Kształcenie uczniów z głębszym upośledzeniem umysłowym (umiarkowanym i

znacznym)

Specyfika kształcenia uczniów z głębszym up. polega na nauczaniu całościowym,

opartym na wielozmysłowym poznawaniu (chociaż w ich przypadku wyodrębnia się
poszczególne etapy edukacji: poziom podstawowy, gimnazjalny, szkoły przysposabiające do
pracy). Podstawa programowa dla nich nie wyróżnia odrębnych celów, zadań ani treści
nauczania dla kolejnych etapów edukacyjnych, tak jak to ma miejsce w przypadku innych
uczniów.

Kształcenie uczniów z głębszym deficytem umysłowym opiera się na indywidualnych

programach uwzględniających wyniki oceny poziomu funkcjonowania dziecka,
opracowanych przez zespoły nauczycieli i specjalistów pracujących z nim. Programy oparte
na takich przesłankach powinny wyznaczać cele bezpośrednio odnoszące się do różnych sfer
życia dziecka.

W szkołach podstawowych oraz gimnazjach dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem

umysłowym w stopniu głębszym nie ma wyodrębnionych przedmiotów. Podstawowy zakres
treści realizowany jest w ramach funkcjonowania w środowisku, obok tego prowadzone są
zajęcia z techniki, plastyki, muzyki, wychowania fizycznego, religii/ etyki oraz rewalidacji
indywidualnej.

Funkcjonowanie w środowisku: podzielone na 4 działy:
1. samoobsługa (sygnalizowanie potrzeb, poruszanie się, jedzenie, opanowanie

czynności fizjologicznych, ubieranie się, higiena osobista);

2. uspołecznianie (identyfikacja z imieniem, nazwiskiem, płcią, poznanie

funkcjonowania rodziny: członkowie, zajęcia, obowiązki, wyposażenie domu itd.;
podstawowe pojęcia, czynności, normy związane z rolą członka grupy rówieśniczej, ucznia;
poznanie pojęć i organizacji związanych ze społecznością lokalną, np. sąsiedzi, tradycje,
władze lokalne; dane personalne, dokumenty tożsamości, symbole narodowe i inne;
środowisko przyrodnicze: pory roku i ich zjawiska, rośliny, zwierzęta, itd.; zdrowie; choroba;
korzystanie z usług, np. sklepy; korzystanie z wytworów kultury; tworzenie)

3. komunikowanie się: nadawanie informacji (sygnalizowanie i mówienie

maksymalnie: proste zdania i proste pytania); odbieranie (odbiór sygnałów – bodźców
dotykowych, smakowych, gestów, mimiki, słuchanie)
W ramach komunikowania się: czytanie i pisanie (właściwie określa się to jako
wprowadzenie elementów czytania i pisania), w tym w miarę możliwości nauczenie
korzystania z maszyny do pisania i komputera z racji zaburzeń manualnych

4. elementarne pojęcia matematyczne: stosunki przestrzenne, liczenie ( w

tym używanie kalkulatora), mierzenie, rozpoznawanie figur geometrycznych, posługiwanie
się pieniędzmi, poznawanie stosunków czasowych.

Kształcenie uczniów z upośledzeniem głębokim

W przypadku dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim, w

przedziale wiekowym od 3 do 25 roku życia, podstawową formą realizacji obowiązku
szkolnego jest udział w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych.

Zajęcia takie mogą odbywać się w miejscu stałego zamieszkania dziecka, czyli: domu

rodzinnym, domu pomocy społecznej, publicznej lub niepublicznej placówce kształcenia.

Orzeczenie o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych wydawane jest na okres

maksymalnie pięciu lat.

Ogólnie celem zajęć jest wczesne wspomaganie rozwoju, rozwijanie zainteresowania

otoczeniem, uzyskiwanie niezależności w codziennym funkcjonowaniu na miarę możliwości.

Zajęcia te obejmują:

-

naukę nawiązywania kontaktów, kształtowanie sposobów
komunikowania się otoczeniem

-

usprawnianie ruchowe i psychoruchowe, kształcenie orientacji w
schemacie ciała i w przestrzeni

-

rozwijanie samodzielności w podstawowych sferach życia na miarę
możliwości

-

rozwijanie zainteresowania otoczeniem, poznawanie otoczenia,
rozumienie zachodzących w nim zjawisk

-

kształtowanie umiejętności współżycia w grupie

Realizacja tych zadań opiera się na podstawie indywidualnych kompleksowych programów
rewalidacyjno-edukacyjno-wychowawczo-opiekuńczych dostosowanych do potrzeb i
możliwości dziecka.

Dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi na poszczególnych szczeblach
edukacji organizuje się zajęcia rewalidacyjne. Ich celem jest wspieranie rozwoju ucznia,
wyrównywanie braków i opóźnień, np. wad wymowy (zajęcia logopedyczne), usprawnianie
widzenia w przypadków uczniów z zaburzeniami wzroku.

Ocenianie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
- w przypadku uczniów z głębszym upośledzeniem umysłowym obowiązuje na wszystkich
etapach edukacji opisowy system oceniania (w przypadku pozostałych grup obowiązuje on
tylko na etapie nauczania zintegrowanego)
- uczniowie z głębszym upośledzeniem umysłowym zwolnieni są ze sprawdzianu wiedzy i
umiejętności po szkole podstawowej oraz egzaminu gimnazjalnego, chociaż na wniosek
rodziców mogą być do nich dopuszczeni
- w przypadku uczniów z głębokim upośledzeniem umysłowym ocenianie nie ma charakteru
edukacyjnego, ale wyłącznie terapeutyczny (ocena dotyczy poszczególnych sfer rozwoju
uczniów, przeprowadzana jest przez zespół specjalistów w danej placówce i służy określaniu
dalszych działań rehabilitacyjnych)-
- sposób egzaminowania uczniów z zaburzeniami w rozwoju powinien być, w oparciu o
wskazania poradni psychologiczno-pedagogicznej, dostosowany do indywidualnych potrzeb
psychofizycznych i edukacyjnych ucznia. Z prośbą o taką opinię występują do poradni
rodzice. Ten postulat dotyczy również innych form kontroli stosowanych przez nauczyciela.
Dostosowania takie mogą obejmować np. wydłużenie czasu egzaminowania czy też
realizowania go z pomocą określonego sprzętu (np.dostosowanego komputera).

KSZTAŁCENIE INTEGRACYJNE

Kształcenie integracyjne może być realizowane:
1). w klasach integracyjnych (1-3) przy szkołach ogólnodostępnych
2). w szkołach integracyjnych
3). w szkołach ogólnodostępnych (jest to forma integracji, ale bez takiego statusu w sensie
prawnych podstaw).

Jak pisze J. Bogucka, wychowanie i nauczanie integracyjne „nie oznacza prostego

włączenia dzieci niepełnosprawnych do przedszkoli i szkół masowych i wymuszania na nich
adaptacji do panującego systemu szkolnego, ale polega na tworzeniu nowego typu środowisk
edukacyjnych, w których dzieci o zróżnicowanych możliwościach, potrzebach i tempie
uczenia się znajdą właściwe warunki do swego rozwoju”.

Uczniowie niepełnosprawni mogą być przyjmowani do integracyjnych form nauczania i
wychowania na wniosek lub za zgodą rodziców oraz na podstawie orzeczenia kwalifikującego
do kształcenia specjalnego.
 W organizacji kształcenia w integracji istotną rolę odgrywa przygotowanie,
zarówno samych dzieci – uczniów niepełnosprawnych i pełnosprawnych, rodziców dzieci,
nauczycieli. Istotne może również okazać się odpowiednie przystosowanie infrastrukturalne
klasy czy szkoły (w przypadku zaburzeń sprzężonych u dziecka).
 Wg zaleceń podanych w przepisach prawnych przedszkola, szkoły i oddziały
ogólnodostępne i integracyjne mają zapewnić uczniom: realizacją zaleceń zawartych w
orzeczeniach o potrzebie kształcenia specjalnego, odpowiednie warunki do nauki, sprzęt
specjalistyczny, środki dydaktyczne; realizację programu dostosowanego do potrzeb i
możliwości z wykorzystaniem odpowiednich form i metod; zajęcia rewalidacyjne lub
socjoterapuetyczne. W placówkach integracyjnych zatrudnia się nauczyciela wspomagającego
oraz odpowiednich specjalistów.

Zatrudniony nauczyciel wspierający ma posiadać kwalifikacje do pracy z uczniem

niepełnosprawnym w zakresie niepełnosprawności dziecka. Szczegółowo do jego zadań
należy:

♦

rozpoznawanie potrzeb i możliwości uczniów niepełnosprawnych oraz niedostosowanych
społecznie

♦

wspólnie z nauczycielem prowadzącym wybranie lub opracowanie programu

♦

dostosowywanie realizacji programu do potrzeb uczniów niepełnosprawnych i
niedostosowanych społecznie

♦

wspólnie z nauczycielem prowadzącym opracowanie indywidualnego programu
edukacyjno-terapeutycznego, określającego zakres zintegrowanych działań nauczycieli i
specjalistów oraz rodzaj zajęć rewalidacyjnych (w przypadku uczniów
niepełnosprawnych) lub socjoterapeutycznych (w przypadku uczniów niedostosowanych
społecznie lub zagrożonych niedostosowaniem)

♦

pomaganie nauczycielom prowadzącym w wyborze metod pracy z uczniem

♦

prowadzenie lub organizowanie różnych formy pomocy pedagogicznej i psychologicznej
dla dziecka i jego rodziny.