KLUCZ DO OZNACZANIA TROPÓW

WYBRANYCH SSAKÓW

wersja I

Warszawa 2005

Edyta Chaczyńska, Agnieszka Ilnicka, Anna Jodko, Joanna Leszczyńska,

Magdalena Marczak, Katarzyna Michalska, Zofia Ostapska,

Marta Rustecka, Agata Sawnor, Anna Szustak

pod redakcją: Korneliusza Kurka i Piotra Orysiaka

zdjęcie na okładce: trop borsuka w porównaniu z ludzką dłonią (fot. K. Kurek)

logo: Anna Szustak i Magdalena Marczak

rysunki: Anna Szustak

3

spis treści:

dekalog tropiciela

3

przydatne informacje

3

typowe układy tropów

4

klucz do oznaczania tropów wybranych ssaków

5

klucz do oznaczania wieku i płci jelenia szlachetnego na podstawie tropów

7

dodatek – schematy tropów wybranych ssaków

8

trop wilka (fot. K. Kurek)

4

DEKALOG TROPICIELA

I.

Nie zadeptuj tropów

II.

Nie dłub w tropach

III.

Wykorzystuj wszystko, co można wyczytać

IV.

Nie oceniaj na podstawie pojedynczej informacji

V.

Nie zgaduj

VI.

Jeśli widzisz odbicia 4 palców, to znaczy, że są co najmniej 4

VII.

Zawsze bierz ze sobą miarkę i nie deformuj tropów w czasie ich mierzenia

VIII. Stare tropy, nierówny teren = przekłamane rozmiary i kształt
IX.

Jeśli nie jesteś pewien – użyj klucza

X. Rozglądaj

się

przydatne informacje

pomiary:

długość tropu mierzymy od przedniej krawędzi opuszki palcowej najdłuższego palca

do tylnej krawędzi centralnej opuszki międzypalcowej lub pomiędzy przednią i tylną
częścią racicy

szerokośc tropu mierzymy pomiędzy najbardziej oddalonymi od siebie krawędziami

opuszek palcowych lub racic

do długości tropu nie wlicza się długości pazurów, opuszek nadgarstkowych

i stępowych oraz raciczek

5

przestęp – tropy kończyn tylnych wyprzedzają tropy kończyn przednich
niedostęp – tropy kończyn tylnych odciśnięte są za tropami kończyn przednich
wyboczenie – trop kończyny tylnej leży z boku tropu kończyny przedniej

symbole stosowane w kluczach:

– trop przedniej kończyny

– trop tylnej kończyny odciśnięty na tropie kończyny przedniej

– trop tylnej kończyny

typowe układy tropów

wiewiórczy

zajęczy

sznurowanie

dwójkowy

(typowy dla łasicowatych)

linia łamana

(typowa dla kopytnych w stępie)

układ typowy dla

drobnych gryzoni

6

klucz do oznaczania tropów wybranych ssaków

1.a – obecność racic (2.)
1.b – brak racic (10.)

2.a – opuszki sięgające mniej niż 1/3 tropu (3.)
2.b – opuszki sięgające co najmniej 1/3 tropu (4.)

3.a – trop stosunkowo mały (ok. 6 cm), o wydłużonym kształcie (kozica)
3.b – trop duży (11-18 cm), o zaokrąglonym kształcie (żubr)

4.a – opuszki zaokrąglone (5.)
4.b – opuszki wydłużone, sięgające prawie czubków racic (8.)

5.a – raciczki niewidoczne lub na linii racic (6.)
5.b – raciczki widoczne, zawsze poza linią racic (dzik)

6.a – opuszki sięgające połowy długości racic (daniel)
6.b – opuszki sięgające 1/3 długości racic (7.)

7.a – racice o długości ok. 6 cm (jeleń sika)
7.b – racice o długości ok. 7 cm, szerokie, łagodnie zaokrąglone z przodu (jeleń szlachetny)

8.a – racice o długości ok. 15 cm (łoś)
8.b – racice o długości ok. 5 cm (9.)

9.a – racice niezakrzywione do środka, wąskie, zaostrzone z przodu (sarna)
9.b – racice rozchylone na boki, zakrzywione do środka (muflon)

10.a – obecne tylko opuszki palcowe, układ tropów zajęczy (11.)
10.b – oprócz palcowych widoczne inne opuszki (12.)

11.a – trop nie mieści się wewnątrz obrysu pudełka od zapałek (53×37 mm) (zając szarak)
11.b – trop mieści się wewnątrz obrysu pudełka od zapałek (dziki królik)

12.a – długość tropu tylnej łapy powyżej 15 cm (ok. 30 cm), zwykle widoczne ślady

pazurów (niedźwiedź brunatny)

12.b – długość tropu poniżej 15 cm (13.)

13.a – palce wydłużone (14.)
13.b – palce krótkie, niewydłużone (22.)

14.a – w tropie łapy przedniej widoczne tylko pazury ułożone po łuku (kret)
14.b – w tropach obu łap widoczne ślady opuszek (15.)

15.a – charakterystyczny wiewiórczy układ tropów (wiewiórka)
15.b – układ tropów inny (16.)

16.a – długość tropu poniżej 2 cm, w układzie tropów często widoczny ślad ogona

(drobne gryzonie – niemożliwe do rozróżnienia na podstawie tropów,

zwykle myszy, norniki lub nornica ruda)

16.b – długość tropu powyżej 2 cm (17.)

17.a – długość tropu tylnej łapy powyżej 9 cm (ok. 11 cm), z tendencją do odciskania

się błony pławnej (bóbr)

17.b – długość tropu tylnej łapy poniżej 9 cm (18.)

7

18.a – długość tropu tylnej łapy poniżej 5 cm (19.)
18.b – długość tropu tylnej łapy powyżej 5 cm (21.)

19.a – skrajne palce w tropie przedniej łapy ułożone w jednej linii (karczownik ziemnowodny)
19.b – skrajne palce w tropie przedniej łapy nieułożone w jednej linii (20.)

20.a – tropy przedniej i tylnej łapy podobnej długości (jeż)
20.b – trop przedniej łapy wyraźnie mniejszy od tropu tylnej (szczur)

21.a – skrajne palce w tropie tylnej łapy skierowane na boki (piżmak)
21.b – skrajne palce w tropie tylnej łapy skierowane do przodu (świstak)

22.a – opuszki 4 palców ułożone w jednej linii, palców 5 (kciuk może się nie odbijać),

odbicia pazurów w wyraźnej odległości od odbicia opuszek palcowych (borsuk)

22.b – odbicia pazurów blisko opuszek palcowych, lub brak śladów pazurów (23.)

23.a – trop zaokrąglony (24.)
23.b – trop wydłużony, węższy z tyłu niż z przodu (30.)

24.a – długość tropu mniejsza niż jego szerokość, odbicia palców rozłożone promieniście,

w układzie tropów wyraźny niedostęp (jenot)

24.b – długość tropu większa niż szerokość (25.)

25.a – opuszki palców bocznych częściowo wewnątrz linii poprowadzonej wzdłuż

zewnętrznej krawędzi środkowych opuszek, trop często w zarysie wydłużony (26.)

25.b – opuszki palców bocznych poza linią poprowadzoną wzdłuż zewnętrznych

krawędzi opuszek środkowych,

„

pęcherzykowata” 3-częściowa opuszka

międzypalcowa – „volkswagenik”, poza szczególnymi przypadkami brak pazurów,
trop w zarysie zaokrąglony (28.)

26.a – opuszka międzypalcowa wsunięta pomiędzy opuszki palców 2. i 5. (przestrzeń

między opuszkami palcowymi, a międzypalcową niewielka), w układzie tropów często:
wyraźny niedostęp (pies)

26.b – opuszka międzypalcowa nieznacznie przekracza tylną krawędź opuszek 2. i 5.,

przestrzeń pomiędzy opuszkami palcowymi, a międzypalcową zwykle wyraźna,
trop symetryczny, układ tropów często w postaci sznurowania (27.)

27.a – długość tropu poniżej 10 cm (lis)
27.b – długość tropu powyżej 10 cm, boczne opuszki palcowe trójkątne, wyraźne odbicia

pazurów (wilk)

28.a – długość tropu powyżej 6 cm (do ok. 9 cm), wokół tropu czesto widoczna

charakterystyczna „aureolka” (ryś)

28.b – długość tropu poniżej 6 cm (29.)

29.a – trop zazwyczaj nie przekracza 3,5 cm, opuszka międzypalcowa wsunięta pomiędzy

2. i 5. palec, przestrzeń pomiędzy opuszkami palcowymi a międzypalcową nieduża (kot)

29.b – trop ok. 4 cm, opuszka międzypalcowa wysunięta do tyłu, przestrzeń między

opuszkami palcowymi a międzypalcową wyraźna (żbik)

30.a – długość tropu poniżej 4 cm (31.)
30.b – długość tropu powyżej 4 cm (32.)

31.a – długość tropu przedniej łapy powyżej 2 cm, w układzie tropów odbicia łapek

nieco przesunięte względem siebie (gronostaj)

31.b – długość tropu przedniej łapy poniżej 2 cm, w układzie tropów odbicia łapek

na jednej linii (łasica)

32.a – długość opuszki międzypalcowej przedniej łapy powyżej 4 cm,

trop rozszerzony w przedniej części (wydra)

32.b – długość opuszki międzypalcowej poniżej 4 cm (33.)

33.a – długość tropu przedniej łapy powyżej 4,5 cm (kuna)
33.b – długość tropu przedniej łapy poniżej 4,5 cm (norka amerykańska lub tchórz)

klucz do oznaczania wieku i płci jelenia szlachetnego na

podstawie tropów

1.a – tropy stosunkowo małe; 6-6,5 cm długości; 4,5-5,5 cm szerokości;

długość kroku 100-120 cm (łania, 2)

1.b – długość tropu powyżej 6,5 cm (byk, 4.)

2.a – często widoczny przestęp (łania młoda, 3.)
2.b – często widoczny niedostęp (łania stara, 3.)

3.a – widoczne wyboczenie (łania ciężarna)
3.b – brak wyboczenia (łania nie będąca w ciąży lub będąca na jej bardzo

wczesnym etapie)

4.a – długość tropu do 7 cm, szerokość tropu 5-6 cm; długość kroku zwykle do 90 cm;

często widoczny przestęp (byk niedojrzały, 3-6 lat)

4.b – długość tropu powyżej 7 cm; szerokość tropu 6-7 cm; długość kroku 100-140 cm,

często widoczny niedostęp i wyboczenie (byk dojrzały, powyżej 7 lat)

8

9

dodatek – schematy tropów wybranych ssaków

o ile nie zaznaczono inaczej, tropy narysowane są w skali 1:1

niedźwiedź brunatny

(trop nie w skali); 25 cm łapa przednia, 35 cm łapa tylna

żubr

(trop nie w skali); 18 cm

łoś

(trop nie w skali); 15 cm

10

kozica

jeleń szlachetny

jeleń sika

muflon

sarna

daniel

11

dzik

zając szarak

dziki królik

12

kret

jeż

wiewiórka

szczur

karczownik ziemnowodny

mysz leśna

nornik zwyczajny

orzesznica

13

bóbr

świstak

piżmak

14

kot

żbik

ryś

lis

jenot

15

pies

(zmienność rozmiarów jest duża)

borsuk

(trop łapy przedniej – z lewej, tylnej – z prawej)

wilk

16

wydra

(trop łapy przedniej – z lewej, tylnej – z prawej)

gronostaj

(trop łapy przedniej – z lewej,

tylnej – z prawej)

kuna

(trop łapy przedniej)

tchórz lub

norka amerykańska

(trop łapy przedniej)

łasica

(trop łapy przedniej – z lewej,

tylnej – z prawej)

17

literatura:

BOUCHNER M., 1992, Śladami zwierząt – przewodnik, Multico, Warszawa

KRASIŃSKA M., KRASIŃSKI Z.A., 2004, Żubr – monografia przyrodnicza, SFP Hajstra,

Warszawa–Białowieża

NICOLLE C., 1999, Świat dzikich zwierząt – kozica, Ediciones Altaya Polska Sp. z o.o., Warszawa

NOWAK S., MYSŁAJEK R.W., 2000, Tropem wilka, Stowarzyszenie dla Natury WILK, Godziszka

RICHARZ K., LIMBRUNNER A., 1997, Ślady zwierząt, Multico, Warszawa

RODZIEWICZ J. (red.), 1988, Kalendarz myśliwski 1989, PWRiL, Warszawa

ROMANOWSKI J., 1998, Śladami zwierząt, PWRiL, Warszawa

SIDOROVICH V.E., 1999, How to identify mustelid tracks, Small carnivore conservation 20: 22-27