2015-05-10

1

Metody diagnostyki chorób skóry.

Wykwity skórne - rodzaje, występowanie.

Sylwia Krzętowska

Dermatologia - definicja



Dermatologia

– dział medycyny zajmujący się

diagnostyką, leczeniem i profilaktyką chorób

skóry oraz jej przydatków

Metody diagnostyki chorób skóry



W diagnozowaniu schorzeń dermatologicznych
najczęściej stosuje się:

•

oglądanie skóry

•

badanie palpacyjne

•

wywiad chorobowy

•

specjalistyczne badania diagnostyczne

Metody diagnostyki chorób skóry

OGLĄDANIE SKÓRY



Zmiany skórne należy oglądać przy dobrym oświetleniu, dziennym lub

stonowanym sztucznym, z odległości nie większej niż 30 cm



Pomocniczymi przyrządami mogą być lupa i szkiełko podstawowe,

przydatne w rozpoznaniu niektórych chorób np. zmian gruźliczych.

Szkiełkiem uciska się zmianę, która w przypadku gruźlicy przyjmuje

odmienne niż pierwotne zabarwienie



W innych jednostkach chorobowych z materiału biologicznego pobranego

z miejsc chorobowo zmienionych wykonuje się preparat mikroskopowy,

który po zabarwieniu ogląda się pod mikroskopem świetlnym



Zastosowanie w diagnostyce chorób skóry

znajduje również lampa Wooda. Emituje

ona światło ultrafioletowe, które wywołuje

fluorescencję skóry widoczną w ciemnym
pomieszczeniu

– w zależności od rodzaju

cery i zmian skórnych świecenie jest różne.

Lampa umożliwia rozpoznanie m.in. zmian

grzybiczych, która bardzo silnie fluoryzują

2015-05-10

2

Metody diagnostyki chorób skóry

BADANIE PALPACYJNE



Zmiany skórne dotyka się palcami, co pozwala ocenić ich

kształt, głębokość, odgraniczenie od otoczenia,

temperaturę, bolesność, konsystencję i ewentualne

chełbotanie (uczucie przelewania się pod palcem płynu

wypełniającego zmianę skórną)

Metody diagnostyki chorób skóry

WYWIAD CHOROBOWY



Jest to rozmowa z pacjentem prowadząca do ustalenia rodzaju

dolegliwości i czasu ich trwania, a także uzyskania informacji na

temat przyjmowanych leków



Objawy oceniane podczas wywiadu chorobowego mogą mieć
charakter:



objawów subiektywnych – dolegliwości odczuwane przez

pacjenta, których osoba prowadząca rozmowę nie może

zweryfikować np. ból, świąd, pieczenie



objawów obiektywnych – objawy, które osoba prowadząca jest w

stanie zauważyć sama np. nadmierne ucieplenie skóry, zmiana jej

zabarwienia, poszerzenie naczyń krwionośnych, duszności



objawów obiektywno-subiektywnych – objawy, które zauważają

zarówno chory, jak i badający

Metody diagnostyki chorób skóry

SPECJALISTYCZNE BADANIA

DIAGNOSTYCZNE



Są to szczególne metody diagnostyki

stosowane w dermatologii, wśród

których można wyróżnić m.in.:

•

badania mikrobiologiczne

–

wykrywanie oraz identyfikacja

drobnoustrojów chorobotwórczych,

a także oznaczanie ich wrażliwości
na stosowane leki

•

testy alergologiczne

–

potwierdzenie lub wykluczenie
uczulenia na alergeny np. testy

skórne

•

testy immunologiczne

–

wykonywane w przypadku chorób
autoimmunologicznych np. tocznia
rumieniowatego

Metody diagnostyki chorób skóry

SPECJALISTYCZNE BADANIA

DIAGNOSTYCZNE cd.

•

badania czynnościowe skóry –

ocena elastyczności, nawilżenia,

natłuszczenia itp.

•

dermatoskopia

– oglądanie

zmian skórnych w powiększeniu
10-20 krotnym, wykorzystywane
m.in. do oceny zmian
barwnikowych i wczesnego

wykrywania czerniaka złośliwego

•

badania histopatologiczne

wycinków skóry - ocena

fragmentów pobranych tkanek

•

trichogram

– badanie

mikroskopowe włosów, pomaga

ustalić przyczyną łysienia

2015-05-10

3

Znaczenie zmian skóry w diagnostyce
chorób wewnętrznych



W przebiegu niektórych chorób wewnętrznych pojawiają się

charakterystyczne zmiany dermatologiczne, które mogą dotyczyć

różnych cech skóry, m.in. nawilżenia, zabarwienia, unaczynienia



W tabeli przedstawione są najczęściej występujące zaburzenia, ich

przyczyny i typowe umiejscowienie zmian skórnych

CECHY SKÓRY – NAWILŻENIE, ZABARWIENIE, UNACZYNIENIE

ZABURZENIA

PRZYCZYNY ZABURZEŃ

TYPOWE

UMIEJSCOWNIE

ZMIAN SKÓRNYCH

Skóra sucha

• wiatr, mróz, klimatyzacja
• zbyt częste kąpiele
• niedoczynność tarczycy

Całe ciało

Nadmierna
potliwość

• gorączka, stres, otyłość
• nadczynność tarczycy
• gruźlica
• cukrzyca (przy nagłym obniżeniu
poziomu cukru)
• zawał serca

Całe ciało

Znaczenie zmian skóry w diagnostyce
chorób wewnętrznych

CECHY SKÓRY – NAWILŻENIE, ZABARWIENIE, UNACZYNIENIE

ZABURZENIA

PRZYCZYNY ZABURZEŃ

TYPOWE

UMIEJSCOWNIE

ZMIAN SKÓRNYCH

Nadmierna
potliwość w nocy

• nowotwory układu limfatycznego Całe ciało

Skóra blada

• omdlenie
• wstrząs
• niedokrwistość (anemia)

Najbardziej wyraźna na
twarzy, spojówkach,
ustach, paznokciach

• zespół nerczycowy (nadmierna
utrata białka z moczem, pojawiają
się też obrzęki)

Miejsca obrzęknięte

Skóra czerwona

• gorączka, rumień
• spożycie alkoholu
• miejscowy stan zapalny

Twarz i górna część
klatki piersiowej lub
miejsce objęte stanem
zapalnym

• ekspozycja na zimno

Miejsca wystawione na
zimno (nos, uszy)

Znaczenie zmian skóry w diagnostyce
chorób wewnętrznych

CECHY SKÓRY – NAWILŻENIE, ZABARWIENIE, UNACZYNIENIE

ZABURZENIA

PRZYCZYNY ZABURZEŃ

TYPOWE

UMIEJSCOWNIE

ZMIAN SKÓRNYCH

Skóra sinoczerwona • czerwienica (nadkrwistość)

Twarz, spojówki,
usta, ręce, stopy

Skóra sinoniebieska • lęk

• chłodne środowisko
• czynnościowe zaburzenia naczyń
krwionośnych

Końce palców,
paznokcie, niekiedy
wargi, czubek nosa

• choroby serca lub płuc

Wargi i paznokcie

Skóra żółta

• choroby wątroby
• rozpad krwinek czerwonych

Początkowo
twardówka potem
błony śluzowe i cała
skóra

Znaczenie zmian skóry w diagnostyce
chorób wewnętrznych

CECHY SKÓRY – NAWILŻENIE, ZABARWIENIE, UNACZYNIENIE

ZABURZENIA

PRZYCZYNY ZABURZEŃ

TYPOWE

UMIEJSCOWNIE

ZMIAN SKÓRNYCH

Skóra
pomarańczowa

• zwiększone spożycie jarzyn i
owoców zawierających beta-karoten
• niedoczynność tarczycy u
dorosłych
• niedoczynność przysadki
• cukrzyca

Dłonie, podeszwy,
twarz (nie obejmuje
blizn i bon śluzowych)

Wybroczyny (bardzo
liczne wynaczynienia
krwi w formie
punkcików, nie
znikają pod wpływem
ucisku) i wylewy
krwi do skóry i pod
skórę

• skazy krwotoczne (dziedziczna lub
nabyta skłonność do nadmiernego
krwawienia w obrębie tkanek i
narządów)
• niedotlenienie
• duży niedobór witaminy C
• zatrucia

Dowolna część ciała,
najczęściej podudzie

2015-05-10

4

Znaczenie zmian skóry w diagnostyce
chorób wewnętrznych

CECHY SKÓRY – NAWILŻENIE, ZABARWIENIE, UNACZYNIENIE

ZABURZENIA

PRZYCZYNY ZABURZEŃ

TYPOWE

UMIEJSCOWNIE

ZMIAN SKÓRNYCH

Teleangiektazje
(trwale rozszerzone
naczynia krwionośne
prześwitujące przez
skórę, bledną pod
wpływem ucisku)

• długotrwałe korzystanie z
solarium
• przewlekłe stosowanie sterydów

Twarz, szyja i klatka
piersiowa

Wenektazje
(popularnie nazywane
żylakami)

• predyspozycje rodzinne
• długotrwałe przebywanie w
pozycji stojącej
• noszenie butów na wysokich
obcasach
• otyłość
• antykoncepcja hormonalna

Kończyny dolne

Znaczenie zmian skóry w diagnostyce
chorób wewnętrznych



Objawem wielu chorób wewnętrznych jest świąd skóry. Odczuwa się go

w wyniku podrażnienia drobnych zakończeń nerwowych znajdujących się

w skórze właściwej



Uczucie świądu występuje w przebiegu chorób:

•

pasożytniczych

•

nerek (np. przewlekłej niewydolności nerek)

•

wątroby (np. przewlekłego zapalenia wątroby)

•

układu krwionośnego (np. czerwienicy, białaczki, szpiczaka mnogiego)

•

układu limfatycznego (np. ziarnicy złośliwej)

•

gruczołów dokrewnych (np. nadczynności tarczycy, cukrzycy)

•

przewodu pokarmowego (np. nowotworów złośliwych żołądka,

przewodów żółciowych)

•

w zaburzeniach funkcjonowania układu odpornościowego (np. alergii)

•

po przyjęciu narkotyków (np. morfiny)

•

na skutek zmian zanikowych w skórze występujących w późnej starości

Znaczenie zmian skóry w diagnostyce
chorób wewnętrznych



Wielu chorobom wewnętrznym towarzyszy także obrzęk. Może on

mieć charakter uogólniony, czyli dotyczyć całego ciała lub wielu

jego okolic, albo miejscowy. Często jest skutkiem niewydolności

krążenia, ale może tez wskazywać na problemy z nerkami czy

tarczycą

Objawy chorób skóry – wykwity



Wykwity skórne

– zmiany skórne będące podstawą rozpoznania

chorób skóry



Zwyczajowo wykwity dzieli się na pierwotne i wtórne



Wykwity pierwotne

– pojawiają się w początkowym okresie

choroby. Są to: plama, bąbel pokrzywkowy, grudka, guzek, guz,

pęcherzyk, pęcherz, krosta



Wykwity wtórne – są wynikiem gojenia się (zejścia) wykwitów

pierwotnych i powstają w okresie dalszego rozwoju lub

ustępowania choroby. Należą do nich: łuska, strup, nadżerka,
otarcie, przeczos, owrzodzenie, rana, rozpadlina i blizna



Oglądając wykwity, zwraca się uwagę na ich: wielkość, kształt,

kolor, charakter powierzchni, odgraniczenie od skóry zdrowej,

ewolucję i zejście (ustępowanie)

2015-05-10

5

Objawy chorób skóry – wykwity pierwotne

Plama



Jej cechy charakterystyczne to:

•

płaska, niewyczuwalna w dotyku powierzchnia

•

zabarwienie zależne od przyczyny

•

dobre odgraniczenie od skóry zdrowej

•

ustępowanie bez pozostawienia blizny



Wyróżnia się cztery rodzaje plam:

•

barwnikowe

– mogą wynikać z nadmiernego gromadzenia się melaniny

(np. znamiona, piegi) lub ze zmniejszenia się ilości barwnika np.
bielactwo

•

złogowe – powstają wskutek odkładania się barwnika (np. tatuaż, makijaż
permanentny)

•

zapalne

– są one skutkiem przekrwienia wywołanego stanem zapalnym,

często towarzyszą im obrzęki

•

naczyniowe

– wynikają z trwałego rozszerzenia naczyń (np.

teleangiektazje) albo maja charakter nowotworowy (np. naczyniaki

płaskie)

Objawy chorób skóry – wykwity pierwotne

Bąbel pokrzywkowy



Spowodowany jest obrzękiem

skóry właściwej. Występuje np.

po poparzeniu pokrzywą.

Bąblowi często towarzyszy

swędzenie



Jego cechy charakterystyczne to:

•

wyniesienie ponad poziom skóry

•

barwa biała lub różowa

•

wyraźne odgraniczenie od skóry
zdrowej

•

szybkie powstawanie i

ustępowanie bez pozostawienia
blizny

Grudka



Jej cechy charakterystyczne to:

•

wyniesienie ponad poziom skóry

•

średnica mniejsza niż pół centymetra

•

wzmożona konsystencja, spoistość i dobre odgraniczenie od skóry
zdrowej

•

ustępowanie bez pozostawienia blizn



Grudki dzieli się na:

•

skórne – zmiany w obrębie skóry właściwej, bez odchyleń w obrębie

naskórka (np. kępki żółte - złogi cholesterolu umiejscowione najczęściej
na powiekach)

•

naskórkowe (przerosłe) – wynikają z przerostu naskórka, czasem mogą

osiągać większe rozmiary (np. brodawki zwykłe, kłykciny kończyste, czyli

brodawki płciowe)

•

mieszane (skórno-naskórkowe) – są to zmiany obejmujące naskórek i

skórę właściwą (m.in. w łuszczycy, atopowym zapaleniu skóry)

Objawy chorób skóry – wykwity pierwotne

Objawy chorób skóry – wykwity pierwotne

Guz



Jego cechy charakterystyczne to:

•

wyniesienie ponad powierzchnię skóry

•

średnica przekraczająca jeden
centymetr

•

rozrastanie się na tkankę podskórną

•

ustępowanie z możliwością
pozostawienia blizny



Wyróżnia się trzy rodzaje guzów:

•

zapalne

– np. rumień guzowaty,

czyrak

•

nowotworowe łagodne – np.

włókniak – nowotwór tkanki łącznej,

tłuszczak – nowotwór tkanki

tłuszczowej

•

nowotworowe złośliwe – np.
czerniak

– nowotwór skóry

CZYRAK

CZERNIAK

2015-05-10

6

Objawy chorób skóry – wykwity pierwotne

Guzek



Zmiana na skórze właściwej. Guzki

są objawem m.in. gruźlicy i
sarkoidozy



Jego cechy charakterystyczne to:

•

wyniesienie ponad powierzchnię

skóry

•

średnica poniżej jednego
centymetra

•

dobre odgraniczenie od otoczenia

•

spoistość

•

ustępowanie z pozostawieniem
blizny

Objawy chorób skóry – wykwity pierwotne

Pęcherzyk i pęcherz



Podobnie jak guz i guzek, różnią się wielkością. Pęcherzyk ma średnicą

mniejszą niż pół centymetra, natomiast pęcherz – większą



Ich cechy charakterystyczne to:

•

wyniesienie ponad poziom skóry

•

wypełnienie płynem surowiczym lub krwisto-surowiczym

•

ustępowanie bez pozostawienia blizny



Wyróżnia się cztery rodzaje pęcherzy:

•

podrogowe

– płyn gromadzi się pod warstwą rogową naskórka

(występują m.in. w liszajcu zwyczajnym – chorobie bakteryjnej)

•

śródnaskórkowe – płyn gromadzi się w warstwie kolczystej naskórka, co

powoduje utratę łączności między komórkami (typowe dla pęcherzycy

zwykłej – choroby autoimmunologicznej)

•

podnaskórkowe – pokrywa pęcherzy jest napięta i składają się na nią

wszystkie warstwy naskórka (występują w chorobach wirusowych –

opryszczce zwykłej i półpaścu)

•

dermatolityczne

– powstają one w głębszych warstwach skóry poniżej

błony podstawnej

Objawy chorób skóry – wykwity pierwotne

Krosta



Jest wykwitem typu pęcherzyka

lub pęcherza, jednak od

początku zawiera ropną treść.

Występuje np. w przebiegu

chorób bakteryjnych



Jej cechy charakterystyczne to:

•

wyniesienie ponad poziom skóry

•

średnica poniżej jednego
centymetra

•

wypełnienie treścią ropną

•

ustępowanie bez pozostawienia
blizny

Objawy chorób skóry – wykwity wtórne

ŁUSKA



Jest to złuszczająca się warstwa rogowa

naskórka, powstająca w następstwie
stanu zapalnego lub jako skutek

nadmiernego lub nieprawidłowego
rogowacenia (odpowiednio:
hiperkeratozy lub parakeratozy)



Wyróżnia się następujące rodzaje łusek:

•

hiperkeratotyczne

– powstają w wyniku

nadmiernego rogowacenia naskórka
(typowe dla choroby genetycznej

– rybiej

łuski)

•

parakeratotyczne

– spowodowane są

niepełnym, przyspieszonym
rogowaceniem

– występują resztki jąder

komórkowych (m.in. w łuszczycy)

•

dyskeratotyczne

– to skutek

nieprawidłowego rogowacenia

pojedynczych komórek

RYBIA ŁUSKA

2015-05-10

7

Objawy chorób skóry – wykwity wtórne

STRUP



Powstaje na powierzchni skóry w

wyniku zasychania płynu

wysiękowego, krwi albo treści

ropnej z gojących się

pęcherzyków i pęcherzy bądź na

podłożu nadżerek lub owrzodzeń

NADŻERKA



To ubytek naskórka po

przerwaniu pokrywy pęcherzyka

czy pęcherza lub na skutek

maceracji (uszkodzenia naskórka

pod wpływem działania wody,

wilgoci) w fałdach skóry.

Ustępuje bez pozostawienia
blizny

STRUP

NADŻERKA

Objawy chorób skóry – wykwity wtórne

OTARCIE



Stanowi odmianę nadżerki i
powstaje a skutek urazu

mechanicznego. Goi się bez
pozostawienia blizny

PRZECZOS



Jest to odmiana nadżerki o

linijnym układzie. Powstaje w
wyniku drapania paznokciami

swędzącej skóry, która

uprzednio nie była zmieniona
chorobowo. Obejmuje zwykle

naskórek. Występuje m.in. we

wszawicy, świerzbie,

atopowym zapaleniu skóry

OTARCIE

PRZECZOS

Objawy chorób skóry – wykwity wtórne

OWRZODZENIE



Obejmuje zarówno naskórek, jak i

skórę właściwą, czasem także

tkanki głębiej położone. Może

powstać z guzków, krost, w wyniku

działania związków chemicznych,
fizycznych lub mechanicznych.

Ustępuje z pozostawieniem blizny

RANA



Jest to ubytek na zdrowej skórze

powstały w wyniku działania

czynników mechanicznych. Może

dotyczyć naskórka, tkanki

podskórnej i tkanek głębiej

położonych. Goi się z
pozostawieniem blizny

RANA

OWRZODZENIE

Objawy chorób skóry – wykwity wtórne

ROZPADLINA



To linijny ubytek skóry właściwej powstający w miejscach narażonych na

nadmierne rozciąganie, w których występuje stan zapalny lub
hiperkeratoza

BLIZNA



Powstaje na skutek uszkodzenia skóry właściwej i zastąpienia jej tkanką

łączną, w wyniku gojenia się owrzodzenia lub guzków, które nie ulegają
rozpadowi



Wyróżnia się cztery rodzaje blizn:



zanikowe

– zapadnięte, związane są z zanikiem skóry (np. po trądziku)



bibułkowate – cienkie



drobne

– uwypuklenia przymieszkowe



przerosłe – twarde, grube, zaczerwienione, powstają po zabiegach

operacyjnych lub wskutek gojenia się oparzeń w obrębie rany

B

LI

ZN

A

ZA

N

IK

O

W

A

B

LI

ZN

A

P

R

ZE

R

O

S

ŁA