1

Przewodnik do Ćwiczeń z Immunologii Klinicznej

i Alergologii

Rok akademicki 2008/2009

V rok Wydziału Lekarskiego

2

Informacja o przedmiocie Immunologia Kliniczna i Alergologia

1.

Blok przedmiotu Immunologia Kliniczna i Alergologia składa się z siedmiu ćwiczeń (w
tym dwóch dni klinicznych – środa i czwartek). Zajęcia odbywają się w godzinach
08.15-12.15. Wszystkie nieobecności muszą być odrobione lub zaliczone u osoby
prowadzącej ćwiczenie. Niezaliczona nieobecność uniemożliwia przystąpienie do
kolokwium.

2.

Kolokwium jest pisemne i składa się z 20 pytań opisowych. Czas 20 minut. Wyniki
kolokwium są dostępne po 7 dniach od zaliczenia na stronie internetowej Katedry.
Wyniki określonej osoby są identyfikowane na podstawie numeru jej indeksu.
Kolokwium w pierwszym terminie można zdawać w terminie przewidzianym
programem zajęć lub z grupą następną. W drugim i trzecim terminie kolokwium
można zdawać w terminach przewidzianych programem zajęć. Zdawanie kolokwium
nie wymaga wcześniejszego ustalenie terminu z Adiunktem. Zwolnienia lekarskie na
kolokwium nie są honorowane.

3.

Egzamin odbywa się w sesji letniej i składa się z 50 pytań – czas 90 minut.

4.

Nieusprawiedliwiona nieobecność na egzaminie jest równoznaczna z otrzymaniem
oceny niedostatecznej. Studenci nieobecni na egzaminie z powodu choroby są
zobowiązani do dostarczenia do sekretariatu Katedry zwolnienia lekarskiego
najpóźniej w dniu następnym po egzaminie.

5.

Reklamacje ocen uzyskanych na egzaminie są możliwe po złożeniu pisemnego
wniosku w sekretariacie Katedry. Reklamacje są rozpatrywane w ustalonym terminie,
nie przekraczającym siedmiu dni od daty ogłoszenia wyników, w terminie tym
studenci mają wgląd w prace egzaminacyjne.

6.

Osoby, które uzyskały ocenę co najmniej ponad dobrą (4,5) z zaliczenia mogą zdawać
egzamin w terminie zerowym po uprzednim uzgodnieniu terminu.

7.

Studenci są zobowiązani do merytorycznego przygotowania się na zajęcia zgodnie z
rozkładem zajęć. Niezaliczenie seminarium uniemożliwia przystąpienie do
kolokwium.

8.

Proszę korzystać z szatni po stronie Zakładu Mikrobiologii (w piwnicy) oraz zmieniać
obuwie. Na zajęciach klinicznych obowiązuje fartuch, słuchawki lekarskie, zmiana
obuwia oraz posiadanie identyfikatora z imieniem i nazwiskiem.

9.

Zmiana terminu zajęć jest możliwa w ramach wolnych miejsc z wyjątkiem studentów
posiadających Indywidualny Tok Studiów. Liczba takich studentów dopisanych do
grupy odrabiającej ćwiczenia nie może przekroczyć trzech osób.

10.

Adiunktem dydaktycznym jest dr n. med. Marcin Kurowski. Wszystkie sprawy
studenckie są załatwiane telefonicznie, e-mailem lub w czasie dyżuru dydaktycznego
– wtorki 13:30 – 14:30 pokój 5.

Wpis do indeksu:
Prof. M. L. Kowalski
Immunologia Kliniczna i Alergologia
Wykłady 10 godzin, Ćwiczenia 35 godzin

3

Ćwiczenie 1: CHOROBY ALERGICZNE I

Materiał obowiązujący na ćwiczeniach: Immunologia Kliniczna- str. 137-162

Część 1. Seminarium: Choroby alergiczne (nomenklatura, alergia a nadwrażliwość,
mechanizmy nadwrażliwości)

Zagadnienia na seminarium:

1.

Definicje: nadwrażliwość, alergia, atopia, choroba atopowa

2.

Podział nadwrażliwości: wg Gella Coombsa, wg. nowej terminologii alergologicznej

3.

Etiopatogeneza alergii:
-

rola środowiska (ze szczególnym uwzględnieniem czynników infekcyjnych- teoria
higieniczna alergizacji)

-

czynniki genetyczne

4.

Komórki, mediatory i przeciwciała uczestniczące w reakcji alergicznej

5.

Dynamika reakcji atopowej- faza wczesna i późna reakcji alergicznej natychmiastowej,
alergia przewlekła

6.

Alergia jako choroba ogólnoustrojowa

Część 2. Prelekcja i demonstracja: Stany nagłe w alergologii (anafilaksja, obrzęk
naczynioworuchowy). Postępowanie w zaostrzeniu astmy oskrzelowej (nebulizacja – gabinet
badań klinicznych)

Część 3. Prelekcja: Profilaktyka chorób alergicznych, monitorowanie stężenia alergenów


Ćwiczenie 2: CHOROBY ALERGICZNE II

Materiał obowiązujący na ćwiczeniach: Immunologia Kliniczna- str. 297-326, ponadto str.
159-161; 807-811

Część 1. Seminarium: Niepożądane reakcje polekowe

Część 2. Ćwiczenia w gabinetach lekarskich / (PK) Omówienie przypadków
klinicznych: - astma oskrzelowa

- alergiczny nieżyt nosa

- wyprysk u dziecka

Część 3. Prelekcja: Nadwrażliwość i alergia na pokarmy

4

Ćwiczenie 3: CHOROBY ALERGICZNE III

Część 1. Seminarium:
Choroby alergiczne- obraz kliniczny, diagnostyka i leczenie

•

alergiczny nieżyt nosa

•

astma oskrzelowa

•

wyprysk atopowy

Zagadnienia na seminarium:
Postępowanie w alergii atopowej
Zasady postępowania w astmie oskrzelowej
Leczenie alergicznego nieżytu nosa
Alergiczne zapalenia spojówek- odrębności kliniczne i terapeutyczne

Materiał z podręcznika obowiązujący na seminarium:
Obowiązkowo: „Immunologia kliniczna” pod red. Marka L.Kowalskiego str. 165-194, 217-
236.
Zakres materiału:
„Postępowanie w alergii atopowej”- str. 192-194
Zasady postępowania w astmie oskrzelowej: str. 179-180
Zasady leczenia nieżytu nosa: str. 186-187
Alergiczne zapalenia spojówek- odrębności kliniczne i terapeutyczne
1.

sezonowe i całoroczne zapalenia spojówek- str.189

2.

wiosenne zapalenie spojówek i rogówki- str. 189-191

3.

atopowe zapalenie spojówek i rogówki-str. 191-192

Część 2. Ćwiczenia w gabinetach lekarskich/Omówienie przypadków klinicznych.

5

Ćwiczenie: 4. NIEDOBORY ODPORNOŚCI

Materiał obowiązujący na ćwiczeniach: Immunologia Kliniczna str 85-120

Część 1. Seminarium

Zagadnienia na seminarium:

1.

Niedobory odporności- definicja, podział,objawy

2.

Diagnostyka niedoborów odporności humoralnej

3.

Diagnostyka niedoborów odporności komórkowej

4.

Diagnostyka zaburzeń funkcji komórek żernych

5.

Charakterystyka wybranych zespołów wg schematu: obraz kliniczny, zaburzenia

immunologiczne , rokowanie i leczenie.

•

Agammaglobulinemia typu Brutona

•

Przewlekła choroba ziarniniakowa

•

Zespół Wiskota-Aldricha

•

Ciężki złożony niedobór odporności (X-SCID, AR-SCID )

•

Pospolity zmienny niedobór odporności

•

Hypoplazja grasicy

Część 2. Prelekcja: Wybranie niedobory odporności – charakterystyka kliniczna,

epidemiologia, postępowanie.

Część 3. Demonstracja i Prelekcja: Diagnostyka niedoborów odporności cz I (badanie
subpopulacji limfocytów, oznaczanie stężenia przeciwciał, odpowiedź nieswoista

Część 4. Prelekcja: Szczepionki, surowice (dr B. Szkudlińska)


Ćwiczenie 5. TRANSPLANTOLOGIA, IMMUNOHEMATOLOGIA

Materiał z podręcznika obowiązujący na zajęcia:
Obowiązkowo: Immunologia Kliniczna pod red. Marka L. Kowalskiego: rozdz. 33,36

Część 1. Seminarium: Immunologiczne podstawy przeszczepiania narządów

Zagadnienia na seminarium:

1. Budowa i występowanie cząsteczek HLA klasy I i II.
2. Polimorfizm genów w obrębie HLA.
3. Prezentacja antygenów w kontekscie HLA klasy I i II.

6

4. Metody typowania antygenów HLA: serologiczne i molekularne
5. Pojęcie „Null allele”- pusty allel
6. Rodzaje i mechanizmy reakcji odrzucania przeszczepu.
7. Immunosupresja - najważniejsze leki, ich mechanizm działania, działania niepożądane.
8. Rodzaje przeszczepów narządowych
9. Dobór dawcy i biorcy do przeszczepów narządowych; kryteria- grupa krwi ABO, ujemny
cross-match, HLA DR, B, A, stan kliniczny pacjenta.
10. Rodzaje przeszczepu szpiku. Dobór dawcy i biorcy do przeszczepu szpiku kostnego
allogenicznego
11. Ostra i przewlekła reakcja przeszczep przeciw gospodarzowi (GVHD)

Część 2. Demonstracja: Zasady doboru dawca-biorca, kwalifikacja do przeszczepu

Część 3. Prelekcja: Podstawy immunohematologii.

Część 4. Prezentacja przypadków klinicznych

Ćwiczenie 6. CHOROBY Z AUTOAGRESJI

Materiał: obowiązkowo: Immunologia kliniczna, Rozdz 16. Choroby tkanki łącznej, str. 341-
356, rozdz 19. Immunoendokrynologia, str. 393-404, rozdz 40, str. 787

Część 1. Seminarium: Patomechanizm chorób autoimmunologicznych.

Zagadnienia na seminarium
1. Mechanizmy zapewniające autotolerancję
- delecja klonalna zachodząca w grasicy
- delecja klonalna na obwodzie
- sekwestracja autoantygenu anatomiczna i molekularna
- anergia klonalna
- aktywna supresja: przeciwciała antyidiotypowe, limfocyty T supresorowe

2. Czynniki prowadzące do zniesienia autotolerancji
- czynniki genetyczne
- nadprodukcja cytokin
- czynniki hormonalne
- zaburzenia apoptozy
- zaburzenia delecji, anergii i sekwestracji
- czynniki egzogenne: urazy, infekcje wirusowe i bakteryjne

3. Choroby autoimmunizacyjne
- podział ze względu na umiejscowienie autoantygenu: choroby narządowo swoiste i choroby
układowe
- podział ze względu na mechanizmy efektorowe: choroby zależne od mechanizmów
komórkowych (cukrzyca typu I, ch. Hashimoto), autoprzeciwciał (ch. Gravesa -Basedowa, z.
Goodpasture'a) i choroby kompleksów immunologicznych (toczeń układowy rumieniowaty)

7

- toczeń rumieniowaty (toczeń rumieniowaty układowy, podostra skórna postać tocznia
rumieniowatego-SCLE, toczeń rumieniowaty noworodków- NLE, postać ogniskowa tocznia
rumieniowatego-DLE)
- twardzina (twardzina układowa- SSc, twardzina z ograniczonymi stwardnieniami-lSSc,
twardzina z uogólnionymi stwardnieniami- dSSc, twardzina ograniczona)
- zapalenie skórno- mięśniowe
- zespoły nakładania (mieszana choroba tkanki łacznej-MCTD, twardzinopodobne zapalenie
mięśni, zapalenie wielomięśniowe z przeciwciałami przeciw tRNA syntazie)
- seronegatywne spondyloartropatie
- choroba Hashimoto
- choroba Graves-Basedowa
- choroba Addisona
- zespół wielogruczołowej niedoczynności dokrewnej


Część 2. Demonstracja: Immunodiagnostyka chorób z autoagresji (autoprzeciwciała, czynnik
reumatoidalny, przeciwciała przeciwjądrowe, przeciwciała przeciwcytrulinowe, ANCA)

Część 3. Prelekcja: Immunologia nowotworów.

Część 4. Prezentacja przypadków klinicznych.


Ćwiczenie 7 REUMATOLOGIA

Część 1. Seminarium: Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)
Zagadnienia na seminarium:
Rozdz 17. Immunologia chorób stawów, str. 377-383

1.

RZS: objawy, rozpoznanie, leczenie, zmiany pozastawowe

2.

Młodzieńcze przewlekłe zapalenie stawów (MPZS)

3.

Spondyloartropatie seronegatywne

Część 2. Prelekcja: Zapalenia naczyń

Część 3. Omówienie przypadków klinicznych