1

Tabela 2. Grupy ekologiczno-socjologiczne HILBIGA

[Hilbig i in. 1962]

Nawiasy kwadratowe dotyczą wskaźników dla podgrup

Nawiasy okrągłe – wypadków pojedynczych (ekstremalnych)

I GRUPA Calamintha acinos

R 3-5, W 5, N 1, G 1, T 4-5

Występuje na suchych i półsuchych murawach, najczęściej na płaskowyżach, szkieletowych
stanowiskach zasadowych do słabo kwaśnych, na ciepłych miejscach. Stanowiska mało odpowiednie
do intensywnej uprawy roślin

Calamintha acinos

Czyścica drobnokwiatowa

Sanguisorba minor

Krwiściąg mniejszy

Salvia pratensis

Szałwia łąkowa

Ononis repens

Wilżyna rozłogowa

Euphorbia cyparissias

Wilczomlecz sosnka

II GRUPA Rezeda lutea

R 4-5, W (3)4-5, N 0, G 1-3, T 4-5

Grupa sucho- i ciepłolubnych gatunków ruderalnych; występuje na glebach
szkieletowych, obojętnych lub zasadowych; jest wskaźnikiem niewielkiej
przydatności gleb pod uprawę

Rezeda lutea

Rezeda żółta

Cichorium intybus

Cykoria podróżnik

Silene cucubalis

Lepnica rozdęta

Carduus acanthoides

Oset nastroszony

Echium vulgare

Ż

mijowiec zwyczajny

Rapistrum perenne

Ś

wirzepa trwała

Bromus sterilis

Stokłosa płonna

Anthemis tinctoria

Rumian żółty

III GRUPA Knautia arvensis R 4-5(3-5), W 3-5, N 1-2, G 1-5, T 3

Grupa gatunków przeważnie trwałych, głęboko korzeniących się roślin darniowych
i ruderalnych, występująca na glebach węglanowych, szkieletowych, silnie
szkieletowych i kamienistych, świadczących o warunkach gospodarki ekstensywnej

a

Knautia arvensis

Ś

wierzbnica polna

Melilotus officinalis

Nostrzyk żółty

Centaurea scabiosa

Chaber driakiewnik

Falcaria vulgaris

Sierpnica polna

Coronilla varia

Cieciorka pstra

Campanula rapunculoides

Dzwonek jednostronny

Rhinathus alectorolophus

Szelężnik włochaty

b

Rubus caesius

Jeżyna popielica

Melampyrum arvense

Pszeniec różowy

Sedum telephium (S. maximum)

Rozchodnik większy

2

IV GRUPA Bupleurum rotundifolium

R 5, W 5, N 1, G 1-2, T 5

Rzadko spotykane, ciepłolubne gatunki, występujące na glebach zasadowych i
obojętnych, suchych i ciepłych

Bupleurum rotundifolium

Przewiercień okrągłolistny

Thlaspi perfoliatum

Tobołki przerosłe

Coriandrum sativum

Kolendra siewna

Allium rotundum

Czosnek kulisty

Ajuga chamaepitys

Dąbrówka żółtokwiatowa

Legouzia hybrida

Zwrotnica drobna

Adonis flammeus

Miłek szkarłatny

Legouzia speculum-Veneris

Zwrotnica zwierciadło Wenery

Teucrium botrys

Ożanka pierzastosieczna

Bunias orientalis

Rukiewnik wschodni

Stachys annua

Czyściec roczny

V GRUPA Caucalis lappula

R 5, W (2)4-5, N 1-2, G 2, T 4-5

Gatunki częstsze na stanowiskach szkieletowych, suchych, ciepłych; gleby
węglanowe, zwietrzałe, luźne

Caucalis lappula

Włóczydło polne

Galium spurium

Przytulia wątpliwa

Scandix pecten-veneris

Czechrzyca grzebieniowa

Galeopsis angustifolia

Poziewnik wąskolistny

Conringia orientalis

Pszonacznik wschodni

VI GRUPA Adonis aestivalis

R 4-5, W 3-5, N 1-2, G 2-3, T 4-5

Mniej wymagające ciepła gatunki, przedkładające gleby szkieletowe węglanowe,
zwietrzelinowe; nierzadko również na silnie wapiennych

Adonis aestivalis

Miłek letni

Galium tricorne

Przytulia trójrożna

Fumaria vaillantii

Dymnica Vaillantii

Bifora radians

Szparzyca promienista

Anagallis foemina

Kurzyślad błękitny

Euphorbia platyphyllos

Wilczomlecz szerokolistny

VII GRUPA Euphorbia exigua

R 4, W 2-4, N 0, G 3, T 2-4(5)

Ciepłolubne, częściej rozpowszechnione na węglanowych glebach, a czasem
zawierających dużo części szkieletowych. Gatunki przedkładające gleby bogate w
substancje odżywcze, z wyrównanymi stosunkami wodnymi, występujące na
glebach słabo do umiarkowanie kwaśnych, gliniastych i ilastych

a

Euphorbia exigua

Wilczomlecz drobny

Lathyrus tuberosus

Groszek bulwiasty

Neslia paniculata

Ożędka groniasta

Camelina sativa

Lnicznik siewny

Camelina microcarpa

Lnicznik drobnoowocowy

Linaria elatine (Kixia)

Lnica oszczepowata

Linaria spuria (Kixia)

Lnica zgiętoostrogowa

3

Vicia tenuifolia

Wyka długożagielkowa

b

Sherardia arvensis

Rolnica polna

Avena fatua

Owies głuchy

Aethusa cynapium

Blekot pospolity

Medicago lupulina

Lucerna chmielowa

Valerianella dentata

Roszpunka ząbkowana

Odontites rubra

Zagorzałek późny

Ranunculus arvensis

Jaskier polny

Lithospermum arvense

Nawrot polny

VIII GRUPA Melandrium noctiflorum

R 3-4(4), W 3-5, N 0, G 3(4), T 3

Gatunki rozpowszechnione na glebach węglanowych; wyróżniają stanowiska bogate w składniki
odżywcze, gleby luźne z wyrównanymi stosunkami wodnymi, o odczynie obojętnym

a

Melandrium noctiflorum

Bniec dwudzielny

Delphinium consolida Consolida regalis) Ostróżka polna
Papaver rhoeas

Mak polny

b

Descurainia sophia

Stulicha psia

Sisymbrium officinale

Stulisz lekarski

Erucastrum gallicum

Rukwiślad francuski

IX GRUPA Sinapis arvense

R 3-5, W 2-4, N 2-4, G 3-4, T (l)2-3(4)

Gatunki pospolite na stanowiskach zasobnych, na glebach lekko kwaśnych, z umiarkowaną do dobrej
zawartością humusu i substancji odżywczych; optimum występowania na czarnoziemach

Sinapis arvense

Gorczyca polna

Euphorbia helioscopia

Wilczomlecz obrotny

Arenaria serpyllifolia

Piaskowiec macierzankowy

Galium aparine

Przytulia czepna

Veronica opaca

Przetacznik ćmy

Fumaria officinalis

Dymnica lekarska

Lapsana communis

Łoczyga pospolita

Alopecurus myosuroides

Wyczyniec polny

Veronica persica

Przetacznik perski

Chaenorhinum minus

Lnica mała

X GRUPA Matricaria maritima

R 3, W 2-3, N 3-4, G 2-4, T l-2

Grupa pospolitych gatunków mających swój punkt ciężkości na glebach pozbawionych węglanów,
najczęściej zawierających substancje odżywcze i azot (nitrofile). Także na glebach słabo do
umiarkowanie kwaśnych, zwięzłych, o dobrym zaopatrzeniu w wodę, które nierzadko są okresowo
zalewane

Matricaria maritima ssp. inodora
(Tripleurospermum inodorum)

Maruna bezwonna

Galeopsis bifida

Poziewnik dwudzielny

Galeopsis pubescens

Poziewnik miękkowłosy

Poa annua

Wiechlina roczna

Polygonum persicaria

Rdest plamisty

Plantago major

Babka zwyczajna

4

Galeopsis tetrahit

Poziewnik szorstki

Myosotis arvensis

Niezapominajka polna

Valerianella locusta

Roszpunka warzywna

XI GRUPA Aphanes arvensis

R 2-3, W 2-3, N 2-3, G 2, T 3

Gatunki częste na stanowiskach lekko do umiarkowanie kwaśnych, na niezbyt ubogich glebach
mineralnych z wyrównanymi stosunkami wodnymi

Aphanes arvensis

Skrytek polny

Vicia tetrasperma

Wyka czteronasienna

Chamomilla recutita

Rumianek pospolity

Vicia hirsuta

Wyka drobnokwiatowa

XII GRUPA Raphanus raphanistrum

R 1-3, W 2-3, N 0, G 2-3, T 1-4

Gatunki pospolite na glebach słabo do mocno kwaśnych, od ubogich do bogatych w składniki
mineralne

Raphanus raphanistrum

Rzodkiew świrzepa

Lycopsis arvensis

Krzywoszyj polny

Apera spica-venti

Miotła zbożowa

Anthemis arvensis

Rumian polny

Veronica arvensis

Przetacznik polny

Stachys arvensis

Czyściec polny

Conyza canadensis

Przymiotno kanadyjskie

Misopates orontium

Wyżlin polny

XIII GRUPA Scleranthus annuus

R 1-2, W 2-4, N 2-3, G 1-2, T 1-3

Chwasty tej grupy dominują na glebach kwaśnych do mocno kwaśnych, ubogich, zawierających mało
części spławialnych, o niskiej przydatności do uprawy

Scleranthus annuus

Czerwiec roczny

Myosotis stricta

Niezapominajka piaskowa

Spergula arvensis

Sporek polny

Galeopsis ladanum

Poziewnik polny

Spergularia rubra

Muchotrzew polny

Chryzanthenum segetum

Złocień polny

Rumex acetosella

Szczaw polny

XIV GRUPA Digitaria ischaemmm

R 1(2), W (2)4-5, N 1, G 1, T 3

Grupa roślin występująca na glebach piaszczystych, ubogich w składniki pokarmowe, o odczynie
kwaśnym do mocno kwaśnego. Stanowiska zwłaszcza suche i ciepłe

Digitaria ischaemum

Palusznik nitkowaty

Trifolium arvense

Koniczyna polna

Setaria glauca (S. pumila)

Włośnica sina

5

XV GRUPA Arnoseris minima

R 1, W 4(5)[3], N 1, G 1, T 4[3]

Grupa występująca na stanowiskach ubogich w składniki pokarmowe, na glebach silnie kwaśnych,
bardziej suchych piaskach, względnie glebach żwirowych

a

Arnoseris minima

Chłodek drobny

Ornithopus perpusillus

Seradela drobna

Aphanes microcarpa

Skrytek drobnoowocowy

Teesdalea nudicaulis

Chroszcz nagołodygowy

Veronica Dilleni

Przetacznik Dillena

b

Holcus mollis

Kłosówka miękka

Viola tricolor

Fiołek trójbarwny

c

Corynephorus canascens

Szczotlicha siwa

Spergula vernalis

Sporek wiosenny

Filago minima

Niciennica drobna

XVI GRUPA Erophila verna

R 2-3[3], W4, N 2, G 2, T 3-4

Płytko korzeniące się terofity i geofity, występujące przede wszystkim w zbożach ozimych, na glebach
lekko do średnio kwaśnych, faworyzujące gleby gliniaste. Gatunki nie występują na glebach
piaszczystych mocno uwilgotnionych

a

Erophila verna

Wiosnówka pospolita

Arabidopsis Thaliana

Rzodkiewnik pospolity

Veronica triphyllos

Przetacznik trójlistkowy

Myosotis discolor

Niezapominajka różnobarwna

b

Holosteum umbellatum

Mokrzycznik baldaszkowy

Gagea arvensis

Złoć polna

Gagea pratensis

Złoć łąkowa

XVII GRUPA Gnaphalium uligonosum R 3, W 1, N 0, G (1-2)2-3, T 1-3

Są wskaźnikiem uwilgotnienia warstwy ornej (briofity i terofity); występują na glebach zawierających
dużo części spławialnych piaszczysto-gliniastych, od mało do średnio kwaśnych

a

Gnaphalium uligonosum

Szarota błotna

Plantago pauciflora (P. intermedia)

Babka wielonasienna

Juncus bufonius

Sit dwudzielny

Myosurus minimus

Mysiurek drobny

Gypsophila muralis

Łyszczec polny

b (briofity)

Riccia glauca

Anthoceros levis

Anthoceros crispulus

Anthoceros punctatus

Fossorabronia sp.

6

XVIII GRUPA Polygonum hydropiper

R 2-3, W 1, N 0, G l-2, T(1)3-4

Grupa jest wskaźnikiem wilgotności warstwy ornej; występuje na glebach gliniastych, mało do silnie
kwaśnych; spotykana w obniżeniach terenu

Polygonum hydropiper

Rrdest ostrogorzki

Veronica serpyllifolia

Przetacznik macierzankowy

Hypericum humifusum

Dziurawiec rozesłany

Centunculus minimus

Niedośpiałek maleńki

Sagina procumbens

Karmnik rozesłany

Ranunculus sardous

Jaskier sardyński

Sagina apetala (S. ciliata)

Karmnik bezpłatkowy

XIX GRUPA Illecebrum verticillatum

R 1-2, W 1, N 1, G 1, T 3-4

Wskaźniki wilgotności warstwy ornej; na glebach kwaśnych do ekstremalnie kwaśnych, ubogich w
składniki pokarmowe, deluwialnych

Illecebrum verticillatum

Goździeniec okółkowy

Radiola linoides

Lenek stoziarn

Juncus capitatus

Sit główkowaty

Gnaphalium luteoalbum

Szarota żółtobiała

XX GRUPA Agrostis stolonifera

R 0, W 1-2, N 0, G 1-2(3), T 1-2

Gatunki pospolite na glebach świeżych, zmiennie wilgotnych, o umiarkowanie
dobrej kulturze

Agrostis stolonifera

Mietlica rozłogowa

Potentilla reptans

Pięciornik rozłogowy

Poa trivialis

Wiechlina zwyczajna

Glechoma hederacea

Bluszczyk kurdybanek

Rumex crispus

Szczaw kędzierzawy

Ajuga reptans

Dąbrówka rozłogowa

XXI

GRUPA Stachys pąlustris

R 0, W 1-2, N 0, G 1-2, T 1

Grupa bardzo pospolita na glebach o zmiennych warunkach wilgotnościowych, do
mokrych, źle przewietrzanych gleb

Stachys palustris

Czyściec błotny

Tussilago farfara

Podbiał pospolity

Mentha arvensis

Mięta polna

Equisetum arvense

Skrzyp polny

Ranunculus repens

Jaskier rozłogowy

Equisetum sylvaticum

Skrzyp leśny

Potentilla anserina

Pięciornik gęsi

7

XXII GRUPA Rorippa sylvestris

R 0, W 1, N 3-4, G 1(0), T 1-3

Gatunki, które występują przede wszystkim na terenach błotnistych; na
stanowiskach wilgotnych do błotnych, źle przewietrzanych, ale najczęściej o
dobrym zaopatrzeniu w składniki pokarmowe

Rorippa sylvestris

Rzepicha leśna

Phragmites communis

Trzcina pospolita

Polygonum amphibium

Rdest ziemnowodny

Calystegia sepium

Kielisznik zaroślowy

Symphytum officinale

Ż

ywokost lekarski

Rorippa islandica (R. palustris)

Rzepicha błotna

XXIII GRUPA Bidens tripartitus

R 2-3, W 1, N 3-4, G 1, T 2

Grupa roślin najbardziej wilgociolubnych, powszechna na stanowiskach nie
wysychających nawet w lecie, półbłotnistych, które nierzadko są zlewne. Także na
glebach ciężkich, lekko do umiarkowanie kwaśnych i najbardziej bogatych w azot

Bidens tripartita

Uczep trójlistkowy

Limosella aquatica

Namulnik brzegowy

Peplis portula

Bebłek błotny

Lythrum hyssopifolia

Krwawnica wąskolistna

Alopecurus geniculatus

Wyczyniec kolankowy

XXIV GRUPA Chenopodium polyspermum

R 3(4), W l-3, N 4-5, G 2-5, T 2-4

Wskaźnik bardzo wysokich wymagań co do zasobności gleby w azot. Nitrofilne
gatunki występujące na zasobnych glebach mineralnych, o odczynie neutralnym
do lekko kwaśnego, o dobrej strukturze. Na stanowiskach świeżych i wilgotnych,
w obniżeniach terenu

Chenopodium polyspermum

Komosa wielonasienna

Erysimum cheiranthoides

Pszonak drobnokwiatowy

Oxalis fontana (O. stricta)

Szczawik żółty

XXV GRUPA Euphorbia peplus

R 4, W 3-4[4], N 5, G 4-5, T 3-4

Wybitnie nitrofilne i ciepłolubne gatunki, występujące na glebach lekko
kwaśnych do zasadowych, o dobrej kulturze i z wyrównanymi stosunkami
wodnymi. Są to czarnoziemy i pokrewne typy gleb

Euphorbia peplus

Wilczomlecz ogrodowy

Chenopodium hybridum

Komosa wielkolistna

Mercurialis annua

Szczyr roczny

Amaranthus retroflexus

Szarłat szorstki

Utrica urens

Pokrzywa żegawka

Hyoscyamus niger

Lulek czarny

Solanum nigrum

Psianka czarna

Cardaria draba

Pieprzycznik przydrożny

8

XXVI GRUPA Echinochloa crus-galli

R 0, W 3-4, N 4-5, G 3-4, T 3-4

Gatunki typowo letnie, o dużym zapotrzebowaniu na składniki pokarmowe i azot,
ciepłolubne, wrażliwe na kulturę gleby, występujące na luźnych glebach
gliniastych, zasadowych i kwaśnych

Echinochloa crus-galli

Chwastnica jednostronna

Galinsoga parviflora

Ż

ółtlica drobnokwiatowa

Setaria viridis

Włośnica zielona

Galinsoga ciliata

Ż

ółtlica owłosiona

Setaria verticillata

Włośnica okółkowa

XXVII GRUPA Atriplex patula

R 3-4[4], W 3-4, N 3-4, G 3-4[4], T l-2[3]

Gatunki wstępujące na glebach najbogatszych w azot, dobrze przewietrzanych o
wysokiej kulturze, mało kwaśnych do obojętnych, w wyrównanymi stosunkami
wodnymi

Atriplex patula

Łoboda rozłożysta

Lamium purpureum

Jasnota purpurowa

Sonchus oleraceus

Mlecz zwyczajny

Sonchus asper

Mlecz kolczasty

Geranium pusillum

Bodziszek drobny

Anthemis cotula

Rumian psi

Senecio vulgaris

Starzec zwyczajny

XXVIII GRUPA Chenopodium album

R 0, W (l)3-4, N 3-4, G 3-4, T -2

Pospolite gatunki, występujące na glebach dobrze nawożonych, bogatych w azot.
Nie występują na glebach o odczynie ekstremalnie kwaśnym i na stanowiskach
skrajnie suchych

Chenopodium album

Komosa biała

Capsella bursa-pastoris

Tasznik pospolity

Stellaria media

Gwiazdnica pospolita

Polygonum lapathifolium ssp. lapathifolium

Rdest kolankowy

XXIX GRUPA Cirsium arvense

R 0[3-5], W 0[3], N 0, G 0[3-4], T 2-3

Szeroko rozpowszechnione chwasty segetalne, które omijają tylko najuboższe
stanowiska. Przy dobrej zasobności gleby w składniki pokarmowe rozwijają sie
na wszystkich glebach

Cirsium arvense

Ostrożeń polny

Veronica hederifolia

Przetacznik bluszczykowy

Anagallis arvesnis

Kurzyślad polny

Thlaspi arvense

Tobołki polne

Convolvulus arvensis

Powój polny

Veronica agrestis

Przetacznik rolny

Papaver dubium

Mak wątpliwy

Lamium amplexicaule

Jasnota różowa

Vicia angustifolia

Wyka wąskolistna

Sonchus arvensis

Mlecz polny

Taraxacum officinale

Mniszek pospolity

9

XXX GRUPA Fallopia convolvulus

R 0, W 0[4-5], N 0, G 0, T 1-2(3]

Wszędobylskie gatunki segetalne, pospolicie występujące

Fallopia convolvulus

Rdest powojowy

Polygonum aviculare

Rdest ptasi

Viola tricolor

Fiołek trójbarwny

Viola arvensis

Fiołek polny

Elymus repens (Agropyron repens

Perz właściwy

Erodium cicutarium

Iglica pospolita

Vicia villosa

Wyka kosmata

Papaver argemone

Mak piaskowy

Senecio vernalis

Starzec wiosenny

XXXI GRUPA Centaurea cyanus

R 0, W 0, N 0 (3), G 0, T l-2

Chwasty segetalne bez specjalnych wymagań siedliskowych; powoli zanikające w
związku z oczyszczaniem materiału siewnego i rzadko występujące w
intensywnej gospodarce rolnej

Centaurea cyanus

Chaber bławat

Bromus arvensis

Stokłosa polna

Agrostemma githago

Kąkol polny

XXXII GRUPA Lolium remotum

R 3(0), W (3)4, N0, G 2(0), T 2

Gatunki bardzo rzadko spotykane, występujące tylko w specjalnych kulturach, na
glebach pozbawionych węglanów oraz na glebach deluwialnych

Lolium remotum

Ż

ycica lnowa

Bromus secalinus

Stokłosa żytnia

Lolium temulentum

Ż

ycica roczna

Avena strigosa

Owies szorstki

Camelina alyssum

Lnicznik właściwy

XXXIII GRUPA Lolium perenne

R 0, W 0, N 0, G 0, T 0[3]

Gatunki, dominujące na użytkach zielonych, a na gruntach ornych w kulturach
wieloletnich

motylkowych.

Występują

na

niezbyt

ubogich

w składniki

pokarmowe glebach i w niezbyt wysokich górach. Nie posiadają żadnych
szczególnych wymagań siedliskowych.

Lolium perenne

Ż

ycica trwała

Cerastium holosteoides

Rogownica pospolita

Lolium multiflorum

Ż

ycica wielokwiatowa

Plantago lanceolata

Babka lancetowata

Phleum. pratense

Tymotka łąkowa

Achillea millefolium

Krwawnik pospolity

Agrostis tenuis

Mietlica pospolita

Alchemilla vulgaris

Przywrotnik pospolity

Trifolium pratense

Koniczyna łąkowa

Linaria vulgaris

Lnica pospolita

Trifolium repens

Koniczyna biała

Geranium dissectum

Bodziszek porozcinany

Trifolium hybridum

Koniczyna szwedzka

10

Melandrium album

Bniec. biały

Vicia sepium

Wyka płotowa

Daucus carota

Marchew zwyczajna

Vicia cracca

Wyka ptasia