematem ideowym oraz schematem montażowym dołączonym

do zestawu ćwiczeniowego,

2) zidentyfikować i wskazać w zestawie ćwiczeniowym poszczególne elementy schematu

montażowego,

3) zmontować układ, a po uzyskaniu pozwolenia prowadzącego uruchomić działanie

automatyki symulując krótkotrwałe zwarcie przemijające w sieci zasilającej,

4) sprawdzić działanie układu przy zwarciu przemijającym (jeśli jest to możliwe w danym

zestawie ćwiczeniowym, zarejestrować czas przerwy w zasilaniu),

5) zasymulować trwałe zwarcie w sieci zasilającej i sprawdzić działanie układu przy

zwarciu długotrwałym,

6) wyciągnąć wnioski, wyjaśnić działanie układu SPZ,
7) wskazać zalety i wady badanego układu,
8) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwporażeniowej

podczas montażu i badania układu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko z doprowadzoną siecią pięcioprzewodową zabezpieczone niezależnym
wyłącznikiem różnicowoprądowym o prądzie zadziałania do 30Ma oraz z możliwością
niezależnego załączania napięć fazowych,

−

zestaw ćwiczeniowy do badania układu SPZ z dołączoną instrukcją, schematem
montażowym i ideowym,

−

kompletnie wyposażona skrzynka monterska.

Ćwiczenie 3

W warunkach laboratoryjnych, dokonaj montażu i uruchomienia układu przełączania

zasilania żarówki na następną fazę, w przypadku zaniku napięcia w fazie zasilającej, zgodnie
ze schematem przedstawionym na rysunku.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Układ zasilania rezerwowego odbiornika jednofazowego, z wykorzystaniem przekaźników napięciowych P

[ALSTOM T&D SA]

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się ze schematem przedstawionym na rysunku i rozpoznać na nim wszystkie

elementy składowe układu,

2) dokonać analizy działania układu zasilania rezerwowego,
3) pobrać z magazynu przekaźniki napięciowe Rex–30 firmy ALSTOM, (lub inne

przekaźniki wskazane przez nauczyciela),

4) zapoznać się opisem technicznym przekaźników, ich zastosowaniem i parametrami

znamionowymi,

5) rozpoznać zaciski oznaczone na przekaźnikach symbolami literowymi i cyfrowymi

i porównać je z oznaczeniami przedstawionymi na schemacie,

6) nastawić zakresy pomiarowe przekaźników na zakres pomiarowy 80÷230V,
7) pobrać przewody LY 1x1,5mm

oraz tulejki do zaciskania przewodów,

8) upewnić się o braku napięcia zasilającego na stanowisku pracy,
9) zmontować układ zgodnie ze schematem przedstawionym na rysunku,
10) po uzyskaniu pozwolenia prowadzącego zajęcia uruchomić układ i sprawdzić

poprawność działania przy zasilaniu wszystkich trzech faz,

11) wyłączyć fazę L1 i sprawdzić działanie układu,
12) wyłączyć fazę L2 i sprawdzić działanie układu,
13) zachować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwporażeniowej,

podczas montażu układu i przy wykonywaniu badań.

Uwaga: Przy zastosowaniu do badania układu innych przekaźników napięciowych niż

podane w poleceniu, zmieniają się oznaczenia zacisków.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko z doprowadzoną siecią pięcioprzewodową zabezpieczone niezależnym
wyłącznikiem różnicowoprądowym o prądzie zadziałania do 30 Ma oraz z możliwością
niezależnego załączania napięć fazowych,

L1

L2

L3

N

A1

A2

15 25 15 25 15

16 28 16 26 28 16 18

18 26 18

P P P

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

schemat układu zasilania rezerwowego z wykorzystaniem przekaźników napięciowych,

−

przekaźniki napięciowe Rex–30 (lub inne według wskazań prowadzącego),

−

opis techniczny przekaźników wraz z wykazem danych znamionowych,

−

odbiornik jednofazowy (np. żarówka),

−

przewody LY 1x1,5 mm

−

tulejki do zagniatania oraz praska ręczna,

−

kompletnie wyposażona skrzynka monterska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.8. Środki ochrony od porażeń prądem elektrycznym i ochrony

przepięciowej w liniach napowietrznych i kablowych

5.8.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj cel, zasady i środki ochrony od porażeń prądem elektrycznym w liniach

napowietrznych i kablowych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) podać cel stosowania ochrony przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim,
2) scharakteryzować środki ochrony przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim,
3) wyszukać w różnych źródłach informacje na temat wymaganych wartości rezystancji

uziemień ochronnych w liniach napowietrznych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

elementy metody projektów.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt do ćwiczeń,

−

poradnik elektroenergetyka przemysłowego.

Ćwiczenie 2

Wśród urządzeń zgromadzonych na Twoim stanowisku pracy, rozpoznaj odgromnik

zaworowy oraz iskiernik.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się ze stanowiskiem pracy i dokonać przeglądu wszystkich urządzeń,
2) rozpoznać i wskazać odgromnik zaworowy – omówić jego budowę, działanie

i zastosowanie,

3) rozpoznać i wskazać iskiernik – omówi jego budowę, działanie i zastosowanie,
4) scharakteryzować sposób włączenia rozpoznanych urządzeń do sieci.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

−

różne urządzenia mające zastosowanie w układach przesyłowych, w tym również
rzeczywisty odgromnik zaworowy (wskazany przekrój odgromnika) i iskiernik.

Ćwiczenie 3

Przygotuj prezentację dotyczącą budowy, działania i zastosowania odgromników

wydmuchowych, korzystając z dostępnych źródeł informacji.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać informacje na temat budowy odgromników wydmuchowych,
2) zapoznać się z ich zasadą działania, wadami, zaletami i zastosowaniem,
3) przygotować krótką prezentację,
4) zaprezentować wyniki swojej pracy, zwracając uwagę na poprawność wypowiedzi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

praca z podręcznikiem.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt do ćwiczeń,

−

podręcznik do elektroenergetyki lub poradnik elektroenergetyka przemysłowego,

−

stanowisko z dostępem do Internetu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.9. Zasady bezpiecznej pracy przy budowie i eksploatacji linii

napowietrznych i kablowych

5.9.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj

czynności

przygotowawcze,

niezbędne

wykonania

przed

przystąpieniem do prac remontowych na czynnej linii kablowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wymienić czynności niezbędne do wykonania przed przystąpieniem do jakichkolwiek

prac przy linii kablowej,

2) uzasadnić, dlaczego linia wyłączona spod napięcia w dalszym ciągu stwarza zagrożenie

porażeniem,

3) wyjaśnić, z jakiego sprzętu ochronnego należy korzystać przy przecinaniu kabla,
4) dobrać sprzęt ochronny do prac przy przecinaniu kabla.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

elementy metody projektów.

Środki dydaktyczne:

–

poradnik elektroenergetyka przemysłowego,

–

różne rodzaje sprzętu ochronnego.

Ćwiczenie 2

Dokonaj

oceny

ryzyka

zawodowego

stanowisku

pracy

przy

budowie

elektroenergetycznej linii napowietrznej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wymienić wszystkie czynności wykonywane przy budowie linii napowietrznych,
2) dokonać

identyfikacji

zagrożeń

zawodowych

związanych

wykonywanymi

czynnościami,

3) wskazać skuteczne działania profilaktyczne oraz środki zabezpieczające.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

–

przepisy budowy i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych,

–

poradnik elektroenergetyka przemysłowego,

–

zeszyt do ćwiczeń,

–

długopis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Przesyłanie energii
elektrycznej”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 18, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 16, 17, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą poprawną odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt, za błędną odpowiedź lub jej

brak uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie od 15 do 18 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu
ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie co najmniej 19 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. c, 3. b, 4. b, 5. c, 6. c, 7. b, 8. d, 9. a, 10. c, 11. d,
12. a, 13. b, 14. d, 15. c, 16. d, 17. c, 18. b, 19. d, 20. a.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia uczniów)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Rozpoznać rodzaj kabla po jego
wyglądzie i oznaczeniu
literowo–cyfrowym

Określić przeznaczenie słupów
przelotowych

Rozpoznać przewód stosowany w liniach
napowietrznych na podstawie rysunku

Scharakteryzować właściwości
przewodów linii napowietrznych

Określić najważniejsze obostrzenia przy
budowie linii napowietrznych

Rozpoznać mufę przelotową na
schemacie linii kablowej

Podać głębokość ułożenia w ziemi kabli
niskiego napięcia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozpoznać rodzaj przekaźnika
na podstawie schematu

Określić wady iskierników chroniących
przed przepięciami

Rozpoznać izolator liniowy na podstawie
rysunku

Określić przeznaczenie osprzętu
przeciwdrganiowego

Rozpoznać uzwojenie pierwotne
przekładnika prądowego po oznaczeniu
jego zacisków

Rozpoznać sekcję odciągową w liniach
napowietrznych

Określić środek ochrony przed dotykiem
bezpośrednim

Wskazać przewód odgromowy na słupie
wysokiego napięcia

Określić właściwości linii kablowej

Scharakteryzować układ SZR z rezerwą
jawną

Wskazać środki ochrony przepięciowej

Określić rodzaj zakłócenia w linii
kablowej

Rozpoznać układ do sprawdzania
ciągłości żył w kablu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Uczeń rozwiązuje 20 zadań testowych wielokrotnego wyboru.
3. W każdym zadaniu jest tylko jedna poprawna odpowiedź.
4. Uczeń wybiera poprawną odpowiedź, zaznaczając właściwe pole w karcie odpowiedzi.
5. W przypadku pomyłki bierze złą odpowiedź w kółko i zaznacza właściwą.
6. Uczeń może korzystać z kalkulatora.
7. Na rozwiązanie testu uczeń ma 35 minut oraz 5 minut na zapoznanie się z instrukcją.
8. Po zakończeniu testu uczeń podnosi rękę i czeka, aż nauczyciel odbierze od niego pracę.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję – masz na tę czynność 5 minut.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test składa się z 20 zadań dotyczących charakteryzowania procesów przesyłania energii

elektrycznej.

5. Na rozwiązanie testu masz 35 minut oraz 5 minut na zapoznanie się z instrukcją.
6. Odpowiedzi udzielaj wyłącznie na załączonej karcie odpowiedzi.
7. Wszystkie zadania to zadania wielokrotnego wyboru. Zawierają cztery możliwe

odpowiedzi, z których tylko jedna jest poprawna. Zaznacz poprawną odpowiedź
zakreślając pole w karcie odpowiedzi. Jeśli się pomyliłeś, to otocz błędną odpowiedź
kółkiem i zaznacz nową odpowiedź.

8. Za każdą poprawną odpowiedź otrzymasz 1 punkt, za złą odpowiedź lub brak odpowiedzi

0 punktów.

9. Możesz uzyskać maksymalnie 20 punktów.
10. Pamiętaj, że pracujesz samodzielnie.
11. Po zakończeniu testu podnieś rękę i zaczekaj, aż nauczyciel odbierze od Ciebie pracę.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Kabel o żyłach miedzianych w izolacji polietylenowej i powłoce polwinitowej oznacza

się symbolem
a) YAKY.
b) YKY.
c) YAKX.
d) YKX.

2. Słup przelotowy w liniach napowietrznych, przeznaczony jest do

a) przejmowania naciągu przewodu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

b) przejmowania naciągu i podtrzymywania przewodu.
c) podtrzymywania przewodu.
d) podtrzymywania przewodu i rozgałęziania linii.

3. Przedstawiony na rysunku przewód mający zastosowanie w liniach napowietrznych to

a) przewód przeciwdrganiowy.
b) linka stalowo–aluminiowa.
c) przewód samonośny dla linii niskiego

napięcia.

d) przewód izolowany dla linii średnich napięć.

4. Przewody stosowane w liniach napowietrznych powinny charakteryzować się

a) dużą rezystywnością.
b) dużą konduktywnością.
c) dużą przenikalnością dielektryczną.
d) dużą przenikalnością magnetyczną.

5. Zgodnie z przepisami zabrania się krzyżować linie napowietrzne z

a) drogami kołowymi pierwszego rzędu.
b) torami kolejowymi pierwszego rzędu.
c) budynkami zawierającymi materiały łatwopalne.
d) innymi liniami napowietrznymi.

6. Element oznaczony na rysunku cyfrą 1 to

a) głowica kablowa.
b) mufa rozgałęźna.
c) mufa przelotowa.
d) oznacznik kablowy.

7. Kabel na napięcie do 1Kv układa się w ziemi (z wyłączeniem użytków rolnych) na

głębokości
a) 60 cm.
b) 70 cm.
c) 80 cm.
d) 90 cm.

8. Rysunek przestawia fragment układu zabezpieczającego

z wykorzystaniem przekaźnika
a) magnetoelektrycznego.
b) statycznego.
c) indukcyjnego.
d) elektromagnetycznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Wadą iskiernika jest to, że każde przepięcie powoduje

a) konieczność wyłączenia linii spod napięcia.
b) przeskok między jego elektrodami.
c) przebicie izolacji chronionego urządzenia.
d) wydzielanie się dużej ilości gazów.

10. Przedstawiony na rysunku obok element to izolator

a) liniowy stojący deltowy.
b) liniowy wiszący kołpakowy.
c) liniowy wiszący pniowy.
d) liniowy stojący pniowy.

11. Tłumiki Stockbridge’a lub pętle tłumiące, stosowane w liniach napowietrznych, mają za

zadanie
a) tłumić fale przepięciowe.
b) ograniczać prąd zwarciowy.
c) chronić przed porażeniem prądem.
d) tłumić drgania przewodów.

12. Zaciski pierwotne przekładnika prądowego oznacza się literami

a) P1, P2.
b) S1, S2.
c) A1, B1.
d) a1, b1.

13. Sekcja odciągowa to odcinek linii elektroenergetycznej zawarty między

a) dwoma kolejnymi słupami przelotowymi.
b) dwoma kolejnymi słupami mocnymi.
c) słupem przelotowym a słupem mocnym.
d) stacją a najbliższym słupem przelotowym.

14. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim realizowana jest w liniach głównie przez

a) szybkie wyłączenie zasilania.
b) uziemienia ochronne.
c) układy SPZ lub SZR.
d) umieszczanie poza zasięgiem.

15. Przewód oznaczony na słupie wysokiego napięcia cyfrą 1 to przewód

a) fazowy.
b) neutralny.
c) odgromowy.
d) oświetlenia ulicznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Przed przystąpieniem do jakichkolwiek prac, kabel elektroenergetyczny należy wyłączyć

spod napięcia, koniecznie rozładować i uziemić, zachowuje się on bowiem jak odbiornik
o charakterze
a) rezystancyjnym.
b) indukcyjnym.
c) rezystancyjno–indukcyjnym.
d) pojemnościowym.

17. Układ SZR z rezerwą ukrytą charakteryzuje się tym, że

a) jeden system nie jest obciążony w czasie normalnej pracy i podczas awarii przejmuje

na siebie zasilanie wszystkich odbiorców.

b) jeden system nie jest obciążony w czasie normalnej pracy i podczas awarii przejmuje

na siebie zasilanie tylko ważniejszych odbiorców.

c) dwa systemy są obciążone w czasie normalnej pracy, a podczas awarii jednego

systemu drugi przejmuje zasilanie wszystkich lub ważniejszych odbiorców.

d) dwa systemy są obciążone w czasie normalnej pracy, a podczas awarii jednego

systemu drugi automatycznie wyłącza się.

18. W celu ograniczenia przepięć do bezpiecznej wartości stosuje się

a) przekładniki pomiarowe.
b) odgromniki zaworowe.
c) transformatory obniżające.
d) wyłączniki.

19. Pomiar rezystancji izolacji w czterożyłowym kablu na napięcie do 1 Kv o izolacji

polietylenowej dał następujące wyniki

L1 – L2, L3

= 80 MΩ, R

L2 – L1, L3

= 110 MΩ

L3 – L2, L1

= 100 MΩ,

L1– PEN

= 50 Ω , R

L2 – PEN

= 120 MΩ, R

L3 – PEN

= 125 MΩ.

Wyniki pomiarów świadczą, że:

a) kabel jest sprawny, ale ma jedną żyłę z osłabioną izolacją.
b) kabel jest uszkodzony i występuje zwarcie między fazą L1 a przewodem neutralnym.
c) kabel jest uszkodzony i występuje zwarcie między fazą L1 a przewodem ochronnym.
d) kabel jest uszkodzony i występuje zwarcie między fazą L1 a przewodem PEN.

20. Układ pomiarowy przedstawiony na rysunku służy do

a) sprawdzenia ciągłości żył.
b) pomiaru impedancji pętli zwarciowej.
c) pomiaru rezystancji izolacji.
d) pomiaru rezystancji uziemienia.

L1
L2
L3

PEN

kabel nn

24V

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………………………………

Przesyłanie energii elektrycznej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2

Test praktyczny – typu „próba pracy”

Plan testu praktycznego

Lp.

Cel operacyjny

Kategoria

taksonomiczna

Poziom

wymagań

Rozpoznać kabel na podstawie oznaczenia literowo–
–cyfrowego

Dobrać mierniki do pomiarów rezystancji izolacji
i sprawdzania ciągłości żył w kablu

Rozpoznać osprzęt do budowy linii kablowej

Zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami
bhp

Wykonać pomiary rezystancji żył w kablu

Sporządzić zestawienie wyników i na tej podstawie
ocenić stan techniczny żył kabla

Wykonać pomiary rezystancji izolacji w kablu

Sporządzić zestawienie wyników i na tej podstawie
ocenić stan techniczny izolacji w kablu

Przygotować kabel do wykonywania prostej
naprawy przy zachowaniu zasad bhp

Wykonać prostą naprawę – zmontować mufę

Sprawdzić wykonane połączenie przez mechaniczne
pociąganie i pomiar rezystancji izolacji

Ocenić stan techniczny kabla oraz ocenić jakość
swojej pracy

Zastosować ład i porządek na stanowisku pracy oraz
przestrzegać zasad bhp, ochrony ppoż. i ochrony
środowiska obowiązujące na stanowisku pracy

P – poziom podstawowy

Przebieg testowania

Do przeprowadzenia testu praktycznego niezbędne jest osobne, dla każdego ucznia,

stanowisko pracy z następującym wyposażeniem technodydaktycznym:

−

różne odcinki kabli, w tym odcinek kabla YAKY 4x35 mm

z zaznaczonym miejscem

uszkodzenia,

−

różne zestawy montażowe do wykonywania muf, w tym zestaw dla badanego kabla,

−

praska hydrauliczna,

−

pilnik, papier ścierny, ściereczka,

−

palnik lub nagrzewnica,

−

taśma PCV,

−

miernik do pomiaru rezystancji izolacji,

−

miernik do pomiaru rezystancji żył,

−

kompletnie wyposażona skrzynka monterska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. W trakcie pracy nie możesz korzystać z żadnych pomocy naukowych, możesz korzystać

jedynie z przyborów do rysowania i pisania.

3. Zapoznaj się z treścią zadania praktycznego.
4. Zapoznaj się ze stanowiskiem pracy i wyposażeniem magazynu, dokonaj oględzin

urządzeń i aparatów tam zgromadzonych.

5. Oceniana będzie każda z 13 czynności wymienionych w treści zadania.
6. Możesz więc uzyskać maksymalnie 13 punktów.
7. Pamiętaj o zachowaniu bezpieczeństwa podczas montażu układu.
8. Czas na analizę treści i wykonanie zadania – 3 godziny.
9. Jeśli zakończysz pracę zgłoś to przez podniesienie ręki.

Powodzenia!

Instrukcja dla nauczyciela

1. Uczniowie pracują samodzielnie.
2. W trakcie pracy uczniowie nie korzystają z żadnych pomocy naukowych, dopuszcza się

korzystanie z przyborów do pisania i rysowania.

3. Test praktyczny rozpoczyna się od rozdania uczniom instrukcji testowania.
4. Po zapoznaniu się z instrukcją uczniowie otrzymują arkusz zadań.
5. Uczniowie przystępują do rozwiązania zadania w kolejności podanej w treści zadania.
6. Oceniana będzie każda z 13 czynności wymienionych w treści zadania.
7. Uczeń może uzyskać więc 13 punktów.
8. Czas na wykonanie zadania – 3 godziny.
9. Uczeń zgłasza zakończenie pracy przez podniesienie ręki.
10. Nie przewiduje się oceny celującej.
11. Za przygotowanie kabla z odpowiednim rodzajem uszkodzenia (zwarcie lub przerwa)

odpowiedzialny jest nauczyciel prowadzący zajęcia.

Przeliczenie liczby punktów na ocenę szkolną:

Stopień
szkolny

bdb

dost

dop

ndst

Liczba

punktów

13–12

11–10

9–7

6–5

< 5

Materiały dla ucznia

–

instrukcja,

–

arkusz z treścią zadania praktycznego,

–

różne odcinki kabli w tym odcinek kabla YAKY 4x35 mm

z zaznaczonym miejscem

uszkodzenia,

–

różne zestawy montażowe do wykonywania muf,

–

praska hydrauliczna,

–

pilnik, papier ścierny, ściereczka,

–

palnik lub nagrzewnica,

–

taśma PCV,

–

miernik do pomiaru rezystancji izolacji,

–

kompletnie wyposażona skrzynka monterska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Arkusz zadania praktycznego

Określ rodzaj uszkodzenia w kablu elektroenergetycznym YAKY 4x35 mm

, a następnie

wykonaj naprawę uszkodzonego odcinka.

Przeanalizuj dokładnie treść zadania, a następnie:
1. Zorganizuj stanowisko pracy:

1.a. rozpoznaj w magazynie i pobierz na stanowisko pracy zalecany odcinek kabla

elektroenergetycznego YAKY 4x35 mm

0,6/1kV,

1.b. rozpoznaj w magazynie i pobierz na stanowisko pracy, mierniki niezbędne

do wykonania pomiarów i określenia rodzaju zakłóceń w kablu,

1.c. rozpoznaj i pobierz z magazynu zestaw montażowy do wykonania mufy kablowej

przelotowej dla kabli czterożyłowych 0,6/1kV, odpowiedni do typu kabla, a także
materiały i narzędzia umożliwiające montaż mufy,

1.d. ułóż zgromadzony sprzęt i materiały w sposób pozwalający na wygodną i bezpieczną

pracę.

2. Wykonaj pomiary rezystancji żył w kablu.
3. Sporządź zestawienie wyników pomiarów rezystancji żył i wyciągnij wnioski odnośnie

ciągłości żył w kablu.

4. Wykonaj pomiary rezystancji izolacji.
5. Sporządź zestawienie wyników i wyciągnij wnioski odnośnie stanu izolacji

międzyfazowej i doziemnej.

6. Wykonaj montaż mufy:

6.a. przygotuj kabel do montażu zachowując zasady bhp podczas pracy:

−

przetnij kabel we wskazanym miejscu,

−

oczyść odcinki kabla z brudu i kurzu,

−

zdejmij powłoki z kabli oraz odizoluj końce łączonych żył na długości będącej
połową długości złączki plus 10 mm,

−

przeformuj końce żył sektorowych za pomocą praski, nierówności usuń
pilnikiem i oczyścić,

−

na koniec jednego z kabli nasuń rurę do odtwarzania powłoki oraz nasuń
na dłuższe końce rury do odtwarzania izolacji.

6.b. wykonaj montaż mufy:

−

na każdą żyłę po jednej stronie połączenia nałóż złączki i zaprasować,

−

zaprasuj wszystkie żyły pamiętając o zachowaniu kolorów łączonych żył,

−

złączki oczyść z nierówności i zatłuszczeń,

−

podgrzej połączenie do temperatury 50

C palnikiem na gaz propan–butan lub

nagrzewnicą elektryczną,

−

na połączenie nasuń rury termokurczliwe

−

obkurczanie rur rozpocznij od ich

środka w kierunku ich końców,

−

po ostygnięciu uformowuj żyły, dociskając je do siebie kilkoma owinięciami
taśmy PCV,

−

nasuń rurę do odtwarzania powłoki tak, aby zachodziła na powłoki obu
połączonych kabli na taką samą długość i obkurczyć ją.

6.c. dokonaj sprawdzenia połączenia przez mechaniczne pociąganie oraz pomiar

rezystancji izolacji.

7. Dokonaj oceny jakości wykonanej pracy.
8. Zastosuj ład i porządek na stanowisku pracy oraz przestrzegaj zasady bhp, ochrony ppoż.
Czas na wykonanie zadania wynosi 180 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Załącznik 1

Schematy układów pomiarowych

UWAGA:

Sprawdzenie ciągłości żył wykonuje się przy użyciu omomierza. Na jednym końcu kabla

zwiera się wszystkie żyły, a do drugiego końca przyłącza kolejno każde dwie żyły poprzez
miernik. Wynik sprawdzenia ciągłości żył uznaje się za pozytywny jeżeli nie stwierdza się
występowania przerw.

UWAGA:

Pomiary rezystancji izolacji w kablach wykonuje się megaomomierzem o napięciu nie

mniejszym niż 2,5 kV. Pomiary wykonuje się przyłączając kolejno megaomomierz między
każdą żyłą a pozostałymi żyłami zwartymi i uziemionymi.

Wskazanie miernika należy odczytywać po minucie od wykonania pomiaru. Prawidłowa

wartość rezystancji izolacji kabla zależy od jego długości i przeliczona na 1 km linii wynosi
20 M

Ω

/km dla kabli o izolacji polwinitowej.

Załącznik 2

Miejsce na wyjaśnienia i zestawienia wyników

Układ do sprawdzania ciągłości żył w kablu

L1
L2
L3

PEN

kabel nn

Ω
24V

Układ do pomiaru rezystancji izolacji

L1
L2
L3

PEN

kabel nn

Ω

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Klucz punktowania do testu praktycznego

Lp.

Czynności i kryteria wykonania

Liczba

punktów

w odniesien

iu do

kryterium

Czynność: Rozpoznanie kabla na podstawie symbolu literowo–
cyfrowego

1 pkt – jeżeli uczeń rozpoznał i pobrał właściwy kabel na podstawie

symbolu literowo–cyfrowego,

Czynność:

Rozpoznanie

mierników

pozwalających

ocenić

stan

techniczny kabla

1 pkt – jeżeli uczeń rozpoznał i pobrał właściwe mierniki umożliwiające

sprawdzenie ciągłości żył w kablu i pomiar rezystancji izolacji

Czynność: Rozpoznanie osprzętu termokurczliwego odpowiedniego do

danego typu kabla

1 pkt – jeżeli uczeń rozpoznał i pobrał z magazynu właściwy, dla danego

kabla, osprzęt do montażu mufy z materiału termokurczliwego,

Czynność: Zorganizowanie stanowiska pracy zgodnie z zasadami bhp

4 1 pkt – jeżeli uczeń zorganizował stanowisko pracy w sposób pozwalający

na wygodną i bezpieczną pracę

Czynność: Sprawdzenie ciągłości żył w kablu

1 pkt – jeżeli uczeń wykonał poprawnie pomiar rezystancji żył w kablu

Czynność: Określenie stanu technicznego żył w kablu

6 1 pkt – jeżeli uczeń sporządził zestawienie wyników pomiarów rezystancji

żył i wyciągnął wnioski odnośnie stanu technicznego żył w kablu,

Czynność: Sprawdzenie stanu izolacji w linii kablowej

7 1 pkt – jeżeli uczeń wykonał poprawnie pomiary rezystancji izolacji

w kablu,

Czynność: Określenie stanu technicznego izolacji w kablu

8 1 pkt – jeżeli uczeń sporządził zestawienie wyników pomiarów rezystancji

izolacji i wyciągnął wnioski o stanie izolacji w linii kablowej,

Czynność: Wykonywanie prostych napraw linii kablowej oraz

zastosowanie bezpieczeństwa przy naprawie kabla

1 pkt – jeżeli uczeń właściwie przygotował kabel do zmontowania mufy,

Czynność: Wykonywanie prostych linii kablowej – montowanie mufy

10 1 pkt – jeżeli uczeń wykonał montaż mufy zgodnie z instrukcją

postępowania

Czynność: Sprawdzenie stanu technicznego kabla po naprawie

11 1 pkt – jeżeli uczeń sprawdził stan techniczny kabla przez mechaniczne

pociąganie i pomiar rezystancji izolacji,

Czynność: Dokonanie samooceny po wykonaniu zadania

1 pkt – jeżeli uczeń zaprezentował wyniki pracy, uzasadnił poprawność

wykonania, ewentualnie zauważył i wskazał niewłaściwie
wykonane czynności,

Czynność: Zastosowanie ładu i porządku na stanowisku pracy,

przestrzeganie przepisów bhp i ochrony przeciwporażeniowej

1 pkt – jeżeli uczeń zachował zasady bhp podczas wykonywania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Bartodziej G., Kałuża E.: Aparaty i urządzenia elektryczne. WSiP. Warszawa 2000
2. Grad J.: Aparaty i urządzenia elektryczne – ćwiczenia. WSiP. Warszawa 1996
3. Kotlarski W., Grad J.: Aparaty i urządzenia elektryczne. WSiP. Warszawa 2005
4. Kotlarski W.: Sieci elektroenergetyczne. WSiP. Warszawa 1997
5. Laskowski J.: Poradnik elektroenergetyka przemysłowego. COSiW SEP. Warszawa 2005
6. Musiał E.: Instalacje i urządzenia elektroenergetyczne. WSiP. Warszawa 2005
7. Orlik W.: Egzamin kwalifikacyjny elektryka w pytaniach i odpowiedziach.

Wydawnictwo KaBe. Krosno 2001

8. Podręcznik dla elektryków. Zeszyt 5. COSiW SEP. Warszawa 2005
9. Praca zbiorowa: Poradnik elektryka. WSiP. Warszawa 1998
10. Praca zbiorowa: Elektroenergetyczne układy przesyłowe. WNT. Warszawa 1997
11. PN–E–01002: 1997 Słownik terminologiczny elektryki – kable i przewody