Kongres wiedeński 1815 r.

Dokument końcowy kongresu wiedeńskiego został podpisany 9 czerwca 1815 r., dziewięć

dni przed bitwą pod Waterloo, która rozstrzygnęła o upadku Napoleona, i po obradach
trwających od listopada 1814 r.

Zasady porządku europejskiego

Legitymizm

 legitymizm – władcy, których usunęła rewolucja francuska lub Napoleon, mieli wrócić na

swe trony; władza pochodzi od Boga, a nie z nadania ludu

 we Francji i Hiszpanii powrócili na tron Burbonowie, również stare dynastie w państwach

niemieckich, Portugalii, Neapolu; wyjątkiem Karol XIV w Szwecji (dawny marszałek
napoleoński Jean Baptiste Bernadotte, usynowiony przez Karola XIII)

Równowaga sił

 równowaga sił – żadne z państw europejskich nie może być zbyt silne, gdyż stwarzałoby to

niebezpieczeństwo ekspansjonizmu; rzecznikiem tej zasady była przede wszystkim Anglia,
a w jej imieniu szef dyplomacji brytyjskiej Robert Stewart lord Castlereagh

Restauracja

Restauracja miała polegać na przywróceniu porządku społecznego panującego przed

rewolucją francuską. Ten postulat okazał się w praktyce niewykonalny, zbyt głębokie były
bowiem zmiany (na przykład w strukturze własnościowej) wprowadzone w epoce
rewolucyjnej, by można było je zlikwidować bez ryzyka buntu społecznego.

 minister spraw zagranicznych Austrii Klemens von Metternich opowiadał się za sojuszem

austriacko-pruskim przeciw Francji, jednak Prusy były wówczas bardziej zainteresowane
sojuszem z Rosją

Sprawa polska

 Anglicy optowali na kongresie za niezależną Polską (lord Castlereagh: granice z r. 1772 lub

1793)

 większość ziem Księstwa Warszawskiego otrzymała Rosja; utworzenie Królestwa Polskiego

złączonego unią personalną z Rosją; wielu doradców cara Aleksandra I było przeciwnych
łączeniu konstytucyjnego Królestwa z absolutystycznym Cesarstwem, natomiast
zwolennikiem takiego rozwiązania był książę Adam Jerzy Czartoryski, uczestniczący w
kongresie wiedeńskim jako główny doradca cara Aleksandra I

 Prusy otrzymały departamenty poznański i bydgoski oraz miasta Gdańsk i Toruń

 Austria otrzymała obwód tarnopolski i saliny wielickie, należące do Rosji

 Kraków został wolnym miastem pod protektoratem Austrii, Rosji i Prus

Kwestia Niemiec

 większość książąt była za przywróceniem cesarzowi Austrii tytułu cesarza niemieckiego –

niechętne takiej koncepcji były Prusy obawiające się austriackiej dominacji, ale także
kanclerz Klemens Metternich, który uważał, iż tytuł cesarza Rzeszy stracił już dawny
splendor i byłby dla Austrii źródłem dodatkowych kłopotów; niemiecka opinia publiczna
opowiadała się za zjednoczeniem Niemiec w jeden organizm państwowy

 utworzono tylko luźny, mający charakter konfederacji Związek Niemiecki (Deutscher

Bund) pod przewodnictwem Austrii, złożony z 34 suwerennych państw (później 35) i 4
wolnych miast (Hamburg, Lubeka, Brema, Frankfurt nad Menem); jedynym organem
Związku był stały sejm (Bundestag) obradujący we Frankfurcie nad Menem; zasiadało w
nim 69 posłów delegowanych przez poszczególne kraje, obradom przewodniczył
przedstawiciel Austrii

 Prusy otrzymały (wbrew zasadzie legitymizmu) Nadrenię i Westfalię oraz Pomorze

szczecińskie i Rugię; Nadrenia i Westfalia miały wielkie znaczenie gospodarcze ze względu
na występujące tam bogactwa mineralne (rudy żelaza i węgiel)

 Saksonia straciła dwie piąte swojego terytorium na rzecz Prus; była to cena za sojusz

Saksonii z Napoleonem trwający aż do października 1813 r.

Inne postanowienia kongresu dotyczące państw

 przywrócenie istnienia Państwa Kościelnego
 Austria odzyskała Lombardię, Wenecję i Dalmację; pod panowaniem Habsburgów znalazły

się także włoskie księstwa Toskanii, Parmy i Modeny

 Neapol i Sycylia wróciły pod berło Ferdynanda IV Burbona, który utworzył Królestwo

Obojga Sycylii jako Ferdynand I

 połączenie Holandii z Belgią i Luksemburgiem – Królestwo Zjednoczonych Niderlandów;

ludność Holandii była w przeważającej mierze protestancka, podczas gdy w Belgii i
Luksemburgu dominowali katolicy

 ogłoszenie zasady wieczystej neutralności Szwajcarii – federacja 22 suwerennych

kantonów

 uchwalenie kodeksu dyplomatycznego obowiązującego do dziś

Kwestia handlu niewolnikami

Uchwalono deklarację o zakazie międzynarodowego handlu niewolnikami (na wniosek

lorda Castlereagh), ale bez podania daty wejścia w życie tego dokumentu, pozostał więc on
jedynie deklaracją intencji.

Jeszcze przed kongresem wiedeńskim zakaz międzynarodowego handlu niewolnikami

wprowadziła do swojego prawa Dania (r. 1803), następnie Wielka Brytania (1807), Stany
Zjednoczone (1808) i Francja (1814). W późniejszych latach taki zakaz ogłosiły Holandia
(1817) i Hiszpania (1845).