Materiały dydaktyczne stworzone przez Wyższą Szkołę Zarządzania i Bankowości w Poznaniu nr Rej. MEN 9/92. Wszelkie prawa zastrzeżone –
wykorzystanie poza programem nauczania we WSZiB zabronione bez zgody właściciela wyrażonej na piśmie. Powyższe nie dotyczy studentów
Programu SIN we WSZiB. Przygotowane w oparciu o know-how programu Zarządczego Herkules firmy PASSAT - Paweł Pietrzyk.

Nazwa przedmiotu:

MIKROEKONOMIA

Prowadzący: dr Andrzej Graczyk

studia I stopnia – licencjackie

kierunek: zarządzanie i marketing

semestr I

rok akademicki 2006/2007

Wykład I: Ekonomia - nauka o gospodarowaniu

Pojęcia podstawowe (dobra, zasoby, czynniki produkcji, technologia)

Potrzeby

Celem działalności gospodarczej jest zaspokojenie potrzeb.

Potrzeba to stan człowieka odznaczający się niespełnieniem określonych ważnych

warunków. To subiektywne odczuwanie braku, niezaspokojenia lub pożądania określonych

warunków lub rzeczy. Potrzeby w sensie obiektywnym kształtowane są przez otoczenie

człowieka - środowisko społeczne i przyrodnicze, w jakim człowiek żyje.

Dobra i ich klasyfikacja

Dobra to środki zaspokajania potrzeb. W teorii ekonomii przyjmuje się, że im więcej dóbr,

tym lepiej dla zaspokojenia potrzeb. Mimo, iż pojęcie dóbr kojarzy się nam pozytywnie,

istnieje także pojęcie "antydóbr", których większa ilość zmniejsza poziom zaspokojenia

potrzeb, na przykład mogą to być zanieczyszczenia środowiska czy odpady.

Ze względu na postać, w jakiej występują w można dobra podzielić na:

- przedmioty materialne,

- usługi (bezpośrednie zaspokajanie potrzeb pracą),

- stany (warunki decydujące o możliwości zaspokajania potrzeb, nie będące przedmiotami

materialnymi ani usługami, na przykład - bezpieczeństwo, praworządność, gwarancje

nienaruszalności własności, stabilność podatkowa w czasie).

M

IKROEKONOMIA

wykład I

strona 2

Materiały dydaktyczne stworzone przez Wyższą Szkołę Zarządzania i Bankowości w Poznaniu nr Rej. MEN 9/92. Wszelkie prawa zastrzeżone –
wykorzystanie poza programem nauczania we WSZiB zabronione bez zgody właściciela wyrażonej na piśmie. Powyższe nie dotyczy studentów
Programu SIN we WSZiB. Przygotowane w oparciu o know-how programu Zarządczego Herkules firmy PASSAT - Paweł Pietrzyk.

Kryterium źródła/sposobu wytworzenia dobra pozwala wydzielić:

•

Dobra pierwotne - zasoby i siły przyrody, mające zarówno charakter odtwarzalny (np.

energia, zasoby ryb w oceanach), jak nieodtwarzalny, na przykład zasoby węgla

kamiennego w Zagłębiu Górnośląskim),

•

Dobra ekonomiczne - dobra wytworzone przez człowieka w procesie produkcyjnym

bezpośrednio (na przykład większość usług), jak też z inicjatywy i woli człowieka, ale z

udziałem i przy wykorzystaniu sił przyrody (na przykład buraki cukrowe).

Ze względu na przeznaczenie dobra dzielimy na:

- Dobra konsumpcyjne - służące bezpośrednio do konsumpcji,

- Dobra produkcyjne - służące do wytwarzania innych dóbr . Mogą one być zarówno

czynnikiem produkcji, jak efektem produkcyjnym

Wiele dóbr może występować w obu rolach. O tym, jaki charakter ma dobro w danym

zastosowaniu decyduje cel użytkownika tego dobra. Na przykład, energia elektryczna do

zasilania komputera służącego zabawie (gra komputerowa) jest dobrem konsumpcyjnym, a

wykorzystywana do zasilania kuchenki mikrofalowej w barze szybkiej obsługi jest dobrem

produkcyjnym.

Z uwagi na relacje ilości dobra w danym czasie do potrzeb występujących w tym czasie

można wyróżnić:

•

Dobra rzadkie - występujące w ograniczonych ilościach w stosunku do potrzeb,

•

Dobra wolne - występujące w ilościach nieograniczonych w stosunku do potrzeb.

Podstawą klasyfikacji może też być własność dóbr. Dobra dzielimy wówczas na:

•

Dobra prywatne - będące własnością osoby, co oznacza możliwość wyłączenia innych

osób z użytkowania dobra;

•

Dobra publiczne, z którego użytkowania nikogo nie można wyłączyć, a użytkowanie

przez dowolną liczbę użytkowników nie eliminuje i nie pomniejsza możliwości

korzystania z tego dobra przez wszystkich użytkowników.

Zasoby i strumienie

Ze względu na odniesienie do czasu wielkości ekonomiczne można podzielić na zasoby i

strumienie.

M

IKROEKONOMIA

wykład I

strona 3

Materiały dydaktyczne stworzone przez Wyższą Szkołę Zarządzania i Bankowości w Poznaniu nr Rej. MEN 9/92. Wszelkie prawa zastrzeżone –
wykorzystanie poza programem nauczania we WSZiB zabronione bez zgody właściciela wyrażonej na piśmie. Powyższe nie dotyczy studentów
Programu SIN we WSZiB. Przygotowane w oparciu o know-how programu Zarządczego Herkules firmy PASSAT - Paweł Pietrzyk.

Zasób to wielkość ekonomiczna, którą mierzymy w danym momencie czasowym (na dana

chwilę).

Strumień to przepływ pewnej wielkości ekonomicznej w ciągu danego okresu, mierzony od

początku do końca kresu. Strumień można określić na podstawie porównania wielkości

zasobu na początku i na końcu okresu.

Produkcja, czynniki produkcji

Produkcja to świadoma i celowa działalność ludzka, która polega na przystosowaniu dóbr

znajdujących się w przyrodzie do zaspokojenia potrzeb i wykorzystaniu sił przyrody do

wytwarzania dóbr. Każdy proces produkcyjny polega na zastosowaniu czynników produkcji i

przetwarzaniu ich w produkty. Produkcja w sensie ekonomicznym wyraża się w

przekształceniu czynników produkcji w produkty (wytworzone dobra ekonomiczne).

Czynniki produkcji to wszystkie środki użyte w produkcji, to znaczy:

- dobra pierwotne (określane umownie jako "ziemia", mimo iż obejmują nie tylko glebę, ale

i przestrzeń, surowce mineralne, roślinne, energię w przyrodzie itp.)

- dobra ekonomiczne (produkcyjne), które określa się jako "kapitał",

- praca (kategoria ta obejmuje nie tylko nakład wysiłku fizycznego i umysłowego, ale także

kwalifikacje, doświadczenie itp.)

Nakład produkcyjny to strumień czynników produkcji stosowanych w danym procesie

produkcyjnym.

Wynik produkcyjny to strumień produktów (dóbr produkcyjnych i/lub konsumpcyjnych)

uzyskiwanych w efekcie produkcji.

Konieczność dokonywania wyborów

Rzadkość to cecha większości dóbr wykorzystywanych do zaspokajania potrzeb, jak też

większości czynników produkcji. Wymusza ona konieczność dokonywania wyborów. Wybór

dokonywany przez producenta dotyczy zarówno czynników produkcji, jak i efektów

produkcyjnych.

Czynniki produkcji cechuje:

•

Komplementarność (cecha uzupełniania się w pełnieniu określonej funkcji lub w

pewnym zastosowaniu),

M

IKROEKONOMIA

wykład I

strona 4

Materiały dydaktyczne stworzone przez Wyższą Szkołę Zarządzania i Bankowości w Poznaniu nr Rej. MEN 9/92. Wszelkie prawa zastrzeżone –
wykorzystanie poza programem nauczania we WSZiB zabronione bez zgody właściciela wyrażonej na piśmie. Powyższe nie dotyczy studentów
Programu SIN we WSZiB. Przygotowane w oparciu o know-how programu Zarządczego Herkules firmy PASSAT - Paweł Pietrzyk.

•

Substytucyjność (cecha zastępowania się w pełnieniu określonej funkcji lub w pewnym

zastosowaniu).

Wybór odnoszący się do czynników produkcji wynika z rzadkości tych czynników.

Zastosowanie danego czynnika w określony sposób oznacza, że czynnik ten nie może być

jednocześnie wykorzystany w inny sposób. Zużycie czynnika w określonym procesie

produkcyjnym sprawia, że nie będzie on już użyty w innym procesie produkcyjnym.

Przeznaczenie czynników produkcji na określone cele to alokacja czynników.

Producent dysponujący określonym zasobem czynników produkcji może przy ich pomocy

wytworzyć różne dobra. Sposób połączenia czynników produkcji to technologia.

Wykorzystanie czynników produkcji w celu wytworzenia określonych dóbr oznacza, że dany

nakład czynników nie pozwoli już wytworzyć innych dóbr.

Producent dóbr musi zatem dokonywać wyborów "co, jak i dla kogo" produkować.

Rzadkość jest też podstawą dokonywania wyborów odnoszących się do dóbr

konsumpcyjnych. Wybór danego rzadkiego dobra konsumpcyjnego powoduje, że nie można

jednocześnie tego dobra przeznaczyć do innego zastosowania. Nabywca dobra działa w

warunkach ograniczoności środków, za które nabywa dobra konsumpcyjne. Dokonuje zatem

alokacji owych środków, przeznaczając je na zakup określonych dóbr. Konsument (nabywca

dóbr) dokonuje więc wyboru "co, ile i od kogo" nabywać.

Każdy wybór w gospodarce oznacza nie tylko korzyść, ale także koszt. Koszt można wyrazić

jako koszt alternatywny to jest jako korzyść dotyczącą najlepszej z odrzuconych alternatyw

wybranego wariantu.

Podmioty gospodarcze

Podmiot gospodarczy to jednostka działająca w gospodarce w celu zaspokojenia potrzeb,

podejmująca decyzje o zastosowaniu rzadkich zasobów, będących jej własnością, a także

dokonująca wyboru w sprawie ilości i składu nabywanych rzadkich dóbr

Podmiotami gospodarczymi w gospodarce rynkowej są przedsiębiorstwa i gospodarstwa

domowe.

M

IKROEKONOMIA

wykład I

strona 5

Materiały dydaktyczne stworzone przez Wyższą Szkołę Zarządzania i Bankowości w Poznaniu nr Rej. MEN 9/92. Wszelkie prawa zastrzeżone –
wykorzystanie poza programem nauczania we WSZiB zabronione bez zgody właściciela wyrażonej na piśmie. Powyższe nie dotyczy studentów
Programu SIN we WSZiB. Przygotowane w oparciu o know-how programu Zarządczego Herkules firmy PASSAT - Paweł Pietrzyk.

Przedsiębiorstwo to podmiot gospodarczy wykonujący systematycznie zadania gospodarcze

(produkcja dóbr i usług) w celu maksymalizacji nadwyżki ekonomicznej (przychodów z

działalności nad kosztami)

Gospodarstwo domowe to podmiot gospodarczy prowadzący działalność gospodarczą w

celu maksymalizacji korzyści z konsumpcji. Gospodarstwo domowe jako podmiot pełni różne

funkcje (konsumpcyjną, majątkową, dochodową, produkcyjną), wśród których, ze względu na

podstawowy cel tego podmiotu, dominuje funkcja konsumpcyjna. Dlatego na określenie tego

podmiotu gospodarczego używa się też kategorii "konsument".

We współczesnej gospodarce istotną rolę odgrywa też państwo i jego agendy, zarówno w

funkcji podmiotu regulującego przebieg procesów gospodarczych, jak i w funkcji podmiotu

gospodarującego.

Proces gospodarowania

Współczesna gospodarka opiera się na podziale pracy i specjalizacji podmiotów. Podmioty,

aby móc realizować swoje cele, muszą współdziałać z innymi podmiotami. Istotą tego

współdziałania jest wymiana umożliwiająca wybór zaoferowanie tych czynników

wytwórczych i dóbr, jakimi podmioty dysponują i nabycie w zamian tych, których potrzebują

(zob. rys. 1.1. ).

Proces gospodarowania wymaga więc ciągłej wymiany zachodzącej między podmiotami. W

gospodarce rynkowej taka wymiana ma formę rynkową (por. temat 2).

Dobra konsumpcyjne
Zapłata za dobra konsumpcyjne

Czynniki wytwórcze (Praca, kapitał ziemia)

Wynagrodzenie czynników (płaca, procent, czynsz)

Rys. 1.1. Schemat procesu wymiany między podmiotami gospodarczymi we współczesnej gospodarce

Racjonalność, niepewność i ryzyko jako podstawowe elementy procesu gospodarowania

Racjonalność jest nieodłączną cechą działania podmiotów gospodarczych. Racjonalność

oznacza wykorzystanie zasad poprawnego myślenia i skutecznego działania dla osiągnięcia

celu.

Gospodarstwo
domowe

Przedsię
biorstwo

M

IKROEKONOMIA

wykład I

strona 6

Materiały dydaktyczne stworzone przez Wyższą Szkołę Zarządzania i Bankowości w Poznaniu nr Rej. MEN 9/92. Wszelkie prawa zastrzeżone –
wykorzystanie poza programem nauczania we WSZiB zabronione bez zgody właściciela wyrażonej na piśmie. Powyższe nie dotyczy studentów
Programu SIN we WSZiB. Przygotowane w oparciu o know-how programu Zarządczego Herkules firmy PASSAT - Paweł Pietrzyk.

Zasada racjonalnego gospodarowania może być stosowana w jednym z dwóch wariantów:

1. wariant "oszczędnościowy" - założony stopień realizacji celu osiągnąć przy życiu

minimalnego nakładu środków,

2. wariant "wydajnościowy" - przy założonym poziomie nakładu środków osiągnąć

maksymalny stopień realizacji celu.

Wariantów tych nie można łączyć dla danego działania. Jednak dla różnych działań, ten sam

podmiot może stosować oba warianty. Na przykład, rolnik podpisuje kontrakt na dostawę

określonej ilości towaru i stara się wykonać zamówienie przy możliwie najniższych kosztach.

Natomiast, gdy produkcja nie jest zakontraktowana, dąży do tego, aby uzyskać możliwie

wysoką produkcję przy danym nakładzie czynników wytwórczych.

Racjonalność działania może być oceniana pod względem rzeczowym i proceduralnym.

Racjonalność rzeczowa wymaga, aby podmiot gospodarczy:

- dysponował prawdziwą wiedzą i pełnymi oraz prawdziwymi informacjami dotyczącymi

danego przedsięwzięcia,

- posiadał umiejętność logicznego rozumowania i wykorzystania posiadanej wiedzy,

- potrafił zrealizować swoją decyzję.

Spełnienie tych warunków sprawia, że racjonalne działanie jest zawsze skuteczne. W

modelach ekonomicznych zakłada się, że podmiot gospodarujący działa racjonalnie pod

względem rzeczowym.

W rzeczywistości podmiot nie jest w stanie spełnić powyższych wskazań. Jego postępowania

nie ocenimy jednak jako nieracjonalne, o ile podmiot postępuje zgodnie z procedurą

racjonalnego działania. Procedura przybliżania się do rozwiązań optymalnych obejmuje:

1. ustalenie zbioru celów alternatywnych,

2. ustalenie prawdopodobnej osiągalności celów alternatywnych i zbioru celów

prawdopodobnie osiągalnych,

3. ustalenie zbioru celów satysfakcjonujących,

4. wybór celów realizacyjnych.

Racjonalne postępowanie pod względem proceduralnym jest koniecznością w warunkach

gospodarki rynkowej. Rynek weryfikuje ową racjonalność w tym sensie, że podmioty, które

nie osiągną odpowiedniego poziomu efektywności przegrywają w konkurencji o rzadkie

dobra i zasoby. W rezultacie nie zrealizują swoich ogólnych celów, lub zrealizują w

mniejszym stopniu.

M

IKROEKONOMIA

wykład I

strona 7

Materiały dydaktyczne stworzone przez Wyższą Szkołę Zarządzania i Bankowości w Poznaniu nr Rej. MEN 9/92. Wszelkie prawa zastrzeżone –
wykorzystanie poza programem nauczania we WSZiB zabronione bez zgody właściciela wyrażonej na piśmie. Powyższe nie dotyczy studentów
Programu SIN we WSZiB. Przygotowane w oparciu o know-how programu Zarządczego Herkules firmy PASSAT - Paweł Pietrzyk.

Fakt, że racjonalność może być w praktyce rozpatrywana pod względem proceduralnym,

wynika z tego, że częścią rzeczywistości jest niepewność. Niepewność występuje, gdy nie

można określić jakie elementy określają sytuację podmiotu (lub przynajmniej nie można

określić części z nich), jaka jest ich wartość lub prawdopodobieństwo wystąpienia.

Niepewność może mieć charakter:

•

Wewnętrzny (wynikający z niedostatecznej znajomości przez podmiot mechanizmu

funkcjonowania systemu w jakim działa)

•

Zewnętrzny (gdy mogą wystąpić czynniki przypadkowe, na które podmiot nie ma

wpływu - np. pogodowe, albo ten wpływ jest ograniczony, np. czynniki polityczne).

Gospodarowanie polega na podejmowaniu ryzyka. Ryzyko można określić jako

prawdopodobieństwo nieosiągnięcia przewidywanych wyników działalności gospodarczej.

Podmiot nie jest w stanie unikać ryzyka, ale powinien dążyć do jego zminimalizowania,

między innymi dzięki pozyskiwaniu i przetwarzaniu odpowiednich informacji. Znając ryzyko

(np. prawdopodobieństwo przekroczenia kosztów, czy też odrzucenia przez rynek nowego

wyrobu), można je kalkulować, zarządzać nim. W odróżnieniu do niepewności, ryzyko

dotyczy zdarzeń powtarzalnych, których możliwość pojawienia się można obliczyć

statystycznie.

Cel i funkcje mikroekonomii

Ekonomia to nauka zajmująca się badaniem, w jaki sposób ludzie podejmują decyzje o

zastosowaniu rzadkich zasobów do różnych celów produkcyjnych i konsumpcyjnych oraz

skutków tych decyzji dla procesów produkcji, podziału i wymiany

Mikroekonomia jest działem ekonomii, zajmującym się badaniem zjawisk i procesów

zachodzących w poszczególnych obszarach gospodarki (np. na konkretnym rynku),

obserwowanych i wyjaśnianych z punktu widzenia poszczególnych podmiotów

gospodarczych: przedsiębiorstw, gospodarstw domowych ( konsumentów, oferentów).

W mikroekonomii posługujemy się modelami ekonomicznymi. Model ekonomiczny to zbiór

założeń, które tworzą uproszczony obraz części (fragmentu) lub całości gospodarki.

Abstrahujemy od zjawisk przypadkowych i mniej ważnych dla zrozumienia istoty zjawisk w

tym obszarze. Dzięki ujęciu modelowemu możemy badać istotne zależności.

M

IKROEKONOMIA

wykład I

strona 8

Materiały dydaktyczne stworzone przez Wyższą Szkołę Zarządzania i Bankowości w Poznaniu nr Rej. MEN 9/92. Wszelkie prawa zastrzeżone –
wykorzystanie poza programem nauczania we WSZiB zabronione bez zgody właściciela wyrażonej na piśmie. Powyższe nie dotyczy studentów
Programu SIN we WSZiB. Przygotowane w oparciu o know-how programu Zarządczego Herkules firmy PASSAT - Paweł Pietrzyk.

Na podstawie modeli można formułować hipotezy co do przebiegu istotnych zależności.

Bardzo ważną zasadą jest ceteris paribus. Polega ono na założeniu, że wszystkie zjawiska i

procesy w modelu, poza analizowanymi, nie zmieniają się (pozostają na stałym poziomie).

Potwierdzenie prawdziwości hipotez naukowych przez porównanie ich w wynikami

obserwacji empirycznych to weryfikacja hipotez. Sposobem na potwierdzenie tezy o

prawdziwości hipotez jest falsyfikacja. Obalenie tezy o prawdziwości hipotezy następuje, gdy

stwierdzamy, że w rzeczywistości w warunkach przewidzianych w ujęciu modelowym

zjawiska nie zachodzą.

Zweryfikowane i niesfalsyfikowane hipotezy są podstawą twierdzeń i praw. System praw

wewnętrznie ze sobą powiązanych tworzy teorię mikroekonomiczną.

Literatura do tematu wykładu

1. Rekowski M.: Wprowadzenie do mikroekonomii. Wydawnictwo AKADEMIA, Poznań,

1997 , r. 1

2. Begg D., Fisher S., Dornbusch R.: Ekonomia tom 1. PWE, Warszawa, 1993, r. 1

3. Samuelson P.A., Nordhaus W.D.: Ekonomia tom 1, PWN, Warszawa 1995 i 1996, r.1 i 2

4. Klimczak B.: Mikroekonomia. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu,

Wrocław, 1998, r. 1,2,3,4