dr Adam Sobolewski
Psychometria, metoda testów

Problemy adaptacji
kulturowej testów

Problemy adaptacji kulturowej testów

Adaptacja kulturowa testu

– oznacza legalne (z poszanowaniem prawa autorskiego)
zapożyczenie testu z kraju, w którym był skonstruowany
i opracowywanie w taki sposób, aby nadal był trafnym
i rzetelnym narzędziem diagnozy psychologicznej.

Przystosowanie wersji oryginalnej testu do innej specyfiki kulturowej polega na
zastosowaniu specjalnych procedur przystosowujących. Na ogół proces adaptacji
przypomina badawczo proces konstrukcji nowego narzędzia. Prowadzone są
analizy itemmetryczne, przeprowadzane badania służące ustaleniu rzetelności
i trafności nowego narzędzia, przygotowuje się i stosuje nowe normy.

Problemy adaptacji kulturowej testów

Strategie adaptacji kulturowej testu

Adaptacja obcych narzędzi może być prowadzona w różny sposób.
Strategię adaptacji wybiera się w zależności od specyfiki
adaptowanego narzędzia i założeń poczynionych przez konstruktora.

Drwal wyróżnił pięć strategii adaptacji:
•Transkrypcja – tłumaczenie zakładające maksymalną wierność treści i formy;
•Translacja – przekład dopuszczający modyfikacje, tam gdzie „dosłowne” tłumaczenie
nie jest możliwe;
•Trawestacja – tłumaczenie dopuszczające dalej idące modyfikacje, np. wymianę części
pytań w celu osiągnięcia równoważności psychometrycznej;
•Rekonstrukcja – budowa testu bazujące na nowym materiale testowym zgodnie jednak
z procedurą konstrukcji oryginału;
•Parafraza – opracowanie zupełnie nowego testu, jedynie inspirowanego testem
zagranicznym.

Problemy adaptacji kulturowej testów

Metody sprawdzania tłumaczenia

Jeżeli adaptacja bazuje na tłumaczeniu materiału oryginalnego
konieczne jest sprawdzenie tłumaczenia. Najczęściej stosowane
jest tłumaczenie zwrotne, bądź badania na grupie dwujęzycznej.

Tłumaczenie zwrotne (back translation)
– w metodzie tej tłumacz nie znający oryginału dokonuje przekładu zwrotnego
tłumaczenia na język oryginału. Przekład ten jest porównywany z oryginałem.
Dobrym pomysłem jest, aby oceny tej dokonywał autor oryginału.

Badanie na grupie dwujęzycznej (tzw. badania billingwalne).
Osoby dwujęzyczne wypełniają wersję oryginalną i tłumaczenie – tak jak „zwykłe
osoby badane” – relacjonując swoją osobowość. Jeżeli tłumaczenie jest poprawne,
osoby badane w obu wersjach winny wybierać takie same odpowiedzi. Do pewnego
stopnia tak prowadzone badanie przypomina proceduralnie badanie stabilności.
Możliwe jest tu obliczanie statystyk opisujących tę zgodność wersji, zarówno dla
skal, jak i pojedynczych pytań – jest to zaletą tej metody. Trudnością jest natomiast
pozyskiwanie do badań osób w pełni dwujęzycznych i równie znających obie kultury
– to wada tej metody, w praktyce najczęściej badania prowadzone są na studentach
wyższych lat filologii.

Problemy adaptacji kulturowej testów

Wybrane kryteria równoważności i wierności oryginałowi

Proces adaptacji kończy się z sukcesem, gdy porównanie narzędzia
oryginalnego i jego adaptacji wykazuje równoważność tych narzędzi.

Ocena równoważności powinna dotyczyć co najmniej trzech aspektów:
•Równoważność fasadowa, ma miejsce wtedy, adaptacja i oryginał mają podobną formę
graficzną testu, podobną liczbę i kolejność pytań, podobna jest także liczba
i sformułowanie kategorii odpowiedzi.
•Równoważność psychometryczna – podobne: moc dyskryminacyjna pytań, rzetelność
skal, korelacje z innymi testami, nadto występuje równość średnich i wariancji skal.
•Równoważność funkcjonalna – test mięrzy tę samą zmienną, jest odporny na na
oddziaływanie tych samych zmiennych zakłócających, może mieć podobne zastosowania.

Proces adaptacji może być także oceniany z perspektywy wierności oryginałowi.
Ocenia się:
•Wierność tłumaczenia – porównuje się np.: podobieństwo treści pytań i ich leksykalne
podobieństwo, a także stopień trudności użytego języka.
•Wierność rekonstrukcji – tu porównuje się np.: powtórzenie etapów konstrukcji,
podobieństwo technik oceny psychometrycznej, podobieństwo postępowania
badawczego.